Remove ads
Srebrna Góra (niem. Silberberg, śl-niem. Selberbarg) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Stoszowice. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.
| wieś | |
 Srebrna Góra, ul. Letnia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
400–600 m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
1018[1] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
57-215[2] |
| Tablice rejestracyjne |
DZA |
| SIMC |
0855500 |
Położenie na mapie gminy Stoszowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego  | |
 50°34′32″N 16°39′35″E[3] | |
Dawniej miasto; Srebrna Góra uzyskała lokację miejską w 1536 roku, zdegradowana w 1945 roku[4].
Miejscowość ma zabudowę małomiasteczkową, rozciągniętą wzdłuż stromej doliny[5]. Położona jest na wysokości od około 400 m n.p.m. do około 600 m n.p.m. (najwyższe wzniesienie – Góra Warowna 686 m n.p.m.), w głębokiej, wąskiej dolinie oddzielającej Góry Sowie od Gór Bardzkich[5].
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 1018 mieszkańców[1].
Remove ads
Miejscowość założono w XIV wieku, jako osadę górniczą, wykorzystująca okoliczne złoża rud srebra. Pierwsze przywileje górnicze nadano osadzie w 1331. W 1370 do miejscowości przybyło gwarectwo ze Złotego Stoku przyczyniając się do rozwoju wsi. Rozwój górnictwa przerywały wojny husyckie i uszkodzenia kopalń. Ożywienie nastąpiło po 1527 za rządów książąt ziębickich[6]. Prawa miejskie uzyskała 25 czerwca 1536, na mocy przywileju książąt ziębickich: Joachima, Henryka, Jana i Jerzego II[5]. W 1540 roku miastu nadany został herb. Po rozkwicie miasta, na początku XVI wieku, eksploatacja złóż zaczęła być nieopłacalna, w związku z czym po wojnie trzydziestoletniej zaniechano jej, a samo miasto podupadło[5]. Próby reaktywacji wydobywania srebra podejmowano m.in. w 1754, 1812 i 1866, ale nie przyniosły one opłacalności[6].
W rezultacie porażki Austrii w pierwszej wojnie śląskiej, miasteczko, razem z większością Śląska, weszło w skład Prus, a pobliska przełęcz zyskała pierwszorzędne znaczenie strategiczne, dla obrony prowincji, przed ewentualnym rewanżem austriackim. W roku 1765 rozpoczęto budowę górskiej twierdzy z koszarami, ukończoną w 1778 roku[5]. Polskojęzyczny dokument z 1750 roku wymienia miejscowość pod nazwą Sylberberga[7]. Również Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, podaje jedynie nazwę Silberberg, bez słowiańskiego odpowiednika, za to z nazwą łacińską Argyrium[8]. Polską nazwę Srebrna Góra w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku, w roku 1847 wymienił, górnośląski ksiądz, nauczyciel i pisarz, Józef Lompa[9]. W 1807 wojska napoleońskie oblegały twierdzę srebrnogórską, w wyniku ostrzału przez ciężką artylerię zabudowa miasta spłonęła[6].
W 1900 roku miasteczko uzyskało dostęp do Kolei Sowiogórskiej, a w 1908 roku do Ząbkowickiej Kolei Powiatowej[5]. 1 maja 1933 roku w Srebrnej Górze miał miejsce Dzień Lotnictwa (niem. Flugetag). Wśród innych asów wystartowała tam Hanna Reitsch, młoda rekordzistka sportów szybowcowych, później oblatywaczka nowych samolotów, a także szybownicy z Lądka-Zdroju[10]. Przed 1945 było zamieszkane w dużej części przez emerytów, nie było tu żadnego zakładu przemysłowego, ani rzemiosła[6].
W 1945 roku miejscowość została włączona do Polski. Początkowo nazwano ją Srebrnogóra[11], potem ustalono nazwę Srebrna Góra, co było tłumaczeniem dotychczasowej nazwy niemieckiej. Nowa administracja zakwalifikowała niewielkie miasteczko do rzędu wsi, przez pewien czas miejscowość była opuszczona[6]. Odebrane zostały jej również prawa miejskie.
W listopadzie 2015 roku, odkryto wejście do nieczynnej sztolni dawnej kopalni srebra[12]. Planowane jest jej udostępnienie dla zwiedzających[13].
Remove ads
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[14]:
- Układ urbanistyczny Starego Miasta
- Kościół parafialny pw. śś. Piotra i Pawła, z lat 1729–1731, 1808 r.
- Dawna plebania, ul. Letnia 6, po 1730 r.
- Kościół ewangelicki, z 1592 r., 1695 r.
- Twierdza, z lat 1763–1777, góruje nad Srebrną Górą i Przełęczą Srebrną, strzegła przejście przez przełęcz do Kotliny Kłodzkiej, składa się z 6. fortów, szeregu leśnych umocnień i bastionów, jeden z najciekawszych budowli architektury militarnej w Polsce, znacznie większa, od Twierdzy Kłodzko, zbudowana przez Fryderyka II po wojnie siedmioletniej. Jest to największa górska twierdza w Europie. Obecnie w Srebrnej Górze znajduje się plenerowa wystawa broni ciężkiej z okresu II wojny światowej. Z korony twierdzy rozpościera się widok na Sudety (m.in.: Góry Sowie i Bardzkie):
- fort główny Donżon
- reduta i bateria Chochoł Wielki
- bateria Chochoł Średni
- fort i luneta Chochoł Mały
- schron Bramy Polowej
- fort Rogowy I
- fort Wysoka Skała
- fort Ostróg
- Villa Hubertus, dawne Schronisko „Pod Fortami”, ul. Kręta 2, z przełomu XIX i XX w.
- Dom, ul. Letnia 30, z połowy XVIII w.
- Sztolnia nr 2, w dawnej kopalni srebra
- Budowle inżynierskie sowiogórskiej kolejki zębatej, trasy zbudowanej na początku XX w. Najciekawszy jej odcinek biegnie, między dwoma ogromnymi wiaduktami, gdzie zastosowano trzecią szynę wspomagającą lokomotywę na trudnych podjazdach. W latach 20. i 30. XX wieku wskutek wielkiego kryzysu kolejka została zlikwidowana:
- wiadukt Żdanowski, murowano-betonowy, z 1901 r.
- wiadukt Srebrnogórski, murowano-żelbetowy, z 1901 r.
- most wiszący, stalowy, z 1903 r.
- Wybrane zabytki Srebrnej Góry
Plebania przy ul. Letniej 6
Dom przy ul. Letniej 30
Most wiszący Kolei Sowiogórskiej
Wiadukt Kolei Sowiogórskiej
Remove ads
Główna gałąź gospodarki to turystyka[5]. Corocznie kilkadziesiąt tysięcy turystów odwiedza twierdzę. Funkcjonuje dobrze rozwinięta baza noclegowa, m.in. zabytkowe schronisko PTTK, które przyjęło teraz swoją historyczną nazwę Villa Hubertus. Budynek funkcjonuje jako pensjonat i restauracja. Także dawne koszary zostały częściowo zaadaptowane dla potrzeb turystów.
- W Srebrnej Górze rozpoczyna się żółty szlak turystyczny na Przełęcz Srebrna[5]
- W pobliżu miejscowości znajduje się startowisko paralotniowe[15].
- Marie Wiegmann (1826–1893) – niemiecka malarka urodzona w Srebrnej Górze[16]
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads