Województwo łódzkie (II Rzeczpospolita)

Województwo łódzkie – województwo II Rzeczypospolitej istniejące w latach 1919–1939 ze stolicą w Łodzi.

Ten artykuł dotyczy województwa łódzkiego w II Rzeczypospolitej. Zobacz też: województwo łódzkie.

województwo łódzkie

— województwo —
1920–1939
Herb
Państwo	Polska
Data powstania	14 sierpnia 1919 / 15 lutego 1920[1]
Siedziba wojewody i sejmiku	Łódź
Wojewoda	Henryk Józewski
Powierzchnia	(1931) 19 034 km² (1939) 20 446[2] km²
Populacja (1931) • liczba ludności	2 632 010[3]
• gęstość	138,3 os./km²
Tablice rejestracyjne	ŁD
Adres Urzędu Wojewódzkiego: ul. Ogrodowa 15 Łódź
Podział administracyjny
Liczba powiatów miejskich 1 Liczba powiatów ziemskich 14 Liczba gmin miejskich 39 Liczba gmin wiejskich 237
Położenie na mapie II Rzeczypospolitej

Województwo łódzkie (do 1938) obejmowało wschodnią część obecnego województwa wielkopolskiego z Kaliszem i Koninem oraz południową i centralną część łódzkiego.

W 1930 podzielone było na 13 powiatów ziemskich oraz 1 miejski. W skład województwa wchodziło także 46 miast (1930) i 232 gminy. Graniczyło z 3 województwami: od zachodu z poznańskim, od południa z kieleckim, od północy oraz wschodu z warszawskim, a także od południowego zachodu z Niemcami^[4].

Struktura powierzchni

Według danych z 1929 roku województwo łódzkie miało obszar 19 034 km², w tym:

• grunty orne – 65,6%
• łąki – 7,3%
• pastwiska – 5,6%
• lasy – 13,5%
• nieużytki i tereny przemysłowe – 8%

Demografia

Według pierwszego spisu powszechnego w 1921 roku województwo zamieszkiwało 2 252 769 osób^[5].

Podział ludności ze względu na narodowość^[5]:

• Polacy 1 873 629 (83,2%)
• Żydzi 270 437 (12,0%)
• Niemcy 103 484 (4,6%)

Podział ludności ze względu na wyznanie^[5]:

• rzymskokatolickie 1 734 117 (77%)
• mojżeszowe 326 973 (14,5%)
• ewangelickie 171 169 (7,6%)
• menonickie 12 024 (0,53%)

W roku 1926 ludność województwa zamieszkująca miasta wynosiła 38,7%. Polacy stanowili 83,2% ogółu mieszkańców, Żydzi – 12%, Niemcy – 4,6%. 77% mieszkańców łódzkiego wyznawało religię katolicką, 14,5% mojżeszową, 7,6% ewangelicką i 0,7% grekokatolicyzm.

53,8% mieszkańców województwa łódzkiego zatrudniona była w rolnictwie, 24,6% w przemyśle (głównie włókienniczy), a 8,3% w handlu.

Struktura demograficzna

Liczba ludności (dane z 9 grudnia 1931)

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	2 632 010	100	1 364 825	51,85	1 267 185	48,15
Miasto	1 104 222	41,95	589 824	22,41	514 398	19,54
Wieś	1 527 788	58,5	775 001	29,45	752 787	28,60

Podział administracyjny

Podział na powiaty w latach 1919–1938

Powiat	Miasto powiatowe	Powierzchnia km² (1929)	Ludność (1929)	Gęstość os./km²
brzeziński	Brzeziny	1117	125 029	111,9
kaliski	Kalisz	1480	180 320	121,8
kolski	Koło	1233	112 029	90,9
koniński	Konin	1313	111 415	84,9
łaski	Łask	1403	149 404	106,5
łęczycki	Łęczyca	1316	122 422	93,1
łódzki (miejski)	Łódź	58,75	597 183	10165
łódzki (wiejski)	Łódź	883	110 381	125,1
piotrkowski	Piotrków Trybunalski	2088	197 285	94,5
radomszczański	Radomsko	2113	169 847	80,4
sieradzki	Sieradz	1613	155 425	96,4
słupecki	Słupca	1070	83 985	78,5
turecki	Turek	1248	102 139	81,8
wieluński	Wieluń	2101	181 362	86,3

Największe miasta

Największe miasta województwa łódzkiego

Miasto	Powiat	Ludność (1929)
Łódź	łódzki (miejski)	597 183
Kalisz	kaliski	55 613
Piotrków Trybunalski	piotrkowski	43 437
Tomaszów Mazowiecki	brzeziński	35 484
Pabianice	łaski	34 967
Zgierz	łódzki (wiejski)	24 800
Zduńska Wola	sieradzki	23 540
Radomsko	radomszczański	20 372
Koło	kolski	13 040
Ozorków	łęczycki	12 589
Wieluń	wieluński	11 032
Brzeziny	brzeziński	10 633
Konin	koniński	10 379
Łęczyca	łęczycki	10 267
Turek	turecki	10 073
Sieradz	sieradzki	9284

Podział administracyjny (1939)

Z dniem 1 kwietnia 1938 r. wyłączono z obszaru województwa łódzkiego i przyłączono do województwa poznańskiego powiaty kaliski, kolski, koniński i turecki^[6].

Z dniem 1 kwietnia 1939 r. włączono w obszar województwa łódzkiego: z województwa warszawskiego powiaty: kutnowski, łowicki, rawski i skierniewicki; z województwa kieleckiego powiaty: opoczyński i konecki z wyjątkiem gmin miejskich: Skarżysko-Kamienna i Szydłowiec oraz gmin wiejskich: Bliżyn i Szydłowiec^[7].

Wojewodowie

• 1919–1922 – Antoni Kamieński
• 1922–1923 – Paweł Garapich (p.o.)
• 1923–1924 – Marian Rembowski
• 1924 – Paweł Garapich
• 1925–1926 – Ludwik Darowski
• 1926 – Jan Ossoliński (p.o.)
• 1926–1933 – Władysław Jaszczołt
• 1933–1938 – Aleksander Hauke-Nowak
• 1938–1939 – Henryk Józewski

Wicewojewodowie

• 1920–1922 – Paweł Garapich
• 1922–1926 – Władysław Łyszkowski
• 1926 – Jan Ossoliński
• 1927–1929 – Stanisław Lewicki
• 1929–1931 – Józef Rożniecki
• 1931 – Stefan Kirtiklis
• 1931–1936 – Antoni Potocki
• 1936–1938 – Stefan Wendorff
• 1938–1939 – Józef Jellinek^[8]

Galeria

Województwo łódzkie w szczegółowych danych statystycznych spisu powszechnego z 30.IX.1921 i spisu powszechnego z 9. XII. 1931 r.

• 
  Województwo łódzkie – oficjalne dane GUS spisu powszechnego 1921
• 
  Skorowidz miejscowości 1921 – szczegółowe dane GUS spisu powszechnego 1921 – województwo łódzkie
• 
  Województwo łódzkie – oficjalne dane GUS spisu powszechnego 1931
• 
  Polska, gęstość zaludnienia, 1931
• 
  Podział administracyjny Polski po 1938 r.
• 
  Podział Polski na powiaty (1930) – woj.łódzkie zaznaczone kolorem czerwonym