Radom Główny

Radom Główny – dworzec kolejowy i stacja w Radomiu, w dzielnicy Śródmieście^[1]. Stacja położona jest na szlaku linii kolejowych nr 8, 22 oraz 26^[2]. Według klasyfikacji PKP ma kategorię dworca wojewódzkiego^[3]. Obiekt jest częścią szlaku turystycznego Zabytki Radomia^[4].

Radom Główny

nr rej. 376/A/88 z 04.04.1988
Dworzec kolejowy w Radomiu. Po prawej stronie budynek główny z 1885, po lewej budynek poczekalni z lat 90. XX w.
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Radom
Lokalizacja	Śródmieście
Zarządca	PKP PLK
Data otwarcia	1885
Poprzednie nazwy	Радом (1885–1915) Radom (1916–2021)
Rodzaj	stacja kolejowa
Liczba pasażerów (2018)	4400
Dane techniczne
Liczba peronów	3
Kasy
Linie kolejowe
8 Warszawa Zachodnia – Kraków Główny 22 Tomaszów Mazowiecki – Radom Główny 26 Łuków – Radom Główny
Położenie na mapie Radomia Radom Główny
Położenie na mapie Polski Radom Główny
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Radom Główny
51°23′28,1″N 21°09′18,2″E

Ruch pasażerski

Rok	Wymiana roczna	Wymiana pasażerska na dobę	miejsce w Polsce
2017[5]	1 280 000	3 500	70
2018[6]	1 610 000	4 400	73
2019[5]	1 970 000	5 400	50
2020[5]	1 210 000	3 300	53
2021[5]	1 610 000	4 400	47
2022[7]		6 900	45

Historia

Wybudowana w latach 1882–1885 Kolej Iwanogrodzko-Dąbrowska była szlakiem łączącym wsie Dąbrowa i Iwangorod. Przebiegała przez główne miasta południowej części Królestwa Polskiego, będącego częścią Imperium Rosyjskiego, w tym przez Radom, w którym znajdowała się siedziba zarządu spółki nadzorującej nowo powstałą linię^[8]. Poprowadzenie przez miasto linii kolejowej, zapewniało dogodne i relatywnie szybkie połączenie nie tylko z głównymi miastami regionu, jak np. Warszawą (przez Kolej Nadwiślańską), ale i z tak odległymi ośrodkami jak Petersburg (przez Wilno) i Wiedeń (przez Kraków). Korzystne połączenie kolejowe z wielkimi rynkami zbytu (szczególnie rosyjskim) znacznie przyspieszyło rozwój gospodarczy i urbanistyczny miasta (w tym okresie zabudowano wiele ulic południowej części Śródmieścia, np. Józefa Piłsudskiego czy Stanisława Moniuszki^[9] oraz wybudowano wiele zakładów przemysłowych)^[8]. W 1900 roku kolej Iwanogrodzko-Dąbrowską włączono do Kolei Nadwiślańskiej. W dniu 3 listopada 1918 infrastruktura kolejowa w Radomiu została przejęta przez władze polskie, co upamiętnia tablica umieszczona na budynku dworca^[8]. W 1934 oddano do użytku łączącą Radom ze stolicą tzw. linię radomską^[10]. W 1948 otwarto komunikującą Radom i Łódź linię kolejową nr 22^[11]. W 2015 zakończyła się przebudowa stacji oraz czterokilometrowego odcinka linii kolejowej nr 8, która obejmowała m.in. remont tunelu, przebudowę układu torowego i sieci trakcyjnej, remont peronów, budowę lokalnego centrum sterowania i in. Łączny koszt prac wyniósł ponad 100 mln zł^[12]. W lutym 2019 Koleje Mazowieckie pozyskały 5 działek o łącznej powierzchni 0,35 ha, na których wzniesiona zostanie baza utrzymaniowa dla wykonywania przeglądów w poziomach P1-P2^[13]. W sierpniu 2021, w wyniku rozbudowy radomskiego węzła kolejowego o nowe przystanki osobowe (Radom Stara Wola, Radom Północny, Radom Gołębiów) i wobec perspektywy budowy dwóch kolejnych stacji osobowych (Radom Wschodni oraz Radom Południowy)^[14][15], PKP PLK zwróciły się do rady miejskiej Radomia z prośbą o przyjęcie uchwały umożliwiającej wszczęcie przez zarządcę infrastruktury kolejowej procedury zmiany nazwy stacji z Radom na Radom Główny^[16]. Oficjalnie nowa nazwa stacji funkcjonuje od 12 grudnia 2021^[17].

Gmach dworca

Gmach dworca kolejowego w Radomiu wybudowano w 1885 według projektu Adolfa Schimmelpfenniga, autora projektu m.in. dworca Łódź Fabryczna, na gruntach wsi Prędocinek, leżącej wówczas poza granicami administracyjnymi miasta^[18]. W niezmienionym stanie budynek przetrwał do 1915 roku, kiedy został spalony przez wycofujące się wojska rosyjskie i odbudowany tymczasowo przez okupujących Radom Austriaków. Gmach dworca wraz z całą infrastrukturą kolejową został przejęty przez polskie władze 3 listopada 1918, co upamiętnia tablica zawieszona na fasadzie budynku od strony peronów^[8]. Kolejna przebudowa dworca, tym razem nadająca budynkowi formę renesansu polskiego, uchodzącego za polski styl narodowy, nastąpiła w okresie dwudziestolecia międzywojennego. W tym stanie obiekt przetrwał II wojnę światową, po której wmurowano w fasadę od strony peronów tablicę upamiętniającą radomskich kolejarzy zamordowanych przez Niemców^[8]. Kolejny remont generalny przeprowadzono w latach 1989–1992 według projektu Jerzego Bortkiewicza. Całkowicie zmieniono układ wnętrz starego gmachu (fasada pozostała niezmieniona) i zbudowano nowy budynek poczekalni, stylistycznie nawiązujący do starszego obiektu^[8]. W latach 2012–2013 dokonano kompleksowej modernizacji budynku dworca, która kosztowała łącznie ok. 13 mln złotych^[19][20].

Galeria

• 
  Budynek dworca od strony ulicy Traugutta.
• 
  Budynek dworca – widok od strony zachodniej
• 
  Herb Radomia umieszczony na tympanonie ryzalitu środkowego starego budynku dworca.
• 
  Hala dworca po przebudowie z lat 1989–1992.
• 
  Tablica upamiętniająca przejęcie dworca przez władze polskie w dniu 3 listopada 1918.
• 
  Tablica upamiętniająca radomskich kolejarzy zamordowanych przez Niemców w latach 1939–1945.