Stare Dłutowo
wieś w województwie warmińsko-mazurskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stare Dłutowo (dawniej Dłutowo) – wieś w Polsce położona na Mazowszu w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Lidzbark, nad Wkrą.
| wieś | |
 Dwór w Starym Dłutowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
663[1] |
| Strefa numeracyjna |
23 |
| Kod pocztowy |
13-203[2] |
| Tablice rejestracyjne |
NDZ |
| SIMC |
0118010 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu działdowskiego  | |
Położenie na mapie gminy Lidzbark  | |
 53°11′26″N 19°57′14″E[3] | |
Miejscowość jest siedzibą sołectwa Stare Dłutowo, a także rzymskokatolickiej parafii św. Wawrzyńca. Znajdują się tu Szkoła Podstawowa im. Henryka Sienkiewicza i jednostka ochotniczej straży pożarnej[4]. Sołtysem wsi jest Józef Burdalski[5].
Badacz dziejów Mazowsza dr Józef Ostaszewski dopatruje się istnienia Dłutowa już w połowie XI wieku – około 1065 r., gdy na gruntach wsi wznosiło się wczesnośredniowieczne grodzisko wraz z prasłowiańskim cmentarzyskiem rzędowym[6]. W XIII wieku istniał tu kościół parafialny[7]. Położenie Dłutowa na lewym brzegu Działdówki, której nurt wyznaczał historyczną granicę Mazowsza, sprawiło, że wieś większą część swego istnienia przetrwała w granicach Polski. W czasach księstwa płockiego wchodziła w skład ziemi zawkrzeńskiej. Po wcieleniu księstwa płockiego do Korony w XIV wieku znalazła się w powiecie szreńskim województwa płockiego. W XIII–XIV wieku jeden z książąt mazowieckich Siemowit nadał ówczesnemu właścicielowi Dłutowa przywilej erekcyjny, dzięki któremu miejscowość uzyskała status miasta. W 1532 r. król Zygmunt I Stary potwierdził nabyty przywilej dla Jana, Stanisława i Macieja Dłutowskich herbu Wąż. Prawa miejskie nie zostały uwzględnione w spisie miejscowości z 1578 r., który umieścił Dłutowo pośród innych wsi[7]. W 1411 r. na osadę napadli Krzyżacy, podpalając zabudowania i grabiąc jej mieszkańców[8]. W 1658 r. w wyniku potopu szwedzkiego wieś ponownie spalono wraz z kościołem, który odbudowano dopiero około 1690 r. z inicjatywy Kazimierza Rudzińskiego[7]. W 1793 r. po drugim rozbiorze Polski Dłutowo przeszło we władanie Królestwa Prus, a w 1807 r. w wyniku wojen napoleońskich zostało wcielone do Księstwa Warszawskiego. W 1815 r. kongres wiedeński włączył miejscowość do Królestwa Polskiego w Cesarstwie Rosyjskim, z którym była związana do odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 r.[9].
Do 1797 r. właścicielem dłutowskiego majątku był Kajetan Skopowski, a następnie do 1813 r. Adam Zalewski (założyciel wsi Adamowo i Zalesie). W latach 1813–1839 majątkiem władały jego córki – Amalia Krempska i Harentyna Bromirska, a następnie Dłutowo wykupił w drodze licytacji Konstanty Tabęcki[6]. Posiadłości rodzinne dziedziczyli w dalszej kolejności jego potomkowie, wśród których byli Lucjan i Maria Aniela Wrotnowscy[10]. W 1827 r. Dłutowo liczyło 301 mieszkańców oraz 42 domy. Natomiast w 1881 r. było 614 mieszkańców i 56 domów oraz 52 zabudowania[11].
W latach 1894–1895 w miejscu rozebranej świątyni z końca XVII wieku wzniesiono nowy kościół parafialny według projektu Stefana Szyllera. Inicjatorem budowy był ksiądz Wiktor Mieczkowski, natomiast fundatorem właściciel dóbr dłutowskich Lucjan Wrotnowski[12]. W październiku 1958 r. w wyniku pożaru spaleniu uległo 65 budynków[13]. W celu zmniejszenia ryzyka pożarowego dla wsi został opracowany plan rozluźniający zabudowę, zgodnie z którym pogorzelcy oraz pozostali mieszkańcy budowali budynki na wskazanych przez niego bezpiecznych miejscach. W latach 1954–1971 na mocy reformy administracyjnej kraju wieś posiadała status gromady i była siedzibą gromadzkiej rady narodowej w Dłutowie[14]. W wyniku reformy w latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie ciechanowskim. W 1994 r. nazwę wsi zmieniono na Stare Dłutowo[7].
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[15]:
- kościół parafialny św. Anny wraz z cmentarzem przykościelnym, na którym znajduje się m.in. klasycystyczna kaplica grobowa rodziny Tabęckich z ołtarzem (1852 r.)
- zespół pałacowy z końca XVIII–XIX:
- pałac, pawilon „apteczka”, park, ogrodzenie
- Paweł Nowakowski – polski działacz społeczny i spółdzielczy, wójt Zielunia w latach 1933–1939, oficer Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej, komendant Obwodu Działdowo AK, po zakończeniu II wojny światowej dowódca batalionu Ruchu Oporu AK „Znicz”, nauczyciel, major Wojska Polskiego.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
