Radoszyce
miasto w województwie świętokrzyskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Radoszyce – miasto w Polsce położone w województwie świętokrzyskim, w powiecie koneckim.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Kościół pw. św. Piotra i Pawła w Radoszycach | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
1370-1870, 2018 | ||||
| Burmistrz |
Michał Pękala | ||||
| Powierzchnia |
17,1689 km² | ||||
| Populacja (2011) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 41 | ||||
| Kod pocztowy |
26-230 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
TKN | ||||
Położenie na mapie gminy Radoszyce  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu koneckiego  | |||||
 51°04′27″N 20°15′47″E | |||||
| TERC (TERYT) |
2605044 | ||||
| SIMC |
0264986 | ||||
Urząd miejski ul. Żeromskiego 2826-230 Radoszyce | |||||
| Strona internetowa | |||||
Miasto jest siedzibą władz gminy miejsko-wiejskiej Radoszyce oraz parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła[2].
W latach 1975–1998 położone w województwie kieleckim. Należy do ziemi sandomierskej, będącej częścią historycznej Małopolski[3].
Nazwa miejscowości jest patronimiczno-dzierżawczą i najprawdopodobniej wywodzi się od imienia Rados lub Radosz, do którego należały okoliczne ziemie.
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
W okresie poprzedzającym ukształtowanie się państwowości polskiej, osada leżała na pograniczu Małopolski i Wielkopolski. Dokładna data powstania Radoszyc nie jest znana, ale jak pisze S. Orgelbrand w Encyklopedii Powszechnej z 1884 r. "Radoszyce to osada bardzo starożytna"[4]. Po raz pierwszy Radoszyce są wymienione w 1364 roku w dokumencie biskupa Jarosława Bogorii[5]. Jan Długosz przypisywał założenie miasta Kazimierzowi Wielkiemu, jednak po raz pierwszy wójt Radoszyc jest wzmiankowany w 1400 roku, a więc w czasach panowania Władysława Jagiełły[5]. Najstarszy zapis poświadczający o długiej historii osady stanowi data opisowa fundacji kościoła, pierwotnie kaplicy myśliwskiej św. Huberta, „Ecclesia Haec Fundate Anno Domini Millesimo Quarto”[6]. Radoszyce były miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[7]. Za czasów Długosza było tutaj 12 łanów miejskich oddających dziesięcinę prebendzie Jaszkowskiej, przy katedrze sandomierskiej. Łany wójtowskie oddawały dziesięcinę plebanowi w Opocznie.
W 1411 r. w Radoszycach zatrzymał się król Władysław Jagiełło, udający się na wyprawę przeciwko Krzyżakom, który obchodził tu święto Trzech Króli. W 1425 r. zatrzymał się tu ponownie jadąc z Wielkopolski na Ruś. W 1428 roku[8] uzyskały prawo składu. W 1428 r. król najprawdopodobniej przeniósł Radoszyce z prawa polskiego na prawo magdeburskie[5] i nadał miastu prawo do dwóch jarmarków: w poniedziałek po Narodzeniu N.P. i na św. Dorotę. W 1450 r. w Radoszycach zatrzymał się król Kazimierz Jagiellończyk, a przez pewien czas w Radoszycach przebywały też królewskie córki, prawdopodobnie chroniąc się przed zarazą (cholera). W 1456 r. Kazimierz Jagiellończyk potwierdził przywileje nadane przez poprzedników, zwolnił mieszczan od wszelkich ceł w kraju i wydał pozwolenie na zakup soli w królewskich żupach. W XV w. odbywały się w Radoszycach roki sądowe grodzkie[9].
Według lustracji z 1564 r. miasto należało do starostwa chęcińskiego, a przyległe wsie Radoska i Grodzisko pełniły rolę jego przedmieść. Funkcjonowały dwa młyny, a w królewskim lesie znajdowało się 6 hut (5 czynnych).
W okresie potopu szwedzkiego stanowiły teatr działań wojennych armii Rzeczypospolitej oraz sprzymierzonych armii najeźdźczych Szwecji i Siedmiogrodu[10]. W 1656 roku miasto zostało zajęte przez wojska szwedzkie. W czasie wojen wraz z oddziałami walczącymi z najeźdźcą przemaszerował przez Radoszyce król Jan Kazimierz[11], a w m.in. w obronie Krakowa brała udział sandomierska piechota łanowa, a więc mieszczanie i chłopi radoszyccy. Okres potopu przyniósł mieszkańcom ogromne koszty związane z pobytem najeźdźcy (Karol Gustaw m.in. przebywał w Radoszycach i stąd wydał rozkaz opanowania przez Szwedów przepraw przez Bug i Narew, a przybyłe mu na pomoc wojska siedmiogrodzkie Jerzego II Rakoczego przedłużyły ten proceder), jak i sprzymierzeńców Rzeczypospolitej. Do najważniejszych szkód należy zaliczyć upadek gospodarczy, rabunki, dewastacje pól, rekwizycję mienia, pustoszenie miasta oraz częściowe jego spalenie przez najeźdźcę. Z kolei przemarsz jednostek sojuszniczych Rzeczypospolitej (np. spieszących z odsieczą oddziałów tatarskich czy wojsk cesarza Leopolda) wiązał się z całkowitym splądrowaniem miasta. Pauperyzacji ludności towarzyszyły szybko rozprzestrzeniające się choroby, w tym tzw. morowe powietrze.
Po wojnach szwedzkich w mieście zaczęła osiedlać się ludność żydowska. Pomiędzy chrześcijanami a żydami dochodziło do konfliktów o podłożu ekonomicznym, związanych z przejmowaniem przez Żydów handlu i rzemiosła, a także dumpingu, czego konsekwencją była uchwała burmistrza i Rady Miasta z 1740 r. Rada pod karą 40 grzywien, a nawet konfiskaty majątku, zakazała wówczas sprzedaży i zastawu domów Żydom. W czasie wojny konfederackiej (1768-1774) starostwo radoszyckie stało się polem potyczek wojsk polskich, rosyjskich i pruskich.
W 1787 r. w Radoszycach przebywał król Stanisław August Poniatowski, który wracając z Krakowa zatrzymał się, by obejrzeć miejscowe fabryki żelazne piece i fryszerki. W 1788 r. król potwierdził dla Radoszyc prawo magdeburskie. Na sejmie z lat 1773–1775 Radoszyce wraz ze starostwem radzickim przekazano rodowi Małachowskich. W 1784 r. Radoszyce administracyjnie należące do powiatu chęcińskiego w województwie sandomierskim, nadal były własnością rodu Małachowskich, co potwierdza wpis w regestrze diecezji, w którym jako właściciel figuruje Małachowski, podkanclerzy koronny.
16 listopada 1794 r. w okolicach wsi Jakimowice nieopodal Radoszyc rozegrał się epilog polskiego powstania narodowego przeciw Rosji i Prusom tzw. insurekcji kościuszkowskiej. Wszystkie te wydarzenia sprawiły, że wiek XVIII należy uznać za upadek dotychczas zamożnego i dobrze prosperującego ośrodka hutniczo-rzemieślniczego. W wyniku III rozbioru Polski w 1795 r. miasto znalazło się pod zaborem austriackim. Po likwidacji Księstwa warszawskiego i powstaniu listopadowym miasto znalazło się w zaborze rosyjskim. W okresie powstania styczniowego mieszkańcy aktywnie manifestowali patriotyzm: chłopi nie płacili Imperium Carskiemu podatków, bojkotowano carskie zarządzenia, wyrabiano kosy dla powstańców[12] oraz aktywnie wspierano cywilną organizację powstańczą. 22 stycznia 1863 r. ludność wzięła udział w zrywie, za co dekretem carskim 13 stycznia 1870 Radoszyce utraciły prawa miejskie[13][14]. W 1921 roku ludność żydowska stanowiła w Radoszycach około 38% ogółu mieszkańców[15].
W 1939 roku Radoszyce zostały zbombardowane przez lotnictwo niemieckie[16], a miejscowość już 6 września została zajęta przez niemiecką jednostkę specjalną Einsatzkommando, a po 10 września przyłączona do dystryktu radomskiego Generalnej Guberni.
Podczas okupacji hitlerowskiej, 5 kwietnia 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców w rejonie ulic Kościuszki, Ogrodowej, Karola i Kościelnej[17]. Przebywało w nim około 4000 Żydów. W listopadzie 1942 zostali wywiezieni do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani[17][18].
2 września 1944 r. Niemcy spacyfikowali i spalili miejscowość. Do dziś nie ustalono dokładnych danych poległych w czasie potyczki mieszkańców, partyzantów oraz Niemców, a prezentowane w różnych opracowaniach dane znacznie się różnią[19].
1 stycznia 2018 Radoszyce restytuowano jako miasto[20].
Zabytki
- Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła z I połowy XVII w., rozbudowany w 1846 r., wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.493 z 26.02.1957 i z 15.06.1967)[21]
- kolumna przydrożna wykonana w 1610 r., przeniesiona obecnie na teren cmentarza parafialnego
- ruiny zamku w Radoszycach zbudowanego przez Władysława Jagiełłę, który był w nim 14 razy (ocalały fragment nazywany jest "Winiarnią")[22]. Obecnie ma wymiary 6,5x10,75 m i jest tylko zachodnią częścią dawnego Domu Zamkowego, który dawniej miał długość 32,5 metra. Lico muru ozdobione jest gotycką zendrówką[22].
- lamus dworski z około 1600 roku, murowany z kamienia o wymiarach 6,8 m, zachowana renesansowa kamieniarka, dwa piaskowcowe ościeża i piaskowcowe obramienia obu okien[22]. Budynek od lat 70. XX wieku jest połączony z magazynem. Lamus renesansowy znajduje się obok budynku dworskiego pod adresem Spółdzielcza 34.
- budynek dworski z przełomu XIX i XX wieku
- cmentarz parafialny
- cmentarz żydowski
- Kapliczka św. Barbary z 1929 roku, ul. Piotrkowska 23
Sport
W Radoszycach działa klub piłki nożnej GKS Partyzant Radoszyce[23] założony w 1947 r. W 2008 r. drużyna przygotowywana przez trenera Jarosława Komisarskiego po raz pierwszy wywalczyła awans do IV ligi. Największym sukcesem klubu był awans do III ligi w sezonie 2013/2014.
Ludzie związani z Radoszycami
Zobacz też
Galeria
Fragment zabudowy rynku
Fragment zabudowy rynku
Prezbiterium kościoła
_(3).jpg)
_(1).jpg)
_(9).jpg)
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
