Szymbark (województwo małopolskie)

Szymbark – wieś (dawniej miasto) w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Gorlice^[4]^[5].

Szybkie fakty Państwo, Województwo ...

Integralne części wsi Szymbark^[4]^[5]
części wsi	Badonie, Brzezie, Bystrzyca, Dół, Górki, Góry, Granice, Huciska, Kamieniec, Kamionka, Kaweczkówka, Kawiory, Koło Zimnej Wody, Kręgi, Labuty, Łęgi, Miastko, Nadjazie, Na Dole, Pod Bartnią Górą, Polanki, Polówka, Rola, Szklarka, Wiatrówki, W Kątach, Wólka, Zalipie, Zapadle

Szymbark w czasach średniowiecza był rezydencją obronną polskiego rodu rycerskiego Gładyszów h. Gryf, wokół której zaczął rozwijać się gród. Rezydencja Gładyszów sięga początkami XIV wieku, kiedy to w 1316 r. zamieszkał w Szymbarku, Paweł Gładysz h. Gryf, mieszczanin z Nowego Sącza pierwszy tenutariusz Szymbarku z rodu Gładyszów (ok. 1330), podrządczy sądecki, który wykazał się jako rycerz w walkach obrony Polski. Jego syn Jan Gładysz (zarządca dóbr królewskich) podrządczy sądecki, rządca sądecki (1356), właściciel Szymbarku, był też właścicielami terenów gorlickich, wszak 27 października 1359 w Sączu za rycerskie zasługi swoje i ojca od Kazimierza Wielkiego otrzymał tereny po obu stronach rzeki Zdyni Wielkiej i Zdyni Małej, cały las po obu brzegach rzeki Ropy, aby tam lokować mógł wsie na prawie magdeburskim. W tym też wieku Szymbark występuje już jako miasto. Następnie przejęli Szymbark potomkowie; Piotr Gładysz z Szymbarku i Mikołaj Gładysz z Łosia – burgrabia muszyński (w 1419 oczyszczony z zarzutu nieszlachectwa). Potem rezydencję przejął Stanisław Gładysz z Kowalowa h. Gryf, tenut Szymbarku, dziedzic Kowalowej, Gilowej (od 1477), Uścia, komornik ziemski biecki (1486), sędzia grodzki biecki, mąż Katarzyny Barczkowskiej c. Jakuba Barczkowskiego. W 1486 roku Jan Gładysz z Szymbarku nabył w tym terenie gorlickim miejscowości, takie jak np. pozostałe części wsi Polna od Jakuba Staszkowskiego, syna Stanisława za 400 grzywien. Po jego śmierci, opiekunem małoletnich dzieci dziedziców Bielanki był w 1504 roku bratanek Jakub Gładysz z Kowalowych. Po osiągnięciu wieku dorosłego, dziedzictwo szymbarsko-gorlickie przejął syn Jana, Erazm Gładysz.

Dwór obronny w Szymbarku postawiony w 1540 roku, stanowił centrum władzy rodu polskich rycerzy Gładyszów tzw. „dominium Ropa” z którego zarządzali pobliskimi terenami klucza Gorlickiego. Dwór przetrwał do dzisiejszych czasów.

W roku 1557 właścicielem był Stanisław Gładysz. Klucz szymbarski był następnie w posiadaniu Szymona Gładysza pisarza grodzkiego, spiskiego 1561 r.; właściciela Polany, Szymbarka i Szymanowic (1581). Ostatnim z rodu Gładyszów w tej miejscowości był Paweł Gładysz, syn Szymona, do którego należał Szymbark do roku 1590 i Piotr Gładysz, który zeznał w testamencie z roku 1611, że Gładyszowie na zawsze przenoszą się z ziemi bieckiej w Sandomierskie. Na miejsce Gładyszów przybyli Strońscy, później Siedleccy, Bronikowscy, którzy stają się właścicielami tej miejscowości. W 1657 r. Dwór został zniszczony przez Węgrów. W latach 1768–1772 przechodzą przez Szymbark konfederaci barscy pod dowództwem Kazimierza Pułaskiego staczając w okolicach walki z Rosjanami.

W XVIII w. Szymbark wraz z dworem opisał Ewaryst A. Kuropatnicki. Z końcem XVIII w nabył tę miejscowość ks. Jan Bochniewicz – prałat gnieźnieński, naukowiec, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po 1808 roku przekazał on klucz szymbarski na własność swym siostrom i siostrzeńcom, dzieląc go na cztery części: I – Łęgi Szymbarskie, II – Dwór obronny Szymbark, III – Folwark Szymbark, IV – Bystrzycę Szymbarską.

W roku 1869 Szymbark i okolice opisał Wincenty Pol:

Na obszarze Wisłoki uderza nas fakt inny; całą tę okolicę, którą obszar Wisłoki, Ropy, Jasły, Jasełki i średniego Wisłoka zajmuje, osiedli tak zwani Głuchoniemcy od dołów Sanockich począwszy, to jest od okolicy Komborni, Haczowa, Trześniowa aż po Grybowski dział: Gorlice, Szymbark i Ropę od wschodu na zachód, ku północy aż po ziemię Pilźniańską, która jest już ziemią województwa Sandomierskiego. Cała okolica Głuchoniemców jest nowo-siedlinami Sasów; jakoż strój przechowali ten sam co węgierscy i siedmiogrodzcy Sasi. Niektóre okolice są osiadłe przez Szwedów, ale cały ten lud mówi dzisiaj na Głuchoniemcach najczystszą mową polską dijalektu małopolskiego, i lubo z postaci odmienny i aż dotąd Głuchoniemcami zwany, nie zachował ani w mowie ani w obyczajach śladów pierwotnego swego pochodzenia, tylko że rolnictwo stoi tu na wyższym stopniu, a tkactwo jest powołaniem i głównie domowem zajęciem tego rodu^[7].

W czasie I wojny światowej w latach 1914–1915 Szymbark znajdował się na przedpolu frontu, o czym świadczą do dziś zachowane trzy cmentarze żołnierskie.

Według danych spisu powszechnego przeprowadzonego w 1921 roku w Szymbarku mieszkało 2187 osób, w tym 274 narodowości rusińskiej; 1816 mężczyzn i 1109 kobiet. 1816 osób zadeklarowało wyznanie rzymskokatolickie, 321 greckokatolickie i 50 wyznanie mojżeszowe. We wsi było 432 budynków mieszkalnych^[8].

W latach 1930–1939 dwór Stanisławy Groblewskiej w Bystrzycy Szymbarskiej stał się miejscem wypoczynku Zygmunta Haupta, pisarza i malarza. W sierpniu 1933 roku w willi Perełka przebywała Maria Dąbrowska, o czym wspominała w Dziennikach.

7 września 1939 roku, w czasie kampanii wrześniowej, oddziały Armii Karpaty stoczyły pod Szymbarkiem bitwę z Niemcami. Poległo 7 polskich żołnierzy, pochowano ich na miejscowym cmentarzu parafialnym. W czasie okupacji niemieckiej działała tu placówka konspiracyjna Służby Zwycięstwu Polsce, Związek Walki Zbrojnej i Armia Krajowa, organizujące przerzuty kurierskie na Węgry, akcje dywersyjne i sabotażowe. W dniu 26 czerwca 1944 roku partyzanci z szymbarskiej placówki AK dokonali udanej akcji, uwalniając z rąk niemieckich aresztowanych AK-owców z Ropy.

W miejscowości znajduje się Stacja Naukowo-Badawcza Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk (w dawnym majątku rodziny Groblewskich), zajmująca się badaniem zlewni potoku Bystrzanka^[9].

24 lutego 2018 Aleksander Kalinowski odsłonił na swym terenie prywatnym pomnik pamięci Niebiańskiej Sotni i Rewolucji Godności^[10]^[11]^[12].

Szymbark (województwo małopolskie)

Położenie

Toponimia

Integralne części wsi

Historia

Ochotnicza straż pożarna

Nauka

Zabytki

Atrakcje turystyczne

Szlaki piesze

Urodzeni w Szymbarku

Przypisy

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on