Józef Elsner

Józef Antoni Franciszek Elsner (niem. Joseph Anton Franz Elsner, niekiedy błędnie^[1] Józef Ksawery Elsner, Joseph Anton Xaver Elsner; ur. 1 czerwca 1769 w Grodkowie, zm. 18 kwietnia 1854 w Elsnerowie) – polski kompozytor pochodzenia niemieckiego, pedagog, działacz kultury muzycznej i teoretyk muzyki; nauczyciel Fryderyka Chopina.

Nie mylić z: Józefem Elsnerem (1891–1951) – przedsiębiorcą budowlanym, Sprawiedliwym wśród Narodów Świata.

Józef Elsner

Grafika Maksymiliana Fajansa z 1853
Imię i nazwisko	Józef Antoni Franciszek Elsner
Data i miejsce urodzenia	1 czerwca 1769 Grodków
Data i miejsce śmierci	18 kwietnia 1854 Elsnerów
Narodowość	niemiecka
Dziedzina sztuki	muzyka poważna
Epoka	klasycyzm
Ważne dzieła
Leszek Biały Król Łokietek msza B-dur msza F-dur Męka Pana Naszego Jezusa Chrystusa Nieszpory do NMP
Odznaczenia

Grób Elsnera na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Tablica pamiątkowa ku czci Elsnera we Wrocławiu

Upamiętnienie przy ul. Nefrytowej 6 w Warszawie

Pomnik w Grodkowie

Życie

Wczesne lata

Urodził się 1 czerwca 1769^[2][3] w Grodkowie, w domu obok Bramy Lewińskiej. Jego matka Anna Barbara z d. Matzkin była Ślązaczką mówiąca dialektem brzesko-grodkowskim, ojciec Johann Franz Michael Elsner, będący stolarzem, mówił po niemiecku^[1][4].

Już w dzieciństwie ujawniał zamiłowanie do muzyki. Uczęszczając w Grodkowie 1775–1781 do szkoły powszechnej, śpiewał w chórze kościelnym. Od 1781 uczył się i śpiewał w szkole przy klasztorze dominikanów oraz w jezuickim Gimnazjum św. Macieja we Wrocławiu. Śpiewał tam i grał początkowo w chórze i kapeli klasztornej, następnie w chórze operowym i w orkiestrze teatralnej. W tym czasie uczył się gry na skrzypcach oraz basu cyfrowanego. Wcześnie też zaczął komponować. W 1782 w kościele św. Wojciecha we Wrocławiu został wykonany jego motet Ave Maria gratiae plena na dwa głosy solowe z towarzyszeniem instrumentów.

Dysponując pięknym głosem, Elsner odnosił sukcesy jako solista; 25 marca 1785 wykonał w kościele św. Elżbiety solową partię sopranową w oratorium pasyjnym Der Tod Jesu C.H. Grauna; występ ten zwrócił nań uwagę muzycznego środowiska Wrocławia. Muzykował też jako skrzypek kameralista.

Na uniwersytecie we Wrocławiu rozpoczął studia teologiczne, wkrótce potem przeniósł się na lekarskie; zamierzał je kontynuować w Wiedniu, dokąd wyjechał jako stypendysta Grodkowa jesienią 1789. Tam po długotrwałej chorobie postanowił jednak poświęcić się całkowicie muzyce i jesienią 1791 przeniósł się do Brna (Morawy) na posadę skrzypka w orkiestrze teatralnej.

Okres polski

Wiosną 1792 udał się do Lwowa, gdzie objął stanowisko kapelmistrza tamtejszego teatru. Wkrótce wystawił w nim swoje dwie opery do tekstów niemieckich (Die seltenen Brüder, Der verkleidete Sultan). Gdy Wojciech Bogusławski objął w 1795 prowadzenie niemieckiego teatru lwowskiego, Elsner został jego współpracownikiem. Odtąd zaczął komponować opery polskie do tekstów Bogusławskiego; zachowała się z nich tylko jedna: Amazonki, czyli Herminia. W tym czasie Elsner zaczął się interesować polską muzyką ludową i wplatać wątki ludowe do swoich utworów instrumentalnych (Sonata fortepianowa D-dur). W 1796 napisał trzy tria fortepianowe oparte na tematach z opery Krakowiacy i Górale Jana Stefaniego^[5]. Motywy z tej opery pojawiają się również w późniejszej o niemal dekadę symfonii C-dur^[6].

W latach 1795–1797 organizował we Lwowie cotygodniowe koncerty w ramach założonego przez siebie towarzystwa pn. Akademia Muzyczna. Na program koncertów składały się symfonie J. Haydna, W.A. Mozarta, P. Vranickiego, koncerty na instrumenty solowe oraz muzyka wokalna; wykonano również 3 symfonie Elsnera, które zaginęły.

Od 1798 Elsner nawiązał stosunki z wydawcami za granicą; wydał w Wiedniu u Johanna Traega 3 kwartety smyczkowe du meilleur goüt polonais^[7]. W tym samym roku stworzył również Trio B-dur na fortepian, skrzypce i wiolonczelę, opublikowane w Wiedniu pod tytułem Grande Sonate pour le Clavecin avec l’accompagnement d’un Violon et Violoncelle obligé^[8].

W roku 1799 Elsner przeniósł się na stałe ze Lwowa do Warszawy. W 1812 roku przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego^[9].

Do roku 1824 prowadził operę w Teatrze Narodowym, wzbogacając jej repertuar własnymi dziełami (30 oper i 2 balety), a z repertuaru obcego preferując operę francuską. Równocześnie prowadził własną sztycharnię nut, gdzie wydawał dzieła kompozytorów polskich. Zapoczątkowała ona powstawanie tego rodzaju przedsiębiorstw w Warszawie.

W latach 1803–1805 wydawał pierwszy w Polsce miesięcznik nutowy pt. „Wybór Pięknych Dzieł Muzycznych i Pieśni Polskich” (ukazały się 24 zeszyty). W 1805 został członkiem Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 1805–1806 brał czynny udział w Resursie Muzycznej, głównie przy organizowaniu koncertów, na których wykonywano m.in. wczesne symfonie L. van Beethovena. W latach 1802–1825 pisywał recenzje i artykuły do czasopism polskich, a w latach 1811–1819 był korespondentem lipskiej „Allgemeine Musikalische Zeitung”. W okresie 1814–1825 działał w Towarzystwie Muzyki Religijnej i Narodowej, którego był współzałożycielem. Przez wszystkie te lata rozwijał działalność pedagogiczną, ucząc śpiewu na terenie opery oraz „muzyki i śpiewania” w Szkole Dramatycznej Bogusławskiego. Potem wykładał teorię i kompozycję w prowadzonych przez siebie szkołach muzycznych: 1817–1821 w Szkole Elementarnej Muzyki i Sztuki Dramatycznej, 1821–1826 w Instytucie Muzyki i Deklamacji, czyli konserwatorium, a 1826–1831 w Szkole Głównej Muzyki, związanej wykładami z Uniwersytetem Warszawskim. Na tej uczelni wykształcił wielu polskich kompozytorów, wśród nich Fryderyka Chopina, którego uczył już od 1822. Jako nauczyciel trafnie ocenił talent Chopina, pisząc na świadectwie szkolnym: „szczególna zdatność, geniusz muzyczny”. Z Chopinem łączyły Elsnera uczucia prawdziwej przyjaźni; świadczy o tym m.in. zachowana korespondencja: 6 listów Elsnera do Chopina i 5 listów Chopina do Elsnera.

Od 1825 kształcił Ignacego Dobrzyńskiego, początkowo prywatnie, potem w latach 1826–1828 w Szkole Głównej Muzyki. Elsner w raportach egzaminacyjnych oceniał Dobrzyńskiego słowami „zdolność niepospolita”^[10]. Do jego pozostałych uczniów należy również Feliks Jaroński.

W latach 1835–1839 Elsner prowadził „wyższe kształcenie głosu” w Szkole Śpiewu przy Teatrze Wielkim, którego dyrektorem był K. Kurpiński, potem uczył jeszcze śpiewu w Instytucie Guwernantek. Uniwersalizm zainteresowań Elsnera wyraził się także w jego żywym stosunku do zagadnień polskiego folkloru; zbierał materiały dotyczące muzykowania ludowego; starał się uchwycić cechy melodyczne i metrorytmiczne polskiej muzyki ludowej, szczególnie jej najstarszych przekazów, a ponadto muzyki ludów słowiańskich w ogóle. Jako kompozytor poszukiwał ideału melodii wypływającej z ducha języka polskiego z uwzględnieniem jego właściwości metrycznych i intonacyjnych. Świadczą o tym dwie rozprawy: Rozprawa o metryczności i rytmiczności języka polskiego i Rozprawa o melodii i śpiewie. Elsner był członkiem honorowym licznych towarzystw muzycznych w kraju oraz lipskiego Musikverein der Universitätskirche St. Pauli. Utrzymywał bliskie kontakty z muzykami i firmami wydawniczymi Francji, Niemiec i Austrii. W 1805 odbył dłuższą podróż artystyczną do Paryża, zatrzymując się po drodze we Wrocławiu, w Lipsku i w Offenbach. W Paryżu wykonano kilka jego utworów fortepianowych oraz kwartet; skomponował tam operę pt. Chimère et réalité do tekstu francuskiego, która została wykonana dopiero w Warszawie (1808) w polskim przekładzie.

Jak wielu wybitnych ludzi tej epoki, był Elsner członkiem masonerii: w 1814 został namiestnikiem katedry w loży Świątyni Stałości (Zur Halle der Beständigkeit), w 1820 członkiem najwyższej kapituły, a w 1821 mistrzem katedry w Świątyni Stałości.

Za zasługi na polu muzyki został odznaczony w 1823 roku Orderem Świętego Stanisława IV klasy^[11]. Na jego cześć zostały wybite 3 medale: ok. 1825 (J. Majnert), 1852 (J. Herckner) i 1969 (J. Stasiński), ten ostatni staraniem Komitetu Obchodów Dni Elsnerowskich w Grodkowie.

Elsner był dwukrotnie żonaty: pierwszy raz z Klarą Abt (od 1796), która zmarła przy urodzeniu córki Karoliny (1797–1823), drugi raz zaś (od 1802) z Karoliną Drozdowską (1784–1852), czołową śpiewaczką opery warszawskiej, z którą miał trzy córki. Najmłodszą z nich była Emilia (1810–1864), późniejsza żona Ludwika Nideckiego, właścicielka sztambucha, do którego Chopin wpisał kilka swoich utworów. Grób Elsnera znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 159-5-1)^[12], pomnik nagrobny przedstawiający anioła jest dłuta Józefa Elsnera, wykonany wg projektu Ignacego Gierdziejewskiego^[13].

Twórczość

Lista ważniejszych kompozycji^[7]:

Msze

• Missa brevis F-dur op. 85 na 3-głosowy chór męski i organy (1844)
• Missa festiva C-dur op. 52 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1832)
• Missa in B op. 18 na 3-głosowy chór męski (1823)
• Msza a-moll op. 24 na chór 4-głosowy (ok. 1823)
• Msza a-moll op. 81 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1843)
• Msza B-dur op. 3 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1799)
• Msza B-dur op. 44 na 2 soprany, 2 tenory, bas i organy (1829)
• Msza B-dur op. 80 na chór 4-głosowy i organy (1843)
• Msza C-dur op. 22 na 4-głosowy chór męski, 4 rogi, puzon i kotły (ok. 1823)
• Msza C-dur op. 26 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (1820)^[14]
• Msza d-moll i D-dur in laudem omnium sanctorum slavonorum polonorum op. 66 na 2 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (1840)
• Msza d-moll op. 16 na chór 4-głosowy (1823)
• Msza d-moll op. 5 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1806)
• Msza e-moll – E-dur op. 62 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1838)^[14]
• Msza e-moll op. 88 na chór 4-głosowy i organy (1846)
• Msza F-dur op. 20 na chór 4-głosowy (ok. 1823)
• Msza F-dur op. 35 na chór 4-głosowy i organy (ok. 1825)^[14]
• Msza F-dur op. 41 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1826)^[15]
• Msza F-dur op. 77 na 3-głosowy chór męski i organy (1843)
• Msza F-dur op. 79 na 3-głosowy chór męski i organy (1843)
• Msza G-dur op. 13 na 3-głosowy chór męski i organy (ok. 1820)
• Msza G-dur op. 34 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1825)
• Msza G-dur op. 75 na 2 soprany, skrzypce, 2 altówki, wiolonczelę i organy (1842)^[14]
• Msza g-moll op. 72 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (1842)
• Msza ludowa G-dur op. 15 na 2 soprany i organy (1820)
• Msza pasterska a-moll op. 76 na chór 4-głosowy, wiolonczelę i organy (1842)
• Msza solenna B-dur op. 47 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1829)
• Msza solenna C-dur (Koronacyjna) op. 51 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1829)
• Msza świętojańska F-dur op. 9 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1815)
• Msza, Graduał i Offertorium op. 87 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1844)

Offertoria

• Offertoria na 4 głosy i orkiestrę (ok. 1783-84)
• Offertorium A-dur op. 46 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1829)
• Offertorium B-dur op. 30 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1828)
• Offertorium B-dur op. 45 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1829)
• Offertorium B-dur op. 86 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1844)
• Offertorium C-dur op. 31 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1823)
• Offertorium C-dur op. 33 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1824)
• Offertorium C-dur op. 56 na chór 4-głosowy i organy (ok. 1835)
• Offertorium D-dur op. 32 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1824)
• Offertorium E-dur op. 83 na chór 4-głosowy, skrzypce solo i orkiestrę (1843)
• Offertorium F-dur op. 50 na 3-głosowy chór męski (ok. 1829)
• Offertorium F-dur op. 70 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (1840)
• Offertorium F-dur op. 71 na chór 4-głosowy (1840)
• Offertorium G-dur op. 12 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1819)
• Offertorium G-dur op. 38 na chór 4-głosowy, flet obbligato i orkiestrę (ok. 1825)
• Offertorium G-dur op. 48 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1829)
• Offertorium In te Domine speravi Es-dur op. 4, offertorium na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1806)
• Offertorium op. 58 na chór (ok. 1836)

Utwory oratoryjno-kantatowe

• Ad festum Corporis Christi na chór 4-głosowy, instrumenty dęte i organy (ok. 1785-86)
• Alleluja B-dur op. 60 na chór 4-głosowy (1836-40)
• Ave Maria B-dur op. 68 na chór 4-głosowy i organy (1840)
• Ave Maris Stella A-dur op. 90 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (1847)
• Benedictus na sopran i zespół instrumentalny (ok. 1783-84)
• Cantate zur Jubel-Feier... D-dur op. 53 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1832)
• Canticum Simeonis e-moll op. 69 na chór 5-głosowy SATTB (1841)
• Completorium na chór, 2 skrzypiec, altówkę, 2 rogi i organy (ok. 1785)
• Der sterbende Jesus na głosy solowe i chór (ok. 1788-89)
• Dies irae f-moll op. 91 na chór 4-głosowy i organy (1847)
• Graduale A-dur op. 82 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1843)
• Graduale D-dur op. 94 na bas, chór 4-głosowy i orkiestrę (1848)
• Graduale Es-dur op. 57 na sopran, chór 4-głosowy i orkiestrę (1835)
• Graduale F-dur op. 29 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1828)
• Graduale i Offertorium A-dur op. 25 na chór 4-głosowy (ok. 1823)
• Graduale i Offertorium Es-dur op. 19 na 3-głosowy chór męski (1823)
• Graduale i Offertorium F-dur op. 23 na 4-głosowy chór męski, 4 rogi i puzon (ok. 1823)
• Graduale i Offertorium op. 17 na chór 4-głosowy (1823)
• Graduał na 2 soprany, 2 skrzypiec, altówkę, basetlę i 2 rogi (ok. 1782)
• Kantata Lob der Buchdruckerkunst, kantata na głos solowy, chór 4-głosowy i fortepian (1804)
• Kantata Musik zu einer Trauerloge, kantata na chór męski i orkiestrę (1811)
• Kantata Muzyka na wprowadzenie zwłok ks. J. Poniatowskiego w r. 1814, kantata na deklamację, chór i orkiestrę (1814)
• Kantata Na wdzięcznej Polaków ziemi, kantata na chór i orkiestrę (1807)
• Kantata Powitanie gołąbka, kantata na 4 głosy męskie, skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1844)
• Kantata Powstańmy z orężem w ręku, kantata na deklamację, głosy solowe i chór (1819)
• Kyrie i Gloria C-dur na chór, 2 skrzypiec, altówkę, 2 oboje, róg, trąbkę, kotły i organy (ok. 1788-89)
• Miserere mei Deus op. 96 na głosy solowe, 3 chóry, chór męski (1848)
• Motet C-dur op. 28 na 2 chóry 4-głosowe
• Motet G-dur op. 59 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (1836)
• Motet Salvum fac imperatorem B-dur op. 6, motet na chór 4-głosowy i orkiestrę (1807)
• Motet seu Offertorium de Sancto Josepho C-dur op. 10 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1815)
• Nieszpory C-dur op. 36 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1825)
• Nieszpory D-dur op. 89 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1847)
• O gloriosa Virginum B-dur op. 92 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1847)
• O Sacrum Convivum op. 49, hymn na chór 4-głosowy i instrumenty dęte (ok. 1829)
• Passio Domini nostri d-moll op. 65 na 14 głosów solowych, 3 chóry 4-głosowe i orkiestrę (1835-37)
• Pater noster op. 95 na chór 4-głosowy i organy (1848)
• Post celebrem... D-dur op. 11 na sopran, bas, chór 4-głosowy i orkiestrę (1815)
• Psalm 133 op. 63 na 2 chóry (ok. 1838)
• Salve Regina B-dur, Processio funebris c-moll, Psalmus: De profundis c-moll op. 43 na 3-głosy męskie, chór 4-głosowy i orkiestrę (1827)
• Requiem c-moll op. 42 na 3-głosy męskie, wiolonczelę, instrumenty dęte i kotły (1826)
• Requiem op. 2 na chór 4-głosowy i instrumenty dęte (1793)^[14]
• Stabat Mater op. 93 na głosy solowe, chór i orkiestrę (1848)
• Te Deum laudamus D-dur op. 39 na chór 4-głosowy, trąbkę i kotły (ok. 1825)
• Te Deum laudamus op. 74 na 2 4-głosowe chóry męskie (1842)
• Veni Creator A-dur op. 97 na chór 4-głosowy i organy (1849)
• Veni Creator B-dur op. 73 na 4-głosowy chór męski (1842)^[16][17]
• Veni Creator C-dur op. 7 na 2 chóry 4-głosowe (1812)
• Veni Creator G-dur op. 40 na chór 4-głosowy (ok. 1825)
• Veni Creator G-dur op. 54 na 5-głosowy chór i organy (1834)
• Veni Creator op. 78 na 3-głosowy chór męski i organy (1843)
• Veni Sancte Spiritus Es-dur op. 8 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1815)

Balety

Nazwa	Dawa powstania	Data prawykonania	Uwagi
Divertissement	?	?	–
Dwa posągi	1818	?	–
Dzicy ludzie	ok. 1796	?	utwór w 1 akcie

Opery

• Amazonki, czyli Herminia, opera w 2 aktach (1797)
• Andromeda, opera seria w 1 akcie (1806)
• Der verkleidete Sultan, opera w 3 aktach (1795)
• Die seltenen Brüder oder Die vier Zauberkugeln, opera w 2 aktach (1795)
• Jagiełło w Tenczynie, opera w 3 aktach (1819)
• Kabalista, opera w 2 aktach (1812)
• Kochankowie ukryci, opera w 2 aktach (?)
• Pospolite ruszenie, czyli Bitwa z kozakami, komedioopera w 2 aktach (1807)
• Siedem razy jeden, komedioopera w 1 akcie (1804)
• Wąwozy Sierra Morena, komedioopera w 3 aktach (1811)
• Król Łokietek, czyli Wiśliczanki, opera w 2 aktach (1817–1818)
• Leszek Biały, czyli Czarownica z Łysej Góry, opera w 2 aktach (1809)
• Mieszkańcy wyspy Kamkatal, opera w 1 akcie (1803–1804)
• Stary trzpiot i młody mędrzec, opera w 1 akcie (1804–1805)
• Sułtan Wampum, czyli Nieroztropne życzenia, opera w 2 aktach (1800)
• Śniadanie trzpiotów, opera w 1 akcie (1808)
• Urojenie i rzeczywistość, opera w 1 akcie (ok. 1805)
• Wieszczka Urzella, czyli To co się damom podoba, opera w 3 aktach (1805–1806)

Inne utwory sceniczne

• Benefis, duodrama w 1 akcie (1809)
• Echo w lesie, duodrama w 1 akcie (1808)
• La ritrosia disarmata, duodrama w 1 akcie (1815)
• Szewc i krawcowa, duodrama w 1 akcie (1808)
• Żona po drodze, duodrama w 1 akcie (1808)
• Karol Wielki i Witykind, dramat w 2 aktach (1807)
• Powstanie narodu, scena liryczna w 1 akcie (1830)
• Iskahar, król Guaxary, melodramat w 3 aktach (1796)
• Korsarz francuski w Portugalii, melodramat w 3 aktach (?)
• Mieczysław Ślepy, melodramat w 3 aktach (1807)
• Nurzahad, czyli Nieśmiertelność i bogactwa, melodramat w 3 aktach (1805)
• Ofiara Abrahama, melodramat w 4 aktach (1821)
• Sąd Salomona, melodramat w 3 aktach (1806)
• Sydney i Zuma, czyli Moc kochania czarnej niewiasty, melodramat w 3 aktach (1798)
• Trybunał niewidzialny, czyli Syn występny, melodramat w 3 aktach (1807)
• Wyspa małżeńska, czyli Żony przez los wybrane, melodramat w 3 aktach (1811)

Koncert

Opus	Tonacja	Instrument solowy	Data powstania	Data prawykonania
–	?	Flet poprzeczny	1791–1792	?
–	D-dur	Skrzypce	ok. 1795	?
–	G-dur	Skrzypce	ok. 1783-84	?

Symfonie

Opus	Tonacja	Data powstania	Data prawykonania
17	B-dur	ok. 1818	?
–	C-dur	1796	?
11	C-dur	1804–1805	?
–	D-dur	1802	?
–	D-dur	1788–1789	?
–	D-dur	ok. 1818	?
–	Es-dur	1797	?
–	Es-dur	1788–1789	?

Utwory kameralne

• Chaconne G-dur na skrzypce i fortepian (1836)
• Kwartet fortepianowy Es-dur op. 15 (ok. 1805)
• Kwartet fortepianowy F-dur (ok. 1800)
• Kwartet na 2 skrzypiec i 2 altówki (ok. 1798)
• Kwartet smyczkowy B-dur (?)
• Kwintet smyczkowy (?)
• Kwintet smyczkowy c-moll (?)
• Septet D-dur na flet, klarnet, skrzypce, altówkę, wiolonczelę, kontrabas i fortepian (ok. 1830)
• Sonata fortepianowa F-dur (ok. 1798)
• Sonata B-dur na fortepian na 4 ręce op. 16 (?)^[18]
• Sonata D-dur na skrzypce i fortepian op. 10 nr 2 (ok. 1798)
• Sonata Es-dur na skrzypce i fortepian op. 10 nr 3 (ok. 1798)
• Sonata F-dur na skrzypce i fortepian op. 10 nr 1 (ok. 1798)
• Sonata fortepianowa B-dur (ok. 1798)^[18]
• Sonata fortepianowa D-dur (ok. 1798)
• Trio fortepianowe C-dur (ok. 1798)
• Trio Grande sonate B-dur, trio fortepianowe (1798)

Drobne utwory orkiestrowe i instrumentalne

• Karnevaltanze na orkiestrę (1792-99)
• Marsz na orkiestrę (1831)
• Marsz przedniej straży wojska polskiego na orkiestrę (1831)
• Marsz tryumfalny na orkiestrę dętą (1809)
• Marsz z echem i andantem na orkiestrę (?)
• Mazur na orkiestrę (ok. 1825)
• Polonez D-dur na orkiestrę (1818)
• Polonez D-dur na skrzypce i fortepian (?)
• Polonez D-dur na skrzypce i fortepian (1820)
• Polonez E-dur na temat uwertury z opery Lodoiska R. Kreutzera na orkiestrę (1804)
• Polonez Es-dur na skrzypce i fortepian (1820)
• Polonez F-dur na orkiestrę (1818)
• Polonez na temat marsza z opery Woziwoda L. Cherubiniego na orkiestrę (1804)
• Polonez na temat piosenki Où peut-on étre mieux... na orkiestrę (1816)
• Rondo À la krakowiak B-dur na fortepian (1803)
• Rondo À la mazurek C-dur na fortepian (1803)
• Rondo À la mazurek g-moll na fortepian (1803)
• Trois quatuors du meilleur goût polonais na instrumenty smyczkowe (1798)
• Trois quatuors na instrumenty smyczkowe (ok. 1796)
• Walce brneńskie na orkiestrę (ok. 1791-92)
• Walce wiedeńskie na orkiestrę (ok. 1790-91)
• Wariacje B-dur na temat marsza z opery Przerwana ofiara P. Wintera na fortepian (1802)
• Wariacje na temat arii z opery Żony przemienione, czyli Szewc M. A. Portogalla na orkiestrę (1810)

Prace teoretyczne

Tytuł
Rozprawa o rytmiczności i metryczności języka polskiego[19]
Rozprawa o melodyi i śpiewie[19]
Sumariusz moich utworów muzycznych, tłumaczenie z niemieckiego Kazimierz Lubomirski (oprac.) Alina Nowak-Romanowicz. Kraków Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1957.

Upamiętnienie

31 stycznia 1979 w Warszawie jednej z ulic na terenie obecnej dzielnicy Mokotów zostało nadanie imię Józefa Elsnera^[20].

W Grodkowie w latach 1969–1995 działało Muzeum im. Józefa Elsnera, a w 1974 odsłonięto jego pomnik; tutaj także obchodzone są Dni Elsnerowskie^[4].

W 2019 przy ul. Nefrytowej 6 w dzielnicy Targówek, gdzie znajdował się dworek Elsnera, odsłonięto upamiętnienie kompozytora w kształcie półtorametrowej granitowej złamanej kolumny, zaprojektowane przez Marka Moderau^[21].

Zobacz też

• Wincenty Kostecki