Piaski (miasto)

Piaski (dawniej Piaski Luterskie lub Piaski Wielkie) – miasto w Polsce położone w województwie lubelskim, w powiecie świdnickim. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Piaski. Przez miasto przepływa rzeka Giełczew.

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Piaski

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Rynek w Piaskach
Herb
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	świdnicki
Gmina	Piaski
Aglomeracja	lubelska
Prawa miejskie	1456–1870, 1993
Burmistrz	Michał Cholewa
Powierzchnia	8,43[1] km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	2573[2] 305,2 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 81
Kod pocztowy	21-050
Tablice rejestracyjne	LSW
Położenie na mapie gminy Piaski Piaski
Położenie na mapie Polski Piaski
Położenie na mapie województwa lubelskiego Piaski
Położenie na mapie powiatu świdnickiego Piaski
51°08′03″N 22°50′41″E
TERC (TERYT)	0617034
SIMC	0389386
Urząd miejski ul. Lubelska 77 21-050 Piaski
Strona internetowa

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Piaski liczyły 2573 mieszkańców^[2].

Położenie

Pod względem historycznym Piaski położone są na Lubelszczyźnie (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa lubelskiego. Obecnie stanowi część aglomeracji lubelskiej.

Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski Piaski znajdują się na Wyniosłości Giełczewskiej oraz częściowo na Płaskowyżu Świdnickim^[3].

Historia

W latach 1573–1642 w mieście istniał zbór ariański, którego pastorem był słynny Marcin Krowicki. W 1642 r., krótko po powołaniu na ministra zboru Andrzeja Wiszowatego, Adam Suchodolski zamknął zbór. W 1649 r. Suchodolski, kalwinista, wybudował kościół dla swojego wyznania. Pod patronatem Suchodolskich Piaski Wielkie, zwane wtedy Luterskimi wyrosły na centrum ewangelicyzmu w Lubelskiem. W 1783 r. patron Teodor Suchodolski wystawił nowy, murowany budynek kościoła, którego ruiny przetrwały do dzisiaj. Po sprzedaniu Piask przez rodzinę Suchodolskich, parafię kalwińską zlikwidowano w 1849 r.

W okresie I wojny światowej miasto zostało poważnie zniszczone. W zestawieniu opracowanym przez Henryka Wiercieńskiego podano liczbę 93 zniszczonych nieruchomości (z 259 istniejących), a w zestawieniu statystycznym Limanowskiego podana była zbliżona liczba zniszczonych nieruchomości: 90 na 266 (tj. 33,8%)^[4]. Według relacji naocznego świadka (reportaż Siedleckiego Z ziemi lubelskiej): „Cała środkowa część miasta spalona; wypalone do dna domy piętrowe, stawiane z miejscowego kamienia; nawet z okien piwnicznych musiały się wydostać płomienie bo czarne i pokruszone ich obramowania. Cała główna ulica wygląda dziwnie przejrzyście, bo puste okna przepuszczają światło nieba, a przez wypalone bramy widać wskroś zrujnowanych domów głębokie szeregi takich samych ruin zajmujących ogromną przestrzeń”^[4].

Do 1939 r. żyła w Piaskach duża społeczność żydowska. Podczas okupacji Niemcy utworzyli tutaj getto. Obok miejscowych Żydów byli w nim osiedlani Żydzi wypędzeni z Niemiec (w tym z Berlina, Monachium i Szczecina), a także z Lublina, Krakowa oraz Protektoratu Czech i Moraw. Przez getto w Piaskach przeszło łącznie około 11 tys. osób. Niemal wszystkie zmarły na skutek głodu i chorób lub zostały zgładzone w obozach śmierci w Bełżcu i Sobiborze^[5][6].

Osobny artykuł: Getto w Piaskach.

Kościół został spalony w okresie II wojny światowej – w wyniku odbudowy utracił cechy stylowe.

Do lat 80. XX w. w Piaskach odbywały się znane w całym regionie, cotygodniowe targi końskie. Obecnie odbywają się w każdą środę. Miejscowość jest również znana z tzw. flaków piaseckich – jest to specjalny przepis przyrządzania flaków. Obecnie podawane w kilku restauracjach.

Turystyka

Zabytki

• Dom organisty z przełomów XIX i XX wieku,
• Rogatka z XIX wieku,
• Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego,
• Barokowa wieża dzwonnicy z 2 poł. XVIII wieku (obecnie nieznacznie zmodernizowana).
• Ruiny zboru kalwińskiego z 1783–1785 roku,
• Stary cmentarz żydowski,
• Nowy cmentarz żydowski.

Inne obiekty

• Pomnik poświęcony pamięci ostatniego partyzanta Józefa Franczaka,
• W Piaskach znajduje się maszt radiowo-telewizyjny o wysokości 342 metrów (bez górnej anteny nadawczej o wysokości około 25 metrów).

• 
  Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego wraz z dzwonnicą
• 
  Ruiny zboru kalwińskiego
• 
  Pomnik sierż. Józefa Franczaka

Szkolnictwo

• Przedszkola: Miejsko-Gminne Przedszkole
• Szkoły podstawowe: Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika
• Gimnazja: Gimnazjum im. Antoniego Norberta Patka
• Szkoły średnie: Zespół Szkół

Kultura

W mieście znajduje się centrum kultury, mieszczące się przy ul. Lubelskiej 22. Jego pomieszczenia zajmują między innymi sala kinowa, siłownia oraz Miejska Biblioteka Publiczna^[7].

Sport

• Klub sportowy LKS Piaskovia Piaski
• UKS Piaski – klub przy szkole podstawowej

Na terenie miasta jest jeden stadion piłkarski, zmodernizowany w związku z wymaganiami stawianymi przed drużynami biorącymi udział w rozgrywkach ligi okręgowej.

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Piask w 2014 roku^[8].

Ludzie związani z Piaskami

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Piaskach (powiat świdnicki).

Transport

Transport drogowy

• 12E373 /S12 Droga krajowa nr 12 (E373)/Droga ekspresowa S12: granica państwa – Łęknica – Żary – Leszno – Kalisz – Sieradz – Piotrków Trybunalski – Radom – Lublin – Chełm – Berdyszcze – granica państwa
• 17E372 /S17E372 Droga krajowa nr 17 (E372)/Droga ekspresowa S17 (E372): Zakręt – Lublin – Zamość – Hrebenne – granica państwa
• 836 Droga wojewódzka nr 836: Bychawa – Piaski
• 837 Droga wojewódzka nr 837: Piaski – Sitaniec

Publiczny transport zbiorowy

Piaski posiadają bezpośrednie połączenia autobusowe z Lublinem, Warszawą, Krasnymstawem, Żółkiewką, Chełmem, Zamościem, Hrubieszowem i in. Obsługiwane są przez PKS Wschód oraz firmy prywatne.

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia Podwyższenia Krzyża Świętego
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Piaski (w tym grupa posługująca się językiem romani (Polska)), (Sala Królestwa ul. Makarewicka 3)^[9].

Zobacz też

• RTCN Piaski