Koźmin Wielkopolski
miasto w województwie wielkopolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Koźmin Wielkopolski (do końca 1996 Koźmin[3], niem. Koschmin) – miasto w Polsce w województwie wielkopolskim, w powiecie krotoszyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Koźmin Wielkopolski.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Ratusz przy Starym Rynku | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Burmistrz |
Maciej Krzysztof Bratborski | ||||
| Powierzchnia |
5,89[1] km² | ||||
| Wysokość |
135 m n.p.m. | ||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
62 | ||||
| Kod pocztowy |
63-720 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
PKR | ||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu krotoszyńskiego  | |||||
Położenie na mapie gminy Koźmin Wielkopolski  | |||||
 51°49′39″N 17°27′14″E | |||||
| TERC (TERYT) |
3012034 | ||||
| SIMC |
0936925 | ||||
Urząd miejski Stary Rynek 1163-720 Koźmin Wielkopolski | |||||
| Strona internetowa | |||||
Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 6678 mieszkańców[4].
Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1318 roku[5], własność kasztelana międzyrzeckiego Andrzeja Górki, około 1580 roku leżało w powiecie pyzdrskim województwa kaliskiego[6]. Koźmin uzyskał prawo składu w 1565 roku[7].
Koźmin Wielkopolski leży w zachodniej części Wysoczyzny Kaliskiej, nad Orlą, w odległości ok. 15 km na północ od Krotoszyna i ok. 50 km na zachód od Kalisza. Krzyżują się tu drogi krajowa i wojewódzka:
- droga krajowa nr 15: Trzebnica – Krotoszyn – Koźmin Wielkopolski – Września – Gniezno – Toruń – Ostróda
- droga wojewódzka nr 438: Borek Wielkopolski – Koźmin Wielkopolski
oraz linie kolejowe (stacja Koźmin Wielkopolski):
- linia kolejowa nr 281: Oleśnica – Krotoszyn – Koźmin – Jarocin – Gniezno (dł. 160,06 km; otwarcie: 30 czerwca 1875)[8]
- linia kolejowa nr 382: Koźmin – Piaski (dł. 29,38 km; otwarcie: 2 listopada 1909; rozebrana w 1998)
Na terenie miasta oraz przyległych gmin zorganizowana jest komunikacja autobusowa.
Przemysł przetwórczy reprezentowany jest przez gałęzie: metalową, drzewną, spożywczą i chemiczną.
.jpg)
Gród z podgrodziem istniał tam już w XII w., prawa miejskie Koźmin otrzymał między 1251 a 1283 rokiem[9][10]. W 1283 roku książę Przemysł II poddał Kożmin pod jurysdykcję Kalisza i zakazał mieszczanom koźmińskim zwracać się do innych sądów niż sąd w Kaliszu[11].
Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Cosmin wymienia we fragmencie „Cosmin opido Polonie” spisany ok. 1300 roku średniowieczny łaciński utwór opisujący żywot świętej Jadwigi Vita Sanctae Hedwigis[12].
W 1338 roku Kazimierz III Wielki darował miasto Maćkowi Borkowicowi, który zbudował w Koźminie zamek. Po upadku wojewody miasto wielokrotnie zmieniało właścicieli. W XVI w. był własnością rodu Górków, po nich między innymi Sapiehów. W czasach I Rzeczypospolitej należał do najsilniejszych miast w Wielkopolsce. W czasie wojny trzynastoletniej Koźmin w 1458 roku wystawił 20 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi zamku w Malborku[13]. W połowie XV w. przez krótki okres był siedzibą sądu ziemskiego[14]. W XVI w. był tam znaczny ośrodek sukienniczy, a w XVII w. znany ośrodek reformacji (w 1561 roku bracia czescy otworzyli w Koźminie drukarnię).
W 1 poł. XVIII w. miecznik wielki litewski Janusz Aleksander Sanguszko podarował miasto wraz z siedemnastoma okolicznymi wsiami swojemu kochankowi Karolowi Szydłowskiemu[15].
Do II rozbioru Polski (1793) Koźmin leżał w województwie kaliskim; w wyniku rozbioru województwo kaliskie zostało włączone do Królestwa Prus, do prowincji Prusy Południowe.
W czasach zaboru pruskiego Koźmin należał do powiatu Krotoszyn[16]. Według spisu urzędowego z 1837 roku miasto liczyło 3 439 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 362 dymy (domostwa)[16].
W 1875 roku wybudowano linię kolejową, co przyspieszyło rozwój miasta. W latach 1887–1932 miasto powiatowe (powiat koźmiński). W 1906 roku miał miejsce w Koźminie strajk dzieci szkolnych. Już w listopadzie 1918 roku sformowano tu Radę Robotniczo-Żołnierską oraz, po wybuchu powstania wielkopolskiego, kompanię żołnierską. Zakończenie II wojny światowej nastąpiło w Koźminie 23 stycznia 1945 roku.
Miasto zostało zajęte przez jednostki 33 Armii I Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej w walkach toczonych od 23 do 26 stycznia 1945 roku. Dla upamiętnienia poległych wzniesiono obelisk w parku miejskim. Poległych ekshumowano w 1952 roku i przeniesiono do mogił zbiorowych na cmentarzu Miłostowo w Poznaniu.
Miasto nie należało a było siedzibą gromad Koźmin, Koźmin-Zachód. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa kaliskiego. Przed 1975 rokiem i od 1999 roku w powiecie krotoszyńskim.
W 1995 roku na terenie miasta i gminy odbyło się referendum na podstawie którego Rada Miejska wystąpiła do Szefa Urzędu Rady Ministrów z prośbą o zmianę nazwy. Rozporządzenie Rady Ministrów wydano w dniu 23 grudnia 1996 roku (Dziennik Ustaw Nr 155, poz. 761 ), dzięki czemu przymiotnik Wielkopolski został dodany do nazwy miejscowości 1 stycznia 1997 roku.
- Piramida wieku mieszkańców Koźmina Wielkopolskiego w 2014 roku[2].
- zamek z XIV wieku, (ob. Muzeum Ziemi Koźmińskiej) wybudowany przez Maćka Borkowica, murowany z cegły, tynkowany z wyjątkiem wieży, wielokrotnie przebudowywany (w XVI w. przez Górków, w stylu renesansowym, w XVIII w., w 1865), z pierwotnego założenia zachowały się wieża zamkowa, czworokątny dziedziniec oraz fragment fosy (obecnie alpinarium), według legendy zamek miał być połączony tunelem z parkiem pałacu w Dobrzycy,
- kościół parafialny Najświętszej Marii Panny i świętego Wawrzyńca, wzniesiony w 1462 przez Hińczę z Rogowa, rozbudowywany (1670-1677), przebudowywany (XVIII w.), w stylu barokowym, murowany z cegły, otynkowany, o układzie bazylikowym, z trzema nawami i wieżą z blaszanym hełmem,
- sklepienie z dekoracją stiukową,
- manierystyczny ołtarz głównym z lat 1600-1630, trzykondygnacyjny, z licznymi rzeźbami i płaskorzeźbami (między innymi rzeźba Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny z dawnego gotyckiego ołtarza z końca XV w.), z których wiele było stylizowanych na te z krakowskiego ołtarza mariackiego Wita Stwosza,
- cyborium, renesansowe, z ok. 1540, z żelaznymi kutymi drzwiczkami, przyozdobione ornamentem roślinnym,
- prezbiterium,
- nagrobek Andrzeja i Barbary Górków, renesansowy, wykuty w piaskowcu i czarnym marmurze przed 1583,
- epitafium zmarłej w czasie zarazy w 1606 Barbary z Winklerów,
- belka tęczowa z grupą pasyjną,
- kaplica,
- kuta żelazna krata zamykająca wejście do kaplicy, renesansowa,
- rzeźba Matka Boska, gotycka, z XV w.,
- rzeźba ludowa Chrystus Frasobliwy,
- obrazy czterech koźmińskich uczonych (Mikołaj, Albin i Aleksy – docenci Akademii Krakowskiej, Benedykt – profesor Akademii Krakowskiej, zasłużony dla rozwoju Biblioteki Jagiellońskiej, XV i XVI w.),
- obraz tak zwanej szkoły wielkopolskiej Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny, malowany na desce, z XVI w.,
- dwie kropielnice kamienne przyozdobione ludzkimi maskami, romańskie,
- stalle i ambona z XVII w.,
- dzwon z 1546,
- kościół i klasztor pobernardyński Najświętszej Marii Panny i świętych Stanisława i Franciszka, wzniesione w latach 1648–1670, barokowe, kościół otoczony krużgankiem, bogate wyposażenie wnętrza z XVIII w., klasztor przebudowywany w 1828 na więzienie po uprzedniej kasacie zakonu (1818), całość rewaloryzowana w latach 1885 i 1968,
- kościół cmentarny Trójcy Świętej, drewniany, wzniesiony w 1570, odnowiony gruntownie w XIX w., kryty gontem,
- belka tęczowa z 1570,
- drewniana płyta grobowa z okresu zarazy 1707–1709,
- cmentarz,
- pomnik powstańców wielkopolskich,
- groby 52 więźniarek zamęczonych w latach 1940–1945 w miejscowym obozie karnym,
- wiatrak-koźlak,
- kamieniczki mieszczańskie, klasycystyczne.
- Park Miejski z urozmaiconą pergolami aleją grabową, stawem oraz stanowiskiem okazów bażantów
- Obszar Chronionego Krajobrazu Dąbrowy Krotoszyńskie i Baszków Rochy
- Park (Skwer im. Jana Pawła II).
- Kościół rzymskokatolicki:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Koźmin (Sala Królestwa ul. Witosa 2)[17].
W mieście działa Koźmiński Klub Sportowy Biały Orzeł Koźmin Wielkopolski, grający w klasie okręgowej, gr. wielkopolskiej V[18].
IKS „Spartakus” klub integracyjny propagujący tenis ziemny na wózkach którego prezesem jest Albin Batycki
Ta sekcja od 2011-09 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
