Radomsko
miasto i gmina w województwie łódzkim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
miasto i gmina w województwie łódzkim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Radomsko – miasto w województwie łódzkim, siedziba powiatu radomszczańskiego oraz gminy Radomsko. Położone 90 km od Łodzi, 40 km od Częstochowy i 180 km od Warszawy. Leży na Wyżynie Przedborskiej, nad rzeką Radomką.
miasto i gmina | |||||
Ratusz, obecnie Muzeum Regionalne im. Stanisława Sankowskiego | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Prawa miejskie |
1266 | ||||
Prezydent | |||||
Powierzchnia |
51,43 km² | ||||
Wysokość |
od 219 do 254 m n.p.m. | ||||
Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna |
44 | ||||
Kod pocztowy |
97-500 | ||||
Tablice rejestracyjne |
ERA | ||||
Położenie na mapie powiatu radomszczańskiego | |||||
Położenie na mapie Polski | |||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego | |||||
51°04′02″N 19°26′37″E | |||||
TERC (TERYT) |
1012011 | ||||
SIMC |
0968078 | ||||
Hasło promocyjne: RADOMSKO – Otwarte miasto od 1266 | |||||
Urząd miejski ul. Tysiąclecia 597-500 Radomsko | |||||
Strona internetowa | |||||
BIP |
Było miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[2] w tenucie radomszczańskiej w powiecie radomszczańskim województwa sieradzkiego w końcu XVI wieku[3].
Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto zamieszkiwały 45 843 osoby[4].
Według danych z roku 2008[5] Radomsko ma obszar 51,43 km², w tym:
Miasto stanowi 3,57% powierzchni powiatu.
Radomsko leży w historycznej ziemi sieradzkiej[6]. Położone jest w zachodniej części Wzgórz Radomszczańskich nad rzeką Radomką.
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa piotrkowskiego.
Sąsiednie gminy: Gmina Radomsko, Dobryszyce, Kodrąb, Ładzice
Pisownia nazwy miasta nie była jednolita. W dokumentach pochodzących z XIII-XV wieku najczęściej występują: Radomokye, Radomskye, Radomske, Radomsk, Radomszcze, Radomskie. Dopiero kilka wieków później została przyjęta powszechnie nazwa Radomsko[7].
Powszechnie się przyjmuje, że nazwa Radomska pochodzi od nazwy rzeczki Radomki, która przepływa przez Radomsko. Taki sposób tworzenia nazw grodów od rzek był w słowiańszczyźnie powszechny (por. Puck od Płutnica, Mińsk od Mienia, Pińsk od Pina i wiele innych).
W przypadku Radomska założenie to wydaje się nie do końca prawdziwe, gdyż musimy wziąć pod uwagę również skąd się wzięła nazwa rzeczki Radomki. Nazwa Radomka, składa się z dwóch części; rdzenia Radom (prawdopodobnie od słowiańskiego imienia męskiego „Radom”, które było skrótem od Radomira. Imię Radomir złożone z członu Rado- (rad – „być zadowolonym, chętnym, cieszyć się” lub radzić – „troszczyć się, dbać o coś”) oraz członu -mir („pokój, spokój, dobro”). Może ono oznaczać tego, który troszczy się o pokój) i przyrostka –ka, który dodawano do rdzenia, by określić przynależność do czegoś, czyli Radomka, to rzeczka należąca do Radomira, inaczej rzeczka Radoma, Radomira. Przykładowo rzeka Stanisława nazywałaby się Stanisławka, a wieś Wojciecha, Wojciechówka.
Nazwa Radomsko to gramatycznie przymiotnik utworzony od imienia Radom (Radomir, podobnie jak rzeczka Radomka)za pomocą przyrostka -sk, który jest formantem przymiotnikowym, kontynuantem z języka prasłowiańskiego *-ьskъ-jь, określającym przynależność do czegoś. Końcówka ta występuje także w rodzimych nazwach innych krajów słowiańskich, na przykład w czeskiej i słowackiej nazwie Czech i Słowacji, czyli Česko i Slovensko. Tak więc Radomsko – Radom-sko to kraina Radomira, ziemia należąca do Radomira, a rzeczka Radomka, to rzeczka należąca do Radomira.
Z drugiej strony jeśli nazwa Radomsko to gramatycznie przymiotnik utworzony od nazwy rzeczki Radomki (Radomka – rzeczka Radomira) za pomocą przyrostka -sk; to nazwę Radomsko należy tłumaczyć jako krainę leżącą nad rzeczką Radomką czy ziemię leżącą nad rzeczką Radomką, która wcześniej wzięła swoją nazwę od Radomira. Hipotetycznie Radomir, zajmował ze swoim rodem lub plemieniem ziemię nad niewielką rzeczką, którą od jego imienia nazywano Radomką. Ale skoro samą rzeczkę nazywano od jego imienia Radomką, to logiczne, że musiano jakoś nazywać ziemię (osadę), którą zajmował Radomir ze swoim rodem czy plemieniem. Nadal pozostaje pytanie czy nazwa Radomsko pochodzi bezpośrednio od nazwy rzeczki Radomki czy imienia Radomir. Jak na radzie nie podjęto głębszych badań nad pochodzeniem nazwy miasta.
Podczas okupacji hitlerowskiej, wiosną 1940 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 9000 Żydów. W październiku 1942 zostali wywiezieni z getta w Radomsku do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani[8].
Po licznej tutejszej społeczności żydowskiej zachował się w Radomsku jedynie cmentarz żydowski z ohelem cadyków Rabinowiczów (Wielka Synagoga została zniszczona podczas II wojny światowej), natomiast w Krakowie synagoga Stowarzyszenia Modlitwy i Dobroczynności Chasydów Radomszczańskich oraz Synagoga chasydów z Radomska. Oprócz tego w Radomsku istnieje Otwarte Muzeum Żydowskie upamiętniające miejsca związane z Żydami. W 2016 roku wmurowano kamień węgielny pod Żydowskie Centrum Pielgrzyma w Radomsku przy ul. Rabina Szlomo Rabinowicza.
Dane z 30 czerwca 2004 r.:
Zabytki niezachowane:
Dane demograficzne[10][11][12]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
Populacja | 46 087 | 100 | 24 319 | 52,77 | 22955 | 47,23 |
Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] | 896 |
Radomsko jest dużym ośrodkiem przemysłu drzewnego z ponad 125-letnią tradycją. Najstarszym zakładem meblowym jest Fameg. Dziś[kiedy?] na terenie Radomska i najbliższej okolicy zarejestrowanych jest ponad 600 zakładów stolarskich, z których większość powstała po 1990 roku. Radomsko jest też dużym ośrodkiem przemysłu metalowego, maszynowego i szklarskiego.
Radomsko leży na szlaku komunikacyjnym przy trasie A-1[potrzebny przypis] i posiada podstrefę Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej (ŁSSE), w której działa kilkanaście przedsiębiorstw[18]. Pod południową częścią Radomska (w dzielnicy Stobiecko Miejskie) znajdują się odkryte w latach 70. XX w. duże pokłady wód geotermalnych[potrzebny przypis].
W mieście jest 6 hoteli[19].
Od kilku lat Radomsko sukcesywnie wyludnia się. Według danych Polskiej Akademii Nauk Radomsko jest jednym z najszybciej wyludniających się miast w województwie łódzkim[20]. W wyniku emigracji miasto to mogło zmniejszyć się o 8 do 10 tysięcy osób – to jest 16% wszystkich mieszkańców miasta. Faktyczna liczba mieszkańców może wynosić więc od 38 tysięcy do 40 tysięcy. Wyliczenie oparto na podstawie sporządzonych umów na wywóz śmieci, gdzie wnosi się opłatę od osoby[21]. Liczba ta odpowiada Radomsku z 1978 roku, gdzie według spisu powszechnego w mieście zamieszkiwało 39 500 mieszkańców. W ciągu ostatnich kilkunastu lat w mieście odnotowuje się ujemny przyrost naturalny oraz ujemne saldo migracji mieszkańców[22]. Przykładowo w 2016 roku w Radomsku urodziło się 378 dzieci, a zmarły 572 osoby, co oznacza, że zmarło o 194 osób więcej, niż się urodziło[23]. Według Polskiej Akademii Nauk w powiecie i Radomsku do 2050 roku ludność zmniejszy się o ok. 30 procent. W powiecie radomszczańskim zostanie 75–78 tys. mieszkańców, w samym Radomsku niespełna 30 tysięcy[24]. Wyludnienie miasta zaczyna stawać się niepokojącym zjawiskiem, które odbija się na życiu gospodarczym miasta[25], a firmy mają problemy ze znalezieniem pracowników[26][27].
Tabela urodzeń i zgonów oraz saldo migracji mieszkańców[10][11][28].
Rok | Liczba urodzeń | Liczba zgonów | Przyrost naturalny | Saldo migracji |
---|---|---|---|---|
2018 | 371 | 545 | -174 | -157 |
2017 | 407 | 568 | -161 | -158 |
2016 | 378 | 572 | -194 | -199 |
2015 | 364 | 538 | -174 | -187 |
2014 | 367 | 512 | -145 | -76 |
2013 | 370 | 556 | -186 | -164 |
2012 | 395 | 536 | -141 | -42 |
2011 | 408 | 574 | -166 | -142 |
2010 | 416 | 539 | -123 | -247 |
2009 | 466 | 554 | -88 | -28 |
2008 | 439 | 536 | -97 | -158 |
2007 | 458 | 538 | -80 | -114 |
2006 | 443 | 508 | -65 | -177 |
2005 | 405 | 503 | -98 | -130 |
2004 | 405 | 533 | -128 | -226 |
W wyniku wyludnienia miasta już od 2013 w Radomsku przedsiębiorstwa zaczęły zatrudniać pracowników z Ukrainy. W 2014 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy w Radomsku zarejestrowano 74 obywateli Ukrainy, w 2015 roku – 329, a w 2016 roku było ich 870. Z każdym rokiem liczba pracowników z Ukrainy zwiększa się. Najwięcej Ukraińców zostało zatrudnionych w Radomsku w Łódzkiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej. Niektóre związki zawodowe w zakładach z Radomska twierdziły, że Ukraińcy zabierają pracę miejscowym. Narastały konflikty polskich pracowników wobec polityki zatrudniania obcokrajowców przez zakłady w Radomsku[29][30]. 19 listopada 2017 roku w Radomsku organizacja ONR zorganizowała marsz przeciwko pracownikom ze wschodu pod hasłami „Chcemy repatrianta, a nie imigranta”, protestując przeciwko zatrudnianiu przede wszystkim Ukraińców przez lokalnych przedsiębiorców[31]. 4 grudnia 2017 w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Radomsku zorganizowano debatę na temat napływu cudzoziemców ze Wschodu na lokalny rynek. Uczestnicy debaty wskazali na potrzebę asymilacji Ukraińców, ich integracji w polskim społeczeństwie[32]. W tym celu również z inicjatywy dzielnicowych z Radomska doszło do spotkania policjantów z 40 pracownikami z Ukrainy z jednej z firm działających na terenie strefy ekonomicznej w Radomsku. Policjanci opowiadali o regulacjach prawnych obowiązujących w Polsce. Wymienili najczęściej popełniane na terenie powiatu radomszczańskiego czyny zabronione, w tym te dokonywane przez cudzoziemców[33][34][35].
Miasto położone jest przy szlakach komunikacyjnych:
Miasto posiada już fragment zachodniej obwodnicy na odcinku od ul. Brzeźnickiej do ul. Krasickiego, przechodzący przez teren Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Obecnie jej projekt obejmuje całą część północną od ul. Brzeźnickiej do ul. Narutowicza. Rozpoczęcie budowy obwodnicy planowane jest na kwiecień 2011. Budowa zachodniej obwodnicy Radomska, zakończyła się pod koniec 2014 r. W międzyczasie trwały rozmowy dotyczące sposobu finansowania i przebiegu południowej obwodnicy Radomska od ulicy Brzeźnickiej do ulicy Krakowskiej.
Przez miasto przebiega Łódzka Magistrala Rowerowa N-S () główną ulicą Tadeusza Kościuszki i dalej.
W Radomsku działa Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacji. Przedsiębiorstwo obsługuje 19 linii miejskich i podmiejskich.
W mieście działa również PKS Radomsko. Firma jest największym radomszczańskim przewoźnikiem wożącym pasażerów na liniach krajowych. Zapewnia bezpośrednie połączenia m.in. do Łodzi, Piotrkowa Trybunalskiego, Częstochowy, Bełchatowa, Wrocławia, Krakowa, Katowic, Przedborza, Kamieńska, Pajęczna oraz wsi na terenie całego powiatu radomszczańskiego i okolic. Dworzec PKS znajduje się obok dworca kolejowego PKP przy ulicy Władysława Reymonta.
Przez Radomsko przebiega od 1846 roku trasa Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, obecnie jest to linia kolejowa nr 1: Warszawa – Skierniewice – Koluszki – Radomsko – Częstochowa – Zawiercie – Granica (Sosnowiec Maczki), z odgałęzieniem do Łodzi Fabrycznej. Radomsko posiada bezpośrednie połączenia kolejowe Regio (Polregio), ŁKA (Łódzka Kolej Aglomeracyjna) oraz TLK i IC (PKP Intercity) z Warszawą, Łodzią, Piotrkowem Trybunalskim, Częstochową, Katowicami, Wrocławiem, Opolem, Krakowem, Toruniem, Bydgoszczą, Gdańskiem, Gdynią, Szczecinem, Koszalinem, Bielskiem-Białą itp.
Najbliżej położonymi portami lotniczymi od miasta Radomska są:
W 2011 otwarto sanitarne lądowisko przy ul. Jagiellońskiej.
Wydarzenia:
Placówki oświatowe na terenie Miasta Radomska[38]:
We wrześniu 2006 roku powstało Ersko, nadające na dwóch kanałach radio internetowe regionu radomszczańskiego. W ofercie jest głównie muzyka techno i dance na kanale głównym oraz inne rodzaje muzyki na kanale „Mix”. Od sierpnia 2008 z Radomska emituje swój sygnał radio RMF Maxxx Kielce/Radom, na 101,1 FM. Od 7 grudnia 2015 roku zaczęło nadawać internetowe radio ERA z Radomska.
Na terenie Radomska działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:
W Radomsku działa „liga miejska szóstek” organizowana przez MOSiR w Radomsku. Na terenie miasta Radomska i powiatu radomszczańskiego działa też Powiatowe Zrzeszenie LZS, które jest organizatorem licznych imprez sportowo-rekreacyjnych o randze gminnej, powiatowej i wojewódzkiej.
Miasta partnerskie[43]:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.