Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Dęblin
miasto i gmina w województwie lubelskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Dęblin (dawn. ros. Ивангород, Iwanogród)[3]– miasto w województwie lubelskim, w powiecie ryckim.
Remove ads
Dęblin położony jest w historycznej Małopolsce, w południowo-zachodniej części ziemi stężyckiej, przy ujściu rzeki Wieprz do Wisły, w szerokiej dolinie rzecznej, która osiąga szerokość 15 km. Dolina ma budowę terasową. Najstarsza terasa położona jest 20 m nad zwierciadłem Wisły.
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 31 grudnia 2019 r. miasto miało 16 058 mieszkańców[2].
W 1629 roku właścicielem wsi w powiecie stężyckim województwa sandomierskiego był Piotr Aleksander Tarło[4].
Remove ads
Geneza nazwy
W średniowiecznych zapiskach można się spotkać z nazwami Deblin (1505) i Deblyn (1508) co oznacza, że osada nazywana była wtedy Deblinem. W połowie XVI wieku pojawia się obecna nazwa. Nie istnieje żadna potwierdzona dostatecznymi argumentami hipoteza dotycząca jej pochodzenia. W okresie zaborów, po wybudowaniu w 1842 w pobliżu Dęblina twierdzy, miasto nosiło nazwę Iwanogród (ros. Ивангород), na cześć Iwana Paskiewicza, namiestnika Królestwa Polskiego[5].
W jednym z przedmieść Chicago, Oak Lawn, w którym prawie co piąty mieszkaniec jest polskiego pochodzenia, znajduje się ulica Deblin Lane.
Legenda głosi, że nazwa wzięła się od tego, że w Dęblinie rosło dużo dębów, a w rzekach pływały ryby liny.
W latach 1961–1981 pod polską banderą pływał po morzach europejskich drobnicowiec „Dęblin”[6].
Remove ads
Historia
_(cropped).jpg)
- 1397 – wzmiankowany jako wieś
- XVIII w. – własność Mniszchów
- pocz. XIX w. – własność ks. Aleksandra Jabłonowskiego
- 1838–1878 – u ujścia Wieprza do Wisły rozpoczęta została budowa twierdzy według projektu rosyjskiego generała Iwana Dehna, twórcy twierdz w Modlinie, Warszawie i Brześciu
- 1840 – car Mikołaj I Romanow podarował dobra dęblińskie Iwanowi Paskiewiczowi, stąd do 1915 obowiązywała nazwa Iwanogród
- 1854 – powstała osada Irena (obecna starówka Dęblina z Rynkiem)
- 1877 – uruchomienie linii kolejowej Warszawa-Lublin
- 1885 – uruchomienie linii kolejowej Łuków-Radom oraz Kolei Iwangorodzko-Dąbrowskiej
- 1893 – powstał jeden z pierwszych oddziałów aeronautycznych wojsk carskich wyposażonych w balony obserwacyjne
- 1914 – w sąsiedztwie twierdzy trwały zacięte bitwy pomiędzy wojskami niemieckimi i austriackimi a rosyjskimi
- sierpień 1920 – wyruszyła kontrofensywa wojsk polskich do Bitwy Warszawskiej
- 1927 – przeniesienie z Grudziądza Oficerskiej Szkoły Lotniczej zwanej „Szkołą Orląt”
- 1929 – założono Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa, obecnie siedziba Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych
- sierpień 1941 – hitlerowcy zakładają na terenie dawnej twierdzy (w Cytadeli, Forcie VII i na stokach Reduty Balonna) obóz dla jeńców radzieckich Stalag 307. Ginie ich ok. 80 tys.[7]
- lipiec 1944 – oddział AK Mariana Bernaciaka podczas Akcji Burza w Dęblinie samodzielnie uratował przed zniszczeniem ważne obiekty wojskowe i gospodarcze, uchronił mieszkańców przed wywózką i znęcaniem się przez wycofujących się żołnierzy niemieckich
- sierpień 1944 – na skarpie wiślanej ginie kpr. Michał Okurzały, radiotelegrafista z 1. Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki, ściągając na siebie ogień artyleryjski (na miejscu jego śmierci ustawiono kopiec pamiątkowy)[7]
- 1944 – utworzenie obozu specjalnego NKWD[8].
- 1953 – połączony z Ireną[9]
- 1954 – Dęblin otrzymał prawa miejskie[10]
- 2011 – 1 kwietnia powstało Muzeum Sił Powietrznych
Remove ads
Zabytki
Podsumowanie
Perspektywa
Zabytki w Dęblinie[11]:
- Twierdza Dęblin – fortyfikacje na prawym brzegu Wisły (forty na lewym brzegu znajdują się na terenie woj. mazowieckiego)
- Cytadela w Dęblinie
- Pozostałości fortu I „Nadwiślanka” w Nadwiślance, gm. Stężyca
- Fort II „Mierzwiączka” w Mierzwiączce
- Pozostałości fortu III „Dęblin” w Dęblinie
- Pozostałości fortu IV „Borowa” w Borowej, gm. Puławy
- W parku zespół pałacowy (córka właściciela Dęblina, Jerzego Mniszcha – Maryna Mniszchówna była żoną cara Dymitra Samozwańca I, a po jego śmierci poślubiła Dymitra Samozwańca II)
- Cmentarz wojenny Balonna – założony przez Rosjan w czasie I wojny światowej. Znajduje się na nim 450 grobów (186 imiennych): żołnierzy carskich i austriackich (w tym polskich legionistów) z czasów Wielkiej Wojny, wojny polsko-bolszewickiej, stacjonującego w Dęblinie 15 pułku piechoty „Wilków” oraz polskich i czechosłowackich lotników[12]
- Cmentarz komunalny – groby nieznanego żołnierza i symboliczne pomnik ofiar faszyzmu
- Brama Lubelska i Brama Warszawska
- Pomnik lotników
- Muzeum Sił Powietrznych
- Kościół pw. Chrystusa Miłosiernego (pierwotnie cerkiew w Łosicach z I poł. XVIII w.), przeniesiona do Dęblina w 1928–1929
- Zespół Dworca Kolei Nadwiślańskiej
- Synagoga w Dęblinie – zbudowana w połowie XIX wieku, przy ulicy Okólnej. Podczas II wojny światowej zdewastowana przez hitlerowców. Po wojnie budynek synagogi służył jako łaźnia miejska, następnie przebudowano ją na magazyn. Obecnie nieistniejąca – na jej miejscu stoi sklep AGD-RTV.
Okoliczna przyroda
Na lewym brzegu Wisły, kilkanaście kilometrów od Dęblina, znajduje się jeden z większych kompleksów leśnych w Polsce – Puszcza Kozienicka. Większość jej drzewostanu – głównie w części wschodniej – stanowi sosna. Występują w niej też dęby i graby. W części zachodniej rosną lasy mieszane z jodłą, brzozą, grabem, świerkiem, osiką i jesionem. Miejscami zachowały się nieliczne jawory i modrzewie[13].
Na prawym brzegu Wisły, na północ od Dęblina występują bory sosnowe i sosnowo-dębowe, a w podmokłych dolinach łęgi, najczęściej wierzbowo-topolowe i jesionowo-olszowe. Na tym terenie do większych kompleksów leśnych należą lasy garwolińskie, ciągnące się wzdłuż nadwiślańskiej krawędzi Wysoczyzny Żelechowskiej. Na lewym brzegu Wieprza w północno-zachodniej części Wysoczyzny Lubartowskiej rosną lasy gołębskie.
Remove ads
Struktura powierzchni
Dęblin ma obszar 38,51 km² (2002)[14], w tym:
- użytki rolne: 28%
- użytki leśne: 15%
Miasto stanowi 6,26% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z 31 grudnia 2014[15]:
- Piramida wieku mieszkańców Dęblina w 2014 roku[16].
Ludzie związani z Dęblinem
Gospodarka
Na początku lat 90., wraz z całym krajem, Dęblin przeszedł okres zasadniczych przemian gospodarczych. Duże państwowe przedsiębiorstwa, związane z obronnością kraju, zwalniały pracowników i zmniejszały produkcję. Obecnie obiekty w niektórych wojskowych zakładach są w pełni wykorzystywane i odnajmowane dęblińskim przedsiębiorcom. W mieście powstało około tysiąca nowych prywatnych podmiotów gospodarczych. Otworzono między innymi przedsiębiorstwa przemysłu dziewiarskiego, konfekcyjnego, materiałów budowlanych, przetwórstwa owocowo-warzywnego. Przedsiębiorstwo komunalne przekształcone w spółkę z o.o. również notuje systematyczny wzrost[potrzebny przypis]. Najwięcej osób zatrudnionych jest w przemyśle na rzecz wojska, tj. w Wojskowych Zakładach Lotniczych Nr 3 oraz w Wojskowych Zakładach Inżynieryjnych.
Remove ads
Transport
Dęblin posiada wiele połączeń drogowych i kolejowych. Rangę miasta podnosi usytuowane w nim wojskowe lotnisko Dęblin-Irena. Obecnie lotnisko służy przede wszystkim szkoleniu pilotów.
Dęblin ma liczne połączenia kolejowe, m.in. z Lublinem, Warszawą, Otwockiem, Radomiem, Bydgoszczą, Białą Podlaską, Łukowem, Przemyślem, Szczecinem i Kielcami. Funkcjonuje również komunikacja prywatna. Główne linie to Dęblin PKP – Dęblin Rynek, Dęblin – Stawy – Ryki – Lublin, Dęblin – Ryki – Otwock – Warszawa oraz Dęblin – Puławy.
Dęblin jest ważnym węzłem kolejowym. Przebiegają przezeń: linia kolejowa 7 Warszawa Wschodnia – Dorohusk (przez Lublin) i linia 26 do Radomia (przez Pionki). Dziennie na stacji zatrzymuje się kilkadziesiąt pociągów regionalnych i międzyregionalnych.
Przez miasto przechodzą drogi krajowe i wojewódzkie:
- droga krajowa nr 48 Kock – Dęblin – Tomaszów Mazowiecki
- droga wojewódzka nr 801 Warszawa – Dęblin – Puławy
Oświata
- Szkoły podstawowe[17]
- Szkoła Podstawowa Nr 2 im. -Władysława Broniewskiego
- Szkoła Podstawowa Nr 3 im. Marii Curie Skłodowskiej
- Szkoła Podstawowa Nr 4 im. Bohaterów Lotnictwa Polskiego
- Szkoła Podstawowa Nr 5 im. gen. Władysława Sikorskiego
- Szkoły średnie[18]
- Liceum Ogólnokształcące im. 15 P.P. „Wilków”
- Zespół Szkół Zawodowych Nr 1 im. gen. Franciszka Kleeberga
- Zespół Szkół Zawodowych Nr 2 im. Marii Dąbrowskiej
- Ogólnokształcące Liceum Lotnicze im. F. Żwirki i S. Wigury
- Szkoły wyższe
Remove ads
Wspólnoty wyznaniowe
Większość mieszkańców Dęblina stanowią katolicy. W mieście działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:
- zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów
- Kościół Ewangelicznych Chrześcijan:
- zbór Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan[19]
- zbór Dęblin (Sala Królestwa ul. Ogrodowa 18A)[20]
Remove ads
Sport
Największym klubem sportowym w miejscowości jest występujący aktualnie w A klasie MKS „Orlęta 1925” Dęblin. Orlęta 1925 są kontynuatorem tradycji założonego w 1925 roku Wojskowego Klubu Sportowego Orlęta Dęblin. Na dzisiaj we wszystkich sekcjach klubu zrzeszonych jest ponad 200 osób w tym 100 dzieci. Drużyna szachowa Czarni Dęblin z powodzeniem występuje w II Lidze Seniorów. W miejscowości działa również klub piłkarski Gabaryty Dęblin. Drużyna występuje obecnie w B klasie. Działa też klub tenisa stołowego U-MKTS LOB Dęblin, którego dwa zespoły występują obecnie w IV Lidze Lubelskiej.
Miasta partnerskie
Sąsiednie gminy
Puławy, Ryki, Stężyca, Sieciechów.
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads