Ścinawa Mała
wieś w województwie opolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ścinawa Mała (potocznie: Ścinawa Prudnicka, niem. Steinau in Oberschlesien) – wieś (dawniej miasto) w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie nyskim, w gminie Korfantów[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Ścinawa Niemodlińska.
| wieś | |
.jpg) Rynek w Ścinawie Małej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
767[1] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
48-325[2] |
| Tablice rejestracyjne |
ONY |
| SIMC |
0497130 |
Położenie na mapie gminy Korfantów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nyskiego  | |
| 50°25′17″N 17°32′38″E[3] | |
W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Śmicz w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 767 osób[1].
Geografia
Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 15 km od granicy z Czechami, w środkowej części Wysoczyzny Bialskiej, w Dolinie Górnej Ścinawy Niemodlińskiej, tuż przy granicy gminy Korfantów z gminami Prudnik i Biała w powiecie prudnickim. Należy do Euroregionu Pradziad[5].
W Ścinawie Małej panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +9,3 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Ścinawy Małej wynoszą 737 mm. Dominują wiatry zachodnie[6].
Nazwa
W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Stynavia[7][8]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Stinavia[9]. W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Ścinawa[10]. 12 listopada 1946 nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, nazwę Ścinawa Mała[11].
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
Miasto zostało lokowane na prawie zachodnim około 1222 roku[12], kiedy możnowładca Zbrosław uzyskał dla niej przywilej targowy od księcia Kazimierza I. Pierwszymi osadnikami w Ścinawie Małej przypuszczalnie byli Flamandowie[13]. Pierwsza wzmianka o Ścinawie Małej pochodzi z 1235[14]. W dokumencie z 1236 dotyczącym przekazania ośrodka targowego biskupowi wrocławskiemu Tomaszowi I, występuje wójt ścinawski Godinus. W 1268 rezydował tu kasztelan książęcy. Ścinawa Mała uczestniczyła w porozumieniu z Prudnikiem, Białą, Głogówkiem i Niemodlinem w sprawie ścigania i karania śmiercią przestępców[12]. W 1383 miasto stało się własnością księcia Władysława Opolczyka[13].
_COA.png)
W 1534 Ścinawa Mała liczyła 80 obywateli, czyli około 480 mieszkańców. Wśród tychże 80 mieszczan, 57 miało nazwiska niemieckie, a 18 – polskie. Wraz z końcem XVI wieku miasto stało się własnością prywatną. W 1602 jego mieszkańcy zbuntowali się przeciwko swemu panu Georgowi von Mettich-Schweinsdorff, trzymającemu miasto tytułem zastawu, który miał gnębić ich robocizną i daninami. Cesarz Rudolf II polecił natychmiast uwięzić i stawić zbuntowanych mieszkańców przed sądem doraźnym w obawie, że bunt rozszerzy się na cały Śląsk. Uwięziono około 90 osób, czyli niemal wszystkich mieszczan. Ich los jest nieznany. W epoce feudalnej w Ścinawie Małej funkcjonowały cechy kowalski i szewski (wzmiankowane w XVII wieku) oraz krawiecki. Miasto nie posiadało obwarowań. Podczas wojny trzydziestoletniej zostało zniszczone przez wojska szwedzkie. W 1725 właścicielka Ścinawy Małej, Helena von Callenberg-Muskau, kazała torturować mieszczan, którzy się jej narazili. Podczas I wojny śląskiej hrabina opowiedziała się po stronie Prus. Wiosną 1741 jej poddani pochwycili ją i odstawili do Twierdzy Nysa celem ukarania za zdradę kraju[13].
.jpg)
Do 1742 miasto było siedzibą gminy Ścinawa Mała w Monarchii Habsburgów[15]. Po wojnach śląskich znalazło się w granicach Królestwa Prus i weszło w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[16]. W 1742 Ścinawie Małej został odebrany status miasta. Stała się wówczas osadą targową[13]. Ścinawa Mała podzielona była na dwie części: miejską (targową) i wiejską, które pod koniec XIX wieku liczyły razem niemal 2 tysiące mieszkańców[17].
Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1535 mieszkańców Ścinawy Małej 1480 posługiwało się językiem niemieckim, 49 językiem polskim, a 6 było dwujęzycznych. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Ścinawa Mała znalazła się po stronie zachodniej, poza terenem plebiscytowym[18]. We wsi utworzono lokalny oddział Prudnickiej Powiatowej Kasy Oszczędności[19].
Ścinawa Mała została zajęta przez Armię Czerwoną 17 marca 1945[20]. Zdobyła ją część sił 120 Dywizji Piechoty pod dowództwem Iwana Goworowa[13]. W rejonie walczyli Estończycy z 20 Dywizji Grenadierów SS[21]. Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[22].
Położenie na mapie powiatu prudnickiego w 1950 r.
W latach 1945–1950 Ścinawa Mała należała do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Śmicz[23], w latach 1954–1972 do gromady Ścinawa Nyska, a w latach 1973–1975 do gminy Ścinawa Nyska.
Do 1954 roku Ścinawa Mała należała do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1954 Ścinawa Mała została odłączona od powiatu prudnickiego i przyłączona do nyskiego[24].
W 1946 w Ścinawie Małej znajdowała się siedziba jednego z okręgów sanitarnych Powiatowego Urzędu Zdrowia w Prudniku[25]. W latach 1946–1947 w Ścinawie Małej powstała Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”[26]. W okresie powojennym centrum Ścinawy Małej utraciło swój miejski charakter. Zachowało się zaledwie kilka kamienic, które w przeszłości gęsto otaczały Rynek i główną ulicę. Nie zachował się budynek znajdującego się w centrum Rynku ratusza z wieżyczką, w którym mieściła się gospoda. Zlikwidowana została linia kolejowa do Ścinawy Małej[17].
Przynależność państwowa i administracyjna
Liczba mieszkańców wsi
Zabytki
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[34]:
- kościół par. pw. Nawiedzenia NMP, z XIV w., XVIII w.
- dwór, ul. Prudnicka 3, z 1600 r., XVIII w.
Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Ścinawie Małej chronione są ponadto[35]:
- układ ruralistyczny wsi
- plebania, ul. Klasztorna 2
- kaplica św. Józefa, w polu (działka nr 580/3)
- budynek mieszkalny, ul. Klasztorna 14
- cmentarz rzymskokatolicki
Gospodarka
W Ścinawie Małej znajduje się punkt kasowy Banku Spółdzielczego w Prudniku[36].
Transport
.jpg)
Ścinawa Mała posiada połączenia autobusowe z Niemodlinem, Nysą, Prudnikiem, Przydrożem Małym, Rudziczką, Pleśnicą, Puszyną[37].
Transport autobusowy w Ścinawie Małej obsługiwany był przez PKS Prudnik[38]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[39]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[40], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[41]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[42]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Ścinawie Małej i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[43]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[44].
Oświata
W Ścinawie Małej znajduje się Szkoła Podstawowa im. I Armii Wojska Polskiego, która wraz z Publicznym Przedszkolem w Ścinawie Nyskiej z Oddziałem w Węży wchodzi w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Ścinawie Małej, działającego od 1 września 2012[45].
Religia
W Ścinawie Małej znajduje się katolicki kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, który jest siedzibą parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny (dekanat Biała)[46].
Sport
W południowej części wsi, obok boiska i kąpieliska, znajduje się strzelnica otwarta, której właścicielem jest Klub Strzelecki „Strzał” Powiatu Prudnickiego[47]. Strzelnica ma 50 m długości i cztery stanowiska strzeleckie. Obiekt strzelnicy powstał przed II wojną światową, do 1985 był użytkowany przez Ligę Obrony Kraju. W 2017 został reaktywowany przez Klub Strzelecki „Strzał” Powiatu Prudnickiego[48].
Turystyka
Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Ścinawie Małej[49].
Bezpieczeństwo
W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz ratownictwa miejscowość Ścinawa Mała jest obsługiwana przez Ochotniczą Straż Pożarną (OSP) Ścinawa Mała, która jest częścią Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego (KSRG). Jednostka OSP aktywnie uczestniczy w akcjach ratowniczo-gaśniczych, zapobiegając pożarom oraz pomagając w likwidacji innych zagrożeń lokalnych. Dodatkowo wsparcie zapewnia Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza PSP w Prudniku[50]
Ludzie związani z Ścinawą Małą
- Tadeusz Nowacki (ur. 1951) – publicysta, poseł na Sejm, urodzony w Ścinawie Małej
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.