Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Wieprz (rzeka)
rzeka w Polsce, prawy dopływ Wisły Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Wieprz – rzeka w południowo-wschodniej Polsce, prawy dopływ Wisły[4], o długości 303 km i powierzchni dorzecza wynoszącej ponad 10 tysięcy km².
Remove ads
Remove ads
Położenie i przebieg
Podsumowanie
Perspektywa
Źródła rzeki znajdują się na Roztoczu Środkowym, pomiędzy miejscowościami Wieprzowe Jezioro i Wieprzów Ordynacki[5] w pobliżu Tomaszowa Lubelskiego na wysokości 273 m n.p.m.[6] Niedaleko źródła przebiega dział wód II rzędu, oddzielający dorzecze Wieprza od dorzecza Bugu. Źródła Huczwy, położone ok. 4 km na południowy wschód oraz Sołokii, położone ok. 4 km na południowy zachód od Wieprzowa Tarnawackiego, leżą już w dorzeczu Bugu[7]. Ujście rzeki do Wisły znajduje się na południowy zachód od Dęblina[8]. Cały bieg rzeki znajduje się w granicach województwa lubelskiego.
W górnym biegu rzeka przepływa przez roztoczańskie wzgórza o wysokościach względnych przekraczających często 100 metrów i nachyleniu przekraczającym 20%.[9] Następnie wody rzeki kierują się na północ i przepływają przez Padół Zamojski. W środkowym biegu głęboko wcięta dolina Wieprza rozdziela Działy Grabowieckie od Wyniosłości Giełczewskiej. Następnie rzeka przepływa przez Obniżenie Dorohuckie, północną część Płaskowyżu Świdnickiego oraz Wysoczyznę Lubartowską, by w końcowym biegu, Pradoliną Wieprza, skierować się na zachód, w kierunku Wisły.
Zlewnia górnego i środkowego Wieprza zbudowana jest głównie z utworów kredowych, trzeciorzędowych i czwartorzędowych. Przeważają skały takie jak gezy, opoki, margle i wapienie margliste. Wśród utworów trzeciorzędowych (zwłaszcza na Roztoczu i w północno-wschodniej części Wyżyny Lubelskiej), obserwuje się piaski, piaskowce i wapienie mioceńskie. Duże powierzchnie pokryte są utworami czwartorzędowymi, zwłaszcza glinami morenowymi, piaskami, żwirami rzecznymi i fluwioglacjalnymi oraz osadami mulastymi i pylastymi. Znaczne powierzchnie w zlewni rzeki zajmują utwory lessowe[9].
Spadek podłużny doliny Wieprza na poszczególnych odcinkach wynosi[9]:
- 1,24‰ pomiędzy źródłami a Zwierzyńcem,
- 0,65‰ pomiędzy Zwierzyńcem a Krasnymstawem
- 0,26‰ pomiędzy Krasnymstawem a Łęczną
- 0,34‰ pomiędzy Łęczną a Lubartowem
- 0,35‰ pomiędzy Lubartowem a ujściem
Remove ads
Ekologia
Podsumowanie
Perspektywa
Ochrona środowiska
Rzeka przepływa przez Roztoczański Park Narodowy oraz parki krajobrazowe: Krasnobrodzki, Szczebrzeszyński, Nadwieprzański, a także miasta: Krasnobród, Zwierzyniec (zalew Rudka[10]), Szczebrzeszyn, Krasnystaw, Łęczną, Lubartów i Dęblin[11].
W biegu rzeki znajduje się 5 obszarów Natura 2000[12]: Roztocze, Ostoja Nieliska, Izbicki Przełom Wieprza, Dolina Środkowego Wieprza i Dolny Wieprz.
Wieprz płynie przez obszar słabo uprzemysłowiony, toteż poza ściekami komunalnymi odprowadzanymi z miejscowości zlokalizowanych w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki i jej dopływów, do Wieprza trafiają zrzuty jedynie z nielicznych zakładów przemysłowych[2]. Skład chemiczny wód Wieprza kształtują trzy główne czynniki:
- antropogeniczny - związany z gospodarką ściekami komunalnymi, wpływający dodatnio na zawartość potasu, sodu, chlorków i siarczanów.
- naturalny - związany z wietrzeniem i erozją skał znajdujących się na terenie zlewni, wpływający na zawartość wapnia, magnezu i strontu.
- antropogeniczny - związany z wykorzystywaniem przez człowieka cynku i ołowiu[2].
Flora[13]
W wodach górnego Wieprza zaobserwować można 28 gatunków makrofitów. Licznie występują przedstawiciele gatunków to: mozga trzcinowata, psianka słodkogórz, gałęzatka, jeżogłówek, moczarka kanadyjska i rdest plamisty.
Fauna
Górny odcinek rzeki Wieprz stanowi krainę pstrąga i lipienia. Fragment między Krasnobrodem a Szczebrzeszynem znajduje się w wykazie wód górskich PZW[14]. Występują tu również raki[15]. Ostoja Nieliska stanowi siedlisko znacznej liczby gatunków ptaków, wśród których najliczniej występujące to: krzyżówka, batalion, świstun, cyranka, łyska, Żuraw zwyczajny, łabędź niemy. Można zaobserwować również ptaki rzadko występujące na terenie kraju takie jak orlik krzykliwy, puchacz, czy symbol państwa polskiego - bielika[16].
Remove ads
Gospodarka i turystyka
Podsumowanie
Perspektywa
Wieprz jest połączony z Krzną przez najdłuższy w Polsce kanał melioracyjny Wieprz-Krzna. Na żadnym odcinku rzeki nie wyznaczono śródlądowej drogi wodnej[17].
Na wielu odcinkach rzeki znajdują się liczne wypożyczalnie kajaków. Do turystyki kajakowej najlepiej nadają się wody Wieprza położone poniżej miejscowości Hutki[18]. Odcinek rzeki przebiegający przez Roztoczański Park Narodowy jest wyłączony z tego typu aktywności, zgodnie z regulaminem Parku[19]. Rzeka na całej długości meandruje; występują nieliczne przenoski i sztuczne przeszkody. W Krasnymstawie znajduje się przystań kajakowa z zatoką, slipem, schodami i murem oporowym[20] W Krasnobrodzie zlokalizowany jest zalew o powierzchni 17 ha i maksymalnej głębokości 2,5 m[21]. Sztuczny zbiornik wodny znajduje się również w Zwierzyńcu. Na obu akwenach wyznaczone są kąpieliska oraz dostępna jest infrastruktura turystyczna. Na rzece zlokalizowany jest również sztuczne jezioro w Nieliszu, zasilane przez rzekę Pór[22].
W dolinie rzeki znajduje się Zagroda Guciów uznana przez National Geographic Traveler za jeden z 7 nowych cudów Polski[23]. Z rzeką związane są liczne piesze szlaki i ścieżki turystyczne, w szczególności na odcinku roztoczańskim, ale także w dolnym biegu rzeki[24]. W dolinie rzeki istnieją również trasy rowerowe, takie jak siedemnastokilometrowy Szlak rowerowy Nad Wieprzem[25] oraz najdłuższy w Polsce szlak rowerowy - Green Velo przebiegający doliną Wieprza na odcinku od Zwierzyńca do Krasnegostawu[26]. Wzdłuż rzeki powstają liczne miejsca wypoczynku, często o charakterze tymczasowym. Ich liczba stale rośnie, jednak lokalizacja jest zmienna i uzależniona od wielu czynników – zarówno naturalnych, jak i społecznych[27].
Historia
Podczas wojny polsko-bolszewickiej, latem 1920 roku, Wojsko Polskie znajdowało się w odwrocie po wyprawie kijowskiej. Armia sowiecka podchodziła w okolice Warszawy. Dowództwo Wojska Polskiego podjęło decyzję o kontrnatarciu. Tadeusz Rozwadowski skupił w okolicach Dęblina nad rzeką znaczne zgrupowanie wojsk. Do przeprowadzenia uderzenia na pozycje bolszewickie zgromadzono niemal pięćdziesiąt tysięcy żołnierzy wspieranych przez karabiny maszynowe i artylerię. Naprzeciw stało zaledwie 11 tysięcy żołnierzy Grupy Mozyrskiej. 16 sierpnia polskie wojska zaatakowały. Manewr zakończył się bardzo szybkim sukcesem i już pierwszego dnia polskie siły kontrolowały obszar od Garwolina aż po Włodawę. Kolejnego dnia dokonano natarcia w kierunku Mińska Mazowieckiego siłami wzmocnionymi o pięć sekcji czołgów, dziesięć samolotów i trzy pociągi pancerne. Bolszewicy zostali wyparci aż do Bugu[28].
We wrześniu 1939 rozegrała się nad Wieprzem druga po bitwie nad Bzurą największa batalia kampanii wrześniowej – kilkudniowe walki pod Tomaszowem (okolice Tarnawatki, Zielonego i Krasnobrodu).
Remove ads
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads