Leśna

Leśna (górnołuż. Lěsna, niem. Marklissa^[4]) – miasto w woj. dolnośląskim, w powiecie lubańskim, położone na Pogórzu Izerskim nad Kwisą. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Leśna. Historycznie leży na Górnych Łużycach, których wschodnią granicę stanowi Kwisa. Leśna uzyskała lokację miejską w 1329 roku, zdegradowana w 1945 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1962 roku^[5].

Ten artykuł dotyczy miasta w woj. dolnośląskim. Zobacz też: inne znaczenia hasła Leśna.

Leśna

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ratusz w Leśnej
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	lubański
Gmina	Leśna
Data założenia	1144
Prawa miejskie	1329
Burmistrz	Szymon Surmacz
Powierzchnia	8,56[1] km²
Wysokość	240–300[2] m n.p.m.
Populacja (01.01.2023) • liczba ludności • gęstość	4047[3] 472,8[3] os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 75
Kod pocztowy	59-820
Tablice rejestracyjne	DLB
Położenie na mapie gminy Leśna Leśna
Położenie na mapie Polski Leśna
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Leśna
Położenie na mapie powiatu lubańskiego Leśna
51°01′25″N 15°16′00″E
TERC (TERYT)	0210034
SIMC	0936121
Hasło promocyjne: Na szlaku tajemnic
Urząd miejski Rynek 19 59-820 Leśna
Strona internetowa
BIP

Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. miasto miało 4047 mieszkańców^[3] (630. miejsce w kraju).

Nazwa

Pierwotną nazwą miejscowości była łużycka nazwa Lischa^[6]. Po podbiciu w średniowieczu Słowian połabskich z plemion Serbów łużyckich mieszkających na Łużycach nazwa została później zgermanizowana na Marklissa. Po II wojnie światowej polska administracja nadała miejscowości polską nazwę Leśna.

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 8,56 km²^[7] (610. miejsce w kraju).

Miasto położone jest w południowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego w powiecie lubańskim na Pogórzu Izerskim^[2]. Miasto leży nad trzema rzekami: Kwisą, Bruśnikiem i Miłoszowskim Potokiem (Czarnym Strumieniem)^[2].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. jeleniogórskiego.

Historia

Historycznie miejscowość leży w granicach Łużyc zamieszkanych od co najmniej VI wieku przez Słowian połabskich z plemion Serbów łużyckich. Pierwsza wzmianka o osadzie Leśna datowana jest na rok 1144^[8], kolejna z 1247 wymieniała osadę łużycką, która należała do biskupa Miśni^[9]. Pierwsze źródło podające Leśną jako osadę miejską pochodzi z 3 maja 1329 roku. Źródłem tym jest akt sprzedaży miasta wystawiony przez ówczesnego właściciela, księcia Henryka I jaworskiego, który władał Leśną od 1319 roku^[8]. Po śmierci księcia w roku 1346 miasto wraz z przyległościami dostaje się pod panowanie korony czeskiej. Od tego okresu aż do 1785 roku Leśną władała serbołużycko-niemiecki ród szlachecki von Dobschütz^[8].

Ważne dla rozwoju miasteczka były przywileje, nadane mu m.in. w roku 1487 (przywilej cechowy) i w 1515 (prawo organizacji targów uzyskane od Władysława II Jagiellończyka^[8]. Dzięki tym aktom prawnym Leśna stała się dużym i znanym ośrodkiem rzemiosła.

Miasto wielokrotnie było niszczone przez powodzie i działania wojenne. Kres rozwojowi gospodarczemu przyniosła wojna trzydziestoletnia (1618–1648), która doprowadziła do upadku miejscowy handel i rzemiosło^[8]. Po zakończeniu działań wojennych w mieście i okolicy dynamicznie rozwijało się rzemiosło tkackie, co wywołało ponowny rozwój Leśnej. W krótkim czasie miasteczko stało się jednym z największych ośrodków rzemieślniczych na pograniczu śląsko-czeskim. W połowie XVII wieku miasto rozrosło się poza bramy miejskie, jego ostatnim właścicielem był porucznik Fryderyk Edward Jung^[10].

Wiek XIX to okres uprzemysłowienia miasteczka, w tym okresie powstały pierwsze zakłady włókiennicze. Równocześnie z rozwojem przemysłu następował rozwój miasta. Powstały nowe inwestycje, nowoczesne budynki, instytucje. W 1854 roku powstał nowy kościół parafialny, w 1887 wybudowano most kamienny na Kwisie, a od 1896 roku otwarto kolej na trasie Lubań^[8].

W czasie II wojny światowej w miasteczku i okolicach pracowało wielu Polaków wywiezionych na roboty przymusowe, m.in. z Tarnawy Dolnej k. Suchej Beskidzkiej.

W 1945 miasto zostało włączone do Polski. Jego dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec. Pierwszym powojennym burmistrzem był Dragan Sotirovič, Serb, oficer Armii Krajowej, który wkrótce zbiegł na Zachód^[11]. Jednocześnie Leśna utraciła prawa miejskie, odzyskując je ponownie w roku 1962.

Okres powojenny to okres dalszego uprzemysłowianie Leśnej. Powstały nowe zakłady, budynki użyteczności publicznej, obiekty turystyczne. Lata 90. XX wieku to okres transformacji Polski, który nie ominął miasta. W połowie lat 90. zlikwidowano linię kolejową do Lubania, doszło także do restrukturyzacji miejscowego przemysłu.

Po 1945 Leśna należała do powiatu lubańskiego województwa wrocławskiego, w latach 1975–1998 należała do województwa jeleniogórskiego, a od 1998 roku znów należy do powiatu lubańskiego, województwa dolnośląskiego.

Zabytki

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela

Kościół pomocniczy pw. Chrystusa Króla

Pałac z 1880 roku

W mieście zachował się średniowieczny układ urbanistyczny z ratuszem oraz kamieniczkami, gdzie najciekawszy jest zespół kamienic mieszczańskich z podcieniami. Na uwagę zasługują również dwa kościoły.

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty^[12]:

• miasto
• kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, ul. Sienkiewicza; młodszy z leśniańskich kościołów, wybudowany w latach 1852–1853 przez miejscowych wiernych obrządku katolickiego. Restaurowany w latach 1961–1962 posiada neogotyckie wyposażenie wnętrza z XIX w.
• kościół pomocniczy pw. Chrystusa Króla, pierwotnie ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, ul. Żeromskiego; pochodzący prawdopodobnie sprzed 1346 r. – XIV w., co potwierdza zachowany dokument. Niestety w roku 1702 kościół uległ całkowitemu spaleniu. W latach 1703–19 nastąpiła budowa nowego obiektu kościoła, która trwała wiele lat.
• cmentarz ewangelicki, obecnie park, obok kościoła, ul. Żeromskiego, z drugiej poł. XVI w., XX w.
• ratusz, zabytkowy pochodzący z 1699 r. Stoi on pośrodku leśniańskiego rynku. Obecnie mieści się w nim Urząd Miasta i Gminy w Leśnej. Ratusz przechodził renowację w roku 1969. Zieloną bryłę ratusza wieńczy niewielka wieżyczka z herbem Leśnej.
• kamieniczki z XIX wieku otaczające Rynek i przyległe uliczki; głównie barokowe i klasycystyczne. Południowa pierzeja rynku to zabytkowe kamieniczki z arkadowymi podcieniami:
  • dom, Rynek 1, z czwartej ćw. XIX w.
  • dom, Rynek 4
  • hotel z restauracją, Rynek 8
  • kamienice, Rynek 9, 13, 14, 15–16, z XVIII w., XIX w.
• kamienice, ul. Kochanowskiego 1, 2, 18, z XIX w.
• dom, ul. Kochanowskiego 6, z drugiej poł. XVIII w., XIX/XX w.
• dom, ul. Kochanowskiego 16, z XVII w., XIX w.
• domy, ul. Lubańska 1, 2, z XIX w.
• dom, ul. Sienkiewicza 1, z XVIII, k. XIX w.
• domy, ul. Sienkiewicza 2, 6, 8, 14, 17, z XIX w.
• dom, ul. Sienkiewicza 16, z 1776 r., XIX w.
• domy, ul. Szkolna 1, 3, z XIX w.
• domy, ul. Żeromskiego 1, 2, 21 z XIX w.
• dom, ul. Żeromskiego 3, z k. XVIII w.

Leśna – Baworowo

• zespół pałacowy, ul. Baworowo 20, z 1880 r.:
  • pałac
  • park
• park, ul. Baworowo 21, z XIX w.

inne zabytki:

• sztolnie – są to sztuczne groty budowane przez jeńców oddziałów obozu koncentracyjnego Gross Rosen w Leśnej i okolicach podczas II wojny światowej.
• wieża szubieniczna – jest to unikatowy zabytek, niewiele wież szubienicznych zostało zachowanych na świecie. Jej powstanie datuje się na XII wiek
• Mauzoleum rodziny Woller, położone na wzniesieniu w zachodniej części miasta przy drodze do wsi Grabiszyce Średnie; wybudowane pod koniec XIX w. według projektu Carla Lüdecke (1826-1894)^[13].

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Leśnej w 2014 roku^[14].

Turystyka

Okolice Leśnej są cennymi terenami rekreacyjnymi. Największą atrakcją Leśnej i okolic jest Zamek Czocha. Również atrakcyjne są zbiorniki: Jezioro Leśniańskie i Jezioro Złotnickie. W okolicach miasta znajduje się także Zamek Rajsko oraz Zamek Świecie.

Przyroda

Na terenie Miasta i Gminy Leśna znajduje się 14 pomników przyrody w tym 12 pomników to pomniki przyrody ożywionej, a 2 – nieożywionej. Do zabytków-pomników przyrody ożywionej należą drzewa które w liczbie 3 sztuk są położone w obrębie miasta. Są to:

• cis pospolity przy ulicy E.Orzeszkowej
• dąb czerwony przy ulicy E.Orzeszkowej
• klon jawor przy ulicy Kościuszki

^{[potrzebny przypis]}

Do pomników przyrody nieożywionej zaliczamy dwa stożki pochodzenia wulkanicznego znajdujące się w pobliżu miasta. Noszą one nazwy Stożek Perkuna i Stożek Światowida. Odległość pomiędzy nimi wynosi 800 m. Pierwsze wzniesienie ma wysokość 400 m n.p.m. a drugie 427 m n.p.m. Są one dobrymi punktami widokowymi z których podziwiać można panoramę Gór Izerskich.

Edukacja

W Leśnej można uzyskać wykształcenie na poziomie przedszkolnym i podstawowym. W mieście istnieje Szkoła Podstawowa i Przedszkole Miejskie. Kiedyś istniała również szkoła gimnazjalna. Placówki są wyposażone w pracownie komputerowe, sprzęt audiowizualny. Szkoły organizują zajęcia pozalekcyjne z różnych dziedzin.

Transport

Transport drogowy

W Leśnej krzyżują się drogi wojewódzkie:

• (Czerniawa-Zdrój – Platerówka)
• (Lubań – Leśna)

Oprócz tego z Leśnej wybiegają drogi lokalne do Miłoszowa, Złotnik Lubańskich, Biedrzychowic. Leśna położona jest w bezpośrednim sąsiedztwie przejścia granicznego z Czechami w miejscowości Miłoszów.

Transport kolejowy

Do Leśnej prowadzi linia kolejowa nr 337, ze stacją kolejową Leśna, obecnie używana dla ruchu towarowego.

Transport publiczny

Do miasta można się dostać autobusami PKS i busami F.H.U. Bielawa. W miasteczku działają taksówki.

Gospodarka

Leśna to ośrodek przemysłowy z rozwiniętym przemysłem włókienniczym, maszynowym, metalowym i skórzanym. Do ważniejszych zakładów należą:

• Zakłady Przemysłu Jedwabniczego „Dolwis” S.A. – producent podszewek wiskozowych, żakardowych, gładkich, tkanin pościelowych, szlafrokowych, pościeli
• Fabryka Części i Odlewnia Metali „Baworowo” S.A. – producent wałów snowadlanych, odlewów z żeliwa szarego, bębnów hamulcowych do autobusów
• Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe „Lebafra” – producent obuwia
• Zakłady Mięsne – producent wędlin i półtusz
• Przedsiębiorstwo Rolno-Przemysłowe „Smolnik”

Oprócz tego w mieście istnieją hotele, pensjonaty, restauracje, punkty handlowe i usługowe, serwisy, hurtownie, oddziały banków (Bank Spółdzielczy Sulików O/Leśna, PKO BP), stacje kontroli pojazdów, Zakład Usług Mechanizacyjnych. Istnieje Spółdzielnia Mieszkaniowa, komisariat policji, ośrodek zdrowia, poczta.

Współpraca międzynarodowa

Miasto i Gmina Leśna współpracuje z kilkoma europejskimi gminami w zakresie wymiany doświadczeń z dziedzin gospodarki, edukacji, turystyki, promocji. Miastami partnerskimi Leśnej są:

• Heemstede – jest to miasto w którym znajduje się siedziba grupy holenderskiej pod nazwą „PPL”, co oznacza Program Pomocy Leśnej. Stowarzyszenie owe skupia 5 stałych członków oraz wielu przyjaciół. Umowa została podpisana w 1996 roku^[15].
• Jindřichovice pod Smrkem – umowę partnerską podpisano 20 maja 1999 roku^[16].
• Dolní Řasnice – umowę o wzajemnej współpracy podpisano 20 maja 1999 roku^[17].
• Nové Město pod Smrkem – umowę partnerską o wzajemnej współpracy podpisano 25 sierpnia 1999 roku^[18].
• Leutersdorf – umowę partnerską podpisano 17 kwietnia 2000 roku^[19].
• Wyrzysk – umowę partnerska pomiędzy tymi dwoma polskimi gminami podpisano 22 sierpnia 2003 roku^[20].
• Schönau-Berzdorf – umowę partnerską podpisano 27 lutego 2013 roku^[21].

Sport i rekreacja

Na terenie miasta Leśna funkcjonuje stadion miejski, hala widowiskowa. Działa także klub sportowy „Włókniarz”, oraz Ludowo Uczniowski Klub Sportowy „Kwisa” – sekcja kajakarstwa górskiego oraz Kajak Polo, która w 2007 roku obchodziła swoje 30-lecie.

Kultura

Animatorem życia kulturalnego w Leśnej jest Miejski Ośrodek Kultury i Sportu mieszczący się przy ul. E.Orzeszkowej 5a. Dysponuje on salą teatralno-kinową. Organizuje też wiele imprez o charakterze kulturalno-rozrywkowym. W Leśnej istnieje także Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy, która posiada bogaty księgozbiór. MOKiS w Leśnej prowadzi zajęcia tematyczne, pracownie, sekcje zainteresowań dla dzieci i dorosłych.

Ludzie związani z Leśną

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Leśną.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Leśnej.

Zobacz też

• Parafia św. Jana Chrzciciela w Leśnej