Miejscowości w Polsce pozbawione praw miejskich

W przeszłości wiele miast utraciło prawa miejskie. Przyczyny degradacji były różne, choć głównie ekonomiczne (osady były małe, a ludność pracowała najczęściej w rolnictwie), niekiedy polityczne (np. w czasach zaborów po stłumieniu powstania styczniowego).

Poniższa lista zawierać ma wszystkie zdegradowane miasta Polski. Miasta uszeregowane są według okresów historycznych, historycznych obszarów geograficznych (w tym zaborów), wreszcie według roku, w którym odebrano im status miasta.

W nawiasie podano rok, w którym miasto uzyskało prawa miejskie, ewentualnie dodatkowe informacje o statusie miasta oraz obecną przynależność administracyjną (województwo).

Wykaz wszystkich dawnych miast w porządku alfabetycznym znajduje się tutaj.

2002

27 października 2002

Wesoła (1969; od 2002 dzielnica Warszawy; mazowieckie)^[1]

1977

1 stycznia 1977

Chodaków (1967; od 1977 dzielnica Sochaczewa; mazowieckie)^[2]

1 lutego 1977

Jeleń (1973; od 1977 dzielnica Jaworzna; śląskie)^[3]
Sławków (1286–1869 i od 1958; w latach 1977–1984 dzielnica Dąbrowy Górniczej; od 1984 znów samodzielne miasto; śląskie)^[3]
Wojkowice (1962; w latach 1977–1991 dzielnica Będzina, od 1992 znów samodzielne miasto; śląskie)^[3]
Ząbkowice (1962; od 1977 dzielnica Dąbrowy Górniczej; śląskie)^[3]

1 sierpnia 1977

Ursus (od 1952 jako Czechowice; w 1954 zmiana nazwy na Ursus; od 1977 dzielnica Warszawy; mazowieckie)^[4]

1976

2 lipca 1976

Cieplice Śląskie-Zdrój (1761, 1809, 1874 – lokacje chybione; 1935; od 1976 dzielnica Jeleniej Góry, dolnośląskie)^[5]
Sobieszów (1962; od 1976 dzielnica Jeleniej Góry, dolnośląskie)^[5]

1975

27 maja 1975

Bieruń Stary (1387–1743 jako Bieruń, 1865–1975 jako Bieruń Stary, w latach 1975–1990 dzielnica Tychów, od 1991 – jako Bieruń i o nowych granicach – znów samodzielne miasto; śląskie)^[6]
Boguszowice (1962; od 1975 dzielnica Rybnika; śląskie)^[6]
Brzeziny Śląskie (1951; od 1975 dzielnica Piekar Śląskich; śląskie)^[7]
Czerwionka (1962; w 1975 włączona do Leszczyn; w 1992 zmiana nazwy miasta na Czerwionkę-Leszczyny; śląskie)^[7]
Grodziec (1951; od 1975 dzielnica Będzina; śląskie)^[6]
Imielin (1967; w latach 1975–1977 dzielnica Tychów, 1977–1994 dzielnica Mysłowic, od 1995 znów samodzielne miasto; śląskie)^[6]
Kazimierz Górniczy (1967; od 1975 dzielnica Sosnowca; śląskie)^[6]
Klimontów (1967; od 1975 dzielnica Sosnowca; śląskie)^[6]
Kostuchna (1967; od 1975 dzielnica Katowic (wcześniej w obrębie Katowic w latach 1951–1954; śląskie)^[6]
Lędziny (1966; w latach 1975–1990 dzielnica Tychów, od 1991 znów samodzielne miasto; śląskie)^[6]
Miasteczko Śląskie (1561–XIX wiek – założone jako Georgenberg, ponownie prawa miejskie 1866–1945 i 1963–1975, w latach 1975–1994 dzielnica Tarnowskich Gór, od 1995 znów samodzielne miasto; śląskie)^[7]
Murcki (1967; od 1975 dzielnica Katowic; śląskie)^[6]
Niedobczyce (1954; od 1975 dzielnica Rybnika; śląskie)^[6]
Poręba (1973; w latach 1975–1981 dzielnica Zawiercia, od 1982 znów samodzielne miasto; śląskie)^[6]
Pszów (1954; w latach 1975–1994 dzielnica Wodzisławia Śląskiego, od 1995 znów samodzielne miasto; śląskie)^[7]
Radlin (1954; w latach 1975–1996 dzielnica Wodzisławia Śląskiego, od 1997 znów samodzielne miasto – oprócz Radlina II; śląskie)^[7]
Radzionków (1951; w latach 1975–1997 dzielnica Bytomia, od 1998 znów samodzielne miasto; śląskie)^[6]
Rydułtowy (1951; w latach 1975–1991 dzielnica Wodzisławia Śląskiego, od 1992 znów samodzielne miasto; śląskie)^[6]
Strzemieszyce Wielkie (1954; od 1975 dzielnica Dąbrowy Górniczej; śląskie)^[6]
Strzybnica (1967; od 1975 dzielnica Tarnowskich Gór; śląskie)^[7]
Wesoła (1962; od 1975 dzielnica Mysłowic; śląskie)^[6]
Zagórze (1967; od 1975 dzielnica Sosnowca; śląskie)^[6]

1 października 1975

Kraśnik Fabryczny (1954; od 1975 dzielnica Kraśnika; lubelskie)^[8]

30 października 1975

Kłodnica (1973; od 1975 dzielnica Kędzierzyna, przemianowanego w tym samym roku na Kędzierzyn-Koźle; opolskie)^[9]^[10]
Koźle (1289; od 1975 dzielnica Kędzierzyna, przemianowanego w tym samym roku na Kędzierzyn-Koźle; opolskie)^[9]^[10]
Sławięcice (1246–1260, ponownie prawa miejskie 1973–1975; w 1975 połączone z Kędzierzynem, Koźlem i Kłodnicą w nowy ośrodek miejski Kędzierzyn-Koźle; opolskie)^[9]^[10]

1973

1 stycznia 1973

Brzozowice-Kamień (1962; od 1973 dzielnica Brzezin Śląskich, od 1975 dzielnica Piekar Śląskich; śląskie)^[11]
Chwałowice (1967; od 1973 dzielnica Rybnika; śląskie)^[12]
Fordon (1382; od 1973 dzielnica Bydgoszczy; kujawsko-pomorskie)^[12]
Gorce (1962; w 1973 włączone do Boguszowa, które przemianowano na Boguszów-Gorce; dolnośląskie)^[11]
Kunice Żarskie (1969; od 1973 dzielnica Żar; lubuskie)^[11]
Lędyczek (1310; wielkopolskie)^[11]
Łagisza (1969; od 1973 dzielnica Będzina; śląskie)^[12]
Miasteczko Krajeńskie (1474; od 2023 znów miasto; wielkopolskie)^[11]
Międzyzdroje (1945; w latach 1973–1983 dzielnica Świnoujścia, od 1984 znów samodzielne miasto; zachodniopomorskie)^[13]
Porąbka (1967; w latach 1973–1975 dzielnica Kazimierza Górniczego, od 1975 dzielnica Sosnowca; śląskie)^[11]
Sarnowa (1407 jako Sarnowce; od 1973 dzielnica Rawicza; wielkopolskie)^[11]
Słupiec; (1967, od 1973 dzielnica Nowej Rudy; dolnośląskie)^[11]
Sulmierzyce (1457; od 1973 znów miasto – prawa miejskie przywrócono po zaledwie 11 miesiącach; wielkopolskie)^[11]

9 grudnia 1973

Rozwadów (1693; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; od 1973 dzielnica Stalowej Woli; podkarpackie)^[14]

1972

1 stycznia 1972

Boleszkowice (1337–XVII w. i 1808–1972; zachodniopomorskie)^[15]

1969

1 stycznia 1969

Jeziorna (1962; w 1969 połączona ze Skolimowem-Konstancinem w nowy ośrodek miejski Konstancin-Jeziorna; mazowieckie)^[16]
Skolimów-Konstancin (1952 przez połączenie Skolimowa z Konstancinem; w 1969 połączony z Jeziorną w nowy ośrodek miejski Konstancin-Jeziorna; mazowieckie)^[16]

1964

31 grudnia 1964

Łabędy (1954; od 1964 dzielnica Gliwic; śląskie)^[17]

1959

1 stycznia 1959

Nowy Bytom (1939, de facto 1947; razem z Rudą utworzył w 1959 Rudę Śląską; śląskie)^[18]
Ruda (1939, de facto 1947; razem z Nowym Bytomiem utworzyła w 1959 Rudę Śląską; śląskie)^[18]

31 grudnia 1959

Szopienice (1947; od 1959 dzielnica Katowic; śląskie)^[19]

1957

1 kwietnia 1957

Rembertów (1939; od 1957 dzielnica Warszawy; mazowieckie)^[20]

1956

20 marca 1956

Szczakowa (1896-?, ponownie prawa miejskie od 1933; od 1956 dzielnica Jaworzna; śląskie)^[21]

1954

1 kwietnia 1954

Starosielce (1919; od 1954 dzielnica Białegostoku; podlaskie)^[22]

1951

1 stycznia 1951

Osobny artykuł: Miasta województwa białostockiego 1945–1950.

Biała Krakowska (1723 jako Biała; w 1951 po połączeniu z Bielskiem utworzyła Bielsko-Białą; śląskie)^[23]
Biały Kamień (1939, od 1951 dzielnica Wałbrzycha; dolnośląskie)^[24]^[25]
Bielsko (XIII wiek; w 1951 po połączeniu z Białą Krakowską utworzyło Bielsko-Białą; śląskie)^[23]
Brochów (1939, od 1951 osiedle Wrocławia; dolnośląskie)^[24]^[25]
Dąbrowa (Białostocka) (1775 jako Dąbrowa Grodzieńska >> 1892 miasteczko; 1919–1950 i od 1965 znów miasto; podlaskie)^[26]
Kleszczele (1523 >> 1892 miasteczko; 1919–1950 i od 1993 znów miasto; podlaskie)^[26]
Krynki (1569 >> 1875 miasteczko; 1920–1950 i od 2009 znów miasto; podlaskie)^[26]
Sobięcin (1939, od 1951 dzielnica Wałbrzycha (częściowo włączony do Boguszowa); dolnośląskie)^[24]^[25]
Sokoły (1827-1867 i od 1915; podlaskie)^[26]
Suchowola (1777; od 1997 znów miasto; podlaskie)^[26]
Tykocin (1425; od 1993 znów miasto; podlaskie)^[26]

12 marca 1951

Prusice (1287, od 2000 znów miasto; dolnośląskie)^[27]

1 kwietnia 1951

Wirek (1949; w 1951 włączony do Nowego Bytomia, a w 1959 wraz z nim do Rudy Śląskiej; śląskie)^[28]

15 maja 1951

Dobrzyń nad Drwęcą (1789–1870 i od 1919; w 1951 połączony z Golubiem utworzył miasto Golub-Dobrzyń; kujawsko-pomorskie)^[29]
Golub (ok. 1300; w 1951 połączony z Dobrzyniem utworzył miasto Golub-Dobrzyń; kujawsko-pomorskie)^[29]
Włochy (1938, od 1951 dzielnica Warszawy; mazowieckie)^[30]

1948

Ziemie Odzyskane:

15 maja 1948

Dąbie (1249; w latach 1939–1945 w granicach Wielkiego Miasta Szczecin, w latach 1945–1948 samodzielne miasto, od 1948 dzielnica Szczecina; zachodniopomorskie)
Dziwnów (1945; 1958-1973 osiedle; od 2004 znów miasto; zachodniopomorskie)
Podjuchy (1945; od 1948 dzielnica Szczecina^[31]^[32]^[33]^[34]; zachodniopomorskie)

Ziemie rdzenne:

Zaniemyśl (1742-1934, ponownie prawa miejskie 1940-1948; od 2025 znów miasto; wielkopolskie)

1947

Ziemie Odzyskane:

Brójce (1428; lubuskie)
Górzyca (1317-1326, 1375-1608 i 1808–1947; lubuskie)

1946

Ziemie Odzyskane:

1 sierpnia 1946

Biskupiec (1331; warmińsko-mazurskie)^[35]
Dąbrówno (1326; warmińsko-mazurskie)^[36]
Kisielice (1293, od 1986 znów miasto; warmińsko-mazurskie)^[35]

12 lutego 1946

Sępopol (1351, od 1973 znów miasto; warmińsko-mazurskie)^[37]

brak daty

Kamieniec Ząbkowicki (1945; od 2021 znów miasto; dolnośląskie)
Pasym (1386; od 1997 znów miasto; warmińsko-mazurskie)

Ziemie rdzenne:

13 lutego 1946

Ruda Pabianicka (1923; od 1946 dzielnica Łodzi; łódzkie)^[38]

1945

Ziemie Odzyskane:

Banie (1230; zachodniopomorskie)
Barciany (1628; warmińsko-mazurskie)
Bardo (ok. 1300; od 1969 znów miasto; dolnośląskie)
Bledzew (1485 jako Bledzewo; lubuskie)
Bobolice (1340; od 1958 znów miasto; zachodniopomorskie)
Bobrowice (Nowe Miasto) (1666-1742 i od 1809; lubuskie)
Brody^[39] (1454; od 2024 znów miasto; lubuskie)
Brzeg Dolny (1663-1736, 1854-1945; od 1954 znów miasto; dolnośląskie)
Chełmsko Śląskie (1289-XV w., 1580-1621; 1629-1945; dolnośląskie)
Chobienia (1238; dolnośląskie)
Czernina (1515 – lokacja chybiona; 1540 – lokacja chybiona; 1584; dolnośląskie)
Czerwieńsk (1690; od 1969 znów miasto; lubuskie)
Dobromierz (przed 1289; dolnośląskie)
Dryfort (1405; w 1950 przemianowany na Srokowo; warmińsko-mazurskie)
Frombork (1310; od 1959 znów miasto; warmińsko-mazurskie)
Gardeja (1334; pomorskie)
Korfantów (1335-1742 i od 1867; od 1993 znów miasto; opolskie)
Krzystkowice^[39] (Krystkowice) (1659); w 1988 połączone z Nowogrodem Bobrzańskim w jedno miasto; lubuskie)
Leśna (1319; od 1962 znów miasto; dolnośląskie)
Lewin Kłodzki (1401; dolnośląskie)
Lubniewice (1367-ok. 1500, 1808–1945; od 1995 znów miasto; lubuskie)
Lubrza (1276-1615 i 1857-1945; lubuskie)
Łęknica^[39] (Lubanica) (1452 – jako prawobrzeżna część miasta Mużakowa; od 1969 samodzielne miasto; lubuskie)
Melzak (1295; w 1947 przemianowany na Pieniężno; od 1973 znów miasto; warmińsko-mazurskie)
Miedzianka (Górne Miasto) (1519; dolnośląskie)
Miłakowo (1323; od 1998 znów miasto; warmińsko-mazurskie)
Miłomłyn (1335; od 1998 znów miasto; warmińsko-mazurskie)
Młynary (przed 1329, wznowione w 1338; od 1984 znów miasto; warmińsko-mazurskie)
Nowogród Bobrzański (1238; w 1988 połączone z Krzystkowicami w jedno miasto; lubuskie)
Otyń (1329; od 2018 znów miasto; lubuskie)
Polkowice (1291; od 1967 znów miasto; dolnośląskie)
Porajów (1275 – jako prawobrzeżna część miasta Żytawy; lubuskie)
Przewóz^[39] (1280; lubuskie)
Przybrzeg^[40] (1256 jako prawobrzeżna część Fürstenberga; lubuskie)
Pszczew (1288; lubuskie)
Przemków (1305; od 1959 znów miasto; dolnośląskie)
Rudna (przed 1339; dolnośląskie)
Skorogoszcz (przed 1271; opolskie)
Słońsk (1808; lubuskie)
Sośnicowice (1526-1742 i od 1853; od 1996 znów miasto; śląskie)
Srebrna Góra (1536; dolnośląskie)
Strupina (przed 1253; dolnośląskie)
Sulików (1268; dolnośląskie)
Sułów (1755; dolnośląskie)
Świerzawa (1295; do 1946 pod nazwą Szunów; od 1984 znów miasto; dolnośląskie)
Torzym (ok. 1375, od 1994 znów miasto; lubuskie)
Trzebiel^[39] (Trąby) (1301; lubuskie)
Uraz (przed 1288; dolnośląskie)
Wąsosz (1250; od 1984 znów miasto; dolnośląskie)
Widuchowa (1283-1295 i 1347-1945; zachodniopomorskie)
Wielbark (1723; od 2019 znów miasto; warmińsko-mazurskie)
Wińsko (1285; dolnośląskie)
Wydminy (1945; warmińsko-mazurskie)
Zalewo (1305; od 1987 znów miasto; warmińsko-mazurskie)
Zasieki^[39] (Barszcz, Barść) (przed 1346 jako prawobrzeżna część Forst; lubuskie)
Zawidów (1396; od 1969 znów miasto; dolnośląskie)

Ziemie rdzenne:

Bełz (1377; w 1952 do ZSRR – od?? znów miasto; LW, Ukraina)
Dubienka (1588; lubelskie)
Janów Podlaski (1465-1870 i 1919-1945; lubelskie)
Uhnów (1462; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; w 1952 do ZSRR; LW, Ukraina)
Ustrzyki Dolne (1727; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); 1933–1945 i od 1952 znów miasto^[41]; podkarpackie)

1 grudnia 1945

Miasteczko Śląskie (1561-XIX wiek, 1866-1945 i 1963-1975; 1975-1994 dzielnica Tarnowskich Gór; śląskie)^[42]

1941

1 lipca 1941

Biała Krakowska (niem. Biala, została podzielona na część śródmiejską, przyłączoną do Bielska (niem. Bielitz) i nowo utworzoną gminę Lipnik (niem. Kunzendorf); następcą prawnym Białej zostało Bielsko^[43]; podział obowiązywał do 12 lutego 1945^[44]); (1723 jako Biała; w 1951 po połączeniu z Bielskiem utworzyła Bielsko-Białą; śląskie)^[23]

1939

1 kwietnia 1939

Starachowice-Wierzbnik (1939, miasto utworzone w 1939 z Wierzbnika (prawa miejskie 1624-1870 i 1916-1939), osady Starachowice i wsi Starachowice pod nazwą Starachowice-Wierzbnik, w 1952 przemianowane na Starachowice; świętokrzyskie)

1 lutego 1939

Michałkowice (1909–1939; w październiku 1938 wraz z czechosłowackim Zaolziem przyłączone do Polski i 1 lutego 1939 włączone do wiejskiej gminy Rychwałd w powiecie frysztackim, co było równoważne z pozbawieniem ich praw miejskich^[45], przy czym chodziło tu jedynie o niewielką część gminy z nieużytkami^[46]; 1 lipca 1941 włączone do Ostrawy Morawskiej w ramach realizacji projektu t.zw. Wielkiej Ostrawy; obecnie w Czechach)
Śląska Ostrawa (1879–1920 miasteczko, 1920–1939 miasto; w październiku 1938 wraz z czechosłowackim Zaolziem przyłączona do Polski i 1 lutego 1939 włączona do wiejskiej gminy Pietwałd w powiecie frysztackim, co było równoważne z pozbawieniem jej praw miejskich^[45], przy czym chodziło tu jedynie o niewielką część gminy z nieużytkami^[46];1 lipca 1941 włączona do Ostrawy Morawskiej w ramach realizacji projektu tzw. Wielkiej Ostrawy; obecnie w Czechach)

1938

1 kwietnia 1938

Podgórz^[47] (1611-1876 i od 1924; od 1938 dzielnica Torunia; kujawsko-pomorskie)

1933/1934

Reforma miejska w województwach południowych

Przemiany administracyjne w kategorii miast w latach 1933–1934 w województwach południowych wymagają szczególnego omówienia.

Określenie miasto w latach międzywojennych na terenie Galicji i Kresów Wschodnich nie było jednoznaczne. Mogło odnosić się wyłącznie do charakteru prawnego miejscowości (a więc typu jednostki administracyjnej), co nie znaczyło automatycznie że „miasto administracyjne” faktycznie posiadało prawa miejskie. Mimo że większość miast prawnych prawa miejskie posiadała, wiele z nich miało zaledwie prawa miasteczka a niektóre miasta (np. Krynica, Krzeszowice, Szczakowa i Zakopane) były wręcz wsiami^[48]. W wyniku reformy administracyjnej przeprowadzonej przez władze austriackie na obszarze Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim po I rozbiorze Polski (1784), miasta prawne (gminy miejskie) na terenie międzywojennej Galicji (województwa: krakowskie, lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie) należały do trzech kategorii:

miasta o własnym statucie
- do kategorii tej należały tylko Lwów^[49] i Kraków^[50]
miasta rządzące się ustawą z 13 marca 1889 roku^[51]
- miasta należące do tej kategorii posiadały wszystkie przywileje miast (prawa miejskie), z wyjątkiem miasteczka Buczacz
miasta rządzące się ustawą z 3 lipca 1896 roku^[52]
- miasta należące do tej największej kategorii posiadały najczęściej przywileje a) miasteczek, rzadziej b) miast a czasem wyjątkowo (7 miejscowości) niektóre były c) wsiami

Zobacz więcej w artykule Miasteczko (urbanizacja), w sekcji Królestwo Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim.

13 lipca 1933 roku weszła w życie ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego, stanowiąca znoszenie miast o liczbie mieszkańców niższej niż 3000 w drodze rozporządzeń Rady Ministrów, a większych miast w drodze ustawodawczej^[53]. Ustawa z 3 lipca 1896 roku przestała obowiązywać w ciągu roku od wejścia w życie ustawy (czyli do lipca 1934) przez co 40 miast i 67 miasteczek rządzących się ustawą z 1896 roku i liczących powyżej 3000 mieszkańców zostało automatycznie podniesionych do rangi miast objętych ustawą z 1889 roku^[54]. Równocześnie 31 gmin miejskich będących miastami/miasteczkami rządzącymi się ustawą z 1896 roku i liczących w 1933 roku mniej niż 3000 mieszkańców, a także 8 (9^[55]) gmin miejskich będących wsiami (niezależnie od liczby ludności) zostałyby według nowego prawa przekształcone w gminy wiejskie. Jednakże indywidualnymi rozporządzeniami za miasta uznano 20 mniejszych miast^[56] oraz wszystkie wsie^[55] stanowiące gminy miejskie^[57]. Równocześnie do rzędu miast podniesiono także trzy dotychczasowe gminy wiejskie^[58].

W następstwie powyższych zmian na mocy ustawy z 1933 łącznie 12 gmin miejskich (w tym 4 miasta, 7 miasteczek i jedna wieś) oraz 14 gmin wiejskich z prawami miejskimi utraciło automatycznie status miast (w dwojaki sposób – administracyjnie i historycznie):

1 sierpnia 1934^[59]^[60]

– 12 gmin miejskich (4 na prawach miast, 7 na prawach miasteczek i 1 na prawach wsi)

Brzostek (1367; od 2009 znów miasto; podkarpackie)
Ciężkowice (1348; 1855 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1896 >> miasto; od 2000 znów miasto; małopolskie)
Czarny Dunajec (1879 miasteczko; >> 1896 wieś; od 2023 znów miasto; małopolskie)
Jagielnica (1518; 1784 >> miasteczko; TP, Ukraina)
Jazłowiec (1519; 1880 >> wieś; 1900 >> miasto; TP, Ukraina)
Lanckorona (1366; 1889 >> miasteczko; małopolskie)
Niżankowice (1431; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Stara Sól (1557; LW, Ukraina)
Ulanów (1616; 1784 >> miasteczko; od 1958 znów miasto; podkarpackie)
Uście Solne (1360; 1818 >> miasteczko; małopolskie)
Wiśnicz Nowy (1616; 1818 >> miasteczko; od 1994 znów miasto; małopolskie)
Wojnicz (1369; 1868 >> miasteczko; 1880 >> miasto; przed 1921 >> miasteczko; od 2007 znów miasto; małopolskie)

– 14 gmin wiejskich na prawach miejskich (status gmin miejskich utracony jak poniżej)

Bircza (1464; 1784 >> miasteczko; 1868 >> miasto; od 2024 znów miasto; podkarpackie)
Bukowsko (1720; 1784 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1900 >> miasto; podkarpackie)
Dubiecko (1407; 1879 >> miasteczko; 1900 >> miasto; od 2021 znów miasto; podkarpackie)
Dynów (1436; 1879 >> miasteczko; 1900 >> miasto; od 1946 znów miasto; podkarpackie)
Jaćmierz (1437; 1784 >> miasteczko; 1868>> miasto; 1879 >> miasteczko; 1900 >> miasto; podkarpackie)
Jaśliska (1366; 1879 >> miasteczko; 1900 >> miasto; podkarpackie)
Jezierzany (?; 1818 >> miasteczko; 1878 >> miasto; 1880 >> miasteczko; 1900 >> miasto; TP, Ukraina)
Mrzygłód (1431; 1784 >> miasteczko; 1869 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1900 >> miasto; podkarpackie)
Nowe Miasto (Przemyskie) (1463; 1880 >> miasteczko; 1900 >> miasto; LW, Ukraina)
Nowotaniec (1444; 1784 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1900 >> miasto; podkarpackie)
Osiek Jasielski (1363; 1794 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1878 >> miasteczko; 1900 >> miasto; podkarpackie)
Rybotycze (ok. 1600; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1900 >> miasto; podkarpackie)
Sołotwina (?; 1880 >> miasteczko; 1900 >> miasto; IF, Ukraina)
Zarszyn (1395; 1784 >> miasteczko; 1878 >> miasto; 1880 >> wieś; 1900 >> miasto; podkarpackie)

Również Mielnica Podolska należała do tej grupy miast, której jednak formalnie nadano status gminy miejskiej z dniem 1 kwietnia 1934^[61].

Równocześnie na mocy ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294), uwzględniającej miasta i gminy (z gromadami) jako jednostki podziału administracyjnego kraju, pojęcie miasteczka utraciło swoją administracyjno-historyczną odrębność. Łącznie 136 gmin wiejskich na prawach miasteczek (w tym 63 w granicach obecnej Polski) utraciło formalnie ten status w związku z reformą 1933/34.

– 136 gmin wiejskich na prawach miasteczek (status gmin miejskich utracony jak poniżej)

Alwernia (1778-1784 i od 1808; 1855 >> miasteczko; 1868 >> wieś targowa; 1879 >> miasteczko; małopolskie)
Babice nad Sanem (1484; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Baligród (1634; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Białobożnica (ok. 1910 miasteczko; TP, Ukraina)
Biały Kamień (1493; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Bilcze (Złote) (1896 miasteczko; TP, Ukraina)
Bobowa (1399; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; od 2009 znów miasto^[62]; małopolskie)
Brzozdowce (1526; 1818 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Bukaczowce (1489; 1784 >> miasteczko; od 19?? osiedle; IF, Ukraina)
Chocimierz (1444; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Chołojów pocz. (ok. 1650 jako Choło; 1784 >> miasteczko; od 1946 Wuzłowe; LW, Ukraina)
Czchów (1355; 1818 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 2000 znów miasto; małopolskie)
Czernelica (ok. 1575; 1784 >> miasteczko; od 1940 osiedle; IF, Ukraina)
Czudec (1427; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Dębowiec (1349 jako Dębowy Dział; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Dobrotwór (?; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1959 osiedle; LW, Ukraina)
Dunajów (1424; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Dźwinogród (1784 miasteczko; 1808>> wieś; 1855 >> miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; 1910 >> wieś; przed 1921 >> miasteczko; TP, Ukraina)
Felsztyn (1380; 1855 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1945 Skeliwka; LW, Ukraina)
Firlejów (1570 jako Maciejów; 1784 >> miasteczko; 1808 >> wieś; 1855 >> miasteczko; od 1948 Lipówka; IF, Ukraina)
Fredropol (1720; 1784 >> miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; podkarpackie)
Frysztak (1366 jako Wisłok; 1784 >> miasteczko; 1855 >> miasto; 1868 >> miasteczko; podkarpackie)
Gołogóry (1469; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Gródek (?; 1784 >> miasteczko; TP, Ukraina)
Gwoździec (1540; 1784 >> miasteczko; od 1940 osiedle; IF, Ukraina)
Hussaków (1525; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Jabłonów (1602; 1784 >> miasteczko; od 19?? osiedle; IF, Ukraina)
Janów (?; 1784 >> miasteczko; 1940-60 Janów Trebowelski; od 1960 Dołyna; TP, Ukraina)
Jasienica Rosielna (1727 – uchybiona; 1857 miasteczko; podkarpackie)
Jawornik Polski (1472; 1784 >> miasteczko; od 2024 znów miasto; podkarpackie)
Jaworzno (1879-1896 miasteczko; 1921 >> wieś; 1921–1933 >> miasteczko; od 1933 miasto; śląskie)
Jedlicze (1768; 1784 >> miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; 1959–1966 osiedle; od 1967 znów miasto; podkarpackie)
Jezierna (1542; 1784 >> miasteczko; TP, Ukraina)
Jezupol (1591 jako Czeszybiesy; 1784 >> miasteczko; od 1940 osiedle; 1940–2003 pod nazwą Żowteń; IF, Ukraina)
Jodłowa (1765; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Kamionka Wielka (1784 miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; 1910 >> wieś; przed 1921 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Knihynicze (1563; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Kołaczyce (1358; 1784 >> miasteczko; 1855 >> miasto; 1868 >> miasteczko; od 2010 znów miasto; województwo podkarpackie)
Konkolniki (1880 miasteczko; LW, Ukraina)
Korczyna (1516, lokacja niepewna; 1784 wieś; 1857 >> wieś targowa; 1879 >> miasteczko) podkarpackie)
Kozłów (1577–1784; 1855 >> wieś targowa; 1879 >> miasteczko; 1896 >> wieś; 1910 >> miasteczko; od 1961 osiedle; TP, Ukraina)
Krasiczyn (1620; 1784 >> miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; podkarpackie)
Krościenko (1348 jako Crosno; 1784 >> miasteczko; w latach 1973–1982 część miasta Szczawnica-Krościenko, od 1982 samodzielna wieś gminna, obecnie pod nazwą Krościenko nad Dunajcem; małopolskie)
Krukienice (1490; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Krystynopol (1695; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1951 znów miasto pod nazwą Czerwonogród; LW, Ukraina) – do 1951 w Polsce
Krzywcza (1398; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Krzywcze Górne (?; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; TP, Ukraina)
Kudryńce (1518; 1784 >> miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; TP, Ukraina)
Kukizów (1538; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Kułaczkowce (?; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Laszki Murowane (1560; 1784 >> miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; 1910 >> wieś; przed 1921 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Leszniów (1471?; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Lipnica Murowana (1326; 1818 >> miasteczko; małopolskie)
Lipsko (1620; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Lubycza Królewska (1764; 1784 >> miasteczko; od 2016 znów miasto; lubelskie)
Lutowiska (1742; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Łysiec (1652 jako Moczara; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 19?? osiedle; IF, Ukraina)
Magierów (1595; 1784 >> miasteczko; od 1940 osiedle; LW, Ukraina)
Majdan Królewski (1763-1784; 1868 >> miasteczko; podkarpackie)
Marjampol (ok. 1670; przed 1921 >> miasteczko; 1940-2004 Marynopol; IF, Ukraina)
Markopol (1628; 1784 >> miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Milówka (1818 miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; śląskie)
Narajów (1592; 1818 >> miasteczko; TP, Ukraina)
Narol (1672 jako Florianów; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1996 znów miasto; podkarpackie)
Nawaria (1578; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Niebylec (1581-1784; 1855 miasteczko; podkarpackie)
Niżniów (?; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Obertyn (?; 1784 >> miasteczko; od 19?? osiedle; IF, Ukraina)
Oleszyce (1578; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1989 znów miasto; podkarpackie)
Pistyń (1756; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Płazów (1614; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Podgrodzie (?; 1784 >> miasteczko; 1808 >> wieś; 1855 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Podkamień (Cetnerowski) (1441; 1784 >> miasteczko; od 1940 osiedle; LW, Ukraina)
Podkamień (Jabłonowski) (1515; 1818 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Potok Złoty (1601; 1784 >> miasteczko; od 1984 osiedle; TP, Ukraina)
Potylicz (1498; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Probużna (1785 miasteczko; TP, Ukraina)
Pruchnik (1436; 1784 >> miasteczko; od 2011 znów miasto; podkarpackie)
Przecław (1419; 1784 >> miasteczko; od 2010 znów miasto; podkarpackie)
Radomyśl nad Sanem (1556; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Ryglice (1760, lokacja uchybiona; 1843 miasteczko; od 2001 znów miasto; małopolskie)
Rzochów (1386; 1784 >> miasteczko; od 1985 dzielnica Mielca; podkarpackie)
Sokołów (1879 miasteczko; 1896 >> wieś; przed 1921 >> miasteczko/w; LW, Ukraina) – miejscowość zanikła
Sokołówka (1685; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Stanisławczyk (1626?; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Stojanów (1547; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Stratyn (1671; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Strusów (1434?; 1784 >> miasteczko; TP, Ukraina)
Strzeliska Nowe (1513; 1784 >> miasteczko; od 19?? osiedle; LW, Ukraina)
Szczucin (1745-1784; 1855 miasteczko; od 2009 znów miasto^[62]; małopolskie)
Szczurowice (1648; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Świrz (1427; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Tarnoruda (1578?; 1784 >> miasteczko; TP, Ukraina)
Tartaków (1685; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Toporów (1450; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Touste (1720; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Tylicz (1363-XVI w. Jako Miastko; 1612-1784 jako Tylicz; 1784 >> miasteczko; małopolskie)
Tymbark (1353 jako Jodłowa Góra; 1784 >> miasteczko; małopolskie)
Tyrawa Wołoska (1707; 1784 >> miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; podkarpackie)
Ułaszkowce (?; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Uście Biskupie (1498; 1784 >> miasteczko; obecnie Uście; IF, Ukraina)
Uście Ruskie (1739-1784; 1868 miasteczko; od 1951 nazwa Uście Gorlickie; małopolskie)
Uście Zielone (1548; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Uścieczko (1661; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Waręż (1538; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina) – do 1951 w Polsce
Wielkie Oczy (1671; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Wielopole Skrzyńskie (1328-1784; 1808 miasteczko; podkarpackie)
Witków Nowy (?; 1784 >> miasteczko; obecnie Nowy Witków; LW, Ukraina)
Wojniłów (1552; 1784 >> miasteczko; od 1960 osiedle; IF, Ukraina)
Zakliczyn (1558; 1818 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 2006 znów miasto; małopolskie)
Zarudzie (1784 miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; 1910 >> wieś; przed 1921 >> miasteczko; obecnie Trawnewe; IF, Ukraina)
Zbyszyce (1784 miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; małopolskie)
Żmigród Nowy (1373; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1968 nazwa Nowy Żmigród; PK; podkarpackie)
Żołynia (1740; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)

Reforma miejska w województwach zachodnich, wschodnich i centralnych

13 czerwca 1934

Bnin (1395; w 1961 włączony do Kórnika; wielkopolskie)^[63]
Boćki (1509; podlaskie)^[64]
Budzyń (przed 1458; od 2021 znów miasto; wielkopolskie)^[63]
Dobrzyca (1440; od 2014 znów miasto; wielkopolskie)^[63]
Gąsawa (1388; od 2024 znów miasto; kujawsko-pomorskie)^[63]
Gębice (przed 1425; kujawsko-pomorskie)^[63]
Jaraczewo (1519; od 2016 znów miasto; wielkopolskie)^[63]
Kopanica (XV wiek; wielkopolskie)^[63]
Mielnik (1440 >> 1892 miasteczko; 1919-1934 znów miasto; podlaskie)^[64]
Mieścisko (1474; od 2024 znów miasto; wielkopolskie)^[63]
Narew (1529 >> 1892 miasteczko; 1919-1934 znów miasto; podlaskie)^[64]
Nowe Miasto (1283; wielkopolskie)^[63]
Nowy Dwór (1578 >> 1892 miasteczko; 1919-1934 znów miasto; podlaskie)^[64]
Obrzycko (1458-1580, ponownie prawa miejskie 1638; od 1990 znów miasto; wielkopolskie)^[63]
Odelsk (XVI wiek >> 1892 miasteczko; 1919-1934 znów miasto; obwód grodzieński, Białoruś)^[64]
Piaski (1775; wielkopolskie)^[63]
Powidz (1243; wielkopolskie)^[63]
Rogowo (1380-1580, ponownie prawa miejskie 1672; kujawsko-pomorskie)^[63]
Rostarzewo (1752; wielkopolskie)^[63]
Rychtal (1294, wznowione w 1386; od 2024 znów miasto; wielkopolskie)^[63]
Ryczywół (przed 1426; wielkopolskie)^[63]
Rynarzewo (1299; kujawsko-pomorskie)^[63]
Święciechowa (1277; wielkopolskie)^[63]
Zaniemyśl (1742-1934, ponownie prawa miejskie 1940-1948; od 2025 znów miasto; wielkopolskie)^[63]

11 czerwca 1934

Władysławów (1727-1870, ponownie prawa miejskie 1919; wielkopolskie)^[65]

1 kwietnia 1934

Łohiszyn (1570; obecnie obwód brzeski na Białorusi)^[66]
Szereszów (1569; obecnie obwód brzeski na Białorusi)^[67]

1931

Wierzbnik (1624-1870 i 1916-1931, w 1931 połączony ze Starachowicami (wówczas osada) tworząc miasto Wierzbnik-Starachowice (przemianowane w 1939 na Starachowice-Wierzbnik, a w 1949 na Starachowice); świętokrzyskie)

1928

Kamienna (1923, w 1928 połączone ze Skarżyskiem (wieś) tworząc miasto Skarżysko-Kamienna; świętokrzyskie)

1927

1 kwietnia 1927

Horodno (1579; obecnie obwód brzeski na Białorusi)^[68]

1919

28 października 1919

Orla (1507 >> 1875-1934 miasteczko; w 1919 przez krótki czas znów miasto; podlaskie)^[69]

28 maja 1919

Werki (1904; Ziemia Wileńska)^[70]

1888

7 czerwca 1888^[71]

Zawichost (przed 1255; od 1926 znów miasto; świętokrzyskie)

1883

13 grudnia 1883^[72]

Góra Kalwaria (1670, od 1919 znów miasto; mazowieckie)

1869-1871 (reforma miejska w Królestwie Polskim)

Zobacz więcej w artykule Osady w Królestwie Polskim, w sekcji Osady utworzone w następstwie reformy miejskiej 1869–1870.

Na mocy Ukazu do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszonego 1 (13 lipca) 1869^[73], pozbawiono praw miejskich w 1870 roku 336 miast (wyjątkowo Stawiski w lutym 1871) na obszarze Królestwa Polskiego. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871. Korektą reformy było pozbawienie praw miejskich Góry Kalwarii w 1883 roku i Zawichostu w 1888 roku^[74].

1 lutego 1871

– Postanowienie z 30 października (12 listopada) 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 244, s. 461) (1 miasto^[75]) (gubernia łomżyńska, 3/3)

Stawiski (ok. 1688, od 1919 znów miasto; podlaskie)

13 października 1870

– Postanowienie z 28 sierpnia (9 września) 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 243, s. 369) (9 miast^[76]) (gubernia warszawska, 2/2)

Chodecz (1442-1812 i 1822-1867, od 1921 znów miasto; kujawsko-pomorskie)
Grodzisk (Mazowiecki) (1522; od 1919 znów miasto; mazowieckie)
Jadów (1819; od 2023 znów miasto; mazowieckie)
Kiernozia (1523; od 2024 znów miasto; łódzkie)
Krośniewice (przed 1452; od 1926 znów miasto; łódzkie)
Osięciny (1823; kujawsko-pomorskie)
Piotrków (Kujawski) (1738; od 1998 znów miasto; kujawsko-pomorskie)
Siennica (1526; od 2024 znów miasto; mazowieckie)
Sobota (przed 1393, według niektórych źródeł prawa miejskie w 1451; łódzkie)

– Postanowienie z 28 sierpnia (9 września) 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 243, s. 367) (3 miasta^[77]) (gubernia łomżyńska, 2/3)

Czyżew (1476 jako Czyżewo; 1870-2010 jako Czyżew-Osada; od 2011 znów miasto; podlaskie)
Rajgród (1566, od 1924 znów miasto; podlaskie)
Śniadowo (1732; podlaskie)

28 sierpnia 1870

– Postanowienie z 17 (29) lipca 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 242, s. 193) (2 miasta^[78]) (gubernia siedlecka, 2/2)

Kosów (Lacki) (1723; od 2000 znów miasto; mazowieckie)
Sterdyń (1737; do XVIII wieku pod nazwą Sterdynia; mazowieckie)

– Postanowienie z 3 (15) lipca 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 242, s. 189) (3 miasta^[79]) (gubernia suwalska, 2/2)

Poniemoń (1763-1825, ponownie prawa miejskie 1836, w 1931 włączony do Kowna; obecnie w okręgu kowieńskim na Litwie)
Sapieżyszki (1825; obecnie w okręgu kowieńskim na Litwie)
Sudargi (1724; obecnie w okręgu mariampolskim na Litwie)

– Postanowienie z 21 kwietnia (3 maja) 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 242, s. 167) (1 miasto^[80]) (gubernia radomska, 3/3)

Klimontów (1604; od 2020 znów miasto; świętokrzyskie)

31 maja 1870

– Postanowienie z 15 (27) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 159) (1 miasto^[81]) (gubernia lubelska, 3/3)

Tarnogród (1567; od 1987 znów miasto; lubelskie)

– Postanowienie z 20 marca (1 kwietnia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 127) (27 miast^[82]) (gubernia warszawska, 1/2)

Bielawy (1403; łódzkie)
Bolimów (ok. 1370; od 2022 znów miasto; łódzkie)
Cegłów (1621; od 2022 znów miasto; mazowieckie)
Czersk (1350; mazowieckie)
Dąbrowice (przed 1455; od 2023 znów miasto; łódzkie)
Goszczyn (1386; mazowieckie)
Iłów (1506; mazowieckie)
Karczew (1548; od 1959 znów miasto; mazowieckie)
Kołbiel (1532; mazowieckie)
Kowal (1339, od 1919 znów miasto; kujawsko-pomorskie)
Latowicz (1423; od 2023 znów miasto; mazowieckie)
Lubień (Kujawski) (1566, od 1919 znów miasto; kujawsko-pomorskie)
Lubraniec (1509, od 1919 znów miasto; kujawsko-pomorskie)
Mogielnica (1317; od 1919 znów miasto; mazowieckie)
Nadarzyn (ok. 1453; mazowieckie)
Okuniew (1538; mazowieckie)
Osmolin (1439, lokacja chybiona, oraz 1462-1870; mazowieckie)
Piaseczno (1429; od 1916 znów miasto; mazowieckie)
Przedecz (1363, od 1919 znów miasto; wielkopolskie)
Przybyszew (1396 jako Przybyszów; mazowieckie)
Raciążek (1317; kujawsko-pomorskie)
Radziejów (1252; od 1919 znów miasto; kujawsko-pomorskie)
Służewo (przed 1458; kujawsko-pomorskie)
Stanisławów (1523; mazowieckie)
Tarczyn (1353; od 2003 znów miasto; mazowieckie)
Wiskitki (1595; niepotwierdzona wcześniejsza lokacja w 1349; od 2021 znów miasto; mazowieckie)
Żychlin (przed 1397; od 1924 znów miasto; łódzkie)

– Postanowienie z 20 marca (1 kwietnia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 123) (16 miast^[83]) (gubernia piotrkowska, 2/2)

Aleksandrów (Łódzki) (1822; od 1924 znów miasto; łódzkie)
Bełchatów (1743; od 1925 znów miasto; łódzkie)
Głowno (1427; od 1925 znów miasto; łódzkie)
Konstantynów (Łódzki) (1830; od 1924 znów miasto; łódzkie)
Koziegłowy (1472; od 1950 znów miasto; śląskie)
Krzepice (1357; od 1919 znów miasto; śląskie)
Lutomiersk (1274; od 2022 znów miasto; łódzkie)
Modrzejów (1706-1801 i 1809-1870; od 1915 w granicach Sosnowca; śląskie)
Nowe Miasto (nad Pilicą) (1400; od 1916 znów miasto; mazowieckie)
Przyrów (1369; od 2024 znów miasto; śląskie)
Rozprza (przed 1272; od 2023 znów miasto; łódzkie)
Stryków (1394; od 1923 znów miasto; łódzkie)
Tuszyn (1416; od 1924 znów miasto; łódzkie)
Widawa (1388; łódzkie)
Wolbórz (1273; od 2011 znów miasto; łódzkie)
Żarki (1382-1662, 1720-1801 i 1809-1870; od 1949 znów miasto; śląskie)

– Postanowienie z 6 (18) marca 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 97) (8 miast^[84]) (gubernia lubelska, 2/3)

Baranów (1544; lubelskie)
Bobrowniki (1485; lubelskie)
Józefów nad Wisłą (1687; od 2018 znów miasto; lubelskie)
Końskowola (1532; od 2025 znów miasto; lubelskie)
Kurów (1442; od 2025 znów miasto; lubelskie)
Markuszów (1330; lubelskie)
Opole (Lubelskie) (przed 1418; od 1957 znów miasto; lubelskie)
Wąwolnica (1346; od 2025 znów miasto; lubelskie)

– Postanowienie z 27 lutego (11 marca) 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 93) (15 miast^[85]) (gubernia suwalska, 1/2)

Bakałarzewo (przed 1570; podlaskie)
Balwierzyszki (1520; obecnie w okręgu kowieńskim na Litwie)
Filipów (1570; podlaskie)
Lipsk (1580, od 1983 znów miasto; podlaskie)
Ludwinów (1719; obecnie w okręgu mariampolskim na Litwie)
Łoździeje (1597; obecnie w okręgu olickim na Litwie)
Olita (1581; obecnie w okręgu olickim na Litwie)
Pilwiszki (1536; obecnie w okręgu mariampolskim na Litwie)
Przerośl (1576; podlaskie)
Raczki (1703; podlaskie)
Sereje (1511; obecnie w okręgu olickim na Litwie)
Simno (1626; obecnie w okręgu olickim na Litwie)
Sopoćkinie (1560; obecnie w obwodzie grodzieńskim na Białorusi)
Wisztyniec (1570; obecnie w okręgu mariampolskim na Litwie)
Wiżajny (1620; podlaskie)

– Postanowienie z 30 stycznia (11 lutego) 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 81) (17 miast^[86]) (gubernia łomżyńska, 1/3)

Andrzejewo (1528 jako Wronie; mazowieckie)
Brok (1501; od 1922 znów miasto; mazowieckie)
Ciechanowiec (Nowe Miasto) (1815; do 1815 i od 1938 prawobrzeżna część Ciechanowca (prawa miejskie od 1413); podlaskie)
Grajewo (1540, od 1919 znów miasto; podlaskie)
Krasnosielc (1824; mazowieckie)
Myszyniec (1791; od 1993 znów miasto; mazowieckie)
Nowogród (1427; od 1927 znów miasto; podlaskie)
Nur (przed 1416; mazowieckie)
Radziłów (1466; podlaskie)
Różan (1378; od 1919 znów miasto; mazowieckie)
Serock (1417; od 1923 znów miasto; mazowieckie)
Sokoły (1827; ponownie prawa miejskie w latach 1915–1950; podlaskie)
Wąsosz (1436; podlaskie)
Wizna (ok. 1373 częściowe prawa miejskie; pełne od 1435; podlaskie)
Wysokie Mazowieckie (1866-1918 jako Mazowieck) (1503, od 1919 znów miasto; podlaskie)
Wyszków (1502; od 1919 znów miasto; mazowieckie)
Zambrów (1430, od 1919 znów miasto; podlaskie)

– Postanowienie z 23 stycznia (4 lutego) 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 77) (23 miasta^[87]) (gubernia piotrkowska, 1/2)

Będków (1453; łódzkie)
Biała (Rawska) (przed 1498; od 1925 znów miasto; łódzkie)
Czeladź (1262, od 1919 znów miasto; śląskie)
Grocholice (1485; od 1977 dzielnica Bełchatowa; łódzkie)
Inowłódz (ok. 1350; od 2024 znów miasto; łódzkie)
Janów (1696; śląskie)
Jeżów (1334 od 2023 znów miasto; łódzkie)
Kamieńsk (1374; od 1994 znów miasto; łódzkie)
Kazimierz (1288; łódzkie)
Kłobuck (1244, potwierdzone w 1339; od 1919 znów miasto; śląskie)
Koniecpol (1403 jako Nowopole; od 1927 znów miasto; śląskie)
Mrzygłód (przed 1412; od 1983 dzielnica Myszkowa; śląskie)
Mstów (1278; śląskie)
(Nowa) Brzeźnica (1287; łódzkie)
Olsztyn (1488; od 2022 znów miasto; śląskie)
Pajęczno (1276; od 1958 znów miasto; łódzkie)
Pławno (1544; łódzkie)
Rzgów (1467; od 2006 znów miasto; łódzkie)
Siewierz (przed 1304 (2 połowa XIII wieku); od 1962 znów miasto; śląskie)
Sulejów (przed 1296; od 1927 znów miasto; łódzkie)
Szczerców (przed 1364; łódzkie)
Ujazd (1428; od 2023 znów miasto; łódzkie)
Włodowice (1386; od 2023 znów miasto; śląskie)

– Postanowienie z 30 grudnia 1869 (11 stycznia 1870) (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 67) (39 miast^[88]) (gubernia kaliska, 1/1)

Babiak (1815; wielkopolskie)
Bolesławiec (przed 1266; od 2024 znów miasto; łódzkie)
Brdów (1436; wielkopolskie)
Brudzew (1511 jako Brudzewo, niektóre źródła podają 1458; wielkopolskie)
Burzenin (1378; łódzkie)
Chocz (XIV wiek; od 2015 znów miasto; wielkopolskie)
Dobra (1392, od 1919 znów miasto; wielkopolskie)
Działoszyn (przed 1412; od 1994 znów miasto; łódzkie)
Golina (1330; od 1921 znów miasto; wielkopolskie)
Grabów (1372 jako Grabów Łęczycki; od 2024 znów miasto; łódzkie)
Grzegorzew (przed 1357 jako Grzegorzewo; wielkopolskie)
Iwanowice (przed 1469; wielkopolskie)
Izbica Kujawska (1394; od 1973 znów miasto; kujawsko-pomorskie)
Kazimierz Biskupi (1287; wielkopolskie)
Kleczew (1366; od 1919 znów miasto; wielkopolskie)
Kłodawa (1383; od 1925 znów miasto; wielkopolskie)
Koźminek (przed 1369; od 2021 znów miasto; wielkopolskie)
Lądek (1250; wielkopolskie)
Lututów (1405-1720, ponownie 1843; od 2020 znów miasto; łódzkie)
Opatówek (ok. 1360; od 2017 znów miasto; wielkopolskie)
Parzęczew (1421; od 2024 znów miasto; łódzkie)
Piątek (przed 1339; od 2020 znów miasto; łódzkie)
Poddębice (przed 1400 na krótko, ponownie prawa miejskie 1822-1870, od 1934 znów miasto; łódzkie)
Praszka (1392; od 1919 znów miasto; opolskie)
Pyzdry (1257; od 1919 znów miasto; wielkopolskie)
Rychwał (1458; od 1921 znów miasto; wielkopolskie)
Skulsk (1384; wielkopolskie)
Sompolno (1477 jako Dębno; od 1973 znów miasto; wielkopolskie)
Staw (przed 1405; wielkopolskie)
Stawiszyn (przed 1291; od 1919 znów miasto; wielkopolskie)
Szadek (ok. 1295; od 1919 znów miasto; łódzkie)
Ślesin (1358; od 1921 znów miasto; wielkopolskie)
Tuliszków (1458; od 1919 znów miasto; wielkopolskie)
Uniejów (ok. 1290; od 1919 znów miasto; łódzkie)
Wieruszów (przed 1368; od 1919 znów miasto; łódzkie)
Wilczyn (przed 1458; oboczne nazwy to Wilczyno i Wilczyna; wielkopolskie)
Władysławów (1727 jako Władysławowo; 1919-1934 znów miasto; wielkopolskie)
Zagórów (1407; od 1919 znów miasto; wielkopolskie)
Złoczew (1605; od 1919 znów miasto; łódzkie)

13 stycznia 1870

– Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 471) (18 miast^[89]) (gubernia płocka, 1/1)

Bielsk (1373; mazowieckie)
Bieżuń (1406; od 1994 znów miasto; mazowieckie)
Bobrowniki (od 1403; od 2024 znów miasto; (kujawsko-pomorskie)
Bodzanów (1351; od 2023 znów miasto; mazowieckie)
Chorzele (1542; od 1919 znów miasto; mazowieckie)
Czerwińsk (nad Wisłą) (część biskupia 1373, część klasztorna 1582, połączone w końcu XVIII wieku; od 2020 znów miasto; mazowieckie)
Dobrzyń nad Drwęcą (1789, ponownie prawa miejskie od 1919; w 1951 połączony z Golubiem utworzył miasto Golub-Dobrzyń; kujawsko-pomorskie)
Drobin (1511; od 1994 znów miasto; mazowieckie)
Janowo (1421; warmińsko-mazurskie)
Kikół (1745; od 2024 znów miasto; kujawsko-pomorskie)
Kuczbork (1384; od 1870 Kuczbork-Osada; mazowieckie)
Nowe Miasto (nad Soną) (1420; od 2022 znów miasto; mazowieckie)
Raciąż (1425; od 1922 znów miasto; mazowieckie)
Radzanów (1400; mazowieckie)
Skępe (1445; od 1997 znów miasto; kujawsko-pomorskie)
Sochocin (1385; od 2021 znów miasto; mazowieckie)
Szreńsk (1383; mazowieckie)
Żuromin (1765; od 1925 znów miasto; mazowieckie)

– Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 465) (39 miast^[90]) (gubernia lubelska, 1/3)

Annopol (1761; od 1996 znów miasto; lubelskie)
Bełżyce (1417; od 1958 znów miasto; lubelskie)
Biskupice (1450; lubelskie)
Bychawa (1537; od 1958 znów miasto; lubelskie)
Chodel (1517-1824 i od 1838; lubelskie)
Czemierniki (1509; od 2024 znów miasto; lubelskie)
Firlej (1557; lubelskie)
Frampol (1738; od 1993 znów miasto; lubelskie)
Głusk (1688 jako Głusko; od 1988 dzielnica Lublina; lubelskie)
Goraj (1405; od 2021 znów miasto; lubelskie)
Gorzków (1689; od 1870 Gorzków-Osada; lubelskie)
Grabowiec (przed 1418; lubelskie)
Horodło (1412; lubelskie)
Izbica (1750; od 2022 znów miasto; lubelskie)
Jarczów (1775; 1784 >> miasteczko (cyrkuł zamojski); 1809-1869 miasto (zabór rosyjski); lubelskie)
Józefów (1725; od 1988 znów miasto; lubelskie)
Kamionka (przed 1450; od 2021 znów miasto; lubelskie)
Kazimierz Dolny (1370; od 1927 znów miasto; lubelskie)
Komarów (1748; 1784 >> miasteczko (cyrkuł zamojski); 1809-1869 miasto (zabór rosyjski); lubelskie)
Krasnobród (1572; 1784 >> miasteczko (cyrkuł zamojski); 1809-1869 miasto (zabór rosyjski); od 1994 znów miasto; lubelskie)
Kryłów (1523; 1784 >> miasteczko (cyrkuł zamojski); 1809-1869 miasto (zabór rosyjski); lubelskie)
Krzeszów (1641; podkarpackie)
Łaszczów (1549 jako Prawda; 1784 >> miasteczko (cyrkuł zamojski); 1809-1869 miasto (zabór rosyjski); lubelskie)
Michów (XVI wiek, wznowione w 1747; lubelskie)
Modliborzyce (1642; od 2014 znów miasto; lubelskie)
Pawłów (1470; lubelskie)
Piaski (przed 1456; od 1993 znów miasto; lubelskie)
Puchaczów (1527; lubelskie)
Rejowiec (1547; od 2017 znów miasto; lubelskie)
Sawin (1492); lubelskie)
Tarnogóra (1548; lubelskie)
Turobin (1420; od 2024 znów miasto; lubelskie)
Tyszowce (1419; od 2000 znów miasto; lubelskie)
Uchanie (1596; 1784 >> miasteczko (cyrkuł zamojski); 1809-1869 miasto (zabór rosyjski); lubelskie)
Urzędów (1405; od 2016 znów miasto; lubelskie)
Wieniawa (XVI/XVII wiek; od 1916 dzielnica Lublina; lubelskie)
Wojsławice (1445; lubelskie)
Zaklików (1565; od 2014 znów miasto; podkarpackie)
Żółkiewka (1702 jako Żółkiew; od 1870 Żółkiewka-Osada; lubelskie)

– Postanowienie z 12 (24) grudnia 1869 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 461) (29 miast^[91]) (gubernia siedlecka, 1/2)

Adamów (1539; lubelskie)
Horodyszcze (pomiędzy 1558 a 1569; lubelskie)
Janów Podlaski (1465 jako Porchów, później Janów Biskupi; ponownie prawa miejskie 1919–1940 i 1944–1946; lubelskie)
Kamieńczyk (przed 1428 jako Kamieniec; mazowieckie)
Kock (1417; od 1919 znów miasto; lubelskie)
Kodeń (1511; lubelskie)
Konstantynów (1729, 1744 lub 1792; lubelskie)
Liw (przed 1421; mazowieckie)
Łaskarzew (1418; od 1969 znów miasto; mazowieckie)
Łomazy (przed 1566; lubelskie)
Łosice (1505; od 1915 znów miasto; mazowieckie)
Łysobyki (1498 lub 1533 jako Przetoczno; w latach 1564–1965 pod nazwą Łysobyki; w 1965 przemianowane na Jeziorzany; lubelskie)
Maciejowice (1507; od 2024 znów miasto; mazowieckie)
Miedzna (1531, niektóre źródła podają 1522; mazowieckie)
Mokobody (1496; mazowieckie)
Mordy (1488; od 1919 znów miasto; mazowieckie)
Orchówek (1506-XVIII wiek, ponownie prawa miejskie 1775; w latach 1973–1990 dzielnica Włodawy; lubelskie)
Osieck (1558; od 2024 znów miasto; mazowieckie)
Ostrów Lubelski (1548; od 1919 znów miasto; lubelskie)
Parysów (1538; mazowieckie)
Piszczac (1530; od 2024 znów miasto; lubelskie)
Rossosz (1584; lubelskie)
Sarnaki (1754; mazowieckie)
Serokomla (1537; lubelskie)
Sławatycze (1577; lubelskie)
Stężyca (1330; lubelskie)
Stoczek Łukowski (1540; od 1919 znów miasto; lubelskie)
Wisznice (1579; lubelskie)
Wohyń (1519, rozszerzone w 1522; lubelskie)

– Postanowienie z 7 (19) listopada 1869 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 425) (34 miasta^[92]) (gubernia kielecka, 1/1)

Bodzentyn (1355; od 1994 znów miasto; świętokrzyskie)
Busko-Zdrój (1287; od 1916 znów miasto; świętokrzyskie)
Daleszyce (1569; od 2007 znów miasto; świętokrzyskie)
Jędrzejów (1271; od 1916 znów miasto; świętokrzyskie)
Koszyce (1374; od 2019 znów miasto; małopolskie)
Kromołów (1388; od 1977 w obrębie Zawiercia; śląskie)
Książ Wielki (1372; od 2023 znów miasto; małopolskie)
Kurozwęki (1347; świętokrzyskie)
Kurzelów (1285; świętokrzyskie)
Lelów (przed 1314; śląskie)
Małogoszcz (1408; od 1996 znów miasto; świętokrzyskie)
Nowe Brzesko (1279; od 2011 znów miasto; małopolskie)
Nowy Korczyn (1258 jako Nowe Miasto Korczyn; od 2019 znów miasto; świętokrzyskie)
Ogrodzieniec (1386; od 1973 znów miasto; śląskie)
Oleśnica (1470; od 2019 znów miasto; świętokrzyskie)
Opatowiec (1271; od 2019 znów miasto; świętokrzyskie)
Pacanów (1265; od 2019 znów miasto; świętokrzyskie)
Pierzchnica (1370; od 2019 znów miasto; świętokrzyskie)
Pilica (przed 1394; od 1994 znów miasto; śląskie)
Proszowice (1358, od 1923 znów miasto; małopolskie)
Secemin (1395; świętokrzyskie)
Skalbmierz (1342; od 1927 znów miasto; świętokrzyskie)
Skała (1262; od 1987 znów miasto; małopolskie)
Sławków (1286, ponownie prawa miejskie 1958-1977; w latach 1977–1984 dzielnica Dąbrowy Górniczej; od 1984 znów samodzielne miasto; śląskie)
Słomniki (1358, od 1917 znów miasto; małopolskie)
Sobków (1563; od 2025 znów miasto; świętokrzyskie)
Stopnica (1362; od 2015 znów miasto; świętokrzyskie)
Szczekociny (1398; od 1923 znów miasto; śląskie)
Szydłów (1329; od 2019 znów miasto; świętokrzyskie)
Wiślica (1345; od 2018 znów miasto; świętokrzyskie)
Włoszczowa (1539; od 1919 znów miasto; świętokrzyskie)
Wodzisław (1366; od 2021 znów miasto; świętokrzyskie)
Wolbrom (1321, od 1930 znów miasto; małopolskie)
Żarnowiec (przed 1340; śląskie)

– Postanowienie z 24 października (5 listopada) 1869 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 419) (33 miasta^[93]) (gubernia radomska, 2/3)

Białaczów (1456, ponownie 1787; od 2024 znów miasto; łódzkie)
Bogoria (1616; od 2024 znów miasto; świętokrzyskie)
Ćmielów (1505; od 1962 znów miasto; świętokrzyskie)
Denków (1564; od 1954 dzielnica Ostrowca Świętokrzyskiego; świętokrzyskie)
Drzewica (1429; od 1987 znów miasto; łódzkie)
Gielniów (1455; od 2024 znów miasto; mazowieckie)
Gliniany (1595; świętokrzyskie)
Głowaczów (1445; od 2024 znów miasto; mazowieckie)
Gniewoszów (1693; mazowieckie)
Gowarczów (1430; od 2024 znów miasto; świętokrzyskie)
Granica (1735; od lat 1960. w granicach Gniewoszowa; mazowieckie)
Iwaniska (1403; od 2022 znów miasto; świętokrzyskie)
Janowiec (1537; lubelskie)
Klwów (1413; mazowieckie)
Koprzywnica (1262; od 2001 znów miasto; świętokrzyskie)
Kunów (1467; od 1990 znów miasto; świętokrzyskie)
Lasocin (1547; świętokrzyskie)
Łagów (1375; od 2018 znów miasto; świętokrzyskie)
Magnuszew (1377, utrata 1576, ponownie prawa miejskie 1776; od 2024 znów miasto; mazowieckie)
Nowa Słupia (1351; od 2019 znów miasto; świętokrzyskie)
Odrzywół (1418; od 2024 znów miasto; mazowieckie)
Osiek (1430; od 1994 znów miasto; świętokrzyskie)
Ożarów (1569; od 1988 znów miasto; świętokrzyskie)
Połaniec (1264; od 1980 znów miasto; świętokrzyskie)
Przysucha (1710; od 1958 znów miasto; mazowieckie)
Radoszyce (1370; od 2018 znów miasto; świętokrzyskie)
Raków (1569; świętokrzyskie)
Ryczywół (1369; mazowieckie)
Sieciechów (przed 1386, według niektórych źródeł 1232, 1370 lub 1430; mazowieckie)
Skrzynno (1308; mazowieckie)
Waśniów (1351; świętokrzyskie)
Zwoleń (1425; od 1925 znów miasto; mazowieckie)
Żarnów (1415; od 2024 znów miasto; łódzkie)

– Postanowienie z 17 (29) października 1869 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 415) (18 miast^[94]) (gubernia radomska, 1/3)

Białobrzegi (1540; od 1958 znów miasto; mazowieckie)
Ciepielów (1548, wznowione w 1627; od 2024 znów miasto; mazowieckie)
Grabowiec (1601; mazowieckie)
Iłża (1239; od 1925 znów miasto; mazowieckie)
Jastrząb (1422; od 2023 znów miasto; mazowieckie)
Jedlińsk (1530; mazowieckie)
Kazanów (1566; od 2025 znów miasto; mazowieckie)
Lipsko (1614; od 1958 znów miasto; mazowieckie)
Przytyk (1333; od 2024 znów miasto; mazowieckie)
Sienno (przed 1421; od 2024 znów miasto; mazowieckie)
Skaryszew (1264; od 1922 znów miasto; mazowieckie)
Solec nad Wisłą (1370; od 2021 znów miasto; mazowieckie)
Tarłów (1550; świętokrzyskie)
Wąchock (1454; od 1994 znów miasto; świętokrzyskie)
Wierzbica (1469; mazowieckie)
Wierzbnik (1624, ponownie prawa miejskie od 1916, w 1939 po włączeniu Starachowic Fabrycznych zmiana nazwy na Starachowice-Wierzbnik, a w 1949 na Starachowice; świętokrzyskie)
Wolanów (1773; mazowieckie)
Wyśmierzyce (1338; od 1922 znów miasto; mazowieckie)

1863

1 stycznia 1863^[95]

Drohiczyn (Ruska Strona) (1795; do 1795 lewobrzeżna część Drohiczyna (prawa miejskie 1498); mazowieckie)

1853

1 stycznia 1853^[96]^[97]

Lubów (1734; obecnie w okręgu mariampolskim na Litwie)
Puńsk (1647; utrata praw miejskich na życzenie mieszczan; podlaskie)

1852

1 stycznia 1852^[98]^[99]

Dobre (1530; od 2024 znów miasto; mazowieckie)

1834

1 stycznia 1834^[100]^[101]

Wodynie (1575; mazowieckie)

1832

1 stycznia 1832^[101]^[102]

Metele (1749; obecnie w okręgu olickim na Litwie)

1827

brak daty

Jedwabne (1736; od 1927 znów miasto; podlaskie)

1826

brak daty

Częstochówka (1717 jako Nowa Częstochowa; w 1826 połączona ze Starą Częstochową w Częstochowę; śląskie)
Stara Częstochowa (przed 1377; w 1826 połączona z Częstochówką (Nową Częstochową) w Częstochowę; śląskie)

1825

20 września 1825^[103]^[104].

Poniemoń (1763; ponownie prawa miejskie 1836-1870, w 1931 włączony do Kowna; obecnie w okręgu kowieńskim na Litwie)

brak daty (1825)

1824

16 listopada 1824^[104]^[105].

Chodel (1517, ponownie miasto 1838-1870; lubelskie)

12 października 1824^[104]^[106].

Prawno (przed 1626; lubelskie)
Wrzelowiec (1543; początkowo Wrzelów i Kliczkowice; lubelskie)

1822

19 listopada 1822^[104]^[107].

Świerże (1443; lubelskie)

16 lipca 1822^[104]^[108].

Sosnowica (1685; lubelskie)

26 lutego 1822^[104]^[109].

Komarówka (Podlaska) (1662; lubelskie)

15 stycznia 1822^[104]^[110].

Skierbieszów (1456; 1784 >> miasteczko (cyrkuł zamojski); 1809-1822 miasto (zabór rosyjski); lubelskie)

1821

18 grudnia 1821^[104]^[111].

Seroczyn (1548; mazowieckie)

20 listopada 1821^[104]^[112].

Piotrkowice (1701-1803 i 1810-1822; świętokrzyskie)

13 listopada 1821^[104]^[113].

Boża Wola (1731; lubelskie)

16 października 1821^[104]^[114].

Wojcieszków (1540; lubelskie)

3 lipca 1821^[104]^[115].

Kraśniczyn (1564; lubelskie)

10 kwietnia 1821^[104]^[116].

Janików (1559; świętokrzyskie)
Siedliszcze (1548, wznowienie w 1760; od 2016 znów miasto; lubelskie)
Wysokie (1368; lubelskie)

20 marca 1821^[104]^[117].

Hanna (1546; lubelskie)

1820

24 października 1820^[104]^[118].

Nowodwór (XVI wiek; lubelskie)
Okrzeja (1468; lubelskie)
Urszulin (przed 1803; lubelskie)

11 kwietnia 1820^[104]^[119].

Drążgów (1544; lubelskie)

11 stycznia 1820^[104]^[120].

Pratulin (1732; lubelskie)

brak daty (1820)

Dębno (1591; świętokrzyskie)
Glinianka (1557 jako Wawrzyńczew; mazowieckie)
Jeruzal (1533; mazowieckie)
Kuflew (1521; mazowieckie)
Tuchowicz (1430; lubelskie)

1812

Chodecz (1442-1812 i 1822-1867, od 1921 znów miasto; kujawsko-pomorskie)

1810

Nowokrzepice (1788; od 1810 część miasta Krzepice; śląskie)
Podgórze (1784; 1810 przyłączone do Krakowa po włączeniu Podgórza w 1809 do Księstwa Warszawskiego; ponownie samodzielne miasto 1815–1915, po zniesieniu Księstwa i utworzeniu Wolnego Miasta Krakowa, w którego skład Podgórze nie weszło – zostało włączone bezpośrednio do Austrii; od 1915 dzielnica Krakowa; małopolskie)

1809

Miejscowości wymieniane jeszcze jako miasta w spisach galicyjskich, lecz nie zaliczone do miast po przejściu do Księstwa Warszawskiego w 1809^[121]:

Stoczek (19??; mazowieckie)
Zygmuntów (1775; obecnie część wsi Omięcin; mazowieckie)

1807

Miejscowości wymieniane jeszcze jako miasta w Prusach Nowowschodnich^[122], lecz nie zaliczone do miast po przejściu do Księstwa Warszawskiego w 1807^[121]:

Jeleniewo (1782; podlaskie)
Liszków (1720; ob. Liszkawa, Litwa)
Niedzbórz (1505; mazowieckie)
Osowiec (1724; podlaskie)
Szczebra (1767; podlaskie)
Sztabin (1760; podlaskie)
Urdomin (1650; Litwa)

Równocześnie przedzielony granicą Ciechanowiec utworzył nowe miasto Ciechanowiec–Nowe Miasto. Nadano też prawa miejskie Jabłonce i Wyszonkom

(obejmuje obecnie tylko miasta w granicach Polski współczesnej)

1892

11 czerwca 1892

11 czerwca 1892 r. wszedł w życie nowy Statut Miejski, który jeszcze bardziej ograniczył samorządność miejską. Wówczas jako miasta zakwalifikowano (na obecnym terytorium Polski) tylko 4 miejscowości (Białystok, Bielsk, Goniądz i Sokółkę), natomiast 16 miast zamienionych w miasteczka pozostało jednak gminami miejskimi:

Brańsk (1493 >> 1892 miasteczko; od 1919 znów miasto; podlaskie)
Ciechanowiec (1434 >> 1892 miasteczko; od 1919 znów miasto; podlaskie)
Dąbrowa (Białostocka) (1775 jako Dąbrowa Grodzieńska >> 1892 miasteczko; 1919–1950 i od 1965 znów miasto; podlaskie)
Drohiczyn (1498 >> 1892 miasteczko; od 1919 znów miasto; podlaskie)
Janów (1712 >> 1892-1919 miasteczko; podlaskie)
Kleszczele (1523 >> 1892 miasteczko; 1919–1950 i od 1993 znów miasto; podlaskie)
Knyszyn (1568 >> 1892 miasteczko; od 1919 znów miasto; podlaskie)
Korycin (1634 >> 1892-1919 miasteczko; podlaskie)
Kuźnica Białostocka (1546 >> 1892-1919 miasteczko; podlaskie)
Mielnik (1440 >> 1892 miasteczko; 1919-1934 znów miasto; podlaskie)
Narew (1529 >> 1892 miasteczko; 1919-1934 znów miasto; podlaskie)
Nowy Dwór (1578 >> 1892 miasteczko; 1919-1934 znów miasto; podlaskie)
Odelsk (XVI wiek >> 1892 miasteczko; 1919-1934 znów miasto; obwód grodzieński, Białoruś)
Siemiatycze (1493 >> 1892 miasteczko; od 1919 znów miasto; podlaskie)
Suchowola (1777 >> 1892 miasteczko; od 1919–1950 i od 1997 znów miasto; podlaskie)
Suraż (1440 >> 1892-1919 miasteczko; od 1923 znów miasto; podlaskie)
Wasilków (1566 >> 1892 miasteczko; od 1919 znów miasto; podlaskie)

1875

29 kwietnia 1875

13 miast utraciło prawa miejskie i zostało zaliczone do miasteczek w gminach wiejskich (posiadały one jednak pewną odrębność w postaci organów samorządowych i starosty mieszczańskiego, lecz w statystykach były zaliczane do wsi):

Boćki (1509 >> 1875 miasteczko; 1919-1934 znów miasto; podlaskie)
Choroszcz (1507 >> 1875 miasteczko; od 1919 znów miasto; podlaskie)
Gródek (1558 >> 1875-1934 miasteczko; podlaskie)
Jałówka (1545 >> 1875-1934 miasteczko; podlaskie)
Jasionówka (1642 >> 1875-1919 miasteczko; podlaskie)
Krynki (1569 >> 1875 miasteczko; 1920–1950 i od 2009 znów miasto; podlaskie)
Michałowo (1832 >> 1875-1934 miasteczko; od 2009 znów M; podlaskie)
Milejczyce (1516 >> 1875-1934 miasteczko; podlaskie)
Narewka (1825 >> 1875-1934 miasteczko; podlaskie)
Niemirów (1616-1800 i 1808 miasto >> 1875-1934 miasteczko; podlaskie)
Orla (1507 >> 1875-1934 miasteczko; w 1919 przez krótki czas znów miasto; podlaskie)
Supraśl (1824 >> 1875 miasteczko; od 1919 znów miasto; podlaskie)
Zabłudów (1533 >> 1875 miasteczko; od 1919 znów miasto; podlaskie)

1857

Sidra (1566; podlaskie)

^[123]^[124]^[125] (obejmuje także zmiany statusu z miasto na miasteczko)

1915

1 lipca 1915^[126]^[127]

Podgórze (1784–1810 i 1815–1915; od 1915 dzielnica Krakowa; małopolskie)

1914

Mikołajów nad Dniestrem (1578; 1784 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1896 >> miasteczko; 1910 >> miasto; 1914 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; LW, Ukraina)

1910

Buczacz (1379; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1910 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; TP, Ukraina)

1896

Bolechów (1612; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; IF, Ukraina)
Czchów (1355; 1818 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 2000 znów miasto; małopolskie)
Dobrotwór (?; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1959 osiedle; LW, Ukraina)
Felsztyn (1380; 1855 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1945 Skeliwka; LW, Ukraina)
Gdów (1784-1868 miasteczko; 1879-1896 miasto M; małopolskie)
Gliniany (1397; 1818 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; LW, Ukraina)
Krystynopol (1695; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1951 znów miasto pod nazwą Czerwonogród; LW, Ukraina) – do 1951 w Polsce
Krzywcze Górne (?; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; TP, Ukraina)
Leżajsk (1397; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1933 znów miasto; podkarpackie)
Łańcut (1367; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1933 znów miasto; podkarpackie)
Łysiec (1652 jako Moczara; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 19?? osiedle; IF, Ukraina)
Mikołajów nad Dniestrem (1578; 1784 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1896 >> miasteczko; 1910 >> miasto; 1914 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; LW, Ukraina)
Narol (1672 jako Florianów; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1996 znów miasto; podkarpackie)
Oleszyce (1578; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1989 znów miasto; podkarpackie)
Piwniczna (Zdrój) (1348; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1933 znów miasto; małopolskie)
Przeworsk (1393; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; 1915 >> miasto; podkarpackie)
Skałat (1600 jako Dębno; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; TP, Ukraina)
Tartaków (1685; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Zakliczyn (1558; 1818 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 2006 znów miasto; małopolskie)
Żmigród Nowy (1373; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1968 nazwa Nowy Żmigród; podkarpackie)
Wojnicz (1369; 1868 >> miasteczko; 1880 >> miasto; 1896 >> miasteczko (gmina miejska); od 2007 znów miasto; małopolskie)
Załoźce (1511; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; TP, Ukraina)

1890

Kawęczyn (1879; od 1927 część Dębicy; podkarpackie)

1889

Brzesko (1358-1650 i 1680; 1818 >> miasteczko; 1855 >> miasto; 1889 >> miasteczko; od 1933 znów miasto; małopolskie)
Lanckorona (1366; 1889 >> miasteczko; małopolskie)

1880

Jazłowiec (1519; 1880 >> wieś; 1900 >> miasto; TP, Ukraina)
Jezierzany (1494; 1818 >> miasteczko; 1878 >> miasto; 1880 >> miasteczko; 1900 >> miasto; TP, Ukraina)
Nowe Miasto (Przemyskie) (1463; 1880 >> miasteczko; 1900 >> miasto; LW, Ukraina)
Sołotwina (?; 1880 >> miasteczko; 1900 >> miasto; IF, Ukraina)
Zarszyn (1395; 1784 >> miasteczko; 1878 >> miasto; 1880 >> wieś; 1900 >> miasto; podkarpackie)

1879

Bukowsko (1720; 1784 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1900-1934 >> miasto (w gminie wiejskiej); podkarpackie)
Ciężkowice (1348; 1855 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1896 >> miasto; od 2000 znów miasto; małopolskie)
Dubiecko (1407; 1879 >> miasteczko; 1900 >> miasto; podkarpackie)
Dynów (1436; 1879 >> miasteczko; 1900 >> miasto; od 1946 znów miasto; podkarpackie)
Jaćmierz (1437; 1784 >> miasteczko; 1868>> miasto; 1879 >> miasteczko; 1900-1934 >> miasto (w gminie wiejskiej); podkarpackie)
Jaryczów Nowy (1618; 1879 >> miasteczko; 1896 >> miasto; 19??-1933 >> miasteczko (gmina miejska); 1934-1941 znów miasto; LW, Ukraina)
Jaśliska (1366; 1879 >> miasteczko; 1900 >> miasto; podkarpackie)
Mielnica Podolska (1373; 1818 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1896 >> miasto; 1940 >> wieś; TP, Ukraina)
Mikulińce (1748; 1818 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1896 >> miasto; TP, Ukraina)
Mrzygłód (1431; 1784 >> miasteczko; 1869 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1900-1934 >> miasto (w gminie wiejskiej); podkarpackie)
Nowotaniec (1444; 1784 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1900-1934 >> miasto (w gminie wiejskiej); podkarpackie)
Olesko (1441; 1818 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1896 >> miasto; LW, Ukraina)
Pomorzany (1437; 1818 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1896 >> miasto; 1940 >> wieś;LW, Ukraina)
Rybotycze (ok. 1600; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1900-1934 >> miasto (w gminie wiejskiej); podkarpackie)
Szczerzec (1397; 1879 >> miasteczko; 1896 >> miasto; 19??-1933 >> miasteczko (gmina miejska); 1934-1941 znów miasto; LW, Ukraina)

1878

Osiek Jasielski (1363; 1794 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1878 >> miasteczko; 1900-1934 >> miasto (w gminie wiejskiej); podkarpackie)

1868

Andrychów (1767; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; od 1933 znów miasto; małopolskie)
Bobowa (1399; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; od 2009 znów miasto^[62]; małopolskie)
Bolechów (1612; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; IF, Ukraina)
Chyrów (1528; 1868 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; LW, Ukraina)
Dukla (1380; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; od 1934 znów miasto; podkarpackie)
Grybów (1340; 1868 >> miasteczko; 1889 >> miasto; małopolskie)
Kołaczyce (1358; 1784 >> miasteczko; 1855 >> miasto; 1868 >> miasteczko; od 2010 znów miasto; województwo podkarpackie)
Frysztak (1366 jako Wisłok; 1784 >> miasteczko; 1855 >> miasto; 1868 >> miasteczko; podkarpackie)
Leżajsk (1397; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1933 znów miasto; podkarpackie)
Łańcut (1367; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1933 znów miasto; podkarpackie)
Piwniczna (Zdrój) (1348; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1933 znów miasto; małopolskie)
Przeworsk (1393; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; 1915 >> miasto; podkarpackie)
Skałat (1600 jako Dębno; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; TP, Ukraina)
Wojnicz (1369; 1868 >> miasteczko; 1880 >> miasto; 1896 >> miasteczko (gmina miejska); od 2007 znów miasto; małopolskie)
Załoźce (1511; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; TP, Ukraina)

1855

Alwernia (1778-1784 i od 1808; 1855 >> miasteczko; 1868 >> wieś targowa; 1879 >> miasteczko; małopolskie)
Ciężkowice (1348; 1855 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1896 >> miasto; od 2000 znów miasto; małopolskie)
Felsztyn (1380; 1855 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1945 Skeliwka; LW, Ukraina)
Trzebinia (1765; 1855 >> miasteczko; 1889 >> wieś; od 1931 znów miasto; małopolskie)

1818

Brzesko (1358-1650 i 1680; 1818 >> miasteczko; 1855 >> miasto; 1889 >> miasteczko; od 1933 znów miasto; małopolskie)
Czchów (1355; 1818 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 2000 znów miasto; małopolskie)
Gliniany (1397; 1818 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; LW, Ukraina)
Grodzisko (1784; 1818-1896 >> miasteczko; podkarpackie)
Jezierzany (?; 1818 >> miasteczko; 1878 >> miasto; 1880 >> miasteczko; 1900 >> miasto; TP, Ukraina)
Mielnica Podolska (1373; 1818 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1896 >> miasto; 1940 >> wieś; TP, Ukraina)
Mikulińce (1748; 1818 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1896 >> miasto; TP, Ukraina)
Olesko (1441; 1818 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1896 >> miasto; LW, Ukraina)
Pomorzany (1437; 1818 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1896 >> miasto; 1940 >> wieś;LW, Ukraina)
Uście Solne (1360; 1818 >> miasteczko; małopolskie)
Wiśnicz Nowy (1616; 1818 >> miasteczko; od 1994 znów miasto; małopolskie)

1803

(Nowa Galicja)

Oksa (1554; świętokrzyskie)
Ossolin (1636-1662 i 1755-1803; świętokrzyskie)
Odrowąż (1399 – lokacja chybiona, 1611-1662 i 1785-1803; świętokrzyskie)
Piotrkowice (1701-1803 i 1809-1822 (zabór rosyjski); świętokrzyskie)
Prosperów (1701 jako Starostów; w 1820 włączony do Zawichostu; świętokrzyskie)
Rawa (1531; lubelskie)
Ryki (1782; od 1957 znów miasto; lubelskie)

1784

Alwernia (1778-1784 i od 1808; 1855 >> miasteczko; 1868 >> wieś targowa; 1879 >> miasteczko; małopolskie)
Andrychów (1767; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; od 1933 znów miasto; małopolskie)
Babice nad Sanem (1484; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Baligród (1634; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Baranów Sandomierski (1354; 1784-1933 >> miasteczko (gmina miejska); od 1934 znów miasto; podkarpackie)
Barysz (1559; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); 1933-1947 znów miasto; TP, Ukraina)
Biały Kamień (1493; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Bircza (1464; 1784 >> miasteczko; 1868 >> miasto; od 2024 znów miasto; podkarpackie)
Błażowa (1624-1699 i 1770; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; podkarpackie)
Bobowa (1399; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; od 2009 znów miasto^[62]; małopolskie)
Bolechów (1612; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; IF, Ukraina)
Bołszowce (1590; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; IF, Ukraina)
Borszczów (1629; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); 1933-1941 znów miasto; TP, Ukraina)
Buczacz (1379; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1910 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; TP, Ukraina)
Budzanów (1549; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); 1933-1941 znów miasto; TP, Ukraina)
Bukaczowce (1489; 1784 >> miasteczko; od 19?? osiedle; IF, Ukraina)
Bukowsko (1720; 1784 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1900-1934 >> miasto (w gminie wiejskiej); podkarpackie)
Bursztyn (1554; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; IF, Ukraina)
Chocimierz (1444; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Chodorów (1394; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; LW, Ukraina)
Chołojów pocz. (ok. 1650 jako Choło; 1784 >> miasteczko; od 1946 Wuzłowe; LW, Ukraina)
Chorostków (1632; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; TP, Ukraina)
Cieszanów (1665; 1784-1933 >> miasteczko (gmina miejska); od 1934 znów miasto; podkarpackie)
Czernelica (ok. 1575; 1784 >> miasteczko; od 1940 osiedle; IF, Ukraina)
Czudec (1427; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Dąbrowa Tarnowska (1698; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; małopolskie)
Delatyn (1400; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); 1933-1941 znów miasto; IF, Ukraina)
Dębica (1358; 1784 >> miasteczko; 1914 >> miasto; podkarpackie)
Dębowiec (1349 jako Dębowy Dział; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Dobrotwór (?; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1959 osiedle; LW, Ukraina)
Dolina (1431; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; IF, Ukraina)
Dukla (1380; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868-1933 >> miasteczko (gmina miejska); od 1934 znów miasto; podkarpackie)
Dunajów (1424; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Firlejów (1570 jako Maciejów; 1784 >> miasteczko; 1808 >> wieś; 1855 >> miasteczko; od 1948 Lipówka; IF, Ukraina)
Fredropol (1720; 1784 >> miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; podkarpackie)
Frysztak (1366 jako Wisłok; 1784 >> miasteczko; 1855 >> miasto; 1868 >> miasteczko; podkarpackie)
Głogów Małopolski (1570; 1784 >> miasteczko; 1896 >> wieś; 1914-1933 >> miasteczko (gmina miejska); od 1934 znów miasto; podkarpackie)
Gołogóry (1469; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Gorlice (1401; 1784 >> miasteczko; 1889 >> miasto; małopolskie)
Gródek (?; 1784 >> miasteczko; TP, Ukraina)
Grzymałów (1720; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); 1933-1941 znów miasto; TP, Ukraina)
Gwoździec (1540; 1784 >> miasteczko; od 1940 osiedle; IF, Ukraina)
Hussaków (1525; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Jabłonów (1602; 1784 >> miasteczko; od 19?? osiedle; IF, Ukraina)
Jaćmierz (1437; 1784 >> miasteczko; 1868>> miasto; 1879 >> miasteczko; 1900-1934 >> miasto (w gminie wiejskiej); podkarpackie)
Jagielnica (1518; 1784 >> miasteczko (gmina miejska do 1934); TP, Ukraina)
Janów (?; 1784 >> miasteczko; 1940-60 Janów Trebowelski; od 1960 Dołyna; TP, Ukraina)
Janów Lwowski (1611; 1784-1933 >> miasteczko (gmina miejska); 1934-1941 znów miasto; obecna nazwa Iwano-Frankowe; LW, Ukraina)
Jarczów (1775; 1784 >> miasteczko (cyrkuł zamojski); 1809-1869 miasto (zabór rosyjski); lubelskie)
Jasło (1366; 1784 >> miasteczko; 1808 >> miasto; podkarpackie)
Jawornik Polski (1472; 1784 >> miasteczko; od 2024 znów miasto; podkarpackie)
Jedlicze (1768; 1784 >> miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; 1959–1966 osiedle; od 1967 znów miasto; podkarpackie)
Jezierna (1542; 1784 >> miasteczko; TP, Ukraina)
Jezupol (1591 jako Czeszybiesy; 1784 >> miasteczko; od 1940 osiedle; 1940–2003 pod nazwą Żowteń; IF, Ukraina)
Jodłowa (1765; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Kalwaria Zebrzydowska (1617; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; małopolskie)
Kańczuga (1441; 1784-1933 >> miasteczko (gmina miejska); od 1934 znów miasto; podkarpackie)
Knihynicze (1563; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Kolbuszowa (1690; 1784 >> miasteczko ; od 1933 znów miasto; podkarpackie)
Kołaczyce (1358; 1784 >> miasteczko; 1855 >> miasto; 1868 >> miasteczko; od 2010 znów miasto; województwo podkarpackie)
Komarów (1748; 1784 >> miasteczko (cyrkuł zamojski); 1809-1869 miasto (zabór rosyjski); lubelskie)
Kopyczyńce (1564; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; TP, Ukraina)
Korolówka (1772-1784; 1784-1868 i 1879-1896 >> mko; TP-UA)
Kosów Huculski (1654; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; IF, Ukraina)
Krakowiec (1520; 1784-1933 >> miasteczko (gmina miejska); 1934-1941 znów miasto; LW, Ukraina)
Krasiczyn (1620; 1784 >> miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; podkarpackie)
Krasnobród (1572; 1784 >> miasteczko (cyrkuł zamojski); 1809-1869 miasto (zabór rosyjski); od 1994 znów miasto; lubelskie)
Krościenko (1348 jako Crosno; 1784 >> miasteczko; w latach 1973–1982 część miasta Szczawnica-Krościenko, od 1982 samodzielna wieś gminna, obecnie pod nazwą Krościenko nad Dunajcem; małopolskie)
Krukienice (1490; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Kryłów (1523; 1784 >> miasteczko (cyrkuł zamojski); 1809-1869 miasto (zabór rosyjski); lubelskie)
Krystynopol (1695; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1951 znów miasto pod nazwą Czerwonogród; LW, Ukraina) – do 1951 w Polsce
Krzywcza (1398; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Krzywcze Górne (?; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; TP, Ukraina)
Kudryńce (1518; 1784 >> miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; TP, Ukraina)
Kukizów (1538; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Kulików (1469; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); 1933-1941 znów miasto; LW, Ukraina)
Kułaczkowce (?; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Laszki Murowane (1560; 1784 >> miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; 1910 >> wieś; przed 1921 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Leszniów (1471?; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Limanowa (1565; 1784-1933 >> miasteczko (gmina miejska); od 1934 znów miasto; małopolskie)
Lipsko (1620; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Lubycza Królewska (1764; 1784 >> miasteczko; od 2016 znów miasto; lubelskie)
Lutowiska (1742; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Łaszczów (1549 jako Prawda; 1784 >> miasteczko (cyrkuł zamojski); 1809-1869 miasto (zabór rosyjski); lubelskie)
Łaszczówka (1648 (cyrkuł zamojski); lubelskie)
Łysiec (1652 jako Moczara; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 19?? osiedle; IF, Ukraina)
Magierów (1595; 1784 >> miasteczko; od 1940 osiedle; LW, Ukraina)
Markopol (1628; 1784 >> miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Mierżączka (1628; obecnie część Wieliczki; małopolskie)
Mikołajów nad Dniestrem (1578; 1784 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1896 >> miasteczko; 1910 >> miasto; 1914 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; LW, Ukraina)
Monasterzyska (1454; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; TP, Ukraina)
Mosty Małe (1750; >> wieś (cyrkuł zamojski); lubelskie)
Mosty Wielkie (1549; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; LW, Ukraina)
Mrzygłód (1431; 1784 >> miasteczko; 1869 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1900-1934 >> miasto (w gminie wiejskiej); podkarpackie)
Nadwórna (1591; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; IF, Ukraina)
Narol (1672 jako Florianów; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1996 znów miasto; podkarpackie)
Nawaria (1578; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Niemirów Lwowski (1580); 1784 >> miasteczko (gmina miejska); 1933-1941 znów miasto; LW, Ukraina)
Niepołomice (1776; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 miasto; małopolskie)
Niżankowice (1431; 1784 >> miasteczko (gmina miejska do 1934); LW, Ukraina)
Niżniów (?; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Nowa Góra (1509; 1784-1914 mko; małopolskie)
Nowotaniec (1444; 1784 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1900-1934 >> miasto (w gminie wiejskiej); podkarpackie)
Obertyn (?; 1784 >> miasteczko; od 19?? osiedle; IF, Ukraina)
Oleszyce (1578; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1989 znów miasto; podkarpackie)
Osiek Jasielski (1363; 1784 >> miasteczko; 1868 >> miasto; 1878 >> miasteczko; 1900-1934 >> miasto (w gminie wiejskiej); podkarpackie)
Otynia (1753; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); 1933-1941 znów miasto; IF, Ukraina)
Peczeniżyn (1443; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); 1933-1941 znów miasto; IF, Ukraina
Pistyń (1756; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Piwniczna (Zdrój) (1348; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1933 znów miasto; małopolskie)
Płazów (1614; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Podgrodzie (?; 1784 >> miasteczko; 1808 >> wieś; 1855 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Podkamień (Cetnerowski) (1441; 1784 >> miasteczko; od 1940 osiedle; LW, Ukraina)
Potok Złoty (1601; 1784 >> miasteczko; od 1984 osiedle; TP, Ukraina)
Potoki (1763; 1784 >> wieś (cyrkuł zamojski); lubelskie)
Potylicz (1498; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Pruchnik (1436; 1784 >> miasteczko; od 2011 znów miasto; podkarpackie)
Przecław (1419; 1784 >> miasteczko; od 2010 znów miasto; podkarpackie)
Przemyślany (1623; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; LW, Ukraina)
Rachanie (1426; 1784 >> wieś (cyrkuł zamojski); 1809-1820 miasto (zabór rosyjski); lubelskie)
Radomyśl nad Sanem (1556; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Radomyśl Wielki (1581; 1784-1933 >> miasteczko (gmina miejska); od 1934 znów miasto; małopolskie)
Radymno (1431; 1784-1933 >> miasteczko (gmina miejska); od 1934 znów miasto; podkarpackie)
Radziechów (1493; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; IF, Ukraina)
Rawa Ruska (1455; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; LW, Ukraina)
Rozdół (1745; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); 1933-1941 znów miasto; LW, Ukraina)
Rozwadów (1693; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; od 1973 dzielnica Stalowej Woli; podkarpackie)
Rożniatów (?; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); 1933-1941 znów miasto; IF, Ukraina)
Rybotycze (ok. 1600; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1879 >> miasteczko; 1900-1934 >> miasto (w gminie wiejskiej); podkarpackie)
Rzochów (1386; 1784 >> miasteczko; od 1985 dzielnica Mielca; podkarpackie)
Sasów (1615; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); 1933-1941 znów miasto; LW, Ukraina)
Sieniawa (1672; 1784-1933 >> miasteczko (gmina miejska); od 1934 znów miasto; podkarpackie)
Skierbieszów (1456; 1784 >> miasteczko (cyrkuł zamojski); 1809-1822 miasto (zabór rosyjski); lubelskie)
Sokołów Małopolski (1569; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; podkarpackie)
Sokołówka (1685; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Stanisławczyk (1626?; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Stojanów (1547; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Stratyn (1671; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Strusów (1434?; 1784 >> miasteczko; TP, Ukraina)
Strzeliska Nowe (1513; 1784 >> miasteczko; od 19?? osiedle; LW, Ukraina)
Strzyżów (1419; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; podkarpackie)
Szczepanów (1761-1784; 1784-1818 i 1855-1868 >> mko; małopolskie)
Szczurowice (1648; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Skałat (1600 jako Dębno; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; TP, Ukraina)
Świrz (1427; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Tarnobrzeg (1593; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; podkarpackie)
Tarnoruda (1578?; 1784 >> miasteczko; TP, Ukraina)
Tartaków (1685; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Tłumacz (1448; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; IF, Ukraina)
Toporów (1450; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina)
Touste (1720; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Turka (1730; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; LW, Ukraina)
Tyczyn (1368; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; podkarpackie)
Tylicz (1363-XVI w. jako Miastko; 1612-1784 jako Tylicz; 1784 >> miasteczko; małopolskie)
Tymbark (1353 jako Jodłowa Góra; 1784 >> miasteczko; małopolskie)
Tyrawa Wołoska 1707; 1784 >> miasteczko; 1879 >> wieś; 1896 >> miasteczko; podkarpackie)
Uchanie (1596; 1784 >> miasteczko (cyrkuł zamojski); 1809-1869 miasto (zabór rosyjski); lubelskie)
Uhnów (1462; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; w 1952 do ZSRR; LW, Ukraina)
Ulanów (1616; 1784 >> miasteczko (gmina miejska do 1934); od 1958 znów miasto; podkarpackie)
Ustrzyki Dolne (1727; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); 1933–1945 i od 1952 znów miasto^[41]; podkarpackie)
Ułaszkowce (?; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Uście Biskupie (1498; 1784 >> miasteczko; obecnie Uście; IF, Ukraina)
Uście Zielone (1548; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Uścieczko (1661; 1784 >> miasteczko; IF, Ukraina)
Waręż (1538; 1784 >> miasteczko; LW, Ukraina) – do 1951 w Polsce
Wielkie Oczy (1671; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Witków Nowy (?; 1784 >> miasteczko; obecnie Nowy Witków; LW, Ukraina)
Wojniłów (1552; 1784 >> miasteczko; od 1960 osiedle; IF, Ukraina)
Zabłotów (1455; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); 1933-1941 znów miasto; IF, Ukraina)
Załoźce (1511; 1784 >> miasteczko; 1818 >> miasto; 1868 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; TP, Ukraina)
Zarszyn (1395; 1784 >> miasteczko; 1878 >> miasto; 1880 >> wieś; 1900 >> miasto; podkarpackie)
Zborów (1639; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); od 1933 znów miasto; TP, Ukraina)
Żabno (1385; 1784 >> miasteczko; 1896 >> wieś; 1914-1933 >> miasteczko (gmina miejska); od 1934 znów miasto; małopolskie)
Żmigród Nowy (1373; 1784 >> miasteczko; 1879 >> miasto; 1896 >> miasteczko; od 1968 nazwa Nowy Żmigród; PK; podkarpackie)
Żołynia (1740; 1784 >> miasteczko; podkarpackie)
Żórawno (1563; 1784 >> miasteczko (gmina miejska); 1933-1941 znów miasto; LW, Ukraina)

^[123]^[124]^[128]

1907

19 grudnia 1907^[129]

Baranów (1426; wielkopolskie)

8 lipca 1907^[130]

Mielżyn (1517-XVII w., 1763; wielkopolskie)

1905

Kurzętnik^[131] (1330; warmińsko-mazurskie)

1895

16 maja 1895^[132]

Dubin (1284 (lokacja nieudana); 1426; wielkopolskie)

1892

18 lipca 1892^[133]

Zaborowo (20 III 1644; od 1977 dzielnica Leszna; wielkopolskie)

1888

8 sierpnia 1888^[134]

Łopienno (1519; wielkopolskie)

1886

9 lipca 1886^[135]

Łekno (1370; wielkopolskie)

1883

Kębłowo (1320-1797 i od 1807; wielkopolskie)

1880

Kiszkowo (1395; wielkopolskie)

1874

Kamionna (1402-1582 i od 1638; wielkopolskie)

14 października 1874^[136]

Kwieciszewo (1326-1331, 1342; kujawsko-pomorskie)

1872

Hel (1378; od 1963 znów miasto; pomorskie)

1871

29 lipca 1871^[137]

Mieszków (1777; wielkopolskie)

28 lutego 1871^[138]

Wylatowo (1388; kujawsko-pomorskie)

1870

1 lipca 1870^[139].

Szaromyśl (1804; obecnie Trzemeszno Lubuskie; lubuskie)

1869

5 kwietnia 1869^[140]

Żydowo (27 XI 1752; wielkopolskie)

1859

Nowy Most (1781; obecnie Wartosław; wielkopolskie)

1857

23 grudnia 1857^[141]

Radolin (13 I 1759; wielkopolskie)
Żerniki (1298; kujawsko-pomorskie)

1855

Nowy Trzciel (1723; włączone 1888 do Trzciela; lubuskie)

1833

Podgórz (1611, ponownie miasto 1924-1938; w 1938 włączony do Torunia; kujawsko-pomorskie)

11 grudnia 1833^[142]

Kowalewo Pomorskie (1275, od 1929 znów miasto; kujawsko-pomorskie)

1818

14 lutego 1818

Chełm (Stolzenberg; 1772–1818; obecnie w granicach Gdańska; pomorskie)

1801

Nowy Śląsk:

Nakło (1746; śląskie)
Niwka (1787-1801; od 1953 w granicach Sosnowca; śląskie)
Modrzejów (1706-1801 – zabór pruski od 1795, i 1809-1870 – zabór rosyjski; od 1915 w granicach Sosnowca; śląskie)
Żarki (1382-1662, 1720-1801 – zabór pruski od 1795, i 1809-1870 – zabór rosyjski; od 1949 znów miasto; śląskie)

1800

Prusy Południowe:

Chwaliszewo (1444; od 1800 dzielnica Poznania; wielkopolskie)
Kaźmierz (1458; wielkopolskie)
Kobyla Góra (1509 wielkopolskie)^[143]
Łąkoszyn (1441; od 1929 dzielnica Kutna; łódzkie)
Ostrówek (1444; od 1800 dzielnica Poznania; wielkopolskie)
Piotrowo (1602; od 1800 dzielnica Poznania; wielkopolskie)
Radzimin (1786; ob. zanikła część wsi Żurawia; kujawsko-pomorskie)
Sokolniki (1726-1800 i 1808-1825; do 1791 jako Frydrychsztat; łódzkie)
Śródka (1231–1253 jako Poznań, 1288–1800; od 1800 dzielnica Poznania; wielkopolskie)
Żytno (1441; łódzkie)

Prusy Nowowschodnie:

Niemirów (1616-1800 i 1808 miasto >> 1875-1934 miasteczko; podlaskie)
Osowiec (1724; podlaskie)
Rudka (1775; podlaskie)
Trzcianne (XVIII wiek; 1875-1934 miasteczko podlaskie)

1797

1 czerwca 1797^[144]

Przemęt (1210 (nieudana), 1311; wielkopolskie)
Stobnica (1458; wielkopolskie)

brak daty (1797)

Karniszyn (1519–1660 i 1777–1797; mazowieckie)
Święty Marcin (1540; od 1797 dzielnica Poznania; wielkopolskie)
Święty Wojciech (1540; od 1797 dzielnica Poznania; wielkopolskie)
Wenetowo (1593; od 1797 dzielnica Poznania; wielkopolskie)
Wymykowo (1622; od 1797 dzielnica Poznania; wielkopolskie)

1794

Grzymiszew (1498; wielkopolskie)
Korab (1566; wielkopolskie)
Nowa Wschowa (15 III 1633; włączona 1794 do Wschowy; lubuskie)
Nowe Rogoźno (1750; włączone między 1794 a 1800 do Rogoźna; wielkopolskie)
Trzemeszno-Nowe Miasto (1765; włączone 1794 do Trzemeszna; wielkopolskie)

1793

Działyń (1777; wielkopolskie)

1786

22 sierpnia 1786

Szubin-Nowe Miasto (włączone 1786 do Szubina; kujawsko-pomorskie)

1772

Chodzież-Nowe Miasto (1719; włączone 1772 do Chodzieży; wielkopolskie)
Trzcianka-Nowe Miasto (1762; włączone 1772 do Trzcianki; wielkopolskie)

^[123]^[124]

1939

1 października 1939

Dąbie^[145] (Altdamm; 1260–1816, 1826–1939 i 1945–1948; w granicach Szczecina 1816–1926, 1939–1945 i od 1948; zachodniopomorskie)
Police (Pölitz; 1260-1321, 1808-1939 i od 1945; w granicach Szczecina 1321–1808 i 1939–1945; zachodniopomorskie)

1931

16 maja 1931^[146]

Łagów (Lagow; 1809; lubuskie)

1928

1 listopada 1928

Dobroszyce (Juliusburg; 1663; dolnośląskie)

1 kwietnia 1928

Psie Pole (Hundsfeld; 1408; od 1928 w granicach Wrocławia; dolnośląskie)

1926

Oliwa (Oliwa; 1874–1926; od 1926 w granicach Gdańska; pomorskie)

1900

1 kwietnia 1900^[147]

Grabowo (Grabow; 1855^[148]; od 1900 w granicach Szczecina, zachodniopomorskie)

1890

13 października 1890^[149]

Bolesławów (Wilhelmsthal; 1581; dolnośląskie)

1874

Cieplice Śląskie-Zdrój (Warmbrunn, Bad Warmbrunn; 1761, 1809, 1874 – lokacje chybione; 1935–1976; od 1976 w granicach Jeleniej Góry; dolnośląskie)

1873

20 listopada 1873^[150]

Trzebiechów (Trebschen; 1707); lubuskie

1850

Prószków (Proskau; 1560-1742, 1809–1850 i od 2004; opolskie)

1842

Gozdnica (Freiwaldau; 1315–1439, 1554–1842 i od 1967; lubuskie)

1830

Iłowa (Halbau; 1679–1830 i od 1962; lubuskie)

1816

Dąbie^[145] (Altdamm; 1260–1816, 1826–1939 i 1945–1948; w granicach Szczecina 1816–1926, 1939–1945 i od 1948; zachodniopomorskie)

1815

Pobiedna (Wigandsthal; 1667; dolnośląskie)
Złotniki Lubańskie (Goldentraum; 1677; dolnośląskie)

1809

Ciechanowice (Rudelstadt; 1754; dolnośląskie)
Cieplice Śląskie-Zdrój (Warmbrunn, Bad Warmbrunn; 1761, 1809, 1874 – lokacje chybione; 1935–1976; od 1976 w granicach Jeleniej Góry; dolnośląskie)

1800

Sulików (Nowe Miasto) (Schönberg Neustadt; 1651; dolnośląskie)

1761

Cieplice Śląskie-Zdrój (Warmbrunn, Bad Warmbrunn; 1761, 1809, 1874 – lokacje chybione; 1935–1976; od 1976 w granicach Jeleniej Góry; dolnośląskie)

1742 (reforma miejska)

Źródło:^[151]

Bieruń (Berun; 1387–1742, 1865–1975 jako Alt Berun / Bieruń Stary i od 1991; 1975–1990 w granicach Tychów; śląskie)
Bobrowice (Bobersberg; XV w. – lokacja nieudana), 1666–1742 i 1809–1945; lubuskie)
Borów (Markt Bohrau; 1292–1742; dolnośląskie)
Bralin (Bralin; 1523-1572, 1650-1658 i 1709–1742; wielkopolskie)
Chocianów (Kotzenau; 1713–1742 i od 1895^[152]; dolnośląskie)
Cieszków (Freyhan; 1489–1742; dolnośląskie)
Cerekwica (Zirkwitz; 1252–1742; dolnośląskie)
Goszcz (Goschütz; 1650–1742; dolnośląskie)
Konotop (Konotopp; 1706–1742; lubuskie)
Korfantów (Friedland in Oberschlesien; 1335–1742, 1867–1945 i od 1993; opolskie)
Kostomłoty (Kostenblut; 1254–1278, 1614–1635 i 1692-1742; dolnośląskie)
Krzanowice (Kranowitz; 1265–1742 i od 2000; śląskie)
Leśnica (Deutsch Lissa; 1261–1742; od 1928 w granicach Wrocławia; dolnośląskie)
Lubiąż (Leubus; 1249–1742; dolnośląskie)
Miasteczko Śląskie (Georgenberg; 1561–1742, 1866–1945 (w latach 1958–1963 osiedle miejskie), 1963–1975 (w latach 1975–1994 w granicach Tarnowskich Gór) i od 1995; śląskie)
Michałów (Michelau; 1615–1742; opolskie)
Miedzianka (Kupferberg; 1519–1742 i 1809–1945; dolnośląskie)
Miedzianka-Dolne Miasto (Kupferberg Niederstadt; 1562–1742; od 1742 w granicach Miedzianki; dolnośląskie)
Mysłowice (Myslowitz; 1360–1742 i od 1861; śląskie)
Nietkowice (Deutsch Nettkow; 1520–1742 lubuskie)
Nowa Cerekwia (Deutsch Neukirch; 1300–1742; opolskie)
Ołobok (Mühlbock; 1262–1410 i 1500–1742; lubuskie)
Opawica (Troplowitz; 1410–1742; opolskie)
Pilchowice (Pilchowitz; 1300–1742; śląskie)
Prószków (Proskau; 1560–1742, 1809–1850 i od 2004; opolskie)
Sośnicowice (Kieferstädtel: 1526–1742, 1853–1945 i od 1996; śląskie)
Strzeleczki (Klein Strehlitz; 1327–1742 i od 2024; opolskie)
Ścinawa Mała (Steinau in Oberschlesien; 1243–1742; opolskie)
Wierzbno (Werben; 1257–1325 i 1564–1742; zachodniopomorskie)
Woźniki (Woischnik; 1310–1742 i od 1858; śląskie)
Zabór (Saabor; 1681–1742; lubuskie)

1736

Brzeg Dolny (Dyhernfurth; 1663-1736, 1854-1945; od 1954; dolnośląskie)

1733

Czelin (1317–1733; zachodniopomorskie)

1658

Bralin (Bralin; 1523–1572, 1650–1658 i 1709–1742; wielkopolskie)

1650 (ok.)

Boleszkowice (Fürstenfelde; 1337–XVII w. i 1808–1972; zachodniopomorskie)

1635

Kostomłoty (Kostenblut; 1254–1278, 1614–1635 i 1692–1742; dolnośląskie)

1631

Trzebina (Kunzendorf; 1542–1631; opolskie)

1627

Nowa Bytnica (Neu Beutnitz; 1550–1627; obecnie część wsi Bytnica; lubuskie)

1622

Mikołajowice (Nikolstadt; 1345–1622; dolnośląskie)

1621

Chełmsko Śląskie (Schömberg; 1289-XV w., 1580–1621 i 1629–1945; dolnośląskie)

1615

Lubrza (Liebenau; 1276-1615 i 1857-1945; lubuskie)

1608

Barnówko (Berneuchen; 1317–1608; zachodniopomorskie)
Górzyca (Göritz an der Oder; 1317-1326, 1375-1608 i 1808–1947; lubuskie)

1572

Bralin (Bralin; 1523-1572, 1650-1658 i 1709–1742; wielkopolskie)

1571

Pełczyce (Nowe Miasto) (Bernstein Neustadt; 1485–1571; zachodniopomorskie)

1545

Szklarska Poręba (Schreiberhau; 1545 – lokacja chybiona; 1959; dolnośląskie)

1540

Czernina (Tschirnau; 1515, 1540 – lokacje chybione; 1584–1945; dolnośląskie)

1523

Świdnica (Schweinitz; 1514-1519 i 1523 – lokacja chybiona; lubuskie)

1519

Świdnica (Schweinitz; 1514-1519 i 1523 – lokacja chybiona; lubuskie)

1515

Czernina (Tschirnau; 1515, 1540 – lokacje chybione; 1584–1945; dolnośląskie)

1500 (ok.)

Chełmsko Śląskie (Schömberg; 1289-XV w., 1580-1621 i 1629-1945; dolnośląskie)
Krzywnica (Uchtenhagen; 1375; zachodniopomorskie)
Lubniewice (Königswalde; 1367-ok. 1500, 1808–1945 i od 1995; lubuskie)
Nowogródek Pomorski (Neuenburg; 1317; zachodniopomorskie)
Radzimowice (Altenberg; XV wiek; dolnośląskie)
Strzmiele (Stramehl; 1276; zachodniopomorskie)

1499

Twardogóra (Festenberg; 1293, 1499 – lokacje chybione; 1650; dolnośląskie)

1497

Szadzko (Saatzig; 1497, lokacja chybiona; zachodniopomorskie)

1474

Wilczyn (Heidewilxen; 1474, lokacja chybiona; dolnośląskie)

1467

Węgorzewo (Angerburg; 1412-1467/1468 i od 4 IV 1571; warmińsko-mazurskie)

1439

Gozdnica (Freiwaldau; 1315-1439, 1554–1842 i od 1967; lubuskie)

1430

Międzylesie (Mittelwalde; 1294-1430 i od 1472; dolnośląskie)
Mieroszów (Friedland in Niederschlesien; 1356–1430 i od 1497; dolnośląskie)
Złoty Stok (Reichenstein; 1344–1430 i od 1480; dolnośląskie)

1428

Kazimierz (Kasimir; 1393-1428; opolskie)

1419

Jędrzychów (Groß Heinzendorf; 1419 – lokacja chybiona; dolnośląskie)

1412

Rusko (Rauße; 1412 – lokacja chybiona; dolnośląskie)

1410

Ołobok (Mühlbock; 1262-1410 i 1500–1742; lubuskie)

1405

Stare Osieczno (Hochzeit; 1250–1405; lubuskie)

1400

Golenice (Schildberg; 1296–1400; zachodniopomorskie)

1350

Danków (Tankow; 1347–1350; lubuskie)

1340

Baborów (Bauerwitz; 1296–1340 i od 1718; opolskie)

1327

Wrocław (Nowe Miasto) (Breslauer Neustadt; 1263–1327; 1327 w granicach Wrocławia; dolnośląskie)

1326

Górzyca (Göritz an der Oder; 1317-1326, 1375-1608 i 1808–1947; lubuskie)

1325

Trzebień (Lupoldsruh; 1259–1325; zachodniopomorskie)
Wierzbno (Werben; 1257-1325 i 1564–1742; zachodniopomorskie)

1321

Police (Pölitz; 1260-1321, 1808-1939 i od 1945; w granicach Szczecina 1321–1808 i 1939–1945; zachodniopomorskie)

1310

Świebodzice (Freiburg in Schlesien; 1279–1310 i od 1337; dolnośląskie)

1295

Widuchowa (Fiddichow; 1283–1295 i 1347–1945; zachodniopomorskie)

1286

Koziniec (Löwenstein; 1238–1286; dolnośląskie)
Przyłęk (Frankenberg; 1241–1286; dolnośląskie)

1298

Stróża (Strause; 1254–1298; dolnośląskie)

1295

Stare Czarnowo (Neumark; 1255–1295; zachodniopomorskie)
Wełtyń (Woltin; 1245–1295; zachodniopomorskie)

1293

Twardogóra (Festenberg; 1293, 1499 – lokacje chybione; 1650; dolnośląskie)

1292

Przeworno (Prieborn; 1288; dolnośląskie)

1278

Kostomłoty (Kostenblut; 1254-1278, 1614-1635 i 1692-1742; dolnośląskie)

1266

Chlebowo (Sassenburg; 1266 – lokacja chybiona; zachodniopomorskie)

1260

Sławięcice (Slawentzitz; 1246-1260 i 1973–1975; od 1975 w granicach Kędzierzyna-Koźla; opolskie)

1257

Gościkowo (Paradies; 1250–1257; lubuskie)

1252

Zawonia (Schawoine; 1252 – lokacja chybiona; dolnośląskie)

1241

Wrocław (Stare Miasto) (Breslauer Altstadt; 1214-1241; dolnośląskie)

1237

Korytowo (Kürtow; 1237 – lokacja chybiona; zachodniopomorskie)

^[123]^[124]

1795

Kamion (1781; obecnie osiedle w Warszawie; mazowieckie)

1791–1794

Aleksandria (1670; obecnie część Warszawy; mazowieckie)
Bielino (1757; obecnie część Warszawy; mazowieckie)
Bożydar-Kałęczyn (1702; obecnie część Warszawy; mazowieckie)
Golędzinów (1764; obecnie część Warszawy; mazowieckie)
Grzybów (1650; obecnie część Warszawy; mazowieckie)
Kapitulna (Zadzikowska) (1638; obecnie część Warszawy; mazowieckie)
Leszno (1648; obecnie część Warszawy; mazowieckie)
Nowogrodzka (1745; obecnie część Warszawy; mazowieckie)
Ordynacka (1739; obecnie część Warszawy; mazowieckie)
Praga Biskupia (1648; obecnie część Warszawy; mazowieckie)
Praga Książęca (1655; obecnie część Warszawy; mazowieckie)
Skaryszew (1641; obecnie osiedle w Warszawie; mazowieckie)
Solec (1675; obecnie część Warszawy; mazowieckie)
Tłumackie (1749; obecnie część Warszawy; mazowieckie)
Wielopole (1693; obecnie część Warszawy; mazowieckie)

1793

Osjaków (1446; od 2024 znów miasto; łódzkie)

1792

Czwartek (1689; od 1792 dzielnica Lublina; lubelskie)
Nowy Kazimierz (1755; od 1792 dzielnica Lublina, inne nazwy: Piaski, Piaski Żydowskie; lubelskie)
Podzamcze (1566; od 1792 dzielnica Lublina; lubelskie)
Słomiany Rynek (1661; od 1792 dzielnica Lublina; inne nazwy: Kalinowszczyzna, Przedmieście Lwowskie; lubelskie)

1791

Augustów (1784; 1794–1954 w granicach Rydzyny; wielkopolskie)
Biskupie (1673; od 1791 część Krakowa; małopolskie)
Bogusławowo (20 VIII 1663; włączone przed 1794 do Bojanowa; wielkopolskie)
Borek (1563; włączony przed 1794 do Ostrzeszowa; wielkopolskie)
Cierpięgi (1580; także Andrzejów; włączone 1796 do Gniezna; wielkopolskie)
Grzybowo (1575; włączone 1796 do Gniezna; wielkopolskie)
Kazimierz Krakowski (1335-1791 i 1794-1801; 1791-1793 i od 1801 część Krakowa; małopolskie)
Kleparz (1366; od 1791 część Krakowa; małopolskie)
Koźmin Niemiecki (30 VI 1775; włączony przed 1794 do Koźmina; wielkopolskie)
Nowa Izbica (1754; włączona przed 1794 do Izbicy; kujawsko-pomorskie)
Nowa Warszawa (1408; 1791 połączona ze Starą Warszawą w Warszawę; mazowieckie)
Nowy Grodzisk (2 XI 1593; włączony przed 1793 do Grodziska; wielkopolskie)
Nowy Koźmin (1518; włączony przed 1793 do Koźmina; wielkopolskie)
Podzamcze (1673; od 1791 część Krakowa; małopolskie)
Stara Warszawa (ok. 1300; 1791 wieku połączona z Nową Warszawą w Warszawę; mazowieckie)
Wójtostwo (1580; włączone 1795 do Gniezna; wielkopolskie)

1790

Rzeczyca (1790, lokacja chybiona; łódzkie)
Zduńska Wola (1773, lokacja nieudana; od 1825 znów miasto; łódzkie)

1788

Budziszewice (1385-1400, 1407-1579 i 1602-1788; łódzkie)
Kossów (1406; świętokrzyskie)
Orłów (1393; łódzkie)
Stanisławczyk (koniec XVII wieku; podkarpackie)
Strzyżew (1563; wielkopolskie)
Wawrzeńczyce (1470-1480 i 1727-1788; małopolskie)

1786

Przerąb (1786, lokacja chybiona; łódzkie)

1777

1776

Sapieżyńskie (1564; od 1776 dzielnica Poznania; wielkopolskie)

1775

Kałów (1520; łódzkie)

1774

Psarskie (1774, lokacja chybiona; od 1940 dzielnica Poznania; wielkopolskie)

1773

Zduńska Wola (1773, lokacja chybiona; od 1825 znów miasto; łódzkie)

1772

Czersk (1382; od 1926 znów miasto; pomorskie)
Nekla (1725; od 2000 znów miasto; wielkopolskie)
Raniżów (1772, lokacja efemeryczna na skutek rozbioru Polski; podkarpackie)
Zduny Nowe (6 IX 1637, również zwane Zdunami Niemieckimi lub Nowym Miastem; w 1772 połączone ze Zdunami Starymi (Polskimi) w jedno miasto Zduny; wielkopolskie)
Zduny Stare (1267, również zwane Zdunami Polskimi lub Starym Miastem; w 1772 połączone ze Zdunami Nowymi (Niemieckimi) w jedno miasto Zduny; wielkopolskie)

1770

Nowoświecka (1659; obecnie część Warszawy; mazowieckie)

1767

Tamka-Kałęczyn (1659; obecnie część Warszawy; mazowieckie)

1766

Kamionna (1766; lokacja chybiona; mazowieckie)

1765

Ostromecko (1750; kujawsko-pomorskie)

1763

Rusiec (1609; łódzkie)

1761

Leśna Podlaska (1723; lubelskie)
Wola Michowa (1733; 1879-1896 miasteczko; podkarpackie)

1766

Nowolipie (1624; obecnie część Warszawy; mazowieckie)
Parysowska (XVI w.,; obecnie część Warszawy; mazowieckie)
Szymanowska (1738; obecnie część Warszawy; mazowieckie)
Wielądka (1 poł. XVIII w.; obecnie część Warszawy; mazowieckie)

1764

Witonia (1728; łódzkie)

1752

Parzynów (1752, lokacja chybiona; wielkopolskie)

1759

Dąbrowa (1759, lokacja chybiona; obecnie część wsi Tuczępy; lubelskie)

1750

Orchówek (1506, ponownie prawa miejskie 1775-1869; w latach 1973–1990 dzielnica Włodawy; lubelskie)

1738

Gończyce (1738; lokacja chybiona; mazowieckie)

1734

Świętojerska (1749; obecnie część Warszawy; mazowieckie)

1731

21 kwietnia 1731

Dziekania (1617; obecnie część Warszawy; mazowieckie)

3 marca 1731

Wilanów (XVII w., lokacja niezrealizowana; od 1951 część Warszawy; mazowieckie)

1728

Boguchwała (1728, lokacja chybiona; od 2008 znów miasto; podkarpackie)

1724

Skrzeszew (1724, lokacja chybiona; mazowieckie)
Targowa Górka (1343; wielkopolskie)

1720

Lututów (1406; ponownie miasto 1843-1870; od 2020 znów miasto; łódzkie)

1703

Sieniutowo (20 V 1646; w 1703 włączone do Zdun Nowych (Niemieckich), które w 1772 z kolei połączono ze Zdunami Starymi (Polskimi) w jedno miasto Zduny; wielkopolskie)

1702

Stare Skoszewy (1426 jako Skoszewy; łódzkie)

1700 (początek XVIII w.)

Sobótka (Wielka) (1463; utrata praw miejskich na początku XVIII wieku; wielkopolskie)

1698

Gozdów (1548; lubelskie)

1695

Sendomierz (1549; w 1695 włączony do Mińska Mazowieckiego; mazowieckie)

1683

Buczek (1549; łódzkie)

1677

Laskówka (1665; obecnie część Nowego Miasta nad Wartą; wielkopolskie)

1676

Bełżec (1607; lubelskie)
Waniewo (1510; podlaskie)

1674

Odechów (1537 jako Nowy Targ; mazowieckie)
Stefanówek (1674 jako Stefanów, lokacja chybiona; świętokrzyskie)

1673

Rembów (1588; świętokrzyskie)

1670

Nowy Dwór Mazowiecki (1374; od 1782 znów miasto; mazowieckie)

1662

Fałków (1340; świętokrzyskie)
Łęgonice (Małe) (1420; mazowieckie)
Nieznamierowice (1420; mazowieckie)
Odrowąż (1399 – lokacja chybiona, 1611-1662 i 1785-1803; świętokrzyskie)
Ossolin (1636-1662 i 1755-1803; świętokrzyskie)

1660

Karniszyn (1519–1660 i 1777–1797; mazowieckie)
Lubowidz (1446; od 2019 znów miasto; mazowieckie)
Wilga (1554; mazowieckie)
Dokudów (1503 jako Wortel i Lewków; lubelskie)

1658

Wałcz (Nowe Miasto) (1633; zachodniopomorskie)

1655

Lampartopol (1641; obecnie część Kopanicy; wielkopolskie)

1654

Małyń (1549; łódzkie)

1650 (poł. XII w.)

Licheń (Stary) (1458; wielkopolskie)
Oporów (1399; utrata praw miejskich w drugiej połowie XVII wieku; łódzkie)

1631

Tarnówka (1579; wielkopolskie)

1629

Teratyn (1439; lubelskie)

1620

Kwiatków (1579; wielkopolskie)

1612

Mirów (1592; w 1612 włączony do Pińczowa; świętokrzyskie)

1600 (XVII/XVIII w.)

Budzynek (1454; łódzkie)
Toporów (1464/1490; łódzkie)

1599

Miasteczko (1563 jako Stanisławowo; od 1599 dzielnica Poznania; wielkopolskie)

1583

Kamion (1462; łódzkie)

1582

Łańcuchów (1519; lubelskie)
Trębki (1525; mazowieckie)

1580

Brodnica (1450; wielkopolskie)
Ciążeń (1251, lokacja chybiona, 1504–1580; wielkopolskie)
Głęboczek (1458; wielkopolskie)
Kręcko (Krańsk; 1440; lubuskie)
Lewice (1458; wielkopolskie)
Łubowo (1458; wielkopolskie)
Mchy (1458; wielkopolskie)
Obrzycko (1458–1580 i 1638–1934; od 1990 znów miasto; wielkopolskie)
Rogowo (1380–1580 i 1672-1933; kujawsko-pomorskie)
Rybaki (1563; od 1580 dzielnica Poznania; wielkopolskie)

1579

Budziszewice (1385-1400, 1407-1579 i 1602-1788; łódzkie)
Dmosin (1430; łódzkie)
Pacyna (1519; mazowieckie)

1578

Benice (1358, wznowione 1510; wielkopolskie)
Dłutowo (1532; obecnie Stare Dłutowo; warmińsko-mazurskie)
Grabowo (1524; podlaskie)
Rozdrażew (1458; wielkopolskie)

1577

Ostrołęka (1436; mazowieckie)

1576

Bratoszewice (1458; łódzkie)
Brus (1542; w 1906 włączony do Łodzi; łódzkie)
Gieczno (1543; łódzkie)
Goraj (1458; obecnie część wsi Byszew; łódzkie)
Magnuszew (1377, ponownie prawa miejskie 1776-1870; od 2024 znów miasto; mazowieckie)
Mniszew (1382; mazowieckie)

1566

Noć (1489; wielkopolskie)

1565

Modrze (1449; wielkopolskie)

1563

Raszyn (1549; mazowieckie)
Zimin (1507; wielkopolskie)

1557

Kampinos (1414 jako Białe Miasto; w 1489 przemianowany na Capinos, późnej Kampinos; mazowieckie)
Oleksin (1557, lokacja chybiona; mazowieckie)

1550 (poł. XVI w.)

Krzyżanowice (1367; świętokrzyskie)

1548

Borowie (1548, lokacja chybiona; mazowieckie)

1540

Miastków Kościelny (1482; mazowieckie)

1539

Kleczkowo (pocz. XVI w.; mazowieckie)
Pstrążnik^[153] (1426; podlaskie)

1535

Buraków (XVII w., lokacja nieudana; od 1989 część Łomianek; mazowieckie)

1533

Nosków (1510; wielkopolskie)

1530

Zegrze (1400 jako Zgierz; mazowieckie)

1529

Szymbark (1529, lokacja chybiona; małopolskie)

1528

Zambski Kościelne (1428; mazowieckie)

1526

Kalabona (1526, lokacja chybiona; obecnie pod nazwą Zwola Poduchowna; mazowieckie)
Kozłów (1526, lokacja chybiona; mazowieckie)

1523

Czeszewo (1500; wielkopolskie)
Mazew (1416, lokacja niezrealizowana, 1523, lokacja chybiona; łódzkie)
Srebrna Góra (1458 jako Srebrna Górka; wielkopolskie)
Smogulec (1335; wielkopolskie)
Stępuchowo (1458; wielkopolskie)

1520

Karmin (1458; wielkopolskie)
Lutynia (1456; wielkopolskie)

1519

Szczyrzyc (1416; obecnie Góra Świętego Jana; małopolskie)

1510

Bytyń (1458; wielkopolskie)
Potarzyca (1403; wielkopolskie)

1508

Gorzkowice (1494; łódzkie)

1505

Kochów (1333-1354 i 1505, lokacja chybiona; mazowieckie)
Czaplinek (1334; od 1501 znów miasto; zachodniopomorskie)

1499 (koniec XV w.)

Ślubów (1477; mazowieckie)

1490

Budziszewice (1385-1400, 1407-1579 i 1602-1788; łódzkie)
Bydlin (1404; małopolskie)

1480

Wawrzeńczyce (1470-1480 i 1727-1788; małopolskie)

1460

Stara Nieszawa (1431; obecne miasto Nieszawa powstało jako Nowa Nieszawa w 1460 roku przez przeniesienie Starej Nieszawy (wówczas Nieszawy) 30 km w górę Wisły; obecna nazwa Starej Nieszawy to Dybów, zamek położony na terenie Torunia; kujawsko-pomorskie)

1458

Świnice Warckie (1458, lokacja chybiona; łódzkie)
Żoń (1427; wielkopolskie)

1454

Gdańsk (Stare Miasto) (1223, w 1454 podporządkowane Gdańskowi (Głównemu Miastu); pomorskie)
Gdańsk (Młode Miasto) (1380, w 1454 zniszczone; pomorskie)
Toruń (Nowe Miasto) (1264; w 1454 połączony z Toruniem (Starym Miastem); kujawsko-pomorskie)

1439

Osmolin (1439, lokacja chybiona, oraz 1462-1870; mazowieckie)

1425

Raźny (1425 jako Rączny, lokacja chybiona; mazowieckie)

1424

Skrzydlna (1424, lokacja chybiona; sporadycznie jako Skrzydlsza; małopolskie)

1416

Mazew (1416, lokacja niezrealizowana, 1523, lokacja chybiona; łódzkie)
Michałowo (przed 1298, od 1416 dzielnica Brodnicy; kujawsko-pomorskie)

1415

Oleszno (1415, lokacja chybiona; świętokrzyskie)

1412

Tarczek (1253; świętokrzyskie)

1411

Uszew (1346; małopolskie)

1409

Mszana Dolna (1346 jako Kinsbark, później Mieścisko; od 1952 znów miasto; małopolskie)

1400 (pocz. XV w.)

Domaradz (pocz. XV w., lokacja chybiona; podkarpackie)

1399

Odrowąż (1399 – lokacja chybiona, 1611-1662 i 1785-1803; świętokrzyskie)

1364

Kaszczor (1364, lokacja chybiona; śląskie)

1356

Księte (1356, lokacja chybiona; kujawsko-pomorskie)

1354

Kochów (1333-1354 i 1505, lokacja chybiona; mazowieckie)

1346

Okół (1317; od 1791 część Krakowa; małopolskie)

1331

Giecz (XIII wiek; wielkopolskie)

1312

Gorzędziej (1287; pomorskie)

1311

Kępno (1283-1311; od 1660 znów miasto; wielkopolskie)

1308

Nowe (1301; od 1350 znów miasto; kujawsko-pomorskie)

1300 (pocz. XIV w.)

Kotlin (1300, lokacja chybiona; wielkopolskie)
Ruda (1264; łódzkie)

1298

Stara Brzeźnica (1265; obok Starej Brzeźnicy powstała w 1298 nowa osada Nowa Brzeźnica, do której w tym samym roku przeniesiono miasto, pozostawiając Starą Brzeźnicę bez praw miejskich; łódzkie)

1273

Łubnice (1253; łódzkie)

1253

Śródka (1231–1253 jako Poznań, 1288–1800; od 1800 dzielnica Poznania; wielkopolskie)

1260

Lubawa (1245; od 1326 znów miasto; warmińsko-mazurskie)

1251

Ciążeń (1251 – lokacja chybiona, ponownie miasto 1504–1580; wielkopolskie)

Białogarda (?; pomorskie)
Brenno (?; wielkopolskie)
Dąbrowa (1455?; łódzkie)
Dorohusk (1750, na krótko; lubelskie)
Gać (1874? jako Sokole Łąki; podlaskie)
Gawłuszowice (1215 (historycznie niepotwierdzone); podkarpackie)
Goręczyno (1392; pomorskie)
Łubienica (1440?; mazowieckie)
Łupawa (1689?, na krótko; pomorskie)
Kalwaria Pacławska (XVIII wiek?; podkarpackie)
Kliczków (1610?; dolnośląskie)
Międzyleś (?; lubelskie)
Mieściska (przed 1473?; wielkopolskie)
Niemysłów (przed 1563?; łódzkie)
Opatów (XV wiek?, przejściowo; wielkopolskie)
Orla (przed 1300?; wielkopolskie)
Poraj (?; łódzkie)
Przytoczno (1494?; lubelskie)
Rzgów (?; wielkopolskie)
Spycimierz (1357? jako Spicymierz, na krótko; łódzkie)
Stare Pole (1330?, pod nazwą Aldevelt (Altefelde); pomorskie)
Staw (przed 1331?; łódzkie)
Szczawin (przed 1339?, na krótko; łódzkie)
Wenecja (1346?; kujawsko-pomorskie)
Zassów (?; od 1962 Zasów; podkarpackie)
Żarków (przed 1300?; lubuskie)

[1]
Dz.U. z 2002 r. nr 127, poz. 1087 – Ustawa z dnia 19 lipca 2002 r. o zmianie ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy.
[2]
Dz.U. z 1977 r. nr 24, poz. 103 – Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 9 grudnia 1976 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: bielskim, częstochowskim, kaliskim, przemyskim, skierniewickim i szczecińskim.
[3]
Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 13 – Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 stycznia 1977 r. w sprawie zniesienia niektórych miast w województwie katowickim.
[4]
Dz.U. z 1977 r. nr 24, poz. 103 – Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 6 lipca 1977 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: stołecznym warszawskim, bydgoskim, ciechanowskim, gorzowskim, jeleniogórskim, leszczyńskim, nowosądeckim, olsztyńskim, ostrołęckim, poznańskim, rzeszowskim, tarnobrzeskim, toruńskim i wałbrzyskim.
[5]
Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 144 – Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 24 czerwca 1976 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: bielskim, jeleniogórskim, kaliskim, płockim i toruńskim.
[6]
Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 87 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 maja 1975 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach katowickim i opolskim.
[7]
Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 88 – Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 maja 1975 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwie katowickim.
[8]
Dz.U. z 1975 r. nr 28, poz. 147 – Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 31 lipca 1975 r. w sprawie zmiany granic miasta Kraśnika w województwie lubelskim.
[9]
Dz.U. z 1975 r. nr 35, poz. 198 – Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 15 października 1975 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwie opolskim.
[10]
M.P. z 1975 r. nr 34, poz. 210 – Zarządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 15 października 1975 r. w sprawie zmiany nazwy miasta Kędzierzyna w województwie opolskim.
[11]
Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327 – Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast.
[12]
Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 325 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast stanowiących powiaty.
[13]
Dz.U. z 1973 r. nr 50, poz. 326 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia powiatu miejskiego Świnoujście, zniesienia powiatu wolińskiego oraz zmiany granic powiatu kamieńskiego w województwie szczecińskim.
[14]
Dz.U. z 1973 r. nr 39, poz. 230 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 września 1973 r. w sprawie zmiany granic miasta Stalowa Wola oraz zmiany siedziby i nazwy powiatu niżańskiego w województwie rzeszowskim.
[15]
Dz.U. z 1971 r. nr 32, poz. 297 – Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 listopada 1971 r. w sprawie zmiany granic miasta Świnoujście w powiecie wolińskim oraz zniesienia miasta Boleszkowice w powiecie chojeńskim, województwie szczecińskim.
[16]
Dz.U. z 1968 r. nr 48, poz. 343 – Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 1968 r. w sprawie utworzenia i połączenia niektórych miast w województwach warszawskim i katowickim.
[17]
Dz.U. z 1964 r. nr 21, poz. 136 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 maja 1964 r. w sprawie zmiany granic miasta Gliwice w województwie katowickim.
[18]
Dz.U. z 1958 r. nr 69, poz. 342 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 listopada 1958 r. w sprawie utworzenia miasta Ruda Śląska stanowiącego powiat miejski w województwie katowickim.
[19]
Dz.U. z 1959 r. nr 64, poz. 381 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie połączenia miast Katowice i Szopienice w województwie katowickim.
[20]
Dz.U. z 1957 r. nr 24, poz. 113 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 kwietnia 1957 r. w sprawie zmiany granic m.st. Warszawy oraz zmiany granic osiedla Zielonka w powiecie wołomińskim, województwie warszawskim.
[21]
Dz.U. z 1956 r. nr 7, poz. 33 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 marca 1956 r. w sprawie utworzenia powiatu miejskiego Jaworzno w województwie krakowskim.
[22]
Dz.U. z 1954 r. nr 6, poz. 15 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 października 1953 r. w sprawie zmiany granic powiatów białostockiego i sokólskiego, utworzenia powiatu monieckiego oraz zmiany granic miasta Białegostoku w województwie białostockim.
[23]
Dz.U. z 1950 r. nr 58, poz. 531 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1950 r. w sprawie utworzenia powiatu miejskiego Bielsko-Biała, zmiany granic powiatów: cieszyńskiego, wadowickiego i żywieckiego, zniesienia powiatu bialskiego i utworzenia powiatu oświęcimskiego.
[24]
Dz.U. z 1950 r. nr 57, poz. 509 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 grudnia 1950 r. w sprawie zmiany granic miast Wałbrzycha i Wrocławia.
[25]
Rocznik Statystyczny 1947, 1948, 1949, 1950.
[26]
Dz.U. z 1950 r. nr 51, poz. 472 – Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 listopada 1950 r. w sprawie nadania ustroju miejskiego niektórym gminom w województwach: katowickim i warszawskim, gromadzie Hajnówka w województwie białostockim oraz zniesienia i zmiany granic niektórych miast i gmin w województwach katowickim i białostockim.
[27]
Dz.U. z 1951 r. nr 18, poz. 147 – Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 2 marca 1951 r. w sprawie zniesienia miasta Prusice w powiecie milickim, województwie wrocławskim.
[28]
Dz.U. z 1951 r. nr 18, poz. 147 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 marca 1951 r. w sprawie zniesienia i zmiany granic niektórych powiatów oraz utworzenia i zmiany granic niektórych miast, stanowiących powiaty miejskie w województwie katowickim.
[29]
Dz.U. z 1951 r. nr 27, poz. 200 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 maja 1951 r. w sprawie zmiany granic powiatu rypińskiego i wąbrzeskiego oraz połączenia miast Dobrzyń nad Drwęcą i Golub.
[30]
Dz.U. z 1951 r. nr 27, poz. 199 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 maja 1951 r. w sprawie zmiany granic miasta stołecznego Warszawy.
[31]
Rocznik Statystyczny (1947). statlibr.stat.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-28)].. Główny Urząd Statystyczny (Wydawnictwo zatwierdzone przez Ministerstwo Oświaty pismem Nr VI Oc.– 3118 47 z dn. 9 listopada 1947 jako książkę zalecaną do bibliotek nauczycielskich), s. 23.
[32]
Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej (1948): Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948, s. 175.
[33]
Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948, s. 56, 197.
[34]
W 1939 roku Podjuchy, podobnie jak większość prawobrzeżnych osiedli, zostały włączone w granice tzw. Wielkiego Szczecina. W 1945 z powodu ciężkich walk o prawobrzeże Szczecina, zabudowa doznała dużych zniszczeń. Zniszczono także mosty na Odrze Zachodniej i Regalicy, co łączyło się z odcięciem Prawobrzeża od centrum Szczecina. W związku z tym Podjuchy (jak i wszystkie osiedla obecnego Prawobrzeża), przyłączono do ówczesnego powiatu gryfińskiego. Ożywienie nastąpiło po odbudowaniu mostów i przyłączeniu w 1948 tych terenów do miasta. Rocznik Statystyczny (stan na 1 kwietnia 1947) wylicza Podjuchy jako jedno z 74 miast woj. szczecińskiego. Według Rocznika Statystycznego z 1949 roku liczba miast woj. szczecińskiego wynosi już 71, co jest przesłanką o zniesieniu statusu miejskiego Podjuch, Dąbia i Dziwnowa.
[35]
Olsztyński Dziennik Wojewódzki z 1946 r. Nr 5, poz. 77 – Okólnik Wojewody Olsztyńskiego z dnia 31 lipca 1946 r. w sprawie likwidacji gmin miejskich Kisielice i Biskupice.
[36]
Olsztyński Dziennik Wojewódzki z 1946 r. Nr 5, poz. 76 – Okólnik Wojewody Olsztyńskiego z dnia 31 lipca 1946 r. w sprawie likwidacji gminy miejskiej Dąbrowno.
[37]
Zarządzenie polustracyjne z 12 lutego 1946 roku, Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Olsztynie, Urząd Pełnomocnika Rządu RP na Okręg Mazurski w Olsztynie, 190, k. 3.
[38]
Dz.U. z 1946 r. nr 4, poz. 35 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 1945 r. o zmianie granic miasta Łodzi.
[39]
Sprawozdanie sytuacyjne Powiatowego Komitetu PPS w Żarach za miesiąc lipiec 1946.
[40]
Poznański Dziennik Wojewódzki – rok 1945, nr 12, poz. 88. schwiebus.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-25)]..
[41]
Po II wojnie światowej miasto znalazło się w ZSRR, gdzie zostało pozbawione praw miejskich. W 1951 powróciło do Polski na podstawie umowy o zamianie granic, pozostając miastem (oficjalnie od 1952). W Polsce owa doraźna utrata praw miejskich nie jest uwzględniana.
[42]
Rozporządzenie Wojewody Śląsko-Dąbrowskiego z dnia 27 listopada 1945 o podziale powiatu tarnogórskiego w województwie śląsko-dąbrowskim na gminy wiejskie i gromady (Katowice: Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki z dnia 22 grudnia 1945 r., Nr. 34, Poz. 456)
[43]
Aenderung der Grenzen der Gemeinden Bielitz, Biala, Lobnitz und Bildung eines Am tsbezirkes Kunzendorf, „Amts-Blatt des Regierungspräsidenten in Kattowitz”, Jg. 1941, St. 15, Nr. 130, 12 kwietnia 1941, s. 71–72 [dostęp 2020-12-17] (niem.), Śląska Biblioteka Cyfrowa, sbc.org.pl (weszło w życie 1 lipca 1941 r.).
[44]
AdrianA. Orawski AdrianA., Pierwsze dni władzy ludowej [online], bielsko.biala.pl, 7 listopada 2007 [dostęp 2020-12-17].
[45]
Dz.U.Śl. z 1939 r. Nr 2, poz. 6
[46]
Nowe granice województwa śląskiego
[47]
Dz.U. z 1937 r. nr 29, poz. 217.
[48]
Według publikacji: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XV – Województwo Tarnopolskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923.
[49]
Statut z dnia 14 października 1870 roku – Dz. Ust. Kraj. L. 79.
[50]
Statut z dnia 6 października 1901 roku – Dz. Ust. Kraj. L. 108.
[51]
Dz. Ust. Kraj. L. 24.
[52]
Dz. Ust. Kraj. L. 51.
[53]
Ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorjalnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33).
[54]
Adam Janusz Mielcarek: Podziały terytorialno-administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008.
[55]
W Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596 Jaworzno traktowane jest jako wieś (gmina), natomiast Skorowidz Miejscowości woj. krakowskiego z 1921 traktuje je jako miasteczko podlegające ustawie z 1896 roku, a serwis internetowy Miasta Jaworzno wspomina o statusie miasta obowiązującym od 21 września 1901 (str. 9).
[56]
W tarnopolskim: Husiatyn (Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 187, we lwowskim: Baranów, Cieszanów, Dukla, Głogów, Janów, Jaryczów Nowy, Kańczuga, Krakowiec, Radymno, Szczerzec (Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 232) i Sieniawa (Dz.U. z 1934 r. nr 45, poz. 395) oraz w krakowskim: Kalwaria, Limanowa, Muszyna, Radomyśl Wielki, Sędziszów, Tuchów, Wilamowice i Zator (Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 233). Wyjątkowo tylko miasteczko Żabno (liczące ok. 2500 mieszkańców w 1933) nie wymagało osobnego rozporządzenia.
[57]
We lwowskim: Borysław (Dz.U. z 1933 r. nr 62, poz. 467) i Winniki (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 595) oraz w krakowskim: Jaworzno, Krynica, Krzeszowice, Szczakowa i Zakopane (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596).
[58]
W tarnopolskim: Chorostków (Dz.U. z 1934 r. nr 14, poz. 116), Mielnica i Tłuste (Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 186).
[59]
W ciągu roku od wejścia w życie ustawy.
[60]
Na podstawie Skorowidzów miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: Tom XII – Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Tom XIII – Województwo Lwowskie, Tom XIV – Województwo Stanisławowskie, Tom XV – Województwo Tarnopolskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923–1925.
[61]
Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 186.
[62]
Dz.U. z 2008 r. nr 137, poz. 860 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lipca 2008 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania miejscowościom statusu miasta.
[63]
Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1934 r. o zniesieniu ustroju miejskiego niektórych miast w województwie poznańskiem.
[64]
Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1934 r. o zniesieniu ustroju miejskiego w niektórych miastach w powiecie bielskim i sokólskim, województwie białostockiem.
[65]
Dz.U. z 1934 r. nr 47, poz. 403 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1934 r. o zniesieniu ustroju miejskiego w mieście Władysławowie, w powiecie konińskim, województwie łódzkiem.
[66]
Dz.U. z 1934 r. nr 7, poz. 49 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 stycznia 1934 r. o zniesieniu ustroju miejskiego w mieście Łohiszynie, w powiecie pińskim, województwie poleskiem.
[67]
Dz.U. z 1934 r. nr 26, poz. 202 – Ustawa z dnia 10 marca 1934 r. o zniesieniu ustroju miejskiego w mieście Szereszowie w powiecie prużańskim, województwie poleskiem.
[68]
Dz.U. z 1927 r. nr 38, poz. 338 – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 kwietnia 1927 r. o zniesieniu ustroju miejskiego miasta Horodno w powiecie stolińskim, województwie poleskiem.
[69]
M.P. z 1919 r. nr 234, poz. 0.
[70]
Dz.U.Z.C.Z.W. z 1919 r., nr 5, poz 29.
[71]
Postanowienie z 30 maja (11 czerwca) 1888 o zamianie miasta Zawichosta powiatu Sandomierskiego gubernii Radmoskiéj na osadę, ogłoszone 26 lipca (7 czerwca) 1888 (Zbiór Praw, rok 1888, tom 7 (37), nr 134, str. 137)
[72]
Gajewski M 1964. Zmiany administracyjne miast i osiedli 1918–1963. GUS, Warsaw.
[73]
Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszone 1 (13 lipca) 1869 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 235, s. 245–253).
[74]
Maria Nietyksza: Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim, 1865–1914. Warszawa: PWN, 1986.
[75]
Postanowienie z 30 października (12 listopada) 1870, ogłoszone 17 stycznia (1 lutego) 1871 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 244, s. 461).
[76]
Postanowienie z 28 sierpnia (9 września) 1870, ogłoszone 1 (13) października 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 243, s. 369).
[77]
Postanowienie z 28 sierpnia (9 września) 1870, ogłoszone 1 (13) października 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 243, s. 367).
[78]
Postanowienie z 17 (29) lipca 1870, ogłoszone 16 (28) sierpnia 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 242, s. 193).
[79]
Postanowienie z 3 (15) lipca 1870, ogłoszone 16 (28) sierpnia 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 242, s. 189).
[80]
Postanowienie z 21 kwietnia (3 maja) 1870, ogłoszone 16 (28) sierpnia 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 242, s. 167).
[81]
Postanowienie z 15 (27) maja 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 159).
[82]
Postanowienie z 20 marca (1 kwietnia) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 127).
[83]
Postanowienie z 20 marca (1 kwietnia) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 123).
[84]
Postanowienie z 6 (18) marca 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 97).
[85]
Postanowienie z 27 lutego (11 marca) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 93).
[86]
Postanowienie z 30 stycznia (11 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 81).
[87]
Postanowienie z 23 stycznia (4 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 77).
[88]
Postanowienie z 30 grudnia 1869 (11 stycznia 1870), ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 67).
[89]
Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 471).
[90]
Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13) stycznia 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 465).
[91]
Postanowienie z 12 (24) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 461).
[92]
Postanowienie z 7 (19) listopada 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 425).
[93]
Postanowienie z 24 października (5 listopada) 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 419).
[94]
Postanowienie z 17 (29) października 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 415).
[95]
Dziennik Praw, 1860, tom 57, s. 417.
[96]
Postanowienie z dnia 23 maja (4 czerwca) 1852 r, ogłoszone13 (25) września 1852, Tom 45 s. 126–131 (Lubów).
[97]
Postanowienie z dnia 23 maja (4 czerwca) 1852 r, ogłoszone13 (25) września 1852, Tom 45 s. 132–137 (Puńsk).
[98]
AGAD, KRSW, 222, k. 37.
[99]
Kołodziejczyk R. (1961): Zamiana miast na osady w Królestwie Polskim. „Kwartalnik Historyczny”, R. LXVIII, 1961, nr 1, s. 191–200.
[100]
KKRSW nr 21, k. 73 (w AGAD).
[101]
Mazurkiewicz, J. (1967). Likwidacja ustroju miejskiego mniejszych miast w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim w okresie przed masową zamianą miast na osady (1807-1864). Rocznik Lubelski, Lublin, s. 211–228 (s.214).
[102]
KRSW nr 21, k. 73 (w AGAD).
[103]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 7,422 z dn. 20 września 1825; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[104]
Rodecki, F.B., 1830. Obraz jeograficzno-statystyczny Królestwa Polskiego. Drukarnia Antoniego Gałęzowskiego i Kompanii. Warszawa.
[105]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 23,641 z dn. 16 listopada 1824; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[106]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 22,903 z dn. 12 października 1824; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[107]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 6,590 z dn. 19 listopada 1822; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[108]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 3,937 z dn. 16 lipca 1822; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[109]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 1,070 z dn. 26 lutego 1822; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[110]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 346 z dn. 15 stycznia 1822; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[111]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 19,946 z dn. 18 grudnia 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[112]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 19,414 z dn. 20 listopada 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[113]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 19,253 z dn. 13 listopada 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[114]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 18,674 z dn. 16 października 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[115]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 16,572 z dn. 3 lipca 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[116]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 15,043 z dn. 10 kwietnia 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[117]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 14,646 z dn. 20 marca 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[118]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 12,155 z dn. 24 października 1820; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[119]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 8333 z dn. 11 kwietnia 1820; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[120]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 6735 z 11 listopada 1820; według Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
[121]
Grossman, H. (1925). Struktura spoleczna i gospodarcza Księstwa Warszawskiego na podstawie spisów ludności 1808–1810 (Social and economic structure of the Warsaw Principality on the basis of the census of population 1808 to 1810). Kwartalnik Statystyczny, Warsaw.
[122]
Karpiniec J 1932. Ilość osad miejskich byłej Galicji i podział ich na miasta i miasteczka. In Bujak F & Rutkowski J (eds). Roczniki dziejów społeczno-gospodarczych, 2, 1–37.
[123]
Najgrakowski, M. (2009). Miasta Polski do początku XXI wieku: podstawowe informacje o datach założenia i likwidacji. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN.
[124]
Najgrakowski, M. (2008). Miasta Wielkopolski od rozbiorów do początku XXI wieku: podstawowe informacje historyczno-administracyjne. Polska Akademia Nauk. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego.
[125]
J. Karpiniec: Ilość osad miejskich byłej Galicji i podział ich na miasta i miasteczka, w: Roczniki dziejów społeczno-gospodarczych Tom II (1932, s. 1–37), s. 29).
[126]
Ustawa z dnia 22. sierpnia 1914 w przedmiocie połączenia król. woln. miasta Podgórza z slot. król. miastem Krakowem, wyłączenia tegoż miasta z okręgu Rady powiatowe] Wielickiej, oraz w przedmiocie zmiany §§ 18, 42, 48, 49, 53, 54, 62, 67, 85 i 99 statutu stoł. król. miasta Krakowa Dziennik Ustaw i Rozporządzeń Krajowych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. 1915, cz. III, nr 15
[127]
Obwieszczenie Prezydyum e. k. galicyjskiego Namiestnictwa z dnia 18. czerwca 1915 L. 12.470/pr., którem w porozumieniu z Wydziałem krajowym wyznacza się na zasadzie art. XV ustawy z dnia 22. sierpnia 1914 Dz.U. kr. Nr. 15 z r. 1915 termin, w którym terytoryum miasta Podgórza przejdzie pod zarząd Rady miejskiej i Magistratu król. stoł. miasta Krakowa Dziennik Ustaw i Rozporządzeń Krajowych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. 1915, cz. VI, nr 31
[128]
Jelonek, Adam (1967). Ludność miast i osiedli typu miejskiego na ziemiach Polski od 1810 do 1960 r. „Dokumentacja Geograficzna”, 1967, z. 3/4, 33 s. + tab. + mapa.
[129]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Rejencji w Poznaniu z 1908, nr 18, poz. 367 i 369. Przyjęcie ordynacji dla gmin wiejskich nastąpiło 01.04.1908
[130]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Pruskiej Rejencji w Bydgoszczy z 1908, Nr 6, poz. 112. Przyjęcie ordynacji dla gmin wiejskich nastąpiło 01.10.1907
[131]
Amts-Blatt der Königlichen Regierung zu Marienwerder, 1905.
[132]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Rejencji w Poznaniu z 1895, Nr 26, poz. 732
[133]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Rejencji w Poznaniu z 1892, Nr 35, poz. 873
[134]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Pruskiej Rejencji w Bydgoszczy z 1888, Nr 40, poz. 1242
[135]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Pruskiej Rejencji w Bydgoszczy z 1886, Nr 36, poz. 1052
[136]
Dziennik Urzędowy Pruskiej Królewskiej Rejencji w Bydgoszczy z 1874, Nr 47, poz. 1147
[137]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Pruskiej Rejencji w Bydgoszczy z 1874, Nr 26, poz. 580
[138]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Pruskiej Rejencji w Bydgoszczy z 1871, Nr 15, poz. 243
[139]
Wyniki spisu ludności 1.12.1871
[140]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Pruskiej Rejencji w Bydgoszczy z 1869, Nr 22, poz. 382
[141]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Pruskiej Rejencji w Bydgoszczy z 1858, Nr 12, poz. 140
[142]
Dziennik Urzędowy Rejencji w Kwidzynie, Nr 51, str. 300
[143]
Kobyla Góra, która w 1798 roku liczyła tylko 125 mieszkańców, tak jak wiele innych najmniejszych miast w prowincji przestała być w statystykach pruskich zaliczana do ośrodków miejskich.
[144]
Historisch statistisch topographische Beschreibung von Südpreußen
[145]
Zwięzła historia Dąbia. dabie2010.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]..
[146]
Stadt Lagow
[147]
Zbiór Praw Królewskiego Państwa Pruskiego z 1900, Nr 13, poz. 10177
[148]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Rejencji w Szczecinie z 1855, Nr 25, poz. 240
[149]
Dziennik Urzędowy Rejencji we Wrocławiu z 1891, Nr 48, poz. 558. Przyjęcie ordynacji dla gmin wiejskich nastąpiło 1.10.1891
[150]
Dziennik Urzędowy Rejencji we Frankfurcie n. Odrą z 1873, Nr 49, str. 289
[151]
Weczerka Hugo (1974). Stadt- und Marktgründungen und Stadtabgänge in Schlesien 1450–1800. „Zeitschrift für Ostforschung”, Jg. 23, 1974, H. 2, s. 193–261.
[152]
Dziennik Urzędowy Pruskiej Rejencji z 1895, Nr 37, poz. 577
[153]
Nieznana miejscowość na Ziemi Łomżyńskiej.

Amtliches Gemeindeverzeichnis für das Deutsche Reich: auf Grund der Volkszählung 1939. Verlag für Sozialpolitik, Wirtschaft und Statistik, Paul Schmidt, 1941.
Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, 1993–1997, M. Najgrakowski (red.), IGiPZ PAN, Główny Geodeta Kraju, Warszawa (arkusz 13.2–13.7, autor: M. Najgrakowski).
Dymitrow M., 2012, The Hidden Face of Urbanity. Morphological Differentiation of Degraded and Restituted Towns in Poland in the Context of the Efficacy of the National Administrative System, Göteborg University, Göteborg.
Dymitrow, M. 2015. Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej / The concept of urbanity in light of the municipal reform in interwar Poland, [In] Krzysztofik, R., & Dymitrow, M. (Eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy. Gothenburg: University of Gothenburg.
Dziennik Praw / Дневникъ Законовъ, 1869–1870, 1869: Vol. 69, № 235, 243, s. 244–253, 414–429, 460–473. Warszawa • 1870: Vol. 70, № 241–244, s. 66–83, 92–99, 122–131, 158–159, 166–167, 188–189, 192–193, 366–369, 460–461, Warszawa.
Gajewski M., 1965, Ludność miast w latach 1945–1964, GUS, Warszawa
Gawryszewski A., 2005, Ludność Polski w XX wieku, Monografia, 5, IGiPZ PAN, Warszawa.
GUS, 1923–1926, Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom I–XV [Tom I – Warszawskie (1925) • Tom II – Łódzkie (1925) • Tom III – Kieleckie (1925) • Tom IV – Lubelskie (1924) • Tom V – Białostockie (1924) • Tom VI – Ziemia Wileńska (1923) • Tom VII – Nowogródzkie (1923) • Tom VIII – Poleskie (1924) • Tom IX – Wołyńskie (1923) • Tom X – Poznańskie (1926) • Tom IX – Pomorskie (1926) • Tom XII – Krakowskie i Śląsk Cieszyński (1925) • Tom XIII – Lwowskie (1924) • Tom IX – Stanisławowskie (1924) • Tom IX – Tarnopolskie (1923)], GUS, Warszawa.
GUS, 1932, Drugi Powszechny Spis Ludności z dnia 9 grudnia 1931 r., GUS, Warszawa.
GUS, 1933, Skorowidz gmin Rzeczypospolitej Polskiej. Ludność i budynki, GUS, Warszawa.
GUS, 1946, Powszechny sumaryczny spis ludności z dn. 14. II 1946 r., GUS, Warszawa.
von Holsche A C., 1800, Geographie und Statistik von West-, Süd- und NeuOstpreussen, nebst einer kurzen Geschichte des Königreichs Polen bis zu dessen Zertheilung. Tom I (Neu-Ost-preussen), Berlin.
Jelonek A., 1967, Ludność miast i osiedli typu miejskiego na ziemiach Polski od 1810 do 1960 r., Dokumentacja Geograficzna, 3/4, IG PAN, Warszawa.
Kantor-Pietraga I., 2014, Systematyka procesu depopulacji miast na obszarze Polski od XIX do XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Karpiniec J., 1932, Ilość osad miejskich byłej Galicji i podział ich na miasta i miasteczka, [w] Bujak F., Rutkowski J. (red.), Roczniki dziejów społeczno-gospodarczych, 2, s. 1–37.
Kołodziejczyk R., 1979, Zamiana miast na osady w Królestwie Polskim, [w] Kołodziejczyk R. (red.), Miasta, mieszczaństwo, burżuazja w Polsce w XIX w. Szkice i rozprawy historyczne, PWN, Warszawa, s. 52–66.
Krótka statystyka Gubernji Królestwa Polskiego obejmująca rozległość i ludność tychże Gubernji oraz wykaz osad i gmin [Przedruk uzupełniony ze Skorowidza do Dziennika Praw, wydanego w połowie 1870 r.], 1870, Warszawa.
Krzysztofik R., 2006, Nowe miasta w Polsce w latach 1980–2007. Geneza i mechanizmy rozwoju. Próba typologii, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec.
Krzysztofik R., 2007, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficznohistoryczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Krzysztofik, R. & Dymitrow, M. (red.) 2015. Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy. Gothenburg: University of Gothenburg.
Krzysztofik, R., & Dymitrow, M. (2015). Research on degraded and restituted towns: Overview and state-of-the-art / Miasta zdegradowane i restytuowane. Istota problemu i zakres badań, [In] Krzysztofik, R., & Dymitrow, M. (Eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy. Gothenburg: University of Gothenburg, s. 367–368 / 369–422.
Kwiatek J., Lijewski T., 1998, Leksykon miast polskich, Muza, Warszawa.
Mazurkiewicz J., 1967, Likwidacja ustroju miejskiego mniejszych miast w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim w okresie przed masową zamianą miast na osady (1807–1864), Rocznik Lubelski, 10, s. 211–228
Miasta polskie w tysiącleciu. T. 1, 1965, M. Siuchniński (red.), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków.
Miasta polskie w tysiącleciu. T. 2, 1967, M. Siuchniński (red.), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków.
Mielcarek A., 2008, Podziały terytorialno-administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej, Wydawnictwo Neriton, Warszawa.
Najgrakowski M., 2009, Miasta Polski do początku XXI wieku. Podstawowe informacje o datach założenia i likwidacji, Dokumentacja Geograficzna, 39, IGiPZ PAN, Warszawa.
Nietyksza M., 1986, Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim 1865–1914, PWN, Warszawa.
Orts-Repertorium des Königreiches Galizien und Lodomerien mit dem Grossherzogthume Krakau, 1874, K.K. Statistische Central-Commission, Wien.
Rewieńska W., 1938, Miasta i miasteczka w północno-wschodniej Polsce – położenie topograficzne, rozplanowanie, fizjonomia. Studium antropogeograficzne, Uniwersytet Stefana Batorego, Wilno.
Siemiński J. L., 2000, Byłe (zdegradowane) miasteczka w Polsce, Przestrzeń. Informator planowania przestrzennego, 11(2/2000).
Skorowidz gmin Galicyi opracowany na podstawie wyników spisu ludności z dnia 31 grudnia 1900, 1907, Wiedeń.
Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkim Księstwem Krakowskim, 1868, Lwów.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1880–1895, F. Sulimirski, B. Chlebowski (red.), W. Walewskiego, Warszawa.
Special Orts-Repertorium von Galizien, 1886, Hölder, Wien.
Special Orts-Repertorium von Galizien. Neubearbeitung auf grund der Ergebnisse der Volkszählung von 31 Dezember 1890, 1893, Hölder, Wien.
Srokowski S. (red.), 1948, Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej, Biblioteka Samorządowca, 77, Warszawa.
Spórna, T., Krzysztofik, R., & Dymitrow, M. 2015. Degraded and restituted towns in numbers / Miasta zdegradowane i restytuowane w liczbach, [In] Krzysztofik, R., & Dymitrow, M. (Eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy. Gothenburg: University of Gothenburg, s. 367–368 / 369–422.
Spórna, T., Krzysztofik, R., & Dymitrow, M. 2015. Degraded and restituted towns on maps / Miasta zdegradowane i restytuowane na mapach, [In] Krzysztofik, R., & Dymitrow, M. (Eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy. Gothenburg: University of Gothenburg.
Szturm de Sztrem E., 1925, Charakter prawny miast w województwach wschodnich b. dzielnicy rosyjskiej, Kwartalnik Statystyczny, 2(1), s. 217–221.
Trzebiński W., Borkiewicz A., 1956, Podziały administracyjne Królestwa Polskiego 1815–1918, Polska Akademia Nauk, Warszawa.
Uhorczak F. R., 1937, Miasta w Polsce, Lwów.
de Verdmon-Jacques L., 1902, Krótka monografia wszystkich miast, miasteczek i osad w Królestwie Polskiem, Drukarnia Rubieszewskiego i Wrotnowskiego, Warszawa.
Zmiany administracyjne miast 1945–1984, 1985, Statystyka Polski, Statystyka Regionalna, 7, GUS, Warszawa.
Zmiany administracyjne miast i osiedli 1918–1963, 1964, M. Gajewski, GUS, Warszawa.

[1] [1]
Dz.U. z 2002 r. nr 127, poz. 1087 – Ustawa z dnia 19 lipca 2002 r. o zmianie ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy.

[2] [2]
Dz.U. z 1977 r. nr 24, poz. 103 – Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 9 grudnia 1976 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: bielskim, częstochowskim, kaliskim, przemyskim, skierniewickim i szczecińskim.

[siedemsiedem-3] [3]
Dz.U. z 1977 r. nr 3, poz. 13 – Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 stycznia 1977 r. w sprawie zniesienia niektórych miast w województwie katowickim.

[4] [4]
Dz.U. z 1977 r. nr 24, poz. 103 – Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 6 lipca 1977 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: stołecznym warszawskim, bydgoskim, ciechanowskim, gorzowskim, jeleniogórskim, leszczyńskim, nowosądeckim, olsztyńskim, ostrołęckim, poznańskim, rzeszowskim, tarnobrzeskim, toruńskim i wałbrzyskim.

[siedemszesc-5] [5]
Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 144 – Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 24 czerwca 1976 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: bielskim, jeleniogórskim, kaliskim, płockim i toruńskim.

[siedempiec-B-6] [6]
Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 87 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 maja 1975 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach katowickim i opolskim.

[siedempiec-A-7] [7]
Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 88 – Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 maja 1975 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwie katowickim.

[8] [8]
Dz.U. z 1975 r. nr 28, poz. 147 – Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 31 lipca 1975 r. w sprawie zmiany granic miasta Kraśnika w województwie lubelskim.

[siedempiec-C-9] [9]
Dz.U. z 1975 r. nr 35, poz. 198 – Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 15 października 1975 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwie opolskim.

[siedempiec-D-10] [10]
M.P. z 1975 r. nr 34, poz. 210 – Zarządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 15 października 1975 r. w sprawie zmiany nazwy miasta Kędzierzyna w województwie opolskim.

[siedemtrzy-A-11] [11]
Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327 – Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast.

[siedemtrzy-B-12] [12]
Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 325 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast stanowiących powiaty.

[13] [13]
Dz.U. z 1973 r. nr 50, poz. 326 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia powiatu miejskiego Świnoujście, zniesienia powiatu wolińskiego oraz zmiany granic powiatu kamieńskiego w województwie szczecińskim.

[14] [14]
Dz.U. z 1973 r. nr 39, poz. 230 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 września 1973 r. w sprawie zmiany granic miasta Stalowa Wola oraz zmiany siedziby i nazwy powiatu niżańskiego w województwie rzeszowskim.

[15] [15]
Dz.U. z 1971 r. nr 32, poz. 297 – Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 listopada 1971 r. w sprawie zmiany granic miasta Świnoujście w powiecie wolińskim oraz zniesienia miasta Boleszkowice w powiecie chojeńskim, województwie szczecińskim.

[szescdziewiec-16] [16]
Dz.U. z 1968 r. nr 48, poz. 343 – Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 1968 r. w sprawie utworzenia i połączenia niektórych miast w województwach warszawskim i katowickim.

[17] [17]
Dz.U. z 1964 r. nr 21, poz. 136 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 maja 1964 r. w sprawie zmiany granic miasta Gliwice w województwie katowickim.

[piecdziewiec-18] [18]
Dz.U. z 1958 r. nr 69, poz. 342 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 listopada 1958 r. w sprawie utworzenia miasta Ruda Śląska stanowiącego powiat miejski w województwie katowickim.

[19] [19]
Dz.U. z 1959 r. nr 64, poz. 381 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie połączenia miast Katowice i Szopienice w województwie katowickim.

[20] [20]
Dz.U. z 1957 r. nr 24, poz. 113 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 kwietnia 1957 r. w sprawie zmiany granic m.st. Warszawy oraz zmiany granic osiedla Zielonka w powiecie wołomińskim, województwie warszawskim.

[21] [21]
Dz.U. z 1956 r. nr 7, poz. 33 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 marca 1956 r. w sprawie utworzenia powiatu miejskiego Jaworzno w województwie krakowskim.

[22] [22]
Dz.U. z 1954 r. nr 6, poz. 15 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 października 1953 r. w sprawie zmiany granic powiatów białostockiego i sokólskiego, utworzenia powiatu monieckiego oraz zmiany granic miasta Białegostoku w województwie białostockim.

[piecjeden-A-23] [23]
Dz.U. z 1950 r. nr 58, poz. 531 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1950 r. w sprawie utworzenia powiatu miejskiego Bielsko-Biała, zmiany granic powiatów: cieszyńskiego, wadowickiego i żywieckiego, zniesienia powiatu bialskiego i utworzenia powiatu oświęcimskiego.

[bbs-24] [24]
Dz.U. z 1950 r. nr 57, poz. 509 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 grudnia 1950 r. w sprawie zmiany granic miast Wałbrzycha i Wrocławia.

[rocznikstat-25] [25]
Rocznik Statystyczny 1947, 1948, 1949, 1950.

[piecjeden-B-26] [26]
Dz.U. z 1950 r. nr 51, poz. 472 – Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 listopada 1950 r. w sprawie nadania ustroju miejskiego niektórym gminom w województwach: katowickim i warszawskim, gromadzie Hajnówka w województwie białostockim oraz zniesienia i zmiany granic niektórych miast i gmin w województwach katowickim i białostockim.

[27] [27]
Dz.U. z 1951 r. nr 18, poz. 147 – Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 2 marca 1951 r. w sprawie zniesienia miasta Prusice w powiecie milickim, województwie wrocławskim.

[28] [28]
Dz.U. z 1951 r. nr 18, poz. 147 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 marca 1951 r. w sprawie zniesienia i zmiany granic niektórych powiatów oraz utworzenia i zmiany granic niektórych miast, stanowiących powiaty miejskie w województwie katowickim.

[piecjeden-C-29] [29]
Dz.U. z 1951 r. nr 27, poz. 200 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 maja 1951 r. w sprawie zmiany granic powiatu rypińskiego i wąbrzeskiego oraz połączenia miast Dobrzyń nad Drwęcą i Golub.

[30] [30]
Dz.U. z 1951 r. nr 27, poz. 199 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 maja 1951 r. w sprawie zmiany granic miasta stołecznego Warszawy.

[31] [31]
Rocznik Statystyczny (1947). statlibr.stat.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-28)].. Główny Urząd Statystyczny (Wydawnictwo zatwierdzone przez Ministerstwo Oświaty pismem Nr VI Oc.– 3118 47 z dn. 9 listopada 1947 jako książkę zalecaną do bibliotek nauczycielskich), s. 23.

[32] [32]
Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej (1948): Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948, s. 175.

[33] [33]
Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948, s. 56, 197.

[34] [34]
W 1939 roku Podjuchy, podobnie jak większość prawobrzeżnych osiedli, zostały włączone w granice tzw. Wielkiego Szczecina. W 1945 z powodu ciężkich walk o prawobrzeże Szczecina, zabudowa doznała dużych zniszczeń. Zniszczono także mosty na Odrze Zachodniej i Regalicy, co łączyło się z odcięciem Prawobrzeża od centrum Szczecina. W związku z tym Podjuchy (jak i wszystkie osiedla obecnego Prawobrzeża), przyłączono do ówczesnego powiatu gryfińskiego. Ożywienie nastąpiło po odbudowaniu mostów i przyłączeniu w 1948 tych terenów do miasta. Rocznik Statystyczny (stan na 1 kwietnia 1947) wylicza Podjuchy jako jedno z 74 miast woj. szczecińskiego. Według Rocznika Statystycznego z 1949 roku liczba miast woj. szczecińskiego wynosi już 71, co jest przesłanką o zniesieniu statusu miejskiego Podjuch, Dąbia i Dziwnowa.

[autonazwa1-35] [35]
Olsztyński Dziennik Wojewódzki z 1946 r. Nr 5, poz. 77 – Okólnik Wojewody Olsztyńskiego z dnia 31 lipca 1946 r. w sprawie likwidacji gmin miejskich Kisielice i Biskupice.

[36] [36]
Olsztyński Dziennik Wojewódzki z 1946 r. Nr 5, poz. 76 – Okólnik Wojewody Olsztyńskiego z dnia 31 lipca 1946 r. w sprawie likwidacji gminy miejskiej Dąbrowno.

[37] [37]
Zarządzenie polustracyjne z 12 lutego 1946 roku, Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Olsztynie, Urząd Pełnomocnika Rządu RP na Okręg Mazurski w Olsztynie, 190, k. 3.

[38] [38]
Dz.U. z 1946 r. nr 4, poz. 35 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 1945 r. o zmianie granic miasta Łodzi.

[żarski-39] [39]
Sprawozdanie sytuacyjne Powiatowego Komitetu PPS w Żarach za miesiąc lipiec 1946.

[schwiebus-infopage-40] [40]
Poznański Dziennik Wojewódzki – rok 1945, nr 12, poz. 88. schwiebus.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-25)]..

[ustrz-41] [41]
Po II wojnie światowej miasto znalazło się w ZSRR, gdzie zostało pozbawione praw miejskich. W 1951 powróciło do Polski na podstawie umowy o zamianie granic, pozostając miastem (oficjalnie od 1952). W Polsce owa doraźna utrata praw miejskich nie jest uwzględniana.

[42] [42]
Rozporządzenie Wojewody Śląsko-Dąbrowskiego z dnia 27 listopada 1945 o podziale powiatu tarnogórskiego w województwie śląsko-dąbrowskim na gminy wiejskie i gromady (Katowice: Śląsko-Dąbrowski Dziennik Wojewódzki z dnia 22 grudnia 1945 r., Nr. 34, Poz. 456)

[43] [43]
Aenderung der Grenzen der Gemeinden Bielitz, Biala, Lobnitz und Bildung eines Am tsbezirkes Kunzendorf, „Amts-Blatt des Regierungspräsidenten in Kattowitz”, Jg. 1941, St. 15, Nr. 130, 12 kwietnia 1941, s. 71–72 [dostęp 2020-12-17] (niem.), Śląska Biblioteka Cyfrowa, sbc.org.pl (weszło w życie 1 lipca 1941 r.).

[44] [44]
AdrianA. Orawski AdrianA., Pierwsze dni władzy ludowej [online], bielsko.biala.pl, 7 listopada 2007 [dostęp 2020-12-17].

[Dz.U.Śl._z_1939_r._Nr_2,_poz._6-45] [45]
Dz.U.Śl. z 1939 r. Nr 2, poz. 6

[nieuzytki-46] [46]
Nowe granice województwa śląskiego

[47] [47]
Dz.U. z 1937 r. nr 29, poz. 217.

[skorowidz-48] [48]
Według publikacji: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom XV – Województwo Tarnopolskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923.

[49] [49]
Statut z dnia 14 października 1870 roku – Dz. Ust. Kraj. L. 79.

[50] [50]
Statut z dnia 6 października 1901 roku – Dz. Ust. Kraj. L. 108.

[51] [51]
Dz. Ust. Kraj. L. 24.

[52] [52]
Dz. Ust. Kraj. L. 51.

[53] [53]
Ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorjalnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33).

[mielcarek-54] [54]
Adam Janusz Mielcarek: Podziały terytorialno-administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008.

[jaworzno-55] [55]
W Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596 Jaworzno traktowane jest jako wieś (gmina), natomiast Skorowidz Miejscowości woj. krakowskiego z 1921 traktuje je jako miasteczko podlegające ustawie z 1896 roku, a serwis internetowy Miasta Jaworzno wspomina o statusie miasta obowiązującym od 21 września 1901 (str. 9).

[56] [56]
W tarnopolskim: Husiatyn (Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 187, we lwowskim: Baranów, Cieszanów, Dukla, Głogów, Janów, Jaryczów Nowy, Kańczuga, Krakowiec, Radymno, Szczerzec (Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 232) i Sieniawa (Dz.U. z 1934 r. nr 45, poz. 395) oraz w krakowskim: Kalwaria, Limanowa, Muszyna, Radomyśl Wielki, Sędziszów, Tuchów, Wilamowice i Zator (Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 233). Wyjątkowo tylko miasteczko Żabno (liczące ok. 2500 mieszkańców w 1933) nie wymagało osobnego rozporządzenia.

[57] [57]
We lwowskim: Borysław (Dz.U. z 1933 r. nr 62, poz. 467) i Winniki (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 595) oraz w krakowskim: Jaworzno, Krynica, Krzeszowice, Szczakowa i Zakopane (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596).

[58] [58]
W tarnopolskim: Chorostków (Dz.U. z 1934 r. nr 14, poz. 116), Mielnica i Tłuste (Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 186).

[59] [59]
W ciągu roku od wejścia w życie ustawy.

[60] [60]
Na podstawie Skorowidzów miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: Tom XII – Województwo Krakowskie i Śląsk Cieszyński, Tom XIII – Województwo Lwowskie, Tom XIV – Województwo Stanisławowskie, Tom XV – Województwo Tarnopolskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923–1925.

[61] [61]
Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 186.

[zerodziewięć-62] [62]
Dz.U. z 2008 r. nr 137, poz. 860 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 lipca 2008 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania miejscowościom statusu miasta.

[trzycztery-A-63] [63]
Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 422 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1934 r. o zniesieniu ustroju miejskiego niektórych miast w województwie poznańskiem.

[trzycztery-B-64] [64]
Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 420 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1934 r. o zniesieniu ustroju miejskiego w niektórych miastach w powiecie bielskim i sokólskim, województwie białostockiem.

[65] [65]
Dz.U. z 1934 r. nr 47, poz. 403 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1934 r. o zniesieniu ustroju miejskiego w mieście Władysławowie, w powiecie konińskim, województwie łódzkiem.

[66] [66]
Dz.U. z 1934 r. nr 7, poz. 49 – Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 stycznia 1934 r. o zniesieniu ustroju miejskiego w mieście Łohiszynie, w powiecie pińskim, województwie poleskiem.

[67] [67]
Dz.U. z 1934 r. nr 26, poz. 202 – Ustawa z dnia 10 marca 1934 r. o zniesieniu ustroju miejskiego w mieście Szereszowie w powiecie prużańskim, województwie poleskiem.

[68] [68]
Dz.U. z 1927 r. nr 38, poz. 338 – Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 kwietnia 1927 r. o zniesieniu ustroju miejskiego miasta Horodno w powiecie stolińskim, województwie poleskiem.

[69] [69]
M.P. z 1919 r. nr 234, poz. 0.

[70] [70]
Dz.U.Z.C.Z.W. z 1919 r., nr 5, poz 29.

[71] [71]
Postanowienie z 30 maja (11 czerwca) 1888 o zamianie miasta Zawichosta powiatu Sandomierskiego gubernii Radmoskiéj na osadę, ogłoszone 26 lipca (7 czerwca) 1888 (Zbiór Praw, rok 1888, tom 7 (37), nr 134, str. 137)

[gaj-72] [72]
Gajewski M 1964. Zmiany administracyjne miast i osiedli 1918–1963. GUS, Warsaw.

[73] [73]
Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszone 1 (13 lipca) 1869 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 235, s. 245–253).

[74] [74]
Maria Nietyksza: Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim, 1865–1914. Warszawa: PWN, 1986.

[75] [75]
Postanowienie z 30 października (12 listopada) 1870, ogłoszone 17 stycznia (1 lutego) 1871 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 244, s. 461).

[76] [76]
Postanowienie z 28 sierpnia (9 września) 1870, ogłoszone 1 (13) października 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 243, s. 369).

[77] [77]
Postanowienie z 28 sierpnia (9 września) 1870, ogłoszone 1 (13) października 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 243, s. 367).

[78] [78]
Postanowienie z 17 (29) lipca 1870, ogłoszone 16 (28) sierpnia 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 242, s. 193).

[79] [79]
Postanowienie z 3 (15) lipca 1870, ogłoszone 16 (28) sierpnia 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 242, s. 189).

[80] [80]
Postanowienie z 21 kwietnia (3 maja) 1870, ogłoszone 16 (28) sierpnia 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 242, s. 167).

[81] [81]
Postanowienie z 15 (27) maja 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 159).

[82] [82]
Postanowienie z 20 marca (1 kwietnia) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 127).

[83] [83]
Postanowienie z 20 marca (1 kwietnia) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 123).

[84] [84]
Postanowienie z 6 (18) marca 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 97).

[85] [85]
Postanowienie z 27 lutego (11 marca) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 93).

[86] [86]
Postanowienie z 30 stycznia (11 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 81).

[87] [87]
Postanowienie z 23 stycznia (4 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 77).

[88] [88]
Postanowienie z 30 grudnia 1869 (11 stycznia 1870), ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 67).

[89] [89]
Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 471).

[90] [90]
Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13) stycznia 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 465).

[91] [91]
Postanowienie z 12 (24) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 461).

[92] [92]
Postanowienie z 7 (19) listopada 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 425).

[93] [93]
Postanowienie z 24 października (5 listopada) 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 419).

[94] [94]
Postanowienie z 17 (29) października 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 415).

[95] [95]
Dziennik Praw, 1860, tom 57, s. 417.

[96] [96]
Postanowienie z dnia 23 maja (4 czerwca) 1852 r, ogłoszone13 (25) września 1852, Tom 45 s. 126–131 (Lubów).

[97] [97]
Postanowienie z dnia 23 maja (4 czerwca) 1852 r, ogłoszone13 (25) września 1852, Tom 45 s. 132–137 (Puńsk).

[98] [98]
AGAD, KRSW, 222, k. 37.

[99] [99]
Kołodziejczyk R. (1961): Zamiana miast na osady w Królestwie Polskim. „Kwartalnik Historyczny”, R. LXVIII, 1961, nr 1, s. 191–200.

[100] [100]
KKRSW nr 21, k. 73 (w AGAD).

[Mazurkiewicz,_J._1967_s._211-228-101] [101]
Mazurkiewicz, J. (1967). Likwidacja ustroju miejskiego mniejszych miast w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim w okresie przed masową zamianą miast na osady (1807-1864). Rocznik Lubelski, Lublin, s. 211–228 (s.214).

[102] [102]
KRSW nr 21, k. 73 (w AGAD).

[103] [103]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 7,422 z dn. 20 września 1825; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[rodecki-104] [104]
Rodecki, F.B., 1830. Obraz jeograficzno-statystyczny Królestwa Polskiego. Drukarnia Antoniego Gałęzowskiego i Kompanii. Warszawa.

[105] [105]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 23,641 z dn. 16 listopada 1824; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[106] [106]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 22,903 z dn. 12 października 1824; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[107] [107]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 6,590 z dn. 19 listopada 1822; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[108] [108]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 3,937 z dn. 16 lipca 1822; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[109] [109]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 1,070 z dn. 26 lutego 1822; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[110] [110]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 346 z dn. 15 stycznia 1822; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[111] [111]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 19,946 z dn. 18 grudnia 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[112] [112]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 19,414 z dn. 20 listopada 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[113] [113]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 19,253 z dn. 13 listopada 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[114] [114]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 18,674 z dn. 16 października 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[115] [115]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 16,572 z dn. 3 lipca 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[116] [116]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 15,043 z dn. 10 kwietnia 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[117] [117]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 14,646 z dn. 20 marca 1821; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[118] [118]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 12,155 z dn. 24 października 1820; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[119] [119]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 8333 z dn. 11 kwietnia 1820; wg Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[120] [120]
Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 6735 z 11 listopada 1820; według Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głównych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[Grossman,_H._1925-121] [121]
Grossman, H. (1925). Struktura spoleczna i gospodarcza Księstwa Warszawskiego na podstawie spisów ludności 1808–1810 (Social and economic structure of the Warsaw Principality on the basis of the census of population 1808 to 1810). Kwartalnik Statystyczny, Warsaw.

[122] [122]
Karpiniec J 1932. Ilość osad miejskich byłej Galicji i podział ich na miasta i miasteczka. In Bujak F & Rutkowski J (eds). Roczniki dziejów społeczno-gospodarczych, 2, 1–37.

[najgrakmiasta-123] [123]
Najgrakowski, M. (2009). Miasta Polski do początku XXI wieku: podstawowe informacje o datach założenia i likwidacji. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN.

[najgrakwielkop-124] [124]
Najgrakowski, M. (2008). Miasta Wielkopolski od rozbiorów do początku XXI wieku: podstawowe informacje historyczno-administracyjne. Polska Akademia Nauk. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego.

[125] [125]
J. Karpiniec: Ilość osad miejskich byłej Galicji i podział ich na miasta i miasteczka, w: Roczniki dziejów społeczno-gospodarczych Tom II (1932, s. 1–37), s. 29).

[126] [126]
Ustawa z dnia 22. sierpnia 1914 w przedmiocie połączenia król. woln. miasta Podgórza z slot. król. miastem Krakowem, wyłączenia tegoż miasta z okręgu Rady powiatowe] Wielickiej, oraz w przedmiocie zmiany §§ 18, 42, 48, 49, 53, 54, 62, 67, 85 i 99 statutu stoł. król. miasta Krakowa Dziennik Ustaw i Rozporządzeń Krajowych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. 1915, cz. III, nr 15

[127] [127]
Obwieszczenie Prezydyum e. k. galicyjskiego Namiestnictwa z dnia 18. czerwca 1915 L. 12.470/pr., którem w porozumieniu z Wydziałem krajowym wyznacza się na zasadzie art. XV ustawy z dnia 22. sierpnia 1914 Dz.U. kr. Nr. 15 z r. 1915 termin, w którym terytoryum miasta Podgórza przejdzie pod zarząd Rady miejskiej i Magistratu król. stoł. miasta Krakowa Dziennik Ustaw i Rozporządzeń Krajowych dla Królestwa Galicyi i Lodomeryi wraz z Wielkiem Księstwem Krakowskiem. 1915, cz. VI, nr 31

[128] [128]
Jelonek, Adam (1967). Ludność miast i osiedli typu miejskiego na ziemiach Polski od 1810 do 1960 r. „Dokumentacja Geograficzna”, 1967, z. 3/4, 33 s. + tab. + mapa.

[129] [129]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Rejencji w Poznaniu z 1908, nr 18, poz. 367 i 369. Przyjęcie ordynacji dla gmin wiejskich nastąpiło 01.04.1908

[130] [130]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Pruskiej Rejencji w Bydgoszczy z 1908, Nr 6, poz. 112. Przyjęcie ordynacji dla gmin wiejskich nastąpiło 01.10.1907

[131] [131]
Amts-Blatt der Königlichen Regierung zu Marienwerder, 1905.

[132] [132]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Rejencji w Poznaniu z 1895, Nr 26, poz. 732

[133] [133]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Rejencji w Poznaniu z 1892, Nr 35, poz. 873

[134] [134]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Pruskiej Rejencji w Bydgoszczy z 1888, Nr 40, poz. 1242

[135] [135]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Pruskiej Rejencji w Bydgoszczy z 1886, Nr 36, poz. 1052

[136] [136]
Dziennik Urzędowy Pruskiej Królewskiej Rejencji w Bydgoszczy z 1874, Nr 47, poz. 1147

[137] [137]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Pruskiej Rejencji w Bydgoszczy z 1874, Nr 26, poz. 580

[138] [138]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Pruskiej Rejencji w Bydgoszczy z 1871, Nr 15, poz. 243

[139] [139]
Wyniki spisu ludności 1.12.1871

[140] [140]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Pruskiej Rejencji w Bydgoszczy z 1869, Nr 22, poz. 382

[141] [141]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Pruskiej Rejencji w Bydgoszczy z 1858, Nr 12, poz. 140

[142] [142]
Dziennik Urzędowy Rejencji w Kwidzynie, Nr 51, str. 300

[143] [143]
Kobyla Góra, która w 1798 roku liczyła tylko 125 mieszkańców, tak jak wiele innych najmniejszych miast w prowincji przestała być w statystykach pruskich zaliczana do ośrodków miejskich.

[144] [144]
Historisch statistisch topographische Beschreibung von Südpreußen

[dabie-145] [145]
Zwięzła historia Dąbia. dabie2010.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]..

[146] [146]
Stadt Lagow

[147] [147]
Zbiór Praw Królewskiego Państwa Pruskiego z 1900, Nr 13, poz. 10177

[148] [148]
Dziennik Urzędowy Królewskiej Rejencji w Szczecinie z 1855, Nr 25, poz. 240

[149] [149]
Dziennik Urzędowy Rejencji we Wrocławiu z 1891, Nr 48, poz. 558. Przyjęcie ordynacji dla gmin wiejskich nastąpiło 1.10.1891

[150] [150]
Dziennik Urzędowy Rejencji we Frankfurcie n. Odrą z 1873, Nr 49, str. 289

[151] [151]
Weczerka Hugo (1974). Stadt- und Marktgründungen und Stadtabgänge in Schlesien 1450–1800. „Zeitschrift für Ostforschung”, Jg. 23, 1974, H. 2, s. 193–261.

[152] [152]
Dziennik Urzędowy Pruskiej Rejencji z 1895, Nr 37, poz. 577

[153] [153]
Nieznana miejscowość na Ziemi Łomżyńskiej.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]

[99]

[100]