Wielkie Oczy

Wielkie Oczy (ukr. Великі Очі) – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, w gminie Wielkie Oczy^[4][5]. Leży na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, w pobliżu granicy z Ukrainą.

Zobacz też: inne znaczenia.

Wielkie Oczy

wieś
Siedziba władz gminy, dawny dwór
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	lubaczowski
Gmina	Wielkie Oczy
Liczba ludności (2021)	926[1]
Strefa numeracyjna	16
Kod pocztowy	37-627[2]
Tablice rejestracyjne	RLU
SIMC	0613263
Położenie na mapie gminy Wielkie Oczy Wielkie Oczy
Położenie na mapie Polski Wielkie Oczy
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Wielkie Oczy
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego Wielkie Oczy
50°01′31″N 23°09′46″E[3]

Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP

Dawny klasztor dominikanów

Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa przemyskiego; jest siedzibą gminy Wielkie Oczy.

Wielkie Oczy były miastem. Lokowane w 1671 roku, utraciły prawa miejskie w 1935 roku^[6].

Części wsi

Integralne części wsi Wielkie Oczy^[4][5]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0613270	Horysznie	część wsi
0613286	Mielniki	część wsi

Historia

Nazwa pochodzi prawdopodobnie od istniejących tu niegdyś dwóch stawów. Początki miejscowości sięgają XIV w. Już w XVI wieku istniał w Wielkich Oczach kościół będący filią parafii w Krakowcu. Przy nim Andrzej Modrzewski w 1667 roku osadził dominikanów. W następnych latach wybudowano murowany kościół i niewielki klasztor^[7].

W 1671 roku Wielkie Oczy otrzymały od króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego prawa miejskie. W miasteczku rozwijał się handel i rzemiosło. Mikołaj Bazyli Potocki, starosta kaniowski, zapisał dobra Wielkie Oczy w województwie ruskim położone synowcowi swemu ks. Kajetanowi Potockiemu, kanonikowi katedralnemu krakowskiemu^[8].

W XIX w. działały tu dwie garbarnie, dwie cegielnie i aż cztery gorzelnie. W mieście w 1842 roku urodził się Bernard Henner, właściciel zakładów fotograficznych i radny miasta Przemyśla^[9] Pod koniec XIX w. było tu ok. 2 tys. mieszkańców – Polaków, Rusinów i Żydów. Po wojennych zniszczeniach w 1915 roku Wielkie Oczy podupadły, a w 1935 roku utraciły prawa miejskie.

W II Rzeczypospolitej miejscowość w powiecie jaworowskim w woj. lwowskim. W 1943 Ukraińska Policja Pomocnicza zamordowała tutaj 45 Żydów. W 1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali na terenie wsi 31 Polaków^[10].

W 1926 roku władze zakonu dominikanów zlikwidowały klasztor, a parafię przekazały diecezji przemyskiej. W 1986 roku na frontonie kościoła umieszczono tablicę ku czci Polaków pomordowanych w latach 1939 - 1946, zawierającą nazwiska wielu mieszkańców Wielkich Oczu i okolicznych wsi^[11].

O dawnym miejskim charakterze świadczy układ urbanistyczny z kwadratowym rynkiem, otoczonym kamieniczkami i drewnianymi domami. O dawnym współistnieniu trzech religii świadczą obiekty sakralne tych wyznań.

Turystyka

• Szlak Architektury Drewnianej – Trasa nr VI (lubaczowska)

Galeria

• 
  Dawny rynek i pomnik
• 
  Dawna synagoga
• 
  Dom Pomocy Społecznej
• 
  Zespół szkół
• 
  Dom (stan w 2007) projektu Jana Sas-Zubrzyckiego z 1918,
  ul. Krakowiecka 4

Ludzie związani z Wielkimi Oczami‎ ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Wielkimi Oczami‎.

Zobacz też

• Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy w Wielkich Oczach
• Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Wielkich Oczach
• Synagoga w Wielkich Oczach
• Cmentarz żydowski w Wielkich Oczach

Przypisy

1. Wieś Wielkie Oczy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-24], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1449 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
3. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 146455
4. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
5. GUS. Wyszukiwarka TERYT
6. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 82-83.
7. Zespół kościelno-klasztorny - Wielkie Oczy - Kultura i turystyka - Dla turysty - Strona internetowa Gminy Wielkie Oczy [online], www.wielkieoczy.info.pl [dostęp 2022-09-06] (pol.).
8. Sadok Barącz: Pamiątki buczackie. Lwów: Drukarnia Gazety Narodowej 1882, s. 68–69.
9. Wielkie Oczy - przewodnik - Shtetl Routes - Teatr NN [online], shtetlroutes.eu [dostęp 2022-09-06] (pol.).
10. SzczepanS. Siekierka SzczepanS., HenrykH. Komański HenrykH., KrzysztofK. Bulzacki KrzysztofK., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie lwowskim 1939–1947, Wrocław: Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów, 2006, s. 353-354, ISBN 83-85865-17-9, OCLC 77512897.
11. WIELKIE OCZY - ZABYTKI - KOŚCIÓŁ [online], wielkieoczy.itgo.com [dostęp 2022-09-06].

Linki zewnętrzne

• Wielkie Oczy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 345.
• Mapa katastralna miasteczka Wielkie Oczy z 1854
• Autorska strona monograficzna Krzysztofa Dawida Majusa
• Fotografie Pawła Rydzewskiego. roztocze.horyniec.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].
• Parafia Wielkie Oczy. parafiawielkieoczy.iap.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-26)].