Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Województwo łódzkie

województwo w Polsce Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Województwo łódzkiemap
Remove ads

Województwo łódzkie – jedno z 16 województw Polski, położone w centralnej części kraju. Obejmuje obszar o powierzchni 18 218,98 km². Według danych z 1 stycznia 2023 roku województwo zamieszkiwały 2 378 483 osoby[3]. Ma najmniejszą lesistość w kraju. Siedzibą władz województwa jest Łódź.

Remove ads
Szybkie fakty Państwo, Kod ISO 3166-2 ...
Remove ads

Historia

Podsumowanie
Perspektywa
Osobny artykuł: Ziemia łęczycko-sieradzka.

Administracyjne i gospodarcze kształtowanie się województw łęczyckiego, sieradzkiego, sandomierskiego (dawnych kasztelanii zapilickich w jego zachodniej części)[a], rawskiego (zachodniej części) i łódzkiego w ciągu całej historii państwowości polskiej zostało szczegółowo przedstawione w monografii prof. Marka Kotera[4]. Rdzeń województwa łódzkiego stanowi historyczna ziemia łęczycko-sieradzka (Polska Środkowa) złożona z ziemi łęczyckiej, ziemi sieradzkiej i ziemi wieluńskiej, które się całkowicie pokrywają terytorialnie z przedrozbiorowymi województwami łęczyckim i sieradzkim[5][6][7][8][9][10][11][12][13]. W poniżej przedstawionym schemacie zostały uwzględnione tylko te dawne jednostki administracyjne, w skład których wchodziła znacząca część województwa łódzkiego.

Thumb
Mapa fizyczna województwa łódzkiego

Piastowskie jednostki administracyjne od przełomu XI/XII w. do XIII w.

      Prowincja łęczycka i Kasztelania rudzka (wieluńska).

Księstwa XIII w. – XIV w.

Ziemie[b] w XIII w. – XVIII w.

Województwa I Rzeczypospolitej w latach XIV w. – 1793

Thumb
Rdzeń województwa łódzkiego stanowi historyczna ziemia łęczycko-sieradzka (złożona z ziemi łęczyckiej, ziemi sieradzkiej i ziemi wieluńskiej)[c]. Dodatkowo we wschodniej części województwa znajdują się fragmenty Mazowsza i Małopolski[d].

Jednostki administracyjne w zaborze pruskim w latach 1793–1795

Jednostki administracyjne w zaborze pruskim w latach 1795–1807

Jednostki administracyjne w Księstwie Warszawskim w latach 1807–1815

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1816–1837

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1837–1844

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1844–1867

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1867–1914

Województwo łódzkie w okresie II Rzeczypospolitej

Województwo łódzkie w latach 1945–1975

Województwa w latach 1975–1998

Województwo łódzkie od 1999

Utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

Losy przygranicznych obszarów województwa łódzkiego

Dodatkowo poza przestawionym schematem, przygraniczne obszary obecnego województwa łódzkiego znajdowały się w następujących jednostkach administracyjnych:

Remove ads

Geografia

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Widok na Diablą Górę na Wzgórzach Opoczyńskich
Thumb
Termy Uniejów

Powierzchnia województwa wynosi 18 218,98 km². Według danych z 2010 województwo łódzkie miało najmniejszą lesistość spośród wszystkich województw – 21,1%[17]. Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. łódzkim lasy obejmowały powierzchnię 386,1 tys. ha, co stanowiło 21,2% jego powierzchni. Około 100 ha lasów znajdowało się w obrębie parku narodowego[18] (Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach będący częścią Kampinoskiego PN).

Struktura użytkowania gruntów w województwie łódzkim w 2020:

  • grunty rolne 71,2%
  • grunty leśne 21,7%
  • grunty zabudowane i zurbanizowane 6,1%
  • grunty pod wodami 0,66%
  • pozostałe (użytki ekologiczne i tereny różne) 0,34%[19]

Położenie administracyjne

Województwo jest położone w środkowej Polsce i graniczy z województwami[20]:

Położenie fizycznogeograficzne

Województwo łódzkie znajduje się na pograniczu dwóch dużych jednostek geomorfologicznych: Niżu Środkowoeuropejskiego i Wyżyn Polskich. W północnej części województwa dominują więc rozległe i prawie płaskie równiny, natomiast w południowej pagórki.

Pod względem fizycznogeograficznym przeważającą część województwa zajmuje Wysoczyzna Łódzka ograniczona od zachodu doliną Warty, od wschodu doliną Pilicy, od północy Pradoliną Warszawsko-Berlińską, zaś od południa łącząca się ze strefą wyżyn Polski (Wzgórza Radomszczańskie).

Topografia

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 172 km, to jest 1°33′03″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 179 km, co w mierze kątowej daje 2°35′05″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

Ukształtowanie powierzchni ma charakter nizinny (średnia wysokość 169,6 m n.p.m.)[21]
Najwyższymi punktami są wierzchołki: naturalny Fajnej Ryby – 347 m n.p.m. i sztucznie utworzony Góry Kamieńskiej – 406 m n.p.m.[22]

Remove ads

Miasta

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Pałac Izraela Poznańskiego
Thumb
Pałac Poznańskich
Thumb
Pałac Scheiblera – obecnie Muzeum Kinematografii
Thumb
Pałac Scheiblerów przy Piotrkowskiej
Thumb
Pałac Edwarda Herbsta
Thumb
Dworek i pałac Grohmana
Thumb
Nowoczesne centrum Łodzi
Thumb
Łódzki Manhattan
Thumb
Bank Narodowy w Łodzi
Thumb
Bank Geyera
Thumb
Dworzec Tramwajowy Centrumi
Thumb
Pomnik jednorożca
Thumb
Kamienica Scheiblerów
Thumb
Kamienica Sendrowicza
Thumb
Plac Wolności
Thumb
Piotrkowska
Thumb
Piotrkowska
Thumb
Pasaż Meyera
Thumb
Łódź Fabryczna
Thumb
Atlas Arena podczas meczu
Miejscowości
Thumb
Klasycystyczny ratusz łowicki
Thumb
Ratusz i Brama Krakowska w Wieluniu
Thumb
Zamek Kazimierzowski w Opocznie
Thumb
Aleksandrów Łódzki, od prawej ratusz, dalej kościół i ul. Wojska Polskiego
Thumb
Dworek Jabłońskich w Głownie, obecnie Muzeum Regionalne w Głownie
Thumb
Zamek Królewski w Łęczycy
Thumb
Pajęczno z lotu ptaka
Thumb
Działoszyn z lotu ptaka
Thumb
Muzeum w Krośniewicach
Thumb
Rynek w Warcie
Thumb
Zamek w Uniejowie – pierwszym polskim uzdrowisku termalnym
Thumb
Pałac Biskupów Kujawskich w Wolborzu – najmłodszym mieście w województwie
Thumb
Rynek w Błaszkach
Thumb
Pałac w Walewicach
Obiekty pofabrykanckie
Thumb
Centrum Manufaktura
Thumb
Przędzalnia Karola Scheiblera na Księżym Młynie
Thumb
Remiza na Księżym Młynie
Thumb
Osiedle robotnicze na Księżym Młynie
Thumb
Dawna fabryka Krusche&Ender w Pabianicach
Thumb
Fabrykancki pałac Schlosserów w Ozorkowie
Thumb
Biała Fabryka
Thumb
Beczki Grohmana
Thumb
Fabryka Fryderyka Schweikerta
Thumb
Fabryka Józefa Balle
Thumb
Fabryka Kindermanna – obecnie Hotel Focus
Obiekty sakralne
Thumb
Kościół św. Katarzyny w Zgierzu
Thumb
Kolegiata św. Lamberta w Radomsku
Thumb
Bazylika kolegiacka w Sieradzu
Thumb
Bazylika katedralna w Łowiczu
Thumb
Kościół św. Józefa w Wieluniu – w pierwszym mieście zaatakowanym przez hitlerowskie Niemcy
Thumb
Gotycki tył kolegiaty w Łasku
Thumb
Kościół św. Józefa w Konstantynowie Łódzkim
Thumb
Kościół i były klasztor jezuitów w Rawie Mazowieckiej
Thumb
Drewniany kościółek w Wieruszowie
Thumb
Kościół i dzwonnica w Żychlinie
Thumb
Kościół ewangelicko-reformowany w Zelowie – osadzie braci czeskich
Thumb
Kościół św. Katarzyny w Poddębicach
Thumb
Kościół w Tuszynie
Thumb
Kościół św. Łukasza w Drzewicy
Thumb
Kościół w Strykowie
Thumb
Kościół św. Mikołaja w Rzgowie
Thumb
Kościół w Złoczewie
Thumb
Klasztor w Warcie
Thumb
Kościół i dzwonnica w Białej Rawskiej
Thumb
Kościół w Kamieńsku
Thumb
Gotycki kościół w Szadku

W województwie łódzkim jest 60 miast, w tym 3 miasta na prawach powiatu. Miasta zostały uszeregowane według liczby mieszkańców[23][24]:

Więcej informacji Miasta w województwie łódzkim (dane z 1 stycznia 2024), Miasto ...
Remove ads

Podział administracyjny

Ludność i powierzchnia
(dane GUS, stan: 31 grudnia 2023)[25]
Więcej informacji Lp., Herb ...
Remove ads

Demografia

Thumb
Dawna przędzalnia Poznańskiego, obecnie Hotel Andel’s w Łodzi
Thumb
Romańska archikolegiata NMP i św. Aleksego w Tumie
Thumb
Klasztor cystersów w Sulejowie

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2023):

Więcej informacji Ogółem, Kobiety ...
  • Piramida wieku mieszkańców województwa łódzkiego.


Thumb

Remove ads

Religia

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Kościół mariawitów w Dobrej pod Łodzią
Thumb
Kościół ewangelicki w Ozorkowie
Thumb
Sobór św. Aleksandra Newskiego w Łodzi

Zdecydowaną większość mieszkańców województwa łódzkiego stanowią katolicy, a zwłaszcza wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego. Zdecydowana większość województwa pokrywa się z administracyjnymi granicami metropolii łódzkiej, w skład której wchodzą archidiecezja łódzka i diecezja łowicka. Południowa część województwa przynależy administracyjnie do metropolii częstochowskiej: archidiecezji częstochowskiej i diecezji radomskiej. Zachodnie rubieże województwa podlegają pod metropolię poznańskądiecezja kaliska i metropolię gnieźnieńskądiecezja włocławska. W stolicy województwa znajduje się także niewielka parafia greckokatolicka, obejmująca wyznawców Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-ukraińskiego z całego regionu. Województwo łódzkie należy do najmniej religijnych części Polski, w archidiecezji łódzkiej praktykuje zaledwie 24,5% wiernych, a w diecezji łowickiej 31%[26].

Drugim co do wielkości wyznaniem województwa łódzkiego są mariawici, szczególnie licznie zamieszkujący okolice Strykowa, Zgierza, Brzezin, Grabowa, Łowicza i Łodzi. W niektórych miejscowościach powiatu zgierskiego i brzezińskiego stanowią nawet większość mieszkańców. Niemal połowa polskich mariawitów zamieszkuje województwo łódzkie. Pierwszym biskupstwem na terenie miasta Łodzi była mariawicka diecezja śląsko-łódzka powstała w 1910 roku. Pierwszym biskupem w Łodzi był mariawita Leon Maria Andrzej Gołębiowski. Wyznawcy Kościoła Starokatolickiego Mariawitów przynależą do diecezji śląsko-łódzkiej, której siedziba znajduje się w Łodzi. Wierni Kościoła Katolickiego Mariawitów należą do kustodii płockiej. Na terenie województwa mieszkają także przedstawiciele innych Kościołów starokatolickich, a w Łodzi znajduje się parafia Kościoła Polskokatolickiego.

Dużą i historycznie osadzoną grupę wyznaniową stanowią ewangelicy. Wierni Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, przynależą do diecezji warszawskiej i diecezji pomorsko-wielkopolskiej. W Pabianicach znajduje się siedziba luterańskiego biskupa. Na terenie całego województwa znajduje się wiele pamiątek po luteranach, m.in. liczne kościoły, kantoraty i cmentarze. W okolicy Łodzi i Bełchatowa mieszka ponad połowa polskich kalwinistów, zrzeszonych w Kościele Ewangelicko-Reformowanym. W Łodzi i Pabianicach swoje siedziby mają placówki Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego. Na terenie województwa łódzkiego znajdują się także liczne placówki innych Kościołów protestanckich o charakterze adwentystycznym, baptystycznym i zielonoświątkowym.

W przeszłości ważną rolę na ziemiach województwa łódzkiego odgrywali prawosławni. Obecnie Łódź stanowi siedzibę diecezji łódzko-poznańskiej i dekanatu łódzkiego Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Największe ośrodki prawosławne w regionie znajdują się w Łodzi i Piotrkowie Trybunalskim.

Liczebną grupę stanowią także Świadkowie Jehowy, którzy na terenie całego województwa mają 80 zborów. Ponadto swoją siedzibę mają niewielkie placówki Świeckiego Ruchu Misyjnego „Epifania” i Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich.

Przed II wojną światową miejscowości obecnego województwa łódzkiego było licznie zamieszkane przez Żydów. Wyznawcy judaizmu stanowili niekiedy większość mieszkańców małych miasteczek. Świadectwem ich obecności są liczne synagogi i cmentarze żydowskie rozsiane po terytorium całego województwa. Obecnie w Łodzi znajduje się siedziba Żydowskiej Gminy Wyznaniowej.

W Łodzi swoją siedzibę ma także Gmina Muzułmańska należąca do Ligi Muzułmańskiej w RP.

W stolicy województwa znajdują się także dwa ośrodki buddyjskie: Buddyjskiego Związku Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu i Szkoły Zen Kwan Um.

Województwo łódzkie znane jest ze swojego wielokulturowego i wieloreligijnego charakteru. Na terenie Łodzi i w innych miejscowościach odbywają się nabożeństwa ekumeniczne, koncerty, festiwale, prelekcje i wydarzenia promujące różnorodność regionu. Do najbardziej znanych inicjatyw należy Festiwal Łódź Czterech Kultur. W całym regionie odbywają się rozmaite spotkania o charakterze wieloreligijnym, organizowane m.in. przez Centrum Dialogu im. Marka Edelmana i Łódzki Oddział Polskiej Rady Ekumenicznej. Także w mniejszych miejscowościach odbywają się spotkania promujące wielokulturowy charakter regionu, m.in. w Nowej Sobótce powstaje Centrum Wielokulturowości „Dom na Skrzyżowaniu” – ośrodek dialogu, miejsce spotkań i integracji społecznej[27].

Remove ads

Administracja i polityka

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Siedziba Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi
Thumb
Budynek Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi

Samorząd wojewódzki

Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Łódzkiego, składający się z 33 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Łódź. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.

Marszałkowie Województwa Łódzkiego:

Administracja rządowa

Administracja wojewódzka

Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Łódzki, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Łódź[28], gdzie znajduje się Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi.

Administracja centralna

W województwie łódzkim siedzibę posiadają następujące jednostki, wchodzące w skład centralnej administracji rządowej:

  • Biuro do spraw Substancji Chemicznych (Łódź),
  • Centralny Ośrodek Badań Jakości w Diagnostyce Laboratoryjnej (Łódź),
  • Centrum Egzaminów Medycznych (Łódź),
  • Krajowe Centrum Ochrony Radiologicznej w Ochronie Zdrowia (Łódź),
  • Centralna Baza Rezerw Sanitarno-Przeciwepidemicznych (Poręby k. Zduńskiej Woli)

Tym samym województwo łódzkie jest 2. województwem (po województwie mazowieckim), w którym ulokowano najwięcej jednostek wchodzących w skład centralnej administracji rządowej[29][30].

Remove ads

Gospodarka

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Elektrownia Bełchatów
Thumb
Podstrefa Kutno Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej
Thumb
Manufaktura

W 2012 produkt krajowy brutto woj. łódzkiego wynosił 98,8 mld zł, co stanowiło 6,1% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 39,0 tys. zł (93,2% średniej krajowej), co plasowało łódzkie na 6. miejscu względem innych województw[31].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. łódzkiego w 3. kwartale 2011 wynosiło 3316,60 zł, co lokowało je na 9. miejscu względem wszystkich województw[32].

W końcu marca 2012 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 152,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 13,8% do aktywnych zawodowo[33].

W 2019 roku bezrobocie rejestrowane w województwie wynosiło 5,4% (6,1% wśród kobiet i 4,8% wśród mężczyzn) natomiast średnie wynagrodzenie brutto 4 441zł[34].

Według danych z 2016 2,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. łódzkiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)[35].

Zasoby surowców mineralnych

Przemysł

Największe ośrodki:

Największe przedsiębiorstwa przemysłowe (według przychodów ogółem):

Remove ads

Transport

Podsumowanie
Perspektywa

Transport drogowy

Thumb
Fragment autostrady A2 w pobliżu Strykowa
Thumb
Droga krajowa 70 w Skierniewicach
Thumb
Fragment ulicy Warszawskiej (dawna droga DK74)) w Wieluniu
Thumb
Jedna z ulic w centrum Brzezin
Thumb
Ulica Zamkowa w centrum Pabianic
Thumb
Ulica Łaska w Zduńskiej Woli – oś tego miasta
Więcej informacji Droga, Trasa ...

Na terenie województwa przebiega 1486,5 km dróg krajowych, 1360,5 km wojewódzkich, 7463,1 km powiatowych i 11142,8 km gminnych co daje łącznie 21452,9 km (2021 rok)[40].

Transport kolejowy

Czynne linie kolejowe na obszarze województwa:

Planowana jest budowa szybkiej kolei łączącej Łódź z Warszawą, Poznaniem i Wrocławiem, tzw. linii „Y”.

Województwo łódzkie jest właścicielem Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej, która obsługuje ruch pasażerski na wybranych liniach kolejowych.

Tabor kolejowy

Województwo Łódzkie jest właścicielem 49 elektrycznych zespołów trakcyjnych i pięciu elektryczno-spalinowych zespołów trakcyjnych zakupionych przez Urząd Marszałkowski lub ŁKA. Przewoźnikami obsługującymi połączenia w województwie są Polregio oraz Łódzka Kolej Aglomeracyjna. Choć żaden spalinowy szynobus nie jest własnością województwa, to jednak Polregio eksploatuje pojedyncze egzemplarze serii SA135 i SA139 na linii kolejowej nr 25.

Więcej informacji Seria, Typ ...

Transport lotniczy

Thumb
Terminal I portu lotniczego Lublinek

Na obszarze województwa zlokalizowane są następujące lotniska:

  • Lotnisko Goszczanów – wielofunkcyjne o nawierzchni trawiastej
  • Lotnisko Kamieńsk-Orla Góra – przemysłowe o nawierzchni asfaltobetonowej
  • Lotnisko Łęczyca-Leźnica Wielka – wojskowa baza lotnicza
  • Port lotniczy Łódź-Lublinek – port lotniczy o międzynarodowym regularnym ruchu pasażerskim
  • Lotnisko Łask – wojskowa baza lotnicza mogąca przyjmować samoloty cywilne
  • Lotnisko Piotrków Trybunalski – wielofunkcyjne o nawierzchni asfaltobetonowej
  • Lotnisko Tomaszów Mazowiecki – wojskowa baza lotnicza

Ochrona środowiska

Thumb
Załęczański Park Krajobrazowy – Warta w okolicy Lisowic.
Z tym tematem związana jest kategoria: Ochrona przyrody w województwie łódzkim.

System ochrony krajobrazu obejmuje prawie 9% powierzchni województwa (ok. 1800 km²). Istnieje 89 rezerwatów i 7 parków krajobrazowych:

Nauka i oświata

Thumb
Budynek wydziału prawa Uniwersytetu Łódzkiego

Uczelnie publiczne (Akademia Sztuk Pięknych, Akademia Muzyczna, Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna, Politechnika Łódzka, Uniwersytet Medyczny w Łodzi i największa uczelnia regionu – Uniwersytet Łódzki) oraz 22 uczelnie niepubliczne w samej Łodzi, w tym największa w Polsce uczelnia niepubliczna AHE. Istnieje także wiele oddziałów filialnych w większych miastach regionu (Tomaszów Mazowiecki, Piotrków Trybunalski, Skierniewice, Bełchatów, Sieradz, Kutno).

Bezpieczeństwo publiczne

W województwie łódzkim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Łodzi i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[46].

Uwagi

  1. Opoczno, Żarnów, Przedbórz i inne tereny po prawej stronie Pilicy (będące teraz częścią ziemi sandomierskiej) to kasztelanie zapilickie / nadpilickie (żarnowska, skrzyńska, małogoska), które wchodziły w skład prowincji łęczyckiej i księstwa łęczyckiego od przełomu XI/XII w. do 1239 r., kiedy to zostały utracone na rzecz księstwa sandomierskiego. O przynależności tych kasztelanii do prowincji łęczyckiej jest mowa w bulli gnieźnieńskiej z 1136 r.
  2. Ziemie te wchodziły w skład przedrozbiorowych województw: łęczyckiego i sieradzkiego.
  3. Opoczno, Żarnów, Przedbórz i inne tereny po prawej stronie Pilicy (będące teraz częścią ziemi sandomierskiej) to kasztelanie zapilickie / nadpilickie (żarnowska, skrzyńska, małogoska), które wchodziły w skład prowincji łęczyckiej i księstwa łęczyckiego od przełomu XI/XII w. do 1239 r., kiedy to zostały utracone na rzecz księstwa sandomierskiego. O przynależności tych kasztelanii do prowincji łęczyckiej jest mowa w bulli gnieźnieńskiej z 1136 r.

Przypisy

Linki zewnętrzne

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads