Ziemia łęczycka

Ziemia łęczycka (łac. Terra Lanciciensis) – kraina historyczna^[1], stanowiąca część ziemi łęczycko-sieradzkiej^[2]. Także jednostka terytorialna średniowiecznego państwa polskiego i region etnograficzny^[3], opisany przez Oskara Kolberga w jego monumentalnym dziele „Lud” w tomie „Łęczyckie”.

Ziemia łęczycka

Terra Lanciciensis

Herb
Państwa	Polska
Stolica	Łęczyca
Ważniejsze miejscowości	Łódź, Zgierz, Brzeziny
Położenie na mapie administracyjnej Polski      Obszar ziemi łęczyckiej

Położenie

Ziemia łęczycka i inne krainy historyczne Polski na tle współczesnych granic administracyjnych

Ziemia łęczycka graniczy na północy z Kujawami, na zachodzie z Wielkopolską (ziemią kaliską), na południu i południowym zachodzie z ziemią sieradzką (granica przebiega na Nerze i Wolbórce), na południowym wschodzie z ziemią sandomierską (część Małopolski, granica przebiega na Pilicy) i z Mazowszem (ziemią rawską, ziemią sochaczewską, ziemią gostynińską) na północnym wschodzie.

W ziemi łęczyckiej leżą obecnie następujące powiaty i miasto na prawach powiatu:

• powiat łęczycki,
• powiat zgierski^[a],
• powiat kutnowski^[b],
• powiat poddębicki^[c],
• powiat brzeziński^[d],
• Łódź^[e],
• powiat pabianicki^[f],
• powiat łódzki wschodni^[g],
• powiat tomaszowski^[h],
• powiat łowicki^[i],
• powiat gostyniński^[j],
• powiat kolski^[k].

Historia

Osobne artykuły: Ziemia łęczycko-sieradzka, Księstwo łęczyckie i Województwo łęczyckie.

W początkach regionu największym jego miastem była Łęczyca. Od przełomu XI i XII w. do 1231, Łęczyca była stolicą prowincji łęczyckiej (jednej z ośmiu we wczesnopiastowskiej Polsce), obejmującej dzisiejszą ziemię łęczycką, ziemię sieradzką i trzy kasztelanie zapilickie (nadpilickie). Po śmierci Bolesława III Krzywoustego prowincja stała się oprawą wdowią jego żony, księżnej Salomei. Po jej śmierci (1144) prowincja stała się częścią dzielnicy senioralnej i przypadła Bolesławowi IV Kędzierzawemu. Prowincja łęczycka została przekształcona przez Kondrada I mazowieckiego w 1231 r. w księstwo łęczyckie, które istniało do 1352 r. W 1239 r. (lub 1243) księstwo utraciło kasztelanie zapilickie, a w 1264 r. z księstwa łęczyckiego zostało wydzielone księstwo sieradzkie^[1]. Ziemia łęczycka (okrojone księstwo łęczyckie) weszła w skład Królestwa Polskiego po jego zjednoczeniu przez Władysława I Łokietka. W latach 1352–1793 ziemia ta stanowiła odrębne województwo łęczyckie, które wchodziło w skład Prowincji Wielkopolskiej. Województwo dzieliło się na 3 powiaty ze stolicami w Łęczycy, Orłowie i Brzezinach. Województwo łęczyckie delegowało do Senatu aż 5 przedstawicieli. Byli to: wojewoda łęczycki, kasztelan łęczycki, oraz kasztelanii: inowłodzki, konarski i brzeziński^[1][6]. Obecnie w niemal w całości leży na obszarze województwa łódzkiego, niewielki obszar należy do województwa mazowieckiego (powiat gostyniński) i województwa wielkopolskiego (gmina Kłodawa i gmina Grzegorzew).

Herb

Jan Długosz zawarł opis herbu ziemi łęczyckiej w XV-wiecznej kronice w tych słowach^[7]:

Lanciciensis terra que pro medietate clipei leonis rubei coronati in campo albo, et pro altera medietate medietatem aquile in campo rubeo, dorsis se invicem contingentibus portat.

Herb stanowiła tarcza herbowa dzielona w pas, gdzie w prawym srebrnym polu połulew czerwony i w lewym czerwonym polu połuorzeł srebrny razem ukoronowane.

Herb był używane następnie przez województwo łęczyckie. Obecnie do herbu nawiązuje jeden z elementów herbu województwa łódzkiego.

Miasta

W ziemi łęczyckiej leżą następujące miasta:

Lp.	Miasto	Liczba mieszkańców[8]	Dawny powiat[4]	Obecne województwo
1.	Łódź[l]	658 444	brzeziński, łęczycki	łódzkie
2.	Tomaszów Mazowiecki[m]	58 089	brzeziński	łódzkie
3.	Zgierz	54 012	łęczycki	łódzkie
4.	Kutno[n]	41 231	łęczycki	łódzkie
5.	Aleksandrów Łódzki	22 090	łęczycki	łódzkie
6.	Konstantynów Łódzki[o]	19 161	łęczycki	łódzkie
7.	Ozorków	18 259	łęczycki	łódzkie
8.	Łęczyca	13 183	łęczycki	łódzkie
9.	Koluszki	12 143	brzeziński	łódzkie
10.	Brzeziny	11 995	brzeziński	łódzkie
11.	Żychlin	7647	orłowski	łódzkie
12.	Poddębice	6853	łęczycki	łódzkie
13.	Kłodawa	5919	łęczycki	wielkopolskie
14.	Krośniewice	4047	łęczycki	łódzkie
15.	Rzgów[p]	3442	brzeziński	łódzkie
16.	Stryków	3401	brzeziński	łódzkie
17.	Wolbórz[q]	2275	brzeziński	łódzkie
18.	Dąbie	1727	łęczycki	wielkopolskie
19.	Piątek	1569	łęczycki	łódzkie
20.	Ujazd	1539	brzeziński	łódzkie
21.	Grabów	1003[11]	łęczycki	łódzkie
22.	Dąbrowice	948	łęczycki	łódzkie
23.	Parzęczew	919[11]	łęczycki	łódzkie
24.	Inowłódz	829[11]	brzeziński	łódzkie

Zobacz też

• krainy historyczne w Polsce
• ziemia łęczycko-sieradzka
• kasztelania łęczycka
• kasztelania brzezińska
• prowincja i księstwo łęczyckie
• województwo łęczyckie (I Rzeczypospolita)
• województwo łódzkie w różnych okresach historycznych
• województwo łódzkie

Uwagi

1. Do ziemi łęczyckiej należy cały powiat zgierski bez Głowna^[4][5].
2. Do ziemi łęczyckiej należy większa część powiatu kutnowskiego^[4][5].
3. Do ziemi łęczyckiej należy część powiatu poddębickiego na wschód od rzeki Ner^[4][5].
4. Do ziemi łęczyckiej należy zachodnia część powiatu brzezińskiego^[4][5].
5. Z wyjątkiem południowo-zachodniego obszaru Łodzi, zawierającego części miasta Chocianowice, Łaskowice i Ruda Pabianicka^[4][5].
6. Do ziemi łęczyckiej należy część powiatu pabianickiego na północ od rzeki Ner^[4][5].
7. Do ziemi łęczyckiej należy wschodnia część powiatu łódzkiego wschodniego^[4][5].
8. Do ziemi łęczyckiej należy część Tomaszowa Mazowieckiego i tereny powiatu tomaszowskiego na północny zachód od miasta^[4][5].
9. Do ziemi łęczyckiej należy niewielka część powiatu łowickiego granicząca z powiatem łęczyckim^[4][5].
10. Do ziemi łęczyckiej należy niewielka południowa część powiatu gostynińskiego w okolicach Skrzeszewów, Rakowca, Rakowa, Dobrowa^[4][5].
11. Do ziemi łęczyckiej należy południowo-wschodnia część powiatu kolskiego^[4][5].
12. Z wyjątkiem południowo-zachodniego obszaru Łodzi, zawierającego części miasta Chocianowice, Łaskowice i Ruda Pabianicka^[4][5].
13. Do ziemi łęczyckiej należy obszar Tomaszowa Mazowieckiego położony na północ od Wolbórki i na zachód od Pilicy, zawierający części miasta Kaczka, Łąki Henrykowskie, Michałówek, Niebrów, Siedmiodomki, Starzyce, Tomaszówek i Wilanów^[4][5].
14. Do ziemi łęczyckiej należy obszar Kutna położony w południowej części miasta (Łąkoszyn, Antoniew i Wiktoryn) oraz we wschodniej części miasta (Sklęczki, Stodółki, Puśniki i Kotliska Małe)^[4][5][9].
15. Do ziemi łęczyckiej należy większość Konstantynowa Łódzkiego bez części miasta położonych na południe od Neru: Józefów, Bechcice^[4][5].
16. Do ziemi łęczyckiej należy obszar Rzgowa położony na północ od Neru^[4][5][10].
17. Do ziemi łęczyckiej należy niewielki obszar Wolborza na północ od Wolbórki^[4][5].