Biblioteka Narodowa (Warszawa)

Biblioteka Narodowa (BN) – polska biblioteka narodowa w Warszawie, znajdująca się przy alei Niepodległości 213 na Polu Mokotowskim, w dzielnicy Ochota. Jedna z najstarszych instytucji kultury w Polsce, działająca w latach 1747–1795 jako Biblioteka Załuskich, reaktywowana w 1928^[2].

Biblioteka Narodowa

Biblioteka Narodowa, siedziba główna przy alei Niepodległości 213
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	al. Niepodległości 213 02-086 Warszawa
Dyrektor	Tomasz Makowski
Data założenia	8 sierpnia 1747 (Biblioteka Załuskich) 24 lutego 1928[1] (Biblioteka Narodowa)
Siglum	WA N
Wielkość zbiorów	10 011 626 (stan na 31.12.2021)
Położenie na mapie Polski Biblioteka Narodowa
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Biblioteka Narodowa
Położenie na mapie Warszawy Biblioteka Narodowa
52°12′49,3″N 21°00′12,5″E
Strona internetowa

Uroczystość otwarcia Biblioteki Narodowej z udziałem prezydenta Ignacego Mościckiego w Czytelni Głównej gmachu Biblioteki SGH (1930)

Tymczasowa siedziba biblioteki przy ul. Hankiewicza 1 (współcześnie siedziba Archiwum Akt Nowych)

Pałac Krasińskich, do 2019 siedziba zbiorów specjalnych Biblioteki Narodowej

Czytelnia Główna

Karta z Kodeksu supraskiego z XI w.

Gromadzi książki, periodyki, publikacje elektroniczne i audiowizualne wydawane na terenie Polski oraz polonika zagraniczne^[3]. Jest najważniejszą biblioteką naukową o profilu humanistycznym, głównym archiwum piśmiennictwa narodowego i krajowym ośrodkiem informacji bibliograficznej o książce, placówką naukową, a także ważnym ośrodkiem metodycznym dla bibliotek w Polsce^[4]. Prowadzi również działalność wydawniczą – publikuje książki oraz punktowane czasopisma naukowe: „Polish Libraries”, „Rocznik Biblioteki Narodowej” oraz „Notes Konserwatorski”^[5].

Biblioteka Narodowa ma prawo do otrzymywania egzemplarza obowiązkowego w liczbie dwóch sztuk danego tytułu jako jedna z dwóch bibliotek w kraju obok Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie^[6].

Piony organizacyjne i siedziby

Struktura

Struktura Biblioteki Narodowej^[7]:

• Dyrektor
• Zastępcy i pełnomocnicy
• Sekretariat
• Instytuty^[8]:
  • Instytut Bibliograficzny
  • Instytut Książki i Czytelnictwa
  • Instytut Konserwacji Zbiorów Bibliotecznych
• 4 biura (Finansowo-Księgowe, Komunikacji i Promocji, Planowania i Zamówień Publicznych, Spraw Pracowniczych)^[9]
• 22 zakłady, w tym część podzielonych na pracownie (Administracyjno-Gospodarczy, Bibliografii Polskiej 1901–1939, Czasopism, Dokumentów Życia Społecznego, Edukacji Bibliotekarskiej, Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów, Inwestycji i Remontów, Katalogowania Dziedzinowego, Kontroli Zbiorów, Magazynów Bibliotecznych, Rękopisów, Starych Druków, Technologii Informatycznych, Udostępniania Zbiorów, Wypożyczania Krajowego i Zagranicznego, Zasobu Wymiennego, Zbiorów Bibliologicznych, Zbiorów Cyfrowych, Zbiorów Dźwiękowych i Audiowizualnych, Zbiorów Ikonograficznych, Zbiorów Kartograficznych, Zbiorów Muzycznych)^[10]
• Samodzielne stanowiska
• Zespoły zadaniowe
• Pozostałe komórki organizacyjne (Archiwum, Kancelaria, Służba Ochrony)^[11]

Siedziby

Główna siedziba Biblioteki Narodowej znajduje się w Warszawie przy al. Niepodległości 213 na Polu Mokotowskim. W Pałacu Krasińskich przy placu Krasińskich 3/5 do 2019 mieścił się Zakład Starych Druków i Zakład Rękopisów (przeniesione zostały do gmachu głównego), a obecnie trwają w nim prace związane z projektem „Modernizacja i aranżacja wnętrz Pałacu Krasińskich (Pałacu Rzeczypospolitej) przy Placu Krasińskich 3/5 w Warszawie”. Celem projektu jest m.in. stworzenie interaktywnej przestrzeni wystawienniczej, w której udostępnione zostaną najcenniejsze zbiory Biblioteki Narodowej^[12].

Historia

Historia Biblioteki Narodowej sięga XVIII wieku. 8 sierpnia 1747 została otwarta Biblioteka Załuskich mieszcząca się w warszawskim pałacu Daniłowiczowskim. Ufundowali ją bracia Józef i Andrzej Załuscy. Współczesna Biblioteka Narodowa wiąże swoje tradycje z Biblioteką Załuskich^[13]. Po śmierci Józefa Załuskiego biblioteka została przejęta przez państwo i przemianowana na Bibliotekę Rzeczypospolitej Załuskich^[13]. Zgodnie z uchwałą sejmową, od 1780 biblioteka ta miała prawo do otrzymywania obowiązkowego egzemplarza każdej książki wydrukowanej w ówczesnym państwie polskim^[13]. Wskutek represji carskich po upadku insurekcji kościuszkowskiej zbiory Biblioteki Załuskich zostały zrabowane i wywiezione do Petersburga, gdzie zostały włączone do Biblioteki Carskiej (394 000 tomów, w tym: 11 000 rękopisów i 24 500 rycin)^[13]. W okresie zaborów polskie piśmiennictwo przechowywano w zbiorach prywatnych na ziemiach polskich i emigracji (zakładano także biblioteki publiczne)^[13].

Biblioteka Narodowa została utworzona^[14] rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z mocą ustawy z dnia 24 lutego 1928 (weszło w życie 1 marca)^[15]. Pierwszym dyrektorem był od 1934 Stefan Demby, a jego następcą od lipca 1937 został Stefan Vrtel-Wierczyński^[16].

Pod zbiory przeznaczona została część nowo wybudowanego gmachu Biblioteki Wyższej Szkoły Handlowej (w 1933 uczelnia zmieniła nazwę na Szkołę Główną Handlową), w którym Biblioteka Narodowa rozpoczęła działalność w 1930^[17][18]. Zgodnie z umową uzyskała ona do wyłącznego użytku pomieszczenia na piętrach od pierwszego do trzeciego oraz w przyziemiu i piwnicy o łącznej powierzchni 2076 m²^[19]. Czynsz w wysokości 75 tys. zł rocznie zapłacono WSH za sześć lat z góry i udzielono uczelni pożyczki w wysokości 400 tys. zł na wykończenie budynku i jego wyposażenie^[19]. Biblioteka Narodowa zapłaciła także za wykonanie i montaż 2 tys. żelaznych ruchomych półek magazynowych systemu „Hazet-Universalis“ Zieleniewskiego^[19]. Uroczystość otwarcia Biblioteki Narodowej w nowej siedzibie odbyła się 28 listopada 1930 z udziałem prezydenta Ignacego Mościckiego^[19].

W 1935 zbiory specjalne przeniesiono do pałacu Potockich na Krakowskim Przedmieściu 15^[20]. W 1939 zbiory Biblioteki Narodowej stanowiło ok. 770 tys. jednostek, w tym 52 tys. rękopisów, 80 tys. jednostek graficznych oraz 11,5 tys. map i atlasów^[20]. Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 uległy zniszczeniu należące do niej zbiory Biblioteki Szkoły Polskiej na Batignolles w Paryżu i Muzeum Polskiego w Rapperswilu, znajdujące się w Centralnej Bibliotece Wojskowej w Alejach Ujazdowskich^[20]. W 1940 Niemcy połączyli Bibliotekę Narodową z Biblioteką Uniwersytecką w Warszawie i Biblioteką Ordynacji Krasińskich, tworząc Staatsbibliothek Warschau^[21], a w jej ramach trzy oddziały^[22]: oddział książki dla Niemców (w gmachu Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego); oddział zamknięty – książki, z których nie można było korzystać – główna siedziba Biblioteki Narodowej w budynku Szkoły Głównej Handlowej; wszystkie zbiory specjalne z różnych instytucji warszawskich – Gmach Biblioteki Ordynacji Krasińskich przy ulicy Okólnik 9. W październiku 1944 zbiory specjalne zostały po kapitulacji powstania warszawskiego celowo spalone przez Niemców, wbrew postanowieniom układu kapitulacyjnego z 3 października 1944, zabezpieczającego ochronę zabytków, bibliotek i zbiorów archiwalnych przez okupanta. Zbiory znajdujące się w gmachu SGH w większości ocalały^[20]. Ogółem Biblioteka Narodowa utraciła podczas II wojny światowej ok. 40% swoich zbiorów, w tym 90% zbiorów specjalnych^[20]. Według innego źródła utraciła 78% zbiorów, tj. 788,8 tys. z 999,6 tys. jednostek^[23].

Biblioteka wznowiła działalność w 1945^[20]. Do Polski wróciły zbiory wywiezione do Niemiec i Austrii oraz ocalałe fragmenty zbiorów m.in. bibliotek Ordynacji Krasińskich i Przezdzieckich^[20]. W 1954 nadano Bibliotece Narodowej statut^[24]. W 1959 z Kanady wróciły Kazania świętokrzyskie, Psałterz floriański oraz rękopisy Fryderyka Chopina^[20].

W 1961 Biblioteka Narodowa wyprowadziła się z budynku Biblioteki SGH (od 1949 SGPiS) do nowej tymczasowej siedziby w gmachu archiwów przy ul. Hankiewicza 1^[25].

W latach 1962–1976 przy alei Niepodległości 213 wzniesiono nowy kompleks budynków Biblioteki zaprojektowany przez Stanisława Fijałkowskiego^[26]. W 1976 Biblioteka Narodowa w Warszawie została odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski^[27].

Dyrektorzy

• Stefan Demby (1934–1937; od 1928 bezpośredni zwierzchnik Biblioteki jako naczelnik Wydziału Bibliotek Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego)
• Stefan Vrtel-Wierczyński (od 1937 do 1940 i w latach 1945–1947)
• Władysław Bieńkowski (1948–1956)
• Bogdan Horodyski (1956–1962)
• Witold Stankiewicz (1962–1982)
• Stanisław Czajka (1982–1992)
• Adam Manikowski (1993–1997)
• Jakub Zdzisław Lichański (1997–1998)
• Michał Jagiełło (1998–2007)
• Tomasz Makowski (od 2007)

Udostępnianie

Biblioteka Narodowa jest największą w Polsce biblioteką udostępniającą zbiory w czytelniach i w ramach wypożyczeń międzybibliotecznych^[28]. W gmachu głównym do dyspozycji czytelników przeznaczone są: Informatorium, Czytelnia Ogólna, Czytelnia Zasobu Wieczystego, Czytelnia Kartograficzna, Czytelnia Muzyczna, Czytelnia Nagrań Dźwiękowych i Audiowizualnych, Czytelnia Rękopisów i Starodruków^[28][a]. Czytelnia Ogólna i Czytelnia Zasobów Wieczystych dysponują księgozbiorami podręcznymi – w 2020 liczyły one 21 069 tytułów książek i czasopism w 33 977 woluminach^[29]. Część zbiorów dostępna jest w bibliotece cyfrowej Polona oraz wypożyczalni cyfrowej Academica i nie wymaga wizyty w gmachu BN^[28]. Biblioteka sprawuje też pieczę nad Biblioteką Donacji Pisarzy Polskich w Domu Literatury w Warszawie^[30].

Liczba czytelników Biblioteki Narodowej wynosiła w kolejnych latach: 2015 – 126 283, 2016 – 116 281, 2017 – 116 281, 2018 – 99 680, 2019 – 57 049, 2020 – 20 757 (spadek liczby czytelników w latach 2018–2019 spowodowany był trwającymi pracami remontowymi, zaś w 2020 pandemią koronawirusa)^[31][29]. Liczba udostępnionych woluminów/jednostek wynosiła w poszczególnych latach: 2015 – 405 609, 2016 – 126 283, 2017 – 126 283, 2018 – 126 283, 2019 – 126 283, 2020 – 52 367^[31][29].

Biblioteka Narodowa realizuje też wypożyczenia międzybiblioteczne, zarówno krajowe, jak i zagraniczne^[32]. Zamówienia realizowane są w formach tradycyjnej, elektronicznej lub mikrofilmów^[32]. Od 2017 zamawiane materiały są w miarę możliwości skanowane i udostępniane w systemie Academica^[32]. W 2019 zrealizowano ogółem 1517 zamówień dla 34 bibliotek warszawskich i 60 z terenu Polski^[32]. W 2019 zrealizowano też 335 zamówień zagranicznych (129 bibliotek z 29 państw)^[32].

Biblioteka wypożycza też zbiory w celu prezentacji na wystawach krajowych i zagranicznych (w 2019 złożono 29 krajowych próśb o wypożyczenie i 5 zagranicznych)^[33].

Zbiory

Charakterystyka zbiorów

Zbiory Biblioteki Narodowej należą do najliczniejszych w kraju. Na koniec 2020 zbiory Biblioteki Narodowej liczyły 9 855 394 woluminy (wliczając w to dublety)^[34].

Struktura i liczebność zbiorów na koniec roku 2019^[35]

1. Zbiory główne – 8 147 462 woluminy
   1. książki nowsze – 3 346 975 wol.
   2. ze zbiorów Biblioteki Ordynacji Krasińskich – 51 558 wol.
   3. druki nowsze wilanowskie – 21 112 wol.
   4. zbiory bibliologiczne – 510 000 wol.
   5. czasopisma od 1801 – 1 152 205 wol.
   6. dokumenty życia społecznego – 2 614 736 jedn.
   7. publikacja elektroniczne – 450 876 plików
2. Zbiory specjalne – 1 537 650 wol.
   1. rękopisy – 33 399 wol. (23 115 jednostek)
   2. starodruki – 183 606 wol.
   3. nuty – 133 874 jedn.
   4. nagrania dźwiękowe i audiowizualne – 275 615 jedn.
   5. dokumenty ikonograficzne – 390 643 jedn.
   6. mapy – 142 272 jedn.
   7. mikroformy – 274 794 jedn.
   8. negatywy – 103 447 jedn.

Przyrost zbiorów w ostatnich latach wyglądał następująco: 2019 – 175 270 woluminów/jednostek, 2018 – 233 395 wol./j., 2017 – 196 686 wol./j.^[36][37][38] Około 90% wpływających materiałów stanowią egzemplarze obowiązkowe^[36]. Pozostałe drogi nabywania zbiorów to dary, wymiana krajowa i zagraniczna oraz zakupy^[36].

Rękopisy

Zobacz też kategorię: Rękopisy w Bibliotece Narodowej.

W 2017 w zbiorach Biblioteki Narodowej znajdowało się 22 508 jednostek rękopisów (32 792 woluminy), w tym średniowiecznych około 420, z XVI–XVIII w. – około 4 tys., z XIX–XX w. – około 15,3 tys. (nie licząc rękopisów w zbiorach muzycznych, kartograficznych i ikonograficznych)^[39]. Według danych z 2012 zbiory najstarszych rękopisów, powstałych do połowy XVI w., liczyły 611 obiektów^[40].

Większość dawnego zasobu rękopisów została zniszczona w czasie II wojny światowej^[40]. Ze zbioru składającego się przed wojną z 42 175 woluminów (w tym około 14,5 tys. woluminów powstałych do końca XVIII w.) zachowało się tylko około 2000 rękopisów, w tym powstałych do połowy XVI wieku – 97 jednostek^[40]. Udało się jednak zachować kilkadziesiąt najcenniejszych zabytków polskiego piśmiennictwa (m.in. Kazania gnieźnieńskie i Psałterz floriański), które w 1939 zostały ewakuowane przez Rumunię do Francji, a następnie do Kanady, skąd wróciły w 1959^[40]. Po 1945 zbiory rękopiśmienne uzupełniane były manuskryptami z bibliotek, które znalazły się poza wschodnią granicą Polski, z bibliotek z tzw. Ziem Odzyskanych oraz depozytami i obiektami zarekwirowanymi przez władze^[40]. Z powyższych powodów zbiór najstarszych rękopisów w Bibliotece Narodowej ma charakter cząstkowy i dość przypadkowy, niemniej jest zbiorem wyjątkowym ze względu na obecność ksiąg o szczególnym znaczeniu dla kultury polskiej^[40].

Ważniejsze źródła manuskryptów w Bibliotece Narodowej^[41]

Źródło	Rozmiar	Uwagi
zbiory zwrócone przez Związek Radziecki	1895 jednostek (97 sprzed połowy XVI w.)	zwrócone w latach 1923–1934 na mocy traktatu ryskiego, skonfiskowane wcześniej przez władze carskie m.in. ze zbiorów Biblioteki Załuskich i Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk
Biblioteka Ordynacji Zamojskiej	około 820 jednostek (111 sprzed połowy XVI w.)	od 1945 jako depozyt, od 2004 depozyt wieczysty
Biblioteka Ordynacji Krasińskich	78 jednostek (5 sprzed połowy XVI w.)
Biblioteka Wilanowska	46 jednostek (5 sprzed połowy XVI w.)	przekazane w 1932 jako depozyt wieczysty
Biblioteka Baworowskich	136 jednostek (78 sprzed połowy XVI w.)	z zasobów rozproszonych po 1945
Biblioteka Uniwersytetu we Lwowie	130 jednostek (22 sprzed połowy XVI w.)	z zasobów rozproszonych po 1945
Biblioteka Dzieduszyckich	19 jednostek (7 sprzed połowy XVI w.)	z zasobów rozproszonych po 1945
Biblioteka Kapituły Greckokatolickiej w Przemyślu	777 jednostek (84 sprzed połowy XVI w.)	przewiezione po likwidacji kapituły w 1945
Biblioteka katedry w Kamieniu Pomorskim	14 jednostek	częściowo przewiezione do Biblioteki Narodowej po 1945
inne kolekcje		m.in. biblioteki Majoratu Schaffgotschów w Cieplicach, Morstinów w Krakowie, kolekcja dokumentów Józefa Zaborskiego

W Bibliotece Narodowej, oprócz zabytków związanych z kulturą polską, przechowywane są także zabytki innych narodów i kultur^[3], wśród których do najcenniejszych należą m.in.: Testamentum Novum, Kodeks supraski, Cosmographia Ptolemeusza, Dzieła Józefa Flawiusza, Revelationes św. Brygidy, Evangelistarium, Graduał cysterski, Kalendarium paryskie, Sforziada, Triod’ cwietnaja, korespondencja Leibniza^[42].

Rękopisy autorskie

W zbiorach Biblioteki Narodowej znajdują się też rękopisy autorskie czołowych polskich twórców^[39]. Z epoki staropolskiej pochodzą m.in. rękopisy takich autorów, jak Jan Kochanowski, Andrzej Krzycki, Wespazjan Kochowski, Jan Andrzej Morsztyn, Zbigniew Morsztyn^[39]. Z XVIII w. pochodzą m.in. rękopisy twórców jak Ignacy Krasicki, Tomasz Kajetan Węgierski, Stanisław Trembecki, Adam Tadeusz Naruszewicz^[39], bogata korespondencja braci Załuskich, zwłaszcza Józefa Andrzeja^[39].

Trzy czwarte zasobów rękopiśmiennych stanowią natomiast rękopisy z XIX i XX wieku, m.in. twórców, takich jak Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Cyprian Kamil Norwid, Aleksander Fredro, Józef Ignacy Kraszewski, Henryk Sienkiewicz, Stanisław Wyspiański, Stefan Żeromski, Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy, Julian Tuwim, Maria Dąbrowska, Jan Parandowski, Kazimierz Brandys, Czesław Miłosz, Zbigniew Herbert czy Kazimierz Moczarski^[39]. Zbiór dzienników i pamiętników liczy około 1,2 tys. obiektów, zaś listów – ponad 25 tys. obiektów^[39].

W 2013 zainicjowany został projekt „Kolekcja polskiej literatury współczesnej”, mający gromadzić rękopisy żyjących polskich twórców, zarówno mających już ugruntowaną pozycję, jak i zdobywających uznanie w ostatnich latach^[39]. Do projektu włączyli się m.in. Tadeusz Różewicz, Kazimierz Orłoś, Urszula Kozioł, Józef Hen, Hanna Krall, Anna Piwkowska, Mariusz Szczygieł, Józef Baran, Anna Nasiłowska, Henryk Grynberg, Antoni Libera, Tomasz Jastrun, Eustachy Rylski, Jacek Dehnel, Sylwia Chutnik, Jacek Dukaj^[39].

Ważniejsze manuskrypty

	Nazwa	Data powstania	Miejsce powstania	Język	Opis
	Deklaracja cenzusowa	161	Egipt	greka	starożytny dokument na papirusie
	Pokwitowanie podatkowe	208	Egipt	greka	starożytny dokument na papirusie
	Biblia. Testamentum Novum	VIII w.	region Mozeli	łacina	tekst Nowego Testamentu
	Evangelistarium	około 1000	północna Francja	łacina	średniowieczny ewangelistarz
	Kodeks supraski	pocz. XI w.	Bałkany	staro-cerkiewno-słowiański	zbiór żywotów świętych i nauk Ojców Kościoła
	Sakramentarz tyniecki	około 1060–1070	region Kolonii	łacina	iluminowany sakramentarz
	Rocznik świętokrzyski dawny	1. poł. XII w.	Francja, Polska	łacina	jeden z najważniejszych polskich roczników średniowiecznych
	Ewangeliarz Anastazji	2. poł. XII w.		łacina	łaciński ewangeliarz
	Ewangeliarz lwowski	1198–1199	Księstwo Cylicji	ormiański	teksty czterech Ewangelii
	Psałterz Potockich	XIII w.	Francja	łacina, francuski	iluminowany psałterz
	Graduał cysterski	2. poł. XIII w.		łacina	iluminowany graduał
	Kazania świętokrzyskie	XIII/XIV w.	Polska	polski	najstarszy zachowany tekst prozaiczny w języku polskim
	Kalendarium paryskie	3. ćwierć XIV w.	Paryż (?)	łacina	kalendarz liturgiczny
	Revelationes	1375–1377	Neapol (?)	łacina	iluminowany manuskrypt z tekstem Objawień św. Brygidy
	Powieść o Róży	około 1385–1395	Francja	francuski	iluminowany manuskrypt z tekstem Opowieści o Róży
	Graduał opata Mścisława	około 1390	Małopolska	łacina	iluminowany graduał
	Kodeks zamojski	XIV/XV w.	Polska	łacina, polski	zbiór źródeł do historii Polski, w tym najstarszy zachowany przekaz Kroniki Galla Anonima
	Psałterz floriański	przełom XIV/XV w.	Małopolska	łacina, polski, niemiecki	najstarszy zachowany psałterz w języku polskim
	Modlitewnik niderlandzki	około 1440	Holandia	holenderski	iluminowany modlitewnik
	Godzinki wilanowskie	połowa XV w.	północna Francja	łacina	bogato iluminowane godzinki
	Dzieła Józefa Flawiusza	1466	Opactwo Benedyktynów w Tyńcu	łacina	teksty dzieł Józefa Flawiusza
	Geografia Ptolemeusza	przed 1467	Florencja (?)	łacina	tekst Geografii Ptolemeusza
	Kras 52	XV w.	Polska	łacina	zbiór polskiej średniowiecznej muzyki polifonicznej
	Rękopis Stanisława Augusta	poł. XV w.	Polska	łacina	zbiór średniowiecznych kronik i roczników polskich
	Złota legenda	około 1480–1490	północne Włochy	łacina	tekst Złotej legendy Jakuba de Voragine
	Katalog arcybiskupów gnieźnieńskich	przełom XV/XVI w.	Kraków	łacina	dzieło Jana Długosza zawierające życiorysy biskupów gnieźnieńskich
	Rozmyślanie przemyskie	około 1500	Polska	polski	najobszerniejszy zabytek polskiej prozy średniowiecznej
	Mszał Erazma Ciołka	1515–1518	Kraków	łacina	mszał wykonany na zlecenie biskupa Erazma Ciołka
	Graduale de sanctis	1528	Kraków	łacina	iluminowany graduał
	Statut litewski pierwszy	1. poł. XVI w.	Wielkie Księstwo Litewskie	starobiałoruski	egzemplarz statutu należący do Olbrachta Gasztołda
	Ewangeliarz mołdawski	1614–1617	Mołdawia	cerkiewnosłowiański	cztery ewangelie

Starodruki

W 2014 w Bibliotece Narodowej liczba starodruków (czyli druków wydanych do końca XVIII w.) wynosiła 162 415 woluminów^[43].

Do najcenniejszych starodruków należą m.in.: iluminowana edycja francuskich godzinek (około 1485), Sforziada (1490), księgi liturgiczne bizantyńsko-słowiańskie Triod` cvetnaja i Triod` postnaja (Kraków około 1491), pergaminowy egzemplarz Revelationes św. Brygidy (Lubeka 1492), Agenda drukowana dla diecezji wileńskiej (Gdańsk 1499), Krótka rozprawa Mikołaja Reja (Kraków 1543), Commentariorum de Republica emendanda Andrzeja Frycza Modrzewskiego z zachowaną księgą IV (Kraków 1551), Kancjonał Zamoyskich (Kraków 1558-1570), Komedyja Justyna i Konstancyjej Marcina Bielskiego (Kraków 1575), Wyprawa plebańska (1590)^[43].

Starodruki z poszczególnych wieków

• inkunabuły (XV w.) – 1131 woluminów (1034 dzieła), najliczniejsze są druki weneckie (około 250), natomiast 65% zasobu pochodzi z obszaru Niemiec^[43]
• druki XVI w. (9% zbiorów) – około 10 tys. woluminów (około 13 tys. pozycji), w tym prawie jedna trzecia to polonika^[43]
• druki XVII w. (32% zbiorów) – około 34 tys. woluminów (około 50 tys. pozycji), ponad jedna trzecia to polonika^[43]
• druki XVIII w. (57% zbiorów) – około 100 tys. woluminów (około 90 tys. pozycji), więcej niż połowa to druki obce^[43]
• periodyki XVII–XVIII w. – około 7 tys. woluminów^[43]

Źródła starodruków

• Biblioteka Wilanowska^[43]
• Biblioteka Ordynacji Zamojskiej (depozyt wieczysty) – 270 inkunabułów i około 1,3 tys. druków z XVI w.^[43]
• Biblioteka Ordynacji Krasińskich – około 10 tys. woluminów z XVII–XVIII w., przeważnie druki obce (najwięcej francuskich) i około 500 poloników^[43]
• Biblioteka Tarnowskich z Dzikowa (depozyt) – około 3,5 tys. woluminów (prawie 4,5 tys. tytułów), w tym największy jednorodny w zbiorach zespół poloników z XVI–XVIII w.^[43]
• Biblioteka Tyszkiewiczów z Czerwonego Dworu – prawie 3 tys. woluminów (ponad 3,5 tys. dzieł), większość stanowią polonika^[43]
• Biblioteka Potockich z Krzeszowic – ponad 3,5 tys. woluminów (ponad 2,5 tys. dzieł), w tym liczne polonika^[43]
• Biblioteki Baworowskich ze Lwowa – około 100 woluminów (ponad 500 dzieł), w tym około 140 pozycji z XVI w., około 260 z XVII w. i ponad 100 z XVIII w., prawie wyłącznie polonika^[43]
• Biblioteka Kapituły Greckokatolickiej w Przemyślu – niecałe 500 woluminów, w tym 210 egzemplarzy tłoczonych cyrylicką (największa w Polsce kolekcja starodruków cyrylickich)^[43]
• księgozbiory zabezpieczone Pomorza i Śląska – stanowią około 30% wszystkich starodruków w Bibliotece Narodowej, pochodzą z różnych bibliotek (żadna nie weszła w całości), w tym najwięcej z Biblioteki Schaffgotschów z Cieplic (około 20 tys. woluminów)^[43]
• Biblioteka Miejska z Królewca – około 9 tys. woluminów, w tym 12 inkunabułów^[43]
• pozostałe biblioteki z Pomorza i Prus – ze Szczecina – około 800 woluminów (2 inkunabuły), ze Stargardu – około 1,8 tys. woluminów (44 inkunabuły), z Markowa – ponad 1 tys. woluminów^[43]
• pozostałe biblioteki ze Śląska – z Nysy – około 2 tys. woluminów (13 inkunabułów), z Legnicy – kilkaset woluminów, z Wrocławia – około 300 woluminów, z Wałbrzycha – kilkaset woluminów z XVII i XVIII w., ponadto mniejsze zasoby z bibliotek w Książu, Żaganiu, Staniszowie, Oleśniczce, Złotoryi, Lubaniu^[43]
• biblioteka kościoła ewangelickiego ze Wschowy (około 3,1 tys. woluminów) i depozyt wschowski (fragment księgozbioru wschowskiego przechowywany od 1881 w Poznaniu, ponad 3 tys. woluminów)^[43]

Książki XIX–XXI w.

W 2019 zbiór książek nowszych, będący największą częścią zasobów Biblioteki Narodowej, liczył 3 346 975 woluminów^[35]. W tym roku wpłynęło do biblioteki 74 617 woluminów z tej kategorii (w 2018 – 70 189 wol., w 2017 – 76 474 wol., w 2016 – 75 046 wol., w 2015 – 78 194 wol.)^{[44][45][38][46][47]}.

Wszystkie druki polskie i dotyczące Polski gromadzone są przynajmniej w dwóch egzemplarzach^[48]. Jeden z nich, oznaczony dodatkowo literą „A” obok sygnatury, wchodzi w skład szczególnie chronionego, archiwalnego zasobu bibliotecznego, i jest udostępniany wyjątkowo i tylko w czytelni^[48].

Książki XIX w.

Zbiory druków polskich, poloników i obcych z XIX w. składają się w dużym stopniu z księgozbiorów przejmowanych przez Bibliotekę Narodową w początkach jej istnienia^[48]. Dominują wśród nich publikacje z zakresu historii, filologii, językoznawstwa, filozofii, nauk prawnych, socjologii oraz teksty literackie^[48]. Według szacunkowych danych w bibliotece znajduje się około 45% polskich publikacji z XIX wieku^[48].

Książki z lat 1901–1939

Biblioteka posiada w zbiorach około 50% polskich druków z lat 1901–1926^[48]. Odsetek wydawnictw z lat 1927–1939 jest wyższy (75% wszystkich wydanych druków), a to dzięki egzemplarzom obowiązkowym wpływającym do biblioteki od 1927^[48]. W bibliotece znajduje się też około 30% poloników zagranicznych z lat 1901–1939^[48].

Książki polskie wydane po 1945

Książki polskie wydane po 1945 stanowią najbardziej kompletną część zbiorów biblioteki^[48]. W zbiorach znajduje się około 80% wydawnictw drukowanych na terenie Polski i przeznaczonych dla rynku księgarskiego^[48]. Wydawnictwa zwarte, przekazywane przez wydawców w ramach egzemplarza obowiązkowego, są na bieżąco rejestrowane w bibliografii narodowej, udostępnianej od 2009 w wersji elektronicznej^[48].

Polonika zagraniczne wydane po 1945

Biblioteka Narodowa posiada rozległą kolekcję druków stanowiących polonika zagraniczne lub związanych z emigracją^[48]. Głównym sposobem pozyskiwania tego rodzaju zbiorów są dary krajowe i zagraniczne od instytucji oraz osób prywatnych^[48]. Wydawnictwa te rejestrowane są w roczniku „Polonica Zagraniczne. Bibliografia”^[48]. Około 60% pozycji opisywanych w tej bibliografii znajduje się w zbiorach własnych biblioteki^[48].

Książki obce

Biblioteka gromadzi też publikacje zagraniczne: informacyjne i naukowe o charakterze uniwersalnym oraz z zakresu poszczególnych dyscyplin naukowych, szczególnie nauk społecznych i humanistycznych, teksty literackie (dzieła klasyków i współczesne), publikacje wydawane przez ONZ i UNESCO, dzieła ze wszystkich dziedzin nagradzane w prestiżowych konkursach^[48].

Czasopisma XIX–XXI w.

Biblioteka Narodowa gromadzi w dwóch egzemplarzach periodyki ukazujące się na terenie Polski oraz ukazujące się poza granicami, a dotyczące Polski, napisane w języku polskim lub wydane przez polskiego autora^[49]. Jeden egzemplarz przeznaczony jest do archiwum, drugi udostępniany jest w czytelni^[49]. Niektóre wydawnictwa gromadzone są w jednym egzemplarzu: mutacje dzienników i tygodników, wydawnictwa jednostronne (o ile ukazują się także w postaci dwustronnej), powielane wydawnictwa agencji prasowej, wydawnictwa drukowane alfabetem Braille'a, wybrane zagraniczne czasopisma naukowe^[49]. Gromadzone czasopisma ogłaszane są w „Bibliografii Wydawnictw Ciągłych, Bibliografii Niezależnych Wydawnictw Ciągłych”, zaś polonijne wydawnictwa ciągłe w roczniku „Polonica Zagraniczne”^[49]. Dokumenty niewchodzące do Bibliografii Narodowej (np. gazety zakładowe, szkolne, parafialne, dzielnicowe, biuletyny partii i organizacji politycznych niższego szczebla, katalogi wydawnicze, czasopisma reklamowe) są gromadzone i opracowywane przez Zakład Czasopism oraz Zakład Dokumentów Życia Społecznego^[49].

W 2019 zbiór czasopism (wydawnictw ciągłych), wydanych po 1801, wynosił 1 152 205 woluminów^[35]. W tymże roku wpłynęło do biblioteki jako egzemplarze obowiązkowe 10 258 tytułów (9954 roczniki)^[44].

Dokumenty życia społecznego

Dokumenty życia społecznego (druki ulotne) obecne są w każdej z podstawowych kategorii zbiorów, jak rękopisy, druki, materiały ikonograficzne, kartograficzne, muzyczne i fonograficzne^[50]. Dokumenty tego rodzaju, które powstały do końca XVIII w., umieszczane są w odpowiedniej kategorii zbiorów specjalnych^[50]. Dokumenty wydawane od 1801 tworzą wydzielony zbiór druków ulotnych i okolicznościowych^[50]. Na zbiór składają się zarówno pojedyncze dokumenty, jak i całe zespoły oraz kolekcje (m.in. druki z czasów powstań i wojen światowych, dokumenty drugiego obiegu, teatralia, książki adresowe)^[50].

Druki ulotne zaczęto gromadzić już w okresie przedwojennym, natomiast wydzielony Zakład Dokumentów Życia Społecznego powstał w 1983^[50]. Na koniec 2019 zbiór dokumentów życia społecznego w Bibliotece Narodowej składał się z 2 614 736 jednostek^[35]. W 2019 zbiór ten zwiększył się o 20 879 jednostek^[44]. Większość druków ulotnych wpływa jako egzemplarze obowiązkowe, aczkolwiek dużą część stanowią też dary^[44].

Zbiory muzyczne

Zbiory muzyczne składają się przede wszystkim z rękopisów i druków muzycznych^[51]. Najstarsze muzykalia (iluminowane liturgiki, śpiewniki cyrylickie XV-XVII wieku, dawne libretta) przechowywane są w Zakładzie Rękopisów; kancjonały, dzieła dotyczące teorii muzycznych, teksty z nutami – w Zakładzie Starych Druków; programy, afisze, katalogi wystaw – w zbiorze dokumentów życia społecznego; obiekty ikonograficzne – w zbiorach ikonograficznych; książki popularyzatorskie i czasopisma muzyczne – w zbiorach głównych; specjalistyczna literatura muzyczna – w księgozbiorze podręcznym Zakładu Zbiorów Muzycznych^[51].

Do najcenniejszych rękopisów muzycznych należą: 21 autografów i kopii edycyjnych, zawierających 49 dzieł Fryderyka Chopina, rękopisy dawne (w tym tabulatury i zbiory kompozycji z XV–XVIII w.), autografy kompozytorów polskich, takich jak Józef Elsner, Stanisław Moniuszko, Juliusz Zarębski, Władysław Żeleński, Karol Szymanowski, Kazimierz Sikorski, Kazimierz Wiłkomirski, Zygmunt Mycielski, Stefan Kisielewski, Piotr Perkowski, Witold Lutosławski, Grażyna Bacewicz, Kazimierz Serocki, Krzysztof Penderecki, rękopisy z ilustracjami muzycznymi do sztuk teatralnych z okresu 1913–1956^[51]. Wśród starodruków muzycznych dominują wydania kompozytorów obcych z XVI-XVIII w., zaś polonika są nieliczne^[51]. Zbiór druków muzycznych z XIX–XXI w. jest największą tego typu kolekcją w Polsce^[51].

W 2019 zbiór nut drukowanych nowszych (XIX–XXI w.) liczył 133 874 jednostki^[35]. W tymże roku w zbiorach nut przybyło 1 267 jednostek^[44]. Większość nabytków pochodzi z egzemplarza obowiązkowego, pozostałe z zakupów i darów^[44].

Zbiory dźwiękowe i audiowizualne

W Bibliotece Narodowej gromadzone są publikacje dźwiękowe i audiowizualne polskich producentów, polonika zagraniczne i reprezentatywne wydawnictwa obce^[52]. W skład zbiorów wchodzą nagrania muzyczne, książki mówione, filmy fabularne, dokumentalne i animowane^[52]. Większość zbiorów stanowią materiały opublikowane, gromadzone są jednak także archiwalia będące spuścizną wybitnych twórców jak Kazimierz Serocki, Roman Palester, Alfred Schütz, Witold Rowicki, Adelina Czapska, Zofia Lissa^[52].

Najcenniejszymi obiektami w zbiorach są nagrania na historycznych nośnikach dźwięku, jak wałki fonograficzne, rolki pianolowe, płyty patefonowe i gramofonowe^[52]. Wśród nich są unikatowe nagrania polskich artystów, takich jak Stanisław Barcewicz, Józef Hofmann, Ignacy Friedman, Teodor Leszetycki, Ignacy Jan Paderewski, Józef Śliwiński, Janina Korolewicz-Waydowa, Marcelina Sembrich-Kochańska, Aleksander Myszuga, Ignacy Dygas, Adam Didur, Wiktoria Kawecka, Lucyna Messal^[52].

Na zbiory muzyczne składają się również nagrania artystów zagranicznych, płyty wykonawców współczesnych, nagrania polskiej muzyki rozrywkowej, jazzowej i ludowej^[52]. W zbiorach znajdują się też dokumentacyjne nagrania słowne, m.in. recytacje Kazimiery Iłłakowiczówny i Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, wypowiedzi Karola Szymanowskiego i Józefa Piłsudskiego^[52].

Początki gromadzenia zbiorów dźwiękowych datuje się na rok 1935, w którym to powołano Centralne Archiwum Fonograficzne^[52]. Do 1939 archiwum zgromadziło około 4,8 tys. wałków dźwiękowych, które jednak zostały bezpowrotnie zniszczone w czasie II wojny światowej^[52]. Systematyczne gromadzenie zbiorów dźwiękowych wznowiono w 1961, kiedy to prawnie zobowiązano do przekazywania gratisowych płyt dla bibliotek^[52].

W 2019 zbiór nagrań dźwiękowych i audiowizualnych liczył 275 615 jednostek, co stawia go w czołówce krajowych kolekcji tego typu^[52][35]. W 2019 zbiory dźwiękowe i audiowizualne powiększyły się o 9 252 jednostki^[44]. Pochodziły one w większości z egzemplarza obowiązkowego^[44].

Dokumenty elektroniczne

Dokumenty elektroniczne są gromadzone w Bibliotece Narodowej od 1998^[53]. Od 2009 funkcjonuje repozytorium archiwizujące publikacje online, zwłaszcza ebooki i czasopisma rozpowszechniane w postaci plików cyfrowych^[53]. Od 2001 ukazuje się w cyklu półrocznym „Bibliografia Dokumentów Elektronicznych” zawierająca bieżącą bibliografię polskich wydawnictw elektronicznych^[53].

W ramach zbiorów elektronicznych gromadzone są dokumenty elektroniczne offline i online, samoistne i niesamoistne wydawniczo (dodatki uzupełniające treści w dokumencie podstawowym), m.in.: encyklopedie, słowniki językowe, podręczniki, teksty i opracowania literatury pięknej, materiały do nauczania języków obcych, publikacje prawnicze, poradniki, normy, aprobaty techniczne, materiały komisji sejmowych i senackich, dzienniki urzędowe, wydawnictwa multimedialne oraz gry komputerowe^[53].

Na koniec 2019 zbiór dokumentów elektronicznych składał się z 450 876 plików^[35]. W 2019 przybyły w nim 56 974 publikacje^[44]. Publikacje pochodzą prawie wyłącznie z egzemplarza obowiązkowego^[44].

Zbiory kartograficzne

Zbiory kartograficzne Biblioteki Narodowej dzielą się na trzy główne grupy: atlasy, mapy, globusy^[54].

Najwartościowszą część zbiorów stanowią atlasy, w tym ponad 300 starodruków^[54]. Do najcenniejszych atlasów należą: wydanie Geografii Ptolemeusza (1522), Cosmographia universalis Sebastiana Münstera, atlas morski Tabulae antiquae delineatae ab Angelo Comite Freducci Anconitano, pergaminowe mapy morskie z dzieła Geographicae tabulae in charta pergamena Antoniusa Millo (1583), kolekcja atlasów Abrahama Orteliusa, edycje dzieła Civitates orbis terrarum Georga Brauna i Fransa Hogenberga, atlasy z Officina Blaeviana z Amsterdamu (XVII w.), atlas morski Le Neptune François Huberta Jaillot (1693), dzieło De rebus a Carolo Gustavo Erika Dahlbergha m.in. z widokami i planami wielu polskich miast, Atlas Maior Christophera Browne’a (1715), atlasy z oficyny Johanna Homanna i spadkobierców, w tym Atlas Silesiae (XVIII w.)^[54]. Zbiory atlasów z XIX w. liczą kilkaset egzemplarzy^[54]. Wśród atlasów z XIX–XX w. są m.in. atlas będący załącznikiem do dzieła Moyen Âge Joachima Lelewela, Atlas de l`ancienne Pologne Feliksa Wrotnowskiego, Wielki Atlas Geograficzny Wacława Nałkowskiego i Andrzeja Świętochowskiego, Atlas Geograficzny Eugeniusza Romera^[54].

Najstarsze pojedyncze mapy w zbiorach biblioteki datują się na XVI wiek^[54]. Często pochodzą one z wydań dzieł Münstera, Orteliusza, Merkatora^[54]. Do cenniejszych map w zbiorach zaliczają się m.in. mapy Poloniae finitimarumque locorum descriptio Wacława Grodzieckiego oraz Poloniae, Lituaniaeq. descriptio Wacława Grodeckiego i Andrzeja Pograbki, pochodzące z różnych wydań Theatrum orbis terrarum Orteliusa, mapa Germaniae Omniumque eius prouinciarum, atque Austriae, Boemiae, Vngarie, Carinthiae, Poloniae, (…), Lithuaniae… wydana w Wenecji przez Fernanda Berlellego, mapa Europy Środkowej Tabula Europae III z weneckiego wydania Geografii Ptolemeusza (1548), mapy Poloniae et Ungariae nova descriptio z edycji Cosmographia universalis Münstera, będące przeróbką mapy Bernarda Wapowskiego, A newe mape of Poland Johna Speeda (1626), Tabula Nova Poloniae et Silesiae Nicolaasa Visschera (1633), Tabula nova totius Regni Poloniae Nicolasa Sansona d`Aberville (1655)^[54]. W zbiorach znajduje się też wiele map Polski z XVIII w., m.in. mapa Spiszu Franciszka Czakiego (1760), mapa odbita na jedwabiu Carte Générale et nouvelle de toute la Pologne Bartłomieja Folino (1770), mapa Regni Poloniae, Magni Ducatus Lithuaniae wydana przez Jana Jakuba Kantera (1771), mapa Regni Poloniae, Magni Ducatus Lithuaniae Filipa Teodora Pfaua (1771–1772), Carte de la Pologne Jana Antoniego Rizzi-Zannoniego (1772), mapy województw autorstwa Karola de Perthéesa (1791-1792, 1809), Topograficzna Karta Królestwa Polskiego (1843), Karta dawnej Polski Wojciecha Chrzanowskiego^[54].

Na koniec 2019 zbiory kartograficzne liczyły 142 272 jednostki^[35]. W 2019 przybyło w nich 1759 jednostek, głównie z egzemplarza obowiązkowego, a także z darów i zakupów^[44].

Zbiory ikonograficzne

Na zbiory ikonograficzne składają się grafiki, rysunki, ekslibrisy, fotografie, kartki pocztowe, wydawnictwa albumowe i tekowe, wydawnictwa eksperymentalne (m.in. książki artystyczne, często wydawane w jednym egzemplarzu, na nietypowych nośnikach, nietypowego kształtu) oraz innego rodzaju materiały (matryce graficzne, klocki drzeworytnicze i płyty miedziorytnicze, monety, medale, odznaczenia, broń biała, tkaniny)^[55]. Zbiory te pochodzą z kolekcji historycznych, zakupów (zwłaszcza dzieł polskich) i darowizn^[55].

Wśród rysunków jednym z najcenniejszych zbiorów jest kolekcja wilanowska, zawierająca ponad 2 tys. rysunków twórców polskich i obcych, takich jak Zygmunt Vogel, Jan Piotr Norblin, Aleksander Orłowski, Piotr Aigner, Szymon Bogumił Zug. Z Biblioteki Ordynacji Krasińskich pochodzi około 100 rysunków (m.in. Zygmunta Vogla, Aleksandra Orłowskiego, Franciszka Smuglewicza, Wincentego Smokowskiego, Januarego Suchodolskiego), około 100 rysunków z Kolekcji Czetwertyńskich, około 800 rysunków ze zbiorów Schaffgotschów (przeważnie artystów niemieckich, włoskich i francuskich)^[55]. W bibliotece znajduje się też największa w Polsce kolekcja rysunków (ponad 350), akwarel, rycin, szkicowników i fotografii Cypriana Norwida^[55].

Zbiory ekslibrisów są jednymi z największych w Polsce^[55]. Składają się na nie m.in. kolekcje Edwarda Chwalewika, Piotra S. Koczorowskiego, Franciszka Sedlaczka^[55]. Najliczniejsza jest kolekcja Stefana Kotarskiego, zawierająca m.in. znaki własnościowe bibliotek polskich i obcych^[55].

W skład zbioru fotografii wchodzą zarówno najstarsze zdjęcia (dagerotypy, ambrotypy, ferrotypy, talbotypy), jak również współczesne fotografie artystyczne^[55]. W zbiorach znajdują się m.in. kolekcja zdjęć Benedykta Jerzego Dorysa (ponad 7 tys. pozycji), a także prace Jana Bułhaka, Edwarda Hartwiga, Jana Mieczkowskiego czy Bolesławy i Edmunda Zdanowskich^[55]. Cenne są również duży zespół fotografii teatralnych (m.in. ze spuścizny po Arnoldzie Szyfmanie) i kolekcja zdjęć, głównie miejscowości kresowych, ze zbiorów Mieczysława Orłowicza (ponad 1,3 tys. pozycji)^[55].

Zbiór kart pocztowych liczy około 100 tys. sztuk^[55]. Obejmuje on m.in. widoki miejscowości (w tym około 17 tys. z miejscowościami kresowymi), sceny rodzajowe, reprodukcje malarstwa, karty o tematyce patriotycznej^[55].

Wydawnictwa albumowe i tekowe stanowią wydzielony zbiór, liczący ponad 7 tys. jednostek^[55]. W wydawnictwach sprzed 1801 przeważają pozycje dotyczące architektury, sztuki starożytnej, monografie poszczególnych twórców, wzorniki, zielniki, dzieła o treściach religijnych, autorów takich jak Giovanni Battista Piranesi, Salvador Rosa, David Teniers młodszy, Jacopo Barozzi da Vignola, Joseph i Johann Klauber, Charles Le Brun, Pierre`a Le Pautre`a^[55]. Wśród dzieł z XX w. są m.in. Teka Melpomeny, teki graficzne Leona Wyczółkowskiego, Anieli Wolskiej-Pawlikowskiej, Władysława Skoczylasa, Tadeusza Cieślewskiego (syna), Stefana Mrożewskiego^[55].

Na koniec 2019 zbiory ikonograficzne liczyły 390 636 jednostek^[35]. W 2019 przybyło w nich 169 jednostek, głównie z darowizn^[44].

Zbiory bibliologiczne

Zbiory bibliologiczne tworzą specjalną kolekcję różnego rodzaju dokumentów, wydzieloną na podstawie kryterium treściowego, która obejmuje polskie i zagraniczne dzieła z dziedzin, takich jak nauka o książce, bibliotekarstwo, bibliotekoznawstwo, informacja naukowa, archiwistyka, historia książki, księgarstwo, czytelnictwo, bibliofilstwo^[56]. W kolekcji gromadzone są zarówno książki, jak i czasopisma, dokumenty życia społecznego, bibliografie, katalogi księgarskie, polskie normy, archiwalia dotyczące Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, wycinki prasowe. Zawierają się w tym wszelkie materiały dotyczące działalności Biblioteki Narodowej^[56]. Głównym źródłem wpływu polskich publikacji bibliologicznych jest drugi egzemplarz obowiązkowy bieżącej produkcji wydawniczej^[56]. Wydawnictwa obce (głównie w językach angielskim, francuskim, niemieckim, rosyjskim) wpływają drogą wymiany, kupna lub darów^[56].

Na koniec 2019 zbiory bibliologiczne liczyły 510 tys. woluminów^[35].

Mikrofilmy

W Bibliotece Narodowej znajdują się największe w Polsce zbiory mikrofilmów^[57]. Na mikrofilmach udostępniane są zarówno zbiory własne, jak i obiekty z innych bibliotek^[57]. Program zabezpieczania najcenniejszych zbiorów na mikrofilmach rozpoczął się w 1950 i wynikał z doświadczeń strat wojennych oraz procesu pogarszania się stanu zbiorów, zwłaszcza obiektów z 2. połowy XIX wieku^[57]. Przez 60 lat wykonano ponad 130 tys. mikrofilmów, na których zabezpieczono zbiory z około 160 bibliotek, również zagranicznych^[57]. Od roku 2000 biblioteka zabezpieczała tylko własne zbiory^[57].

Na zbiór składają się: około 38 tys. mikrofilmów z rękopisami (m.in. z Biblioteki Narodowej, Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, bibliotek krakowskich, kościelnych), oraz około 36 tys. zmikrofilmowanych starodruków (w tym ponad 1 tys. inkunabułów, 1,5 tys. gazet ulotnych z XVII–XVIII w., 10 tys. muzykaliów)^[57]. Od 1962 prowadzony był program mikrofilmowania prasy polskiej, dzięki czemu zarchiwizowano ponad 4 tys. tytułów^[57].

Na koniec 2019 zbiór mikrofilmów liczył 274 794 jednostki^[35].

Zbiory cyfrowe

Biblioteka Narodowa udostępnia część swoich zasobów w ramach systemów bibliotecznych Polona oraz Academica, w których dostępne są zdigitalizowane książki, czasopisma, grafiki, mapy, muzykalia, druki ulotne oraz rękopisy^[56].

Wyróżnienia

• Nagroda Architektoniczna Prezydenta m.st. Warszawy 2022: Grand Prix oraz nagroda w kategorii Nowe Życie Budynków 2022^[58].

Uwagi

1. Z powodu prac modernizacyjnych zasoby w gmachu głównym były udostępniane od sierpnia 2018 w czytelniach tymczasowych, zaś od maja 2019 w związku z planowanym remontem Pałacu Krasińskich zbiory Czytelni Rękopisów i Starodruków przenoszone były do gmachu głównego^[b].
2. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej 2019 ↓, s. 48, 50.

Przypisy

1. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 lutego 1928 r. O Bibljotece Narodowej (Dz.U. z 1928 r. nr 21, poz. 183).
2. 90. rocznica reaktywowania Biblioteki Narodowej. Uroczystość z udziałem Prezydenta RP Andrzeja Dudy. bn.org.pl. [dostęp 2018-02-26].
3. Zbiory. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-26)].
4. O nas. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-26)].
5. „Polish Libraries” na liście punktowanych czasopism naukowych, „Biblioteka Narodowa” [dostęp 2017-07-31] (pol.).
6. Liczba egzemplarzy obowiązkowych. [w:] Biblioteka Narodowa [on-line]. bn.org.pl. [dostęp 2016-11-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-01)].
7. Struktura. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-03-02].
8. Instytuty. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-03-02].
9. Biura. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-03-02].
10. Zakłady. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-03-02].
11. Pozostałe komórki organizacyjne. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-03-02].
12. Skarbiec piśmiennictwa Rzeczypospolitej – rewitalizacja i aranżacja wnętrz Pałacu Rzeczypospolitej [online], Biblioteka Narodowa [dostęp 2021-11-26] (pol.).
13. Andrzej Kłossowski: Biblioteka Narodowa w Warszawie, Zbiory i działalność. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 1990, s. 9–10. ISBN 83-7009-044-3.
14. Stefan Demby: Bblioteka Narodowa w Warszawie. Wyd. II uzupełnione. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 1930. [dostęp 2017-10-22]. (pol.). Brak numerów stron w książce
15. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 lutego 1928. O Bibljotece Narodowej (Dz.U. z 1928 r. nr 21, poz. 183).
16. Pożegnanie dyr. Stefana Dembego. „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 146 z 3 lipca 1937.
17. Anna Jarosz-Nojszewska. Biblioteka Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. „Stolica”, s. 50, czerwiec 2016.
18. Anna Jarosz-Nojszewska. Biblioteka Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. „Stolica”, s. 49, czerwiec 2016.
19. Witold Stankiewicz (przew. kom. redakc.): 50 lat Biblioteki Narodowej. Warszawa 1928-1978. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 1984, s. 72. ISBN 83-7009-000-1.
20. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 60. ISBN 83-01-08836-2.
21. Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie [online], www.buw.uw.edu.pl [dostęp 2020-07-07].
22. Historia zbiorów, „Biblioteka Narodowa” [dostęp 2017-10-23] (pol.).
23. Piotr Majewski: Wojna i kultura. Instytucje kultury polskiej w okupacyjnych realiach Generalnego Gubernatorstwa 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2005, s. 271. ISBN 83-7436-003-8.
24. M.P. z 1954 r. nr 87, poz. 980.
25. Witold Stankiewicz (przew. kom. redakc.): 50 lat Biblioteki Narodowej. Warszawa 1928-1978. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 1984, s. 120. ISBN 83-7009-000-1.
26. Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1965–1989. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 38. ISBN 83-908950-7-2.
27. Wysokie odznaczenia państwowe dla zasłużonych zakładów pracy, uczelni, instytucji i stowarzyszeń. „Nowiny”, s. 1, nr 165 z 21–22 lipca 1976.
28. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej 2021 ↓, s. 53.
29. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej 2021 ↓, s. 54.
30. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej 2019 ↓, s. 48.
31. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej 2019 ↓, s. 50.
32. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej 2019 ↓, s. 56.
33. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej 2019 ↓, s. 57.
34. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej 2021 ↓, s. 14.
35. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej 2020 ↓, s. 17.
36. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej 2020 ↓, s. 15.
37. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej 2019 ↓, s. 16.
38. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej 2018 ↓, s. 16.
39. Rękopisy. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-02-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-03)].
40. Inwentarz rękopisów 2012 ↓, s. 7.
41. Inwentarz rękopisów 2012 ↓, s. 9–10.
42. Skarby Biblioteki Narodowej 2003 ↓, Wprowadzenie.
43. Stare druki. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-07)].
44. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej 2020 ↓, s. 16.
45. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej 2019 ↓, s. 18.
46. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej 2017 ↓, s. 22.
47. Sprawozdanie Biblioteki Narodowej 2016 ↓, s. 27.
48. Książki XIX–XXI w.. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-02)].
49. Czasopisma XIX–XXI w.. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-11)].
50. Dokumenty życia społecznego. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-16)].
51. Zbiory muzyczne. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-07)].
52. Zbiory dźwiękowe i audiowizualne. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-16)].
53. Dokumenty elektroniczne. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-02-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-07)].
54. Zbiory kartograficzne. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-07)].
55. Zbiory ikonograficzne. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-01)].
56. Zbiory bibliologiczne. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-01)].
57. Mikrofilmy. Biblioteka Narodowa. [dostęp 2021-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-01)].
58. Nagroda Architektoniczna Prezydenta m.st. Warszawy [online], Nagroda Architektoniczna Prezydenta m.st. Warszawy [dostęp 2023-06-15] (pol.).strona główna serwisu

Bibliografia

• Inwentarz rękopisów do połowy XVI wieku w zbiorach Biblioteki Narodowej. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2012, s. 169. ISBN 978-83-7009-619-9.
• Bogdan Klukowski: Sylwetki Przewodniczących SBP Organizacji Bibliotekarzy Polskich 1917–2017. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, 2017. Brak numerów stron w książce
• Nad złoto droższe. Skarby Biblioteki Narodowej (wersja elektroniczna). Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2003. ISBN 83-7009-433-3. [dostęp 2020-11-07].
• Sprawozdanie Biblioteki Narodowej za rok 2015. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2016. ISSN 0137-2734.
• Sprawozdanie Biblioteki Narodowej za rok 2016. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2017. ISSN 0137-2734.
• Sprawozdanie Biblioteki Narodowej za rok 2017. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2018. ISSN 0137-2734.
• Sprawozdanie Biblioteki Narodowej za rok 2018. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2019. ISBN 978-83-7009-825-4.
• Sprawozdanie Biblioteki Narodowej za rok 2019. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2020. ISBN 978-83-7009-799-8.
• Sprawozdanie Biblioteki Narodowej za rok 2020. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2021. ISBN 978-83-8259-079-1.
• Sprawozdanie Biblioteki Narodowej za rok 2021. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2022. ISBN 978-83-8259-472-0.

Linki zewnętrzne

• Strona domowa Biblioteki Narodowej
• Historia BN na Warszawikii

Kontrola autorytatywna (biblioteka narodowa):

• ISNI: 0000000109428415, 0000000123146983
• VIAF: 132112363
• ULAN: 500312754
• LCCN: n80014571
• GND: 1002214-4
• BnF: 11882741b
• SUDOC: 026613603
• NLA: 36059319
• NKC: kn20010709017
• BNE: XX121233
• BIBSYS: 90860808
• PLWABN: 9810679371205606
• NUKAT: n93080273
• J9U: 987007258646205171
• PTBNP: 228800, 1185891
• LNB: 000050545
• NSK: 000033546
• ΕΒΕ: 100012
• RISM: institutions/30000118