Rumia

Rumia (kaszb. Rëmiô, niem. Rahmel^[2]) – miasto w województwie pomorskim, w powiecie wejherowskim nad Zagórską Strugą. Z miastami Wejherowem i Redą tworzy zespół trzech miast zwany Małym Trójmiastem Kaszubskim.

Rumia

miasto i gmina
Rumia z lotu ptaka
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	wejherowski
Aglomeracja	trójmiejska
Prawa miejskie	7 października 1954
Burmistrz	Michał Pasieczny
Powierzchnia	30,1 km²
Wysokość	7–169,4 m n.p.m.
Populacja (31.12.2023) • liczba ludności • gęstość	53 316[1] 1771 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 58
Kod pocztowy	84-230 i 84-232
Tablice rejestracyjne	GWE
Położenie na mapie powiatu wejherowskiego Rumia
Położenie na mapie Polski Rumia
Położenie na mapie województwa pomorskiego Rumia
54°34′14″N 18°23′16″E
TERC (TERYT)	2215021
SIMC	0934694
Hasło promocyjne: Rumia – naturalnie pomysłowa
Urząd miejski Urząd Miasta Rumi ul. Sobieskiego 7 84-230 Rumia
Strona internetowa
BIP

Wieś duchowna położona była w II połowie XVI wieku w powiecie puckim województwa pomorskiego^[3]. W latach 1945–1975 miasto administracyjnie należało do tak zwanego dużego województwa gdańskiego, a w latach 1975–1998 do tak zwanego małego województwa gdańskiego.

Według danych z 31 grudnia 2022 Rumia liczyła 52 634 mieszkańców^[4]. Jest największym polskim miastem niebędącym siedzibą powiatu oraz największym miastem pod względem mieszkańców w powiecie wejherowskim.

Struktura powierzchni

Według danych z 2002 Rumia ma obszar 32,86 km²^[5], w tym:

• użytki rolne: 26%
• użytki leśne: 44%

Miasto stanowi 2,35% powierzchni powiatu.

W 2021 ustalono, że na 32 km ulic w mieście znajduje się 4387 nośników reklamowych^[6].

Sąsiednie gminy

Gdynia, Kosakowo, Puck (gmina wiejska), Reda, Wejherowo.

Historia

• VI–IV wiek p.n.e. – osada (wykopaliska) pochodząca z wczesnej epoki żelaza.
• 1223/1224 – pierwsza wzmianka w bliżej niedatowanym dokumencie^[7], w którym książę pomorski Świętopełk nadaje wieś Ruminę opactwu cystersów z Oliwy. Klasztor pozostaje w jego posiadaniu do 1772.
• 1870 – doprowadzenie kolei.
• 1892 - wieś ma razem z folwarkiem 932 mieszkańców. 728 Kaszubów (709 katolików i 19 ewangelików), 201 Niemców (15 katolików i 186 ewangelików) oraz 3 Żydów.^[8]
• 1913 - we wsi jest 5 wiekszych właścicieli ziemskich: Albert Dodenhoeft, A.Gerlach, Kurt Gerlach, Josef Kreft i Leo Kreft. 3 karczmarzy: Stanislaus Baranowski, Wilhelm Bombel oraz pani Markowz. Właścicielem młyna i tartaku jest R.H. Kuel, drugi tartak prowadzi Franz Stalinski. Są 2 przedsiębiorsta budowlane prowadzone przez Franza Rosinke i Theodora Schlossa. We wsi jest 3 rzeźników: Jul. Bartz, Jul. Klawikowski i pani L. Buszkiewicz. Działa tez 2 kowali Adolf Gillmann i Jul. Reinke, 2 krawców Johaness Frochmeyer i Paul Leihe, 2 szewców Adam Klebba i Rudolf Schroeder. Jest tez szklarz Michael Bladowski i fryzjer Hans Rohde. Kołodziejem jest J. Dawidowski. Są sklepy: budowlany, metalowy, galanteryjny, odzieżowy, z porcelaną i artykułami z wełny.^[9]
• 10 lutego 1920 – wkroczenie Wojska Polskiego.
• 1939 – w walkach obronnych ginie 2 tys. żołnierzy polskich. W dniach 9-11 września żołnierze 322 Pułku Piechoty armii niemieckiej zabili 21 jeńców polskich w Białej Rzece (osiedle Rumi)^[10].
• 1939–1945 – niemiecka okupacja Rumi. Zamiana ul. Jana III Sobieskiego na Adolf Hitler Strasse^[11].
• 13–27 marca 1945 – niemiecka obrona Góry Markowca.
• 1945 – w walkach z armią niemiecką ginie 4,5 tys. żołnierzy polskich i radzieckich.
• 1954 – prawa miejskie – miasto powstało z połączenia wsi: Rumia, Zagórze, Biała Rzeka, Szmelta i Janowo.
• 1 stycznia 2001 – przyłączenie do miasta wsi Kazimierz z gminy Kosakowo^[12] (decyzja cofnięta kilka miesięcy później).

Epizod lotniczy

Osobny artykuł: Lotnisko w Rumi.

W latach 1928–1931 nastąpiła parcelacja majątku ziemskiego należącego do Dymitra Andault de Langeron, niegdyś folwarku cysterskiego. Tym samym władze gminne uzyskały 280 ha ziemi. Część przejęli lokalni rolnicy, pozostały teren przeznaczono na budowę lotniska^[13]. W sierpniu 1931 Aeroklub Gdański, niemogący korzystać z lotniska Gdańsk – Wrzeszcz, założył w Rumi ośrodek szkoleniowy i siedzibę klubu. W początkowym okresie wykorzystywano samoloty typu PZL.5. W 1932 zapadła decyzja o budowie lotniska w Rumi. 1 maja 1935, na przedłużeniu ul. Żwirki i Wigury uruchomiono lotnisko cywilne dla Gdyni („Port lotniczy Gdynia w Rumi-Zagórzu”), sukcesywnie je rozbudowując w kolejnych latach. Po wybudowaniu budynku dworca w 1936 (o kubaturze około 12 000 m³, wyłożonego różowym marmurem, z urzędem pocztowym Gdynia 1 – Port Lotniczy), obsługiwano połączenia z Warszawą, w początkowym okresie przez Gdańsk. Od 1939 istniały połączenia z Kopenhagą i Wenecją; wcześniej uruchomiono linie Gdynia – Rzym i Gdynia – Budapeszt – Belgrad^[14]. W 1937 lotnisko obsłużyło blisko 3 tysiące pasażerów. Utrzymywano też stałe połączenie z Gdańskiem samolotami typu Fokker F-VII/1M. Przed wybuchem wojny lotnisko dysponowało dwiema drogami startowymi o nawierzchni darniowej (o dług. około 1300 m każda) oraz dwoma hangarami konstrukcji łukowej (o wymiarach 40 x 50,6 m). Lotniskiem zapasowym było lądowisko w majątku Nowe Obłuże, obecnie Gdynia Babie Doły, dzisiejszy Port lotniczy Gdynia-Kosakowo. Na lotnisku montowano też sprowadzane z USA dla PLL LOT samoloty typów Lockheed L-10A Electra oraz L-14H Super Electra, również dla jugosłowiańskich linii lotniczych Aeroput i rumuńskich Lares. Od 1932 rumskie lotnisko stanowiło również zaplecze dla Morskiego Dywizjonu Lotniczego z Pucka. W 1939 podczas uroczystości patriotycznej gościem lotniska był płk Stanisław Dąbek.

Góra Markowca – w czasie okupacji stanowisko radaru i dział przeciwlotniczych

W czasie okupacji niemieckiej w latach 1941–1942 Niemcy rozbudowali tutejsze lotnisko, które wraz z puckimi obiektami lotniczymi tworzyło Gdyński Zespół Lotniskowy. Obiekty pełniły funkcje pomocnicze oraz stanowiły zaplecze dla fabryk produkujących części samolotowe – Niemcy kontynuowali produkcję samolotów dla niemieckiej Luftwaffe, fabryka istniała w Zagórzu – Gemeinschaftslager-Flugzeugwerk-Kurt-Kannenberg (po 1945 teren pofabryczny zajmowany był przez Rumskie Zakłady Garbarskie, obecnie znajduje się tu Galeria Rumia), pozostałe zakłady rozlokowano w Gdyni. W zakładach tych pracowali jeńcy wojenni, na obszarze obecnej Rumi w okresie okupacji działało kilka obozów pracy, w tym wyżej wspomniana fabryka w Zagórzu. Produkowano tu myśliwce typu Focke-Wulf Fw 190, bombowce Heinkel He 111 oraz Junkers Ju 288. Na Górze Markowca Niemcy umieścili stanowisko radaru przeciwlotniczego Würzburg FuMG 62, baterię czterech dział przeciwlotniczych 105 mm, poczwórnie sprzężone działko 20 mm oraz dalmierz artyleryjski. Resztki tych instalacji są widoczne nadal^[15]. W marcu 1945 w wyniku niemieckich działań minerskich i późniejszych bombardowań alianckich lotnisko zostało zniszczone i w latach powojennych uległo likwidacji. Na jego miejscu powstało osiedle domów jednorodzinnych. W ostatnich latach niszczone są pozostałości rumskiego lotniska (przykładem jest schron-magazyn przy ul. Tysiąclecia)^[16], na skrzyżowaniu ulic Sędzickiego oraz Żwirki i Wigury zachował się jednoosobowy schron naziemny – stanowisko obserwacyjne, obecnie wykorzystywany jako słup ogłoszeniowy. Na przedłużeniu ul. I Dywizji Wojska Polskiego pod wsią Kazimierz znajduje się pozostałość drogowego odcinka lotniskowego (DOL) wraz ze stojanką. Obiekt związany z lotniskiem Marynarki Wojennej w Babich Dołach^[17].

Dzielnice Rumi

Rumia na niemieckiej mapie sztabowej, przed 1939

Rumia nie jest administracyjnie podzielona na dzielnice. Rumia powstała w wyniku połączenia kilku wsi i ich nazwy zwyczajowo funkcjonują jako nazwy dzielnic i osiedli miasta^[18]:

• Biała Rzeka
• Janowo
• Lotnisko
• Stara Piła
• Stara Rumia
• Szmelta
• Zagórze

Demografia

Według danych GUS 31 grudnia 2023 miasto miało 53 316 mieszkańców^[4]. W ciągu ostatnich lat obserwuje się stały wzrost liczby ludności spowodowany głównie dodatnim saldem migracji z Gdyni i całego Trójmiasta.

Piramida wieku mieszkańców Rumi w 2021^[4]:

Struktura demograficzna mieszkańców Rumi według danych z 31 grudnia 2007:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
Jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
Populacja	44 796	100	22 966	51,27	21 830	48,73
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat)	9061	20,23	4356	9,72	4705	10,5
Wiek produkcyjny (18–65 lat)	29 934	66,82	14 773	32,98	15 161	33,84
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat)	5801	12,95	3837	8,57	1964	4,38

Zmiana liczby ludności na przestrzeni lat

Dane od 2007 według GUS^[19], według faktycznego miejsca zamieszkania:

Rumia Szmelta

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego – widok z chóru kościelnego

Rok	Liczba ludności
2007	44 796
2008	45 095
2009	45 679
2010	46 107
2011	46 714
2012	47 148
2013	47 374
2014	47 506
2015	47 812
2016	48 095
2017	48 632
2018	49 031
2019	49 230
2020	49 536
2021	49 672
2022	52 634

Według danych z 2019 dochód gminy na mieszkańca wynosił 4806 zł^[20].

Zabytki

Ruiny kościoła Świętego Krzyża

Zabytkami prawnie chronionymi są^[21]:

• Cmentarz rzym.-kat., ul. Kościelna 19, 1538 / 2. poł. XIX w.,
• Ruiny kościoła Świętego Krzyża.

Poza rejestrem zabytków znajduje się natomiast 200-letni piętrowy dworek w stylu klasycystycznym z przełomu XVIII/XIX w., znajdujący się przy ul. Mickiewicza 19 w parku nad Zagórską Strugą – obecnie siedziba powstałego w 1963 miejskiego domu kultury (tzw. Dworek Pod Lipami).

Gospodarka

Według danych z 31 grudnia 2022 Rumia miała 5,4% mieszkańców bezrobotnych^[4]. Budżet miasta na 2022^[22]:

Stacja uzdatniania wody dla Gdyni

• Dochody: 228.239.272 zł
• Wydatki: 258.328.972 zł

Ważniejsze zakłady przemysłowe

• Fabryka Kotłów FAKO SA w Janowie
• RLS w Zagórzu (wchodzi w skład grupy Stoczni Remontowej w Gdańsku)
• Fabryka Mebli Tapicerowanych „Meblomak” w Janowie
• Fabryka Nici „Amanda” w Janowie
• Grupa Kapitałowa „Rubo” w Janowie; produkcja i serwis rusztowań

Ważniejsze zakłady spożywcze i handlowe

• Zakłady Mięsne „Kummer” w Rumi
• Palarnia Kawy „Darboven Poland” w Janowie
• Centra Handlowe „Port Rumia” w Białej Rzece (niedaleko granicy z Redą) i „Galeria Rumia” w Zagórzu
• Restauracje sieciowe McDonald’s i KFC
• Castorama
• Leroy Merlin

Transport

Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Drogi krajowe i wojewódzkie

Przez Rumię przebiega droga wojewódzka nr 468 (dwupasmowe ulice Jana III Sobieskiego i Grunwaldzka), dawniej przebiegał tu odcinek drogi krajowej nr 6, jednak po ukończeniu trasy kaszubskiej, straciła ona miano drogi krajowej^[23][24].

Swoją trasę do niedawna rozpoczynała tu droga wojewódzka nr 100 (jednopasmowe ulice Starowiejska i I Dywizji Wojska Polskiego) jednak po przejęciu drogi przez władze powiatu puckiego, rada powiatu uchwaliła, że drogę pozbawia się kategorii drogi powiatowej^[25][24].

Transport zbiorowy

Pociągi

Przez Rumię kursują pociągi na liniach kolejowych 202, 228 i 250. Pasażerowie mogą korzystać z 2 stacji:

Nazwa	Zdjęcie	Linie kolejowe	Rodzaje przewozów	Ilość pasażerów dziennie
Rumia		202 228250	pociągi dalekobieżne pociągi regionalne pociągi podmiejskie	ok. 10 700[26]
Rumia Janowo		250	pociągi podmiejskie	ok. 1500–2000[26]

Autobus ZKM Gdynia jadący ul. Hieronima Derdowskiego

Autobusy miejskie

W Rumi komunikacja miejska na zlecenie Gminy Miasta Rumi jest obsługiwana przez ZKM Gdynia. Przez Rumię przejeżdżają autobusy MZK Wejherowo (działające na zlecenie Gminy Miasta Redy). Uczniowie z adresem zamieszkania w Rumi mają uprawnienia do bezpłatnych przejazdów na terenie miasta tylko autobusami ZKM Gdynia.

Autobusy regionalne

Przez Rumię przejeżdżają obecnie 3 linie organizowane przez PKS Gdynia^[27]: 650 z Gdyni do Karwi, 651 z Gdańska do Karwi (nie zatrzymuje się jednak w Rumi) i 656 z Rumi do Pucka.

Zobacz też: Lotnisko (dzielnica Rumi).

• 
  Ulica Pomorska
• 
  Ulica Sobieskiego
• 
  Rondo Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Rumi u zbiegu ulic Gdańskiej i Dębogórskiej
• 
  Ulica Różana

Media

• Radio Kaszëbë
• „Goniec Rumski” – dodatek do „Polski – Dziennika Bałtyckiego”
• Portal „Rumia NaszeMiasto”
• „Gazeta Rumska”
• „Radio Norda FM”
• tymczasemwrumi.pl

Oświata

Pomnik Józefa Wybickiego – autora hymnu narodowego

Szkoły podstawowe:

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Józefa Wybickiego
• Szkoła Podstawowa nr 8 im. ks. Stanisława Ormińskiego
• Szkoła Podstawowa nr 6 im. Aleksandra Majkowskiego
• Szkoła Podstawowa nr 9 im. Kapitana żeglugi wielkiej Karola Olgierda Borchardta

• Szkoła Podstawowa nr 4 im. Janusza Korczaka
• Szkoła Podstawowa nr 10 im. Jana Brzechwy

• Szkoła Podstawowa nr 7 im. Karola Wojtyły
• Publiczna Szkoła Podstawowa Sióstr Salezjanek im. Świętej Rodziny w Rumi
• Ekologiczna Szkoła Społeczna
• Salezjańska Szkoła Podstawowa im. św. Dominika Savio
• Szkoła Podstawowa KREATYWNI

Szkoły średnie:

• II Liceum Ogólnokształcące im. Józefa Teodora Konrada Korzeniowskiego
• Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące im. św. Jana Bosko
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1
• I Liceum Ogólnokształcące im. Książąt Pomorskich
• Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych
• Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2 im. Hipolita Roszczynialskiego
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa

Sport

• EDF Wybrzeże APS TPS Rumia – siatkówka kobiet
• „Siódemka” Rumia – Bieg na Orientację BnO
• Rugby Club Arka Rumia
• Orkan Rumia – piłka nożna mężczyzn
• OKS Janowo – piłka nożna mężczyzn
• R.F.T.R. (Rumski Freeridowy Team Rowerowy) klub kolarstwa ekstremalnego
• RKS Rumia (Rumski Klub Sportowy) – lekkoatletyka
• RKS Janowo (Rumski Klub Sportowy) – piłka nożna
• Tri-Team Rumia – triathlon i pływanie
• KJF Spin On Rolls Rumia – jazda figurowa na rolkach

Wspólnoty wyznaniowe

Parafia Bł. Edmunda Bojanowskiego w Białej Rzece

Parafia Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych w Rumi

Kościół parafialny św. Jana z Kęt w Janowie

Neorenesansowy kościół Podwyższenia Krzyża Świętego, z lat 1913–1918

Kościół św. Józefa i św. Judy Tadeusza

Kościół rzymskokatolicki

Osobny artykuł: Festiwal Pieśni Maryjnych im. bł. Jana Pawła II w Rumi.

Parafie: na terenie miasta jest 5 parafii, które wchodzą w skład dekanatu Reda:

• parafia pw. Bł. Edmunda Bojanowskiego i Antoniego Padewskiego w Białej Rzece.
• parafia pw. św. Jana z Kęt w Janowie
• parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych
• parafia pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Starej Rumi
• parafia pw. św. Józefa i Św. Judy Tadeusza w Zagórzu

Domy zakonne:

• Dom zakonny Sióstr Zmartwychwstania Pańskiego
• Domy zakonne Towarzystwa Salezjańskiego (Salezjanie)
• Domy zakonne Córek Maryi Wspomożycielki (Salezjanki)

Kościoły protestanckie

• Kościół Chrześcijańska Wspólnota Jordan^[28]

Świadkowie Jehowy

• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Rumia (Sala Królestwa ul. Mickiewicza 33)^[29]

Buddyzm

• Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu

Kościół Ewangelicki

Kościół Ewangelicki w Rumi – neogotycki kościół zbudowany w latach 1858–1859 w Rumi. Poświęcony 24 lipca 1859. W czasie II wojny światowej doznał znaczących uszkodzeń. Po wojnie kościół został rozebrany i częściowo zaadaptowany na salę gimnastyczną Szkoły Podstawowej nr 1. Przy kościele istniały cmentarz ewangelicki i szkoła.

Administracja

Rumia jest gminą miejską. W tutejszej radzie miasta zasiada 21 radnych. Miasto jest członkiem następujących organizacji: Związek Miast Polskich, Komunalny Związek Gmin „Dolina Redy i Chylonki”, Metropolitalny Związek Komunikacyjny Zatoki Gdańskiej oraz Stowarzyszenie Turystyczne „Ziemia Wejherowska”.

Zarządzający Rumią

• 1920–1933 Izydor Wysiecki (wójt)
• 1933–1934 Hilary Jarzębiński (wójt)
• 1934–1939 Hipolit Roszczynialski (wójt)
• 1939–1943 Max Hils (komisarz urzędowy)
• 1943–1945 Paul Hoering (komisarz urzędowy)
• 1945 Feliks Sobecki (wójt)
• 1945–1946 Wojciech Marczyński (wójt)
• 1946–1947 Klemens Literski (wójt)
• 1947–1950 Marian Dudzik (wójt)
• 1950–1952 Leon Kulling (przewodniczący Prezydium Gminnej Rady Narodowej (GRN))
• 1950–1952 Władysław Lessnau (przewodniczący Prezydium GRN)
• 1952–1954 Roman Paszki (przewodniczący Prezydium GRN)
• 1954–1962 Jan Kłosiński (przewodniczący Prezydium Miejskiej Rady Narodowej (MRN))
• 1962–1965 Antoni Zelewski (przewodniczący Prezydium MRN)
• 1965–1968 Wojciech Elke (przewodniczący Prezydium MRN)
• 1968–1975 Jerzy Kijak (przewodniczący Prezydium MRN; od 1973 naczelnik)
• 1975–1982 Apolinary Bittner (naczelnik)
• 1982–1987 Zdzisław Kończyński (naczelnik)
• 1987–1990 Seweryn Czoska (naczelnik)
• 1990–1992 Tadeusz Wolski (burmistrz)
• 1992–2002 Jan Klawiter (burmistrz)
• 2002–2014 Elżbieta Rogala-Kończak (burmistrz)
• od 2014 Michał Pasieczny (burmistrz)

Honorowi obywatele miasta

• Robert Korzeniowski
• Gunnar Legnegard
• Teresa Kulig-Viklund
• Edmund Wittbrodt
• Zygmunt Milczewski
• Katarzyna (Joanna) Kurowska
• Henryk Skorowski

Imię „Rumia” nosiły lub noszą

• Drobnicowiec Polskich Linii Oceanicznych typu B-53/34 zbudowany w 1956 w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni.
• Jacht szkolny Marynarki Wojennej RP typu Delphia 40 zbudowany w 2008 w Olecku.

Współpraca

Miasta siostrzane (zaprzyjaźnione)

•  Polska, Dęblin
•  Francja, Le Creusot
•  Szwecja, gmina Hultsfred
•  Niemcy, Blieskastel

Miasta stowarzyszone

• Reda (w ramach Małego Trójmiasta Kaszubskiego)
• Wejherowo (w ramach Małego Trójmiasta Kaszubskiego)

Zobacz też

Zobacz hasło Rumia w Wikisłowniku

• Małe Trójmiasto Kaszubskie
• Ludność Rumi
• gmina Rumia
• gromada Rumia
• Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Rumi
• Kościół Ewangelicki w Rumi