Ossolin (województwo świętokrzyskie)

Ossolin – wieś (dawniej miasto) w Polsce, w województwie świętokrzyskim, w powiecie sandomierskim, w gminie Klimontów^[3][5]. Leży 5 km na wschód od Klimontowa i 25 km na południowy zachód od Sandomierza.

Ten artykuł dotyczy wsi w woj. świętokrzyskim. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Ossolin

wieś
Pozostałości zamku w Ossolinie
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	sandomierski
Gmina	Klimontów
Liczba ludności (2020)	169[1]
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	27-640[2]
Tablice rejestracyjne	TSA
SIMC	0796157[3]
Położenie na mapie Polski Ossolin
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Ossolin
Położenie na mapie powiatu sandomierskiego Ossolin
Położenie na mapie gminy Klimontów Ossolin
50°40′42″N 21°30′17″E[4]

Ossolin uzyskał lokację miejską przed 1650 rokiem, zdegradowany przed 1662 rokiem, ponowna lokacja około 1775 roku, degradacja około 1816 roku^[6]. Siedziba rodu Ossolińskich herbu Topór, następnie w dobrach Ledóchowskich; ruiny zamku Ossolińskich istniejącego w latach 1635–1816.

Przez wieś przechodzi czerwony szlak turystyczny z Gołoszyc do Piotrowic. Przez wieś przebiega szlak Małopolska Droga św. Jakuba.

Części wsi

Integralne części wsi Ossolin^[5][3]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0796163	Kolonie	część wsi

Historia

Osada powstała w połowie XIV w. jako rodowa wieś Ossolińskich. W 1578 r. było tutaj 6 kmieci gospodarzących na 1,5 łana, 1 zagrodnik oraz 2 komorników. Wieś leżąca w powiecie sandomierskim województwa sandomierskiego wchodziła w XVII wieku w skład kompleksu klimontowsko-ossolińskiego dóbr Zbigniewa Ossolińskiego^[7]. W latach 1635–1636 kanclerz Jerzy Ossoliński wzniósł tu drewniano-murowany renesansowy zamek. Posiadał on cztery baszty, mur obronny, most i ogród włoski. Pierwotny zamek był drewniany i już w XIV wieku miał charakter obronny. Prawdopodobnie to również Jerzy Ossoliński wystarał się o prawa miejskie dla osady.

W rejestrze poborowym z 1662 r. Ossolin figuruje jako wieś o 66 mieszkańcach. W 1755 r. Józef Ossoliński otrzymał od Augusta III nowy przywilej dla miasteczka. Zezwalał on na targi oraz 6 jarmarków. Ossolin został pozbawiony praw miejskich przez kolejnego właściciela, Antoniego Ledóchowskiego, który w 1816 r. nakazał również zburzyć miejscowy zamek. W 1827 r. Ossolin, już jako wieś, miał 24 domy i 106 mieszkańców. 4 lipca 1901 roku dobra Ossolin od Jerzego Ossolińskiego nabył Michał Karski^[8].

W 1960 r. wieś miała 244 mieszkańców. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie tarnobrzeskim.

Od 2011 roku w Ossolinie działa Stowarzyszenie „Nasze dziedzictwo Ossolin”, które m.in. prowadzi Szkołę Podstawową, a także organizuje Piknik Rycerski połączony z Galą Kryształowego Berła.

Zabytki

• Kaplica podziemna Grobu Chrystusa, zwana Betlejemską, wybudowana w 1640 r. przez Jerzego Ossolińskiego, przebudowana w 1769 r., wpisana do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej. A.684 z 12.04.1957, z 20.01.1966 i z 16.06.1977)^[9] i wraz z kaplicą:
  • ogrodzenie z pawilonami i bramką,
  • figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
• Ruiny zamku Ossolińskich, ok. 1635 r. (nr rej. A.685 z 1.03.1967 i z 16.06.1977)^[9].

Przypisy

1. Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 16-17 [dostęp 2022-05-21]
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 881 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
3. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
4. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 94790
5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].brak numeru strony
6. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 58–59.
7. Dobra ziemskie Ossolińskich w pierwszej połowie XVII wieku, w: Folwark-wieś-latyfundium. Gospodarstwo wiejskie w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. J. Muszyńska, Sz. Kazusek, J. Pielas, Kielce 2009,s. 103.
8. Kronika. Sprzedaż dóbr Czas 1901 nr 157 z 12 lipca s. 2.
9. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 52 [dostęp 2016-01-11].

Bibliografia

• Miasta polskie w Tysiącleciu, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965-1967
• Rafał Jurkowski, Zapomniane miejsca. Świętokrzyskie, Wydawnictwo CM, Warszawa 2016

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa rodziny Ossolińskich. ossolinski.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-17)].
• Ossolin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 657.
• Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona