Bełchatów
miasto i gmina w województwie łódzkim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
miasto i gmina w województwie łódzkim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bełchatów – miasto powiatowe w województwie łódzkim, siedziba powiatu bełchatowskiego. Położone na Wzniesieniach Południowomazowieckich, w mezoregionie Wysoczyzna Bełchatowska nad rzeką Rakówką, ok. 50 km na południe od Łodzi i ok. 25 km na zachód od Piotrkowa Trybunalskiego.
miasto i gmina | |||||
Plac Gabriela Narutowicza w Bełchatowie | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Data założenia |
XIV wiek | ||||
Prawa miejskie |
1737–1870, 1925 | ||||
Prezydent | |||||
Powierzchnia |
34,64 km² | ||||
Populacja (31.12.2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna |
(+48) 44 | ||||
Kod pocztowy |
97-400 | ||||
Tablice rejestracyjne |
EBE | ||||
Położenie na mapie Polski | |||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego | |||||
Położenie na mapie powiatu bełchatowskiego | |||||
51°21′49″N 19°21′44″E | |||||
TERC (TERYT) |
1001011 | ||||
SIMC |
0967647 | ||||
Hasło promocyjne: Bełchatów – Tylko dobre re: akcje | |||||
Urząd miejski ul. Kościuszki 197-400 Bełchatów | |||||
Strona internetowa | |||||
BIP |
Bełchatów znajduje się w historycznej ziemi sieradzkiej[2]. W XVI w. był położony w powiecie piotrkowskim województwa sieradzkiego[3]. Uzyskał lokację miejską w 1737 roku, zdegradowany w 1870 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1925 roku[4]. Miasto prywatne Królestwa Kongresowego, położone było w 1827 roku w powiecie piotrkowskim, obwodzie piotrkowskim województwa kaliskiego[5]. Bełchatów należy do Związku Miast Polskich. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa piotrkowskiego.
31 grudnia 2023 roku miasto liczyło 52 331 mieszkańców[1] i było szóstym pod względem liczby ludności miastem w województwie łódzkim.
Bełchatów jest nazwą dzierżawczą utworzoną od staropolskiego imienia Bełchat (bełch – wir wodny), założyciela i właściciela osady. Nazwa Belchatow pierwszy raz wzmiankowana w źródłach historycznych w 1391[6].
Bełchatów jest położony w środkowej Polsce na południe od Łodzi na Wysoczyźnie Bełchatowskiej, nad Rakówką (prawy dopływ Widawki).
Na obszarze Bełchatowa powstało wiele parków, zieleńców oraz miejsc codziennego wypoczynku i rekreacji. Istnieje 6 parków w tym jeden zabytkowy, 6 skwerów, 15 siłowni zewnętrznych, skatepark, pumptrack, 12 kompleksów boisk zewnętrznych i 41 placów zabaw. Ponadto na terenie miasta istnieje kilka tężni solankowych[potrzebny przypis].
Przez miasto przepływa Rakówka (prawy dopływ Widawki), a także cztery cieki. Do Rakówki dopływają dwie rzeczki, jedna struga i jeden strumień:
Na terenie miasta istnieją stawy, oczka i niewielkie zbiorniki wodne. Do nich zalicza się niewielki staw na osiedlu Budowlanych przy Dworku Olszewskich, zaś po drugiej stronie parku, za ulicą Mielczarskiego, jest skwer z naturalnym oczkiem wodnym. Na osiedlu Lipy znajduje się Uroczysko Ługi z dwoma stawami; w mieście znajdują się też niewielkie zbiorniki wodne.
Miasto jest narażone na miejscowe podtopienia. Bełchatów doświadczył kilka razy poważnych podtopień, takich jak w 2010 r. W mieście istnieje kilka stref miejscowych podtopień podzielonych na szesnaście stref podtopień.
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 34,64 km²[7]. Miasto stanowi 3,58% powierzchni powiatu bełchatowskiego.
Według danych z roku 2007 Bełchatów ma obszar 34,64 km², w tym: użytki rolne: 51%, użytki leśne: 15%[7].
Ugrupowanie | Kadencja 2002–2006[14] | Kadencja 2006–2010[15] | Kadencja 2010–2014[16] | Kadencja 2014–2018[17] | Kadencja 2018–2024[18] | Kadencja 2024-2029[19][20][21][22] |
---|---|---|---|---|---|---|
Samoobrona | 4 | – | – | – | – | – |
Sojusz Lewicy Demokratycznej | 9 (SLD-UP) | 4 (LiD) | 3 | – | – | – |
Plus | 7 | 4 | 8 | 6 | 5 | 1 |
Porozumienie Platforma Sprawiedliwości | 3 | – | – | – | – | – |
Prawo i Sprawiedliwość | – | 7 | 4 | 14 | 9 | 7 |
Platforma Obywatelska | – | 4 | 4 | – | – | – |
Stowarzyszenie Ziemia Bełchatowska | – | 4 | 4 | 2[23] | 3 | – |
KWW Waldemara Płomińskiego | – | – | – | 1 | – | – |
KKW Koalicja Obywatelska[a] | – | – | – | – | 4 | 9 |
KWW Marioli Czechowskiej | – | – | – | – | 2 | 1 |
KWW Bełchatowianie | – | – | – | – | – | 5 |
Pierwsze osiedla powstawały w latach 60. XX wieku, kolejne zaczynały powstawać w czasie najdynamiczniejszego wzrostu populacji miasta, równocześnie z Kopalnią Węgla Brunatnego „Bełchatów” i Elektrownią Bełchatów w latach 70. i 80. Głównym wykonawcą bloków mieszkalnych było nieistniejące obecnie Wieluńskie Przedsiębiorstwo Budowlane (tzw. „wieluński BeP”) z Wielunia. Do dzielnic Bełchatowa zalicza się: Grocholice, Bełchatówek i Dobrzelów.
Dane z 31 grudnia 2023[1]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
Populacja | 52 331 | 100 | 27 161 | 51,90 | 25 170 | 48,10 |
Wykres liczby ludności miasta Bełchatowa na przestrzeni 2 ostatnich stuleci:
Największą populację Bełchatów odnotował w 2002 r. – według danych GUS 63 208 mieszkańców[24]
Do XVIII wieku Bełchatów był niewielką miejscowością w pobliżu średniowiecznego miasta Grocholice (obecnie dzielnicy Bełchatowa). Rozwinął się w połowie XVIII wieku po otrzymaniu praw miejskich, a od początku XIX wieku był ośrodkiem przemysłu tkackiego, jednak liczba jego ludności nie przekraczała kilku tysięcy osób. Gwałtowny rozwój miasta nastąpił po 1975 roku, gdy podjęto decyzję o budowie Zespołu Górniczo–Energetycznego „Bełchatów” wraz z osiedlami mieszkalnymi, usługami i linią kolejową.
Według rejestru zabytków NID na listę zabytków wpisane są obiekty:
Niedaleko od miasta (10 km) znajduje się największe w Polsce zagłębie paliwowo-energetyczne, w skład którego wchodzą Kopalnia Węgla Brunatnego „Bełchatów” oraz Elektrownia Bełchatów. Bełchatów jest jednym z dwóch najważniejszych miast PBOP. Na obrzeżach miasta znajdują się również zakłady firm DS Smith[27] i Humax[28].
8 maja 2013 w Bełchatowie oddano do użytku nową siedzibę koncernu PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. Obiekt został wybudowany kosztem ok. 50 mln zł, na osiedlu Binków przy ul. Węglowej 5. Jego architektura nawiązuje do wyglądu przekroju kabla energetycznego. Jest jednym z największych i najnowocześniejszych budynków biurowych w Bełchatowie.
Przez Bełchatów biegną ważne szlaki komunikacyjne: Kielce – Wrocław, Wrocław – Lublin, droga krajowa oraz drogi wojewódzkie. Projektowane autostrady znajdą się również blisko miasta. Przez Bełchatów prowadzi 37,8 km dróg krajowych i wojewódzkich oraz 85 km dróg miejskich i osiedlowych.
Drogi prowadzące przez Bełchatów:
Przez Bełchatów przebiega linia kolejowa z Rogowca (kopalni i elektrowni „Bełchatów”) do Piotrkowa Trybunalskiego (obecnie tylko ruch towarowy). Od stycznia 1987 do kwietnia 2000[29] Bełchatów posiadał pasażerskie połączenie kolejowe z Piotrkowem Trybunalskim. W 2022 roku podpisano umowę na budowę drugiej, wschodniej obwodnicy miasta[30].
Usługi komunikacyjne świadczy Miejski Zakład Komunikacji w Bełchatowie, który dysponuje 25 autobusami pasażerskimi, w tym jednym wycieczkowym (dane z 1995 r.). Od 1 lipca 2015 komunikacja miejska w Bełchatowie jest bezpłatna[31]. Z dworca funkcjonują połączenia PKS, dzięki którym z Bełchatowa można dotrzeć bezpośrednio m.in. do Warszawy, Lublina, Wrocławia, Kudowy-Zdroju, Kłodzka, Częstochowy, Łodzi, Sieradza, Radomia, Kalisza, Kielc, Krakowa i Szklarskiej Poręby.
4 czerwca 2007 przy Szpitalu Wojewódzkim im. Jana Pawła II otworzono lądowisko sanitarne.
Około 10 km na południe od centrum Bełchatowa, przy sztucznym zbiorniku wodnym znajdują się dwa ośrodki sportowo-rekreacyjne, popularne w okresie letnim: Ośrodek „Słok” (właściciel Elektrownia Bełchatów) i Ośrodek „Wawrzkowizna” (właściciel Kopalnia Węgla Brunatnego „Bełchatów”). Każdy z ośrodków posiada własną bazę noclegową (hotele, domki, kwatery), a także szereg atrakcji, m.in.: stadninę koni, rowery wodne, żaglówki, kajaki, boiska sportowe, kąpielisko ze zjeżdżalnią wodną i plażą, rowery go-cart, krytą pływalnię, sauny, solarium, jacuzzi, korty tenisowe o nawierzchni tartanowej, siłownię i wiele innych. Ponadto w okresie wakacyjnym często organizowane są różnego typu koncerty z udziałem gwiazd polskiej estrady.
Baza hotelowa w Bełchatowie jest związana głównie z położeniem miasta przy ważnych szlakach komunikacyjnych: drodze krajowej nr 74 oraz drogach wojewódzkich 484 i 485, a także z ośrodkami sportu i rekreacji „Słok” i „Wawrzkowizna” położonymi w okolicach Bełchatowa.
Hotele 3-gwiazdkowe (***):
Najstarszą placówką kulturalną w mieście, istniejącą od 1935[33], jest Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna (MiPBP). Poza główną siedzibą na terenie Bełchatowa działają 4 filie MiPBP:
Główna placówka sprawuje również nadzór merytoryczny nad 15 bibliotekami na terenie powiatu bełchatowskiego w: Drużbicach, Kleszczowie (oraz filie w: Łękińsku i Żłobnicy), Klukach, Kurnosie, Łękawie, Ruścu (oraz filia w Woli Wiązowej), Gminy Szczerców, Zelowie (oraz filie w Kociszewie i Wygiełzowie).
15 stycznia 2002 został oddany do użytku wybudowany w centrum miasta nowoczesny budynek MiPBP, w pełni dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych wraz z parkingiem przed budynkiem. W budynku został umieszczony także oddział biblioteki dla dzieci, przeniesiony z danego budynku Związku Strzeleckiego „Strzelec” (wybudowanego w 1938 roku, mieszczącego się przy ulicy 1 Maja 45).
Oprócz typowej działalności bibliotecznej MiPBP prowadzi szereg przedsięwzięć kulturalnych:
Biblioteka włącza się w promocję czytelnictwa, organizując lokalne akcje (Ferie z Biblioteką, Wakacje z Biblioteką, Mamo – zapisz mnie do biblioteki, Bełchatowski Tydzień Czytania, Spotkanie z Książką), jak również uczestniczy w akcjach ogólnopolskich (Cała Polska czyta dzieciom) oraz w akcje promujące szeroko pojętą kulturę w regionie. Współpracuje z lokalnymi mediami, a także z instytucjami edukacyjno – wychowawczymi w regionie bełchatowskim. Przedstawiciele MiPBP z Bełchatowa jako przedstawiciele jedynej w Polsce biblioteki zostali (poza Biblioteką Narodową) zostali zaproszeni do Pałacu Prezydenckiego na doroczne spotkanie Twórców Kultury. Dzięki zbiorowi tzw. „regionaliów” (prac oraz materiałów dotyczących Bełchatowa i okolic), a także poprzez wydawanie zbiorów prac literackich[38] biblioteka stanowi istotny ośrodek wpływający na propagowanie wiedzy o historii oraz życiu kulturalnym regionu. Przy bibliotece działa Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.
Idea stworzenia muzeum narodziła się na początku lat 90. XX wieku, a 16 lipca 1993 odbyło się pierwsze spotkanie Komitetu Założycielskiego Muzeum Regionalnego. Członkowie Komitetu zaapelowali do władz miasta o utworzenie bełchatowskiego muzeum. Swoją działalność muzeum rozpoczęło formalnie w 1995, na jego siedzibę zaś wyznaczono zabytkowy, późnobarokowy dworek w centrum miasta (ul. Hellwigów 11), który był siedzibą rodów miasta. Do 1987 opiekowała się nim rodzina Olszewskich. Po śmierci Wacława Olszewskiego – juniora budynek został odkupiony przez Urząd Miasta, jego bardzo zły stan nie pozwolił na ulokowanie w nim siedziby muzeum. Do wyremontowanego budynku w 1998 przeniesione Muzeum Regionalne z wcześniejszej, tymczasowej siedziby, którą stanowił budynek Związku Strzeleckiego „Strzelec” (ul. 1 Maja 45). W dniach 7–8 października 2005[39] w Muzeum Regionalne zorganizowana została próba bicia rekordu do Księgi rekordów Guinnessa przez Eugeniusza Geno Małkowskiego, który przez 24 godziny malował obrazy (o wymiarach 80 × 100 cm), na podstawie wcześniej wykonanych przez artystę szkiców.
W Bełchatowie działają dwa chóry gospel, Schola Cantorum Gospel Choir oraz Gospel Singers, odnoszące liczne sukcesy na przeglądach muzyki gospel w Polsce oraz za granicą[40][41].
W Bełchatowie rozwinięta jest również kultura alternatywna. Jednym z najprężniej działających jej ośrodków jest Stowarzyszenie Kultury Alternatywnej „Zgrzyt”, wraz z wchodzącą w jego skład Załogą Rowerową ‘Zgrzyt’ Bełchatów.
W Bełchatowie istnieje rozwinięta sieć placówek oświatowych od poziomu żłobków do filii uczelni.
W Bełchatowie działają następujące kluby:
Bełchatów najbardziej znane jest za sprawą męskiego klubu siatkarskiego Skra Bełchatów[43]. Bełchatowska baza sportowa składa się m.in. ze stadionu piłkarskiego GKS Bełchatów przy ul. Sportowej 3, hali „Energia” im. Edwarda Najgebauera przy ulicy Dąbrowskiego, hali widowiskowo-sportowej przy ulicy 1 Maja (niedaleko stadionu), Squash Klubu Bełchatów znajdującego się przy ul.Transportowej 3, kilku boisk treningowych, 4 basenów, kortów tenisowych, sal gimnastycznych i boisk szkolnych niemal przy każdej placówce edukacyjnej, boisk lekkoatletycznych, siłowni, lodowiska. Tutejsze kluby sportowe proponują uprawianie różnorodnych sportów nie tylko dorosłym, ale prowadzą też szkółki szkolące przyszłych sportowców. W czerwcu 1995 roku po raz pierwszy zorganizowano Miejską Olimpiadę Sportową, w której ponad 6 tys. uczniów walczyło o medale w kilkunastu dyscyplinach olimpijskich.
Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
Do 1942 r. w Bełchatowie działała również gmina żydowska.
Lista honorowych obywateli miasta[45][46]:
Miasto współpracuje z 11 miastami, w tym z jednym w Polsce[49]. W związku z agresją Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, która rozpoczęła się 24 lutego 2022 roku, Rada Miejska w Bełchatowie podjęła uchwałę w sprawie zawieszenia współpracy partnerskiej miast Bełchatowa oraz Sowiecka (uchwała nr XLIII/316/22). W ten sposób Bełchatów wyraża wsparcie i solidarność z zaatakowanym narodem ukraińskim[50].
Miasta partnerskie | ||
---|---|---|
Miasto | Kraj | Data podpisania umowy |
Aubergenville | Francja | 16 czerwca 1995 |
Taurogi | Litwa | 11 listopada 1997 |
Myślenice | Polska | 31 października 2005 |
Csongrád | Węgry | 12 października 2008 |
Alcobaça | Portugalia | 20 sierpnia 2009[51] |
Jużnoukraińsk | Ukraina | 24 października 2013[52] |
Powaska Bystrzyca | Słowacja | 24 października 2013[52] |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.