Evangelistarium (Biblioteka Narodowa)

Evangelistarium (Lekcjonarz) – średniowieczny ewangelistarz z około 1000 roku, najstarszy tego rodzaju manuskrypt w polskich zbiorach, przechowywany w Bibliotece Narodowej.

Evangelistarium

Strona 2r
Oznaczenie	Rps I 3311
Data powstania	ok. 1000
Miejsce powstania	północna Francja
Język	łacina
Rozmiary	15,5×10cm
Liczba kart	151
Miejsce przechowywania	Biblioteka Narodowa w Warszawie

Historia

Manuskrypt powstał około roku 1000, zaś niektóre zdobienia dodano w drugiej ćwierci wieku XI^[1]. Pochodzi prawdopodobnie z pogranicza Francji i Flandrii, na co wskazują widoczne w piśmie i dekoracjach wpływy zachodniofrankijskie i anglosaskie^[1]. Nie ma informacji, by manuskrypt był używany na terenie Polski^[1]. Prawdopodobnie zakupił go za granicą jeden z braci Załuskich^[1]. Po upadku powstania kościuszkowskiego, wraz z Biblioteką Załuskich, przewieziony został do Petersburga^[1]. Na mocy traktatu ryskiego powrócił do Polski i trafił do zbiorów Biblioteki Narodowej^[1]. W 1939 przewieziono do go Kanady, skąd powrócił po dwudziestu latach^[1]. Od 2024 manuskrypt prezentowany jest na wystawie stałej w Pałacu Rzeczypospolitej^[2].

Opis

Rękopis, spisany na pergaminie, ma wymiary 15,5×10 cm^[1]. Składa się ze 151 kart^[1]. Tekst zapisany został w jednej kolumnie^[1]. Na zdobienia składają się dwie miniatury całostronnicowe, jedna miniatura wkomponowana w tekst, dwie całostronnicowe bordiury oraz inicjały z motywami roślinnymi i zwierzęcymi^[1]. Skórzana oprawa kodeksu pochodzi z wieku XVII, zaś z wieku XX – oprawa konserwatorska^[3].

W dawniejszej literaturze manuskrypt klasyfikowano jako lekcjonarz, jednak nowsze opracowania określają go jako ewangelistarz^[3]. W pierwszej części księgi umieszczone są czytania mszalne w liczbie ponad 70 perykop z Ewangelii Mateusza, Marka, Łukasza i Jana^[1]. Dalej znajdują się czytania ewangeliczne w układzie roku liturgicznego^[1].

• 
  Karta 1r
• 
  Karta 1v
• 
  Karta 11r
• 
  Karta 13r
• 
  Karta 16v
• 
  Karta 28r
• 
  Karta 54r
• 
  Karta 69r
• 
  Karta 83r
• 
  Karta 83v

Przypisy

1. Lekcjonarz. W: Nad złoto droższe. Skarby Biblioteki Narodowej (wersja elektroniczna). Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2003. ISBN 83-7009-433-3. [dostęp 2020-11-07].
2. Pałac Rzeczypospolitej. Trzy razy otwierana. Najcenniejsze zbiory Biblioteki Narodowej w Pałacu Rzeczypospolitej. Tomasz Makowski (oprac.), Patryk Sapała (współprac.). Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2024, s. 9, 74.
3. Evangelistarium. Polona. [dostęp 2020-11-07].

Linki zewnętrzne

• Evangelistarium w bibliotece Polona