Nowogród Bobrzański (dawne miasto)

Nowogród Bobrzański (niem. Naumburg am Bober^[1]) – wschodnia dzielnica miasta Nowogród Bobrzański (także nazywana Nowogrodem Górnym)^[2], położona w województwie lubuskim na prawym brzegu rzeki Bóbr. Dawniej miasto (do 1945). W latach 1945–1987 wieś. W latach 1945–1954 i 1973–1987 siedziba wiejskiej gminy Nowogród Bobrzański.

Ten artykuł dotyczy prawobrzeżnej części miasta o tej samej nazwie, niegdyś odrębnego miasta . Zobacz też: współczesne miasto (od 1988), składające się z Nowogrodu i Krzystkowic.

Nowogród Bobrzański (prawobrzeżny)

Dzielnica Nowogrodu Bobrzańskiego
Centrum Nowogrodu
Herb
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	zielonogórski
Gmina	Nowogród Bobrzański
Miasto	Nowogród Bobrzański
Data założenia	XIII wiek
W granicach Nowogrodu Bobrzańskiego	1988
Położenie na mapie Nowogrodu Bobrzańskiego Nowogród Bobrzański (prawobrzeżny)
Położenie na mapie Polski Nowogród Bobrzański (prawobrzeżny)
Położenie na mapie województwa lubuskiego Nowogród Bobrzański (prawobrzeżny)
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego Nowogród Bobrzański (prawobrzeżny)
Położenie na mapie gminy Nowogród Bobrzański Nowogród Bobrzański (prawobrzeżny)
51°48′06″N 15°14′48″E

Historia

• 1202 – pierwsze wzmianki o grodzie.
• 1217 – Henryk I Brodaty z żoną Jadwigą sprowadził kanoników regularnych św. Augustyna^[3] z Flandrii; klasztor został uposażony dochodami ze wsi Popowice, zakonnicy otrzymali także 120 łanów lasu, prawo połowu ryb i stawiania młynów wodnych nad Bobrem^[4]
• 1238 – Nowogród Bobrzański otrzymał prawa miejskie^[5].
• 1742 – miasto należało do Prus.
• 1877 – odkryto w mieście źródła mineralne i otwarto uzdrowisko.
• 1945 – w wyniku II wojny światowej Nowogród Bobrzański został poważnie zniszczony. Nowogród (a także pobliskie Krzystkowice) utracił prawa miejskie.

Na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944 zostały utworzone miejsca odosobnienia, więzienia i ośrodki pracy przymusowej dla „hitlerowskich zbrodniarzy oraz zdrajców narodu polskiego”. Obóz pracy nr 121 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło w Nowogrodzie^[6].

Ze względu na specyficzne położenie względem ośrodków ponadlokalnych Nowogród wyjątkowo często zmieniał przynależność powiatową:

• do 1953 powiat kożuchowski
• 1953–1954 powiat nowosolski^[7]
• 1955–1957 powiat żagański^[8]
• 1958–1975 powiat zielonogórski^[9]

1 stycznia 1988 roku z większej terytorialnie wsi Krzystkowice (823 ha) i mniejszego Nowogrodu Bobrzańskiego (653 ha) utworzono nowe miasto Nowogród Bobrzański^[10] (Krzystkowice nie zostały włączone do Nowogrodu, mimo że nowe miasto przejęło nazwę prawobrzeżnego osiedla, a obecny twór jest zlepieńcem dwóch odrębnych organizmów miejskich). Po połączeniu miasto stanowiło przestrzennie niespójną całość (znaczna odległość między osiedlami bez fizycznej styczności). Fakt ten, a także brak integracji społeczności lokalnych stworzyło problemy rozwoju miasta. Ponadto podział ten przebiega przez historycznie utrwaloną granicę Śląska i Łużyc^[11].