Gorzów Śląski

Gorzów Śląski (pol. hist. Gorzowo, niem. Landsberg^[2][3]) – miasto w województwie opolskim, w powiecie oleskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Gorzów Śląski, nad Prosną. Historycznie leży na Górnym Śląsku^[4].

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Gorzów Śląski

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Fragment wschodniej pierzei rynku
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	oleski
Gmina	Gorzów Śląski
Prawa miejskie	1274
Burmistrz	Rafał Kotarski
Powierzchnia	18,45[1] km²
Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość	2420[1] 131,2 os./km²
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	46-310
Tablice rejestracyjne	OOL
Położenie na mapie gminy Gorzów Śląski Gorzów Śląski
Położenie na mapie Polski Gorzów Śląski
Położenie na mapie województwa opolskiego Gorzów Śląski
Położenie na mapie powiatu oleskiego Gorzów Śląski
51°01′42″N 18°25′28″E
TERC (TERYT)	1608024
SIMC	0931490
Urząd miejski ul. Wojska Polskiego 15 46-310 Gorzów Śląski
Strona internetowa

Gorzów Śląski uzyskał lokację miejską w 1274 roku^[5]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. częstochowskiego.

Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. miasto liczyło 2420 mieszkańców^[1]. Miasto zamieszkuje mniejszość niemiecka.

Położenie

Miasto położone jest w północno-wschodniej części województwa opolskiego, w powiecie oleskim, na pograniczu z województwem łódzkim. Od północy graniczy z gminami łódzkimi Łubnice i Skomlin, od południa z gminą Olesno, od wschodu z gminami: Praszka, Rudniki, Radłów, a od strony zachodniej z gminami: Kluczbork i Byczyna^[6].

Nazwa

Niemiecka nazwa Landsberg oraz polska Gorzowo wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie^[7].

W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość zanotowana jest jako Landisberg. Kronika wymienia również jako osobne miejscowości obecne części lub dzielnice, które zostały w procesach urbanizacyjnych wchłonięte przez miasto: Lesznicz obecnie Leśnik, Gorczow obecne Szczotki, Zarziche, oraz Wenczkowicze obecne Więckowice^[8][9].

Pierwsze wzmianki pochodzą z 1241; 1294 jako „Landesberch stat unde hus”. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Gortzoba^[10]. W dziele Matthäusa Meriana Topographia Bohemiae, Moraviae et Silesiae z 1650 roku miasto wymienione jest pod nazwą Gorzowa^[11]. W 1750 roku polska nazwa „Gorzowo” oraz niemiecka Landsberg wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska^[12].

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod nazwą niemiecką Landsberg oraz polską Gorzow^[13]. Statystyczny opis Prus z roku 1837 notuje „Landsberg (poln. Gorzow)”^[14]. Polską nazwę Gorzów oraz niemiecką Landsberg w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[15].

Topograficzny podręcznik Górnego Śląska z 1865 roku notuje miejscowość pod trzema nazwami polską Gorzów, niemiecką Landsberg oraz łacińską Landsbergia^[16]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany pod koniec wieku XIX wymienia dwie nazwy miejscowości – Landsberg oraz Gorzów^[17].

Zlatynizowana polska nazwa miejscowości umieszczona była kiedyś w herbie miejskim: „Auf alten Stadtwappen findet man die Inschrift: civitatis gorzoviensis”^[18].

Historia

Kościół rzymskokatolicki Trójcy Świętej

Kościół ewangelicko-augsburski Krzyża Jezusowego

Topograficzny podręcznik Górnego Śląska z 1865 roku notuje, że w mieście używanymi przez mieszkańców językami jest polski oraz niemiecki („Es wird polnisch und deutsch gesprochen”^[19]). W plebiscycie górnośląskim, 20 marca 1921, 90,5% głosujących opowiedziało się za pozostaniem miasta w granicach Niemiec, zaś 9,5% za przyłączeniem do Polski. 20 stycznia 1945 miasto zostało zajęte przez wojska radzieckie, następnie wcielone do Polski.

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Gorzowa Śląskiego w 2014 roku^[20].

Zabytki

Budynek poczty

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[21]:

• dwór, ul. Złota 1, z poł. XVIII w.
• nadleśnictwo, ul. Byczyńska 9, d. Zawadzkiego
• zajazd, ul. Byczyńska 12, d. Zawadzkiego 10
• domy, Rynek 1, 2, 9, 10, 11, 18, 19 (domy nr 9-19 nie istnieją).

Inne zabytki:

• cmentarz żydowski
• kościół katolicki pw. Świętej Trójcy z końca XIX wieku, należący do diecezji opolskiej
• kościół ewangelicki Krzyża Jezusowego z l. 1855–1857

Transport

Przebieg projektowanej obwodnicy

Wspólny odcinek dróg krajowych 42 i 45

Przez Gorzów Śląski przebiega wspólny odcinek dwóch dróg krajowych oraz jedna droga wojewódzka:

• droga krajowa nr 45 Złoczew – Wieluń – Gorzów Śląski – Opole – Racibórz
• droga krajowa nr 42 Namysłów – Kluczbork – Gorzów Śląski – Praszka – Radomsko – Starachowice
• droga wojewódzka nr 487 Byczyna – Gorzów Śląski – Olesno

W latach 2019–2022 wybudowano obwodnicę Gorzowa Śląskiego w ciągu DK45, która jest częścią obwodnicy Praszki^[22]. Omija ona miasto od północy z ograniczoną ilością skrzyżowań w formie rond. Obwodnica otwarta została 25 kwietnia 2023 roku^[23].

Przez Gorzów Śląski prowadziła linia kolejowa Praszka – Olesno.

Osobny artykuł: Gorzów Śląski (przystanek kolejowy).

Ludzie związani z Gorzowem Śląskim‎

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Gorzowem Śląskim‎.