Granica (Gniewoszów)

Granica – dawne miasto (w latach 1735–1870), od drugiej połowy XX wieku część wsi Gniewoszów w województwie mazowieckim, w powiecie kozienickim, w gminie Gniewoszów.

Granica

część Gniewoszowa
Dawny rynek granicki (2011)
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	kozienicki
Gmina	Gniewoszów
Wieś	Gniewoszów
Data założenia	1735
Prawa miejskie	1735–1870
W granicach Gniewoszowa	1965
Populacja (2009) • liczba ludności	247[1]
Położenie na mapie Polski Granica
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Granica
Położenie na mapie powiatu kozienickiego Granica
Położenie na mapie gminy Gniewoszów Granica
51°28′21″N 21°48′51″E

Układ urbanistyczny

Granica i Gniewoszów stanowią obecnie silnie zespojony układ urbanistyczny, w którym granica między dawnymi miejscowościami jest praktycznie niezauważalna^[2]. Przy dawnym granickim rynku (w północnej pierzei) leży obecnie Urząd Gminy Gniewoszów. Przy rynku (obecnie bez nazwy) znajduje się część oryginalnych drewnianych domów (pierzeje wschodnia i zachodnia), a także murowany narożnik (północno-wschodni róg). W południowej części rynku znajduje się tzw. sala weselna (dawniej restauracja). Płytę placu rynkowego pokrywa obecnie parking i murawa.

Historia

Granica otrzymała prawa miejskie w 1735 roku w wyniku starań Karola Myszkowskiego, jej właściciela. Prawa miejskie zostały potwierdzone w 1737 roku. Przywilej lokacyjny miasta obejmował prawo do cotygodniowych targów oraz jarmarków (8 rocznie, a od 1779 – 12). Mieszkańcom Granicy przysługiwało osiem lat wolnizny. Rolnictwo, połów ryb i żegluga wiślańska trudniły graniczan.

13 stycznia 1870^[3] doszło do utraty praw miejskich Granicy, po czym Granicę i pozbawiony praw miejskich Gniewoszów przekształcono w osady i połączono we wspólną wiejską gminę Gniewoszów-Granica w powiecie kozienickim w guberni radomskiej^[4]. Pod koniec XIX wieku jednostka figuruje już pod skróconą nazwą gmina Gniewoszów^[5][6]. Brak informacji o dacie zniesienia gminy lecz według wykazu gmin według stanu z 30 września 1921 jednostka już nie występuje, a zarówno Granica (licząca wówczas 1030 mieszkańców) jak i Gniewoszów (1108 mieszkańców) wchodzą w skład gminy Sarnów w powiecie kozienickim w woj. kieleckim^[7] z siedzibą w Gniewoszowie^[8].

Brak informacji o dacie przyłączenia Granicy do Gniewoszowa. W 1965 roku Granica stanowiła jeszcze odrębną wieś^[9].

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Gniewoszowie-Granicy
• gmina Gniewoszów-Granica
• gmina Sarnów
• Herb Granicy

Przypisy

1. Dymitrow, M. (2012). The hidden face of urbanity: Morphological differentiation of degraded and restituted towns in Poland in the context of the efficacy of the national administrative system
2. Siemiński, J.L., 2000: Byłe (zdegradowane) miasteczka, [in:] Przestrzeń, Informator Planowania Przestrzennego, Nr 11/2, pp. 14–22.
3. 1 stycznia 1870 wg kalendarza juliańskiego
4. Postanowienie z 24 października (5 listopada) 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, str. 419)
5. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego – Gniewoszów
6. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego – Granica
7. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom III – Województwo Kieleckie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1925
8. Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
9. „Miasta polskie w Tysiącleciu”, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965–1967

Bibliografia

• „Miasta polskie w Tysiącleciu”, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965–1967

Linki zewnętrzne

• Granica 1 (4), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 794.