Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa

Pszów

miasto w województwie śląskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Pszówmap
Remove ads

Pszów (niem. Pschow) – miasto w południowej Polsce, w województwie śląskim, w powiecie wodzisławskim.

Szybkie fakty Państwo, Województwo ...
Remove ads

Pszów od XVIII w. jest jednym z głównych ośrodków pielgrzymkowych na Górnym Śląsku. W pobliżu miasta znajduje się zabytkowa Kalwaria, a w pszowskiej bazylice znajduje się Obraz Matki Bożej Uśmiechniętej[2].

Według danych z 31 grudnia 2023 r. miasto miało 13 007 mieszkańców[1].

Remove ads

Położenie

Miasto położone jest na najwyższym wzniesieniu Płaskowyżu Rybnickiego (311 m n.p.m.), w bliskim położeniu takich miast jak: Wodzisław Śląski, Radlin, Rydułtowy, Rybnik, Racibórz, Jastrzębie-Zdrój, Żory.

W Pszowie swoje źródła mają niewielka struga Sumina oraz rzeka Nacyna, dopływy Rudy.

Do 1954 r. Pszów był siedzibą gminy Pszów. W 1954 r. powołano gromadę Pszów, ale zanim zaczęła funkcjonować, zniesiono ją w związku z nadaniem jej statusu miasta. W 1975 r. Pszów był dzielnicą Wodzisławia Śląskiego, a od 30 grudnia 1994 r. jako miasto[3].

Według podziału administracyjnego Polski w latach 1975–1998 Pszów należał do województwa katowickiego, Historycznie Pszów leży na Górnym Śląsku na ziemi wodzisławskiej.

Remove ads

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002[4] Pszów ma obszar 20,42 km², w tym:

Miasto stanowi 7,12% powierzchni powiatu wodzisławskiego.

Podział administracyjny

Administracyjnie w obrębie miasta Pszowa została wydzielona jedna dzielnica:

Dodatkowo można wyróżnić nazwy własne dla niektórych części Pszowa:

W Pszowie są cztery osiedla:

Demografia

Więcej informacji Opis, Ogółem ...


Pszów liczy ponad 14 tys. mieszkańców i plasuje się na 45. miejscu pod tym względem wśród miast województwa śląskiego.

W Pszowie na 100 mężczyzn przypadają 104 kobiety[7].

Remove ads

Nazwa

Według niemieckiego nauczyciela Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości wywodzi się od polskiej nazwy „psa” -”von pies = Hund”[8]. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 r. we Wrocławiu jako najwcześniejszą wymienia ją w formie – „Pzów” podając jej znaczenie „Hunddorf”, czyli po polsku „Wieś psów”[8]. Niemcy zgermanizowali nazwę na Pschow[8] w wyniku czego utraciła ona swoje pierwotne znaczenie.

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 r. notuje nazwę Pschow, a także kilka wcześniejszych historycznych nazw miejscowości we fragmencie „fruher Psu, Psw, Psuv, 1306 Psov, 1350 Pschw, 1561 Pschow”[9].

Remove ads

Historia

Podsumowanie
Perspektywa

Zaskakująca wzmianka źródłowa pojawiła się w 973 r. dotycząca granic biskupstwa praskiego podająca nazwę plemienia Psouane. Wzmiankę tę niekiedy stara się powiązać z Pszowem[10]. Pierwsza wzmianka dotycząca Pszowa pochodzi z 1265 roku[11].

Kalendarium

Thumb
KWK Anna w Pszowie, tuż po zamknięciu kopalni w 2012 roku
Thumb
Dom Gminny z 1910 r., obecnie urząd gminy
  • 1265 r. – występuje po raz pierwszy nazwa miejscowości w formie „Psov”, 20 stycznia Pszów uzyskuje lokację jako wieś książęca na prawie niemieckim, pierwszym wolnym sołtysem został Richulf;
  • 1293 r. – został wybudowany pierwszy drewniany kościółek pod wezwaniem Świętego Krzyża, którego pierwszym kapłanem był notowany po łacinie Jasco[9];
  • ok. 1350 r. – wybudowano murowany kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych;
  • ok. 1380 r. – rycerz Czetrycz dzierżawił dobra pszowskie;
  • 1506 r. – Pszów przeszedł na własność dzierżawcy Bartłomieja Zdara z Chobolic;
  • ok. 1544 r. – właścicielem Pszowa został Wacław Sedlnicki z Choltic, właściciel ten starał się wprowadzić luteranizm;
  • 1628 r. – umowny koniec reformacji w Pszowie – powrót katolicyzmu;
  • 1667 r. – Anna Wilkowa, mieszkanka Pszowa, została skazana na śmierć przez spalenie na stosie w Raciborzu jako czarownica;
  • 1682 r. – dziedzicem Pszowa został baron Krzysztof Welczek;
  • 1692 r. – pierwsza wzmianka potwierdzająca istnienie szkoły w Pszowie;
  • 1696 r. – najstarsza wiadomość o karczmie w Pszowie;
  • 1719 r. – właścicielem Pszowa został Jan Bernard Welczek z Wielkiego Dębieńska;
  • 1722 r. – sprowadzono kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej;
  • 1743–1746 r. – budowa późnobarokowego kościoła pod wezwaniem Narodzenia Matki Boskiej, rozwój ruchu pielgrzymkowego;
  • ok. 1769 r. – wieś stała się własnością Jana Karola Lichnowskiego;
  • 1788 r. – Pszów został sprzedany hr. Wilhelmowi Adolfowi Lichnowskiemu;
  • 1802–1803 r. – eksploatacja gipsu, produkcja wapna oraz potażu;
  • 1803 r. – dziedzicem Pszowa został Gustaw de Wrochem;
  • 1805–1807 r. – wybudowano pierwsze murowane probostwo;
  • 1806 r. – w Zawadzie odkryto źródła siarczane;
  • 1810 r. – został założony folwark „Wrzosy”;
  • 1811 r. – wybuch powstania chłopskiego w Pszowie, rozebrano drewniany kościółek Świętego Krzyża oraz zlikwidowano przyległy cmentarz;
  • 1812–1815 r. – w wojnie prusko-francuskiej z Pszowa zginęło 10 osób;
  • 1830 r. – wybudowano drogę prowadzącą z Wodzisławia przez Pszów, Krzyżkowice, Rzuchów do Raciborza;
  • 1832 r. – na rynku pszowskim postawiono figurę św. Jana Chrzciciela, wybudowano piec wapienniczy oraz parowy młyn do mielenia wapna, wydano pierwsze zezwolenie na eksploatację węgla dla Augustyna Ferdynanda Fritza;
  • 1843 r. – w kopalni „Anna” rozpoczęto eksploatację węgla;
  • 1847 r. – rozpoczęto budowę pierwszej wieży na kościele;
  • 1848 r. – powstała samodzielna gmina Pszowskie Doły;
  • 1850 r. – zakończono budowę drugiej wieży na kościele;
  • 1855 r. – rozwój kopalni „Anna” – drążenie szybu „Jan”;
  • 1856 r. – wielki pożar strawił 21 domów i 22 stodoły;
  • 1858 r. – rozpoczęto budowę drogi krzyżowej oraz kaplicy pod wezwaniem Świętego Krzyża w obrębie kościelnego placu;
  • 1860 r. – właścicielem Pszowa został Ferdynand Jan Wit zwany Von Doeringiem, poświęcono miejsce pod nowy cmentarz (obecnie ulica Paderewskiego);
  • 1861 r. – wybudowano nową szkołę w Pszowie, ukazała się pierwsza monografia wsi w opracowaniu ks. Pawła Skwary i Augusta Wolczyka;
  • 1865 r. – wybudowano Zakład zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia Św. Karola Boromeusza;
  • 1867 r. – wieś została zakupiona przez Fryderyka Węgierskiego;
  • 1872 r. – powstał pierwszy Urząd Pocztowy;
  • 1882 r. – wybudowano napowietrzną kolej linową łączącą kopalnię „Anna” ze stacją kolejową w Rydułtowach
  • 1885 r. – wybudowano drogę prowadzącą z Czernicy przez Rydułtowy, Łapacz, Pszów do Wodzisławia;
  • 1901 r. – rozpoczęto budowę drogi łączącej Pszowskie Doły z Syrynią;
  • 1904 r. – hr. Jan Węgierski sprzedał majątek Pszów i Kokoszyce Bankowi Polskiemu w Poznaniu;
  • 1905 r. – rozpoczęto budowę osiedla patronackiego kopalni „Anna” tzw. „Familoki”[12];
  • 1907 r. – powstała Ochotnicza Straż Pożarna w Pszowie;
  • 1910 r. – został wybudowany Dom Gminny (obecny Urząd Miasta);
  • 1911 r. – rozpoczęto budowę kanalizacji w Pszowie (deszczówka);
  • 1914 r. – została wybudowana linia kolejowa z kopalni „Anna” do Olzy;
  • 1915 r. – poświęcono nowe miejsce na cmentarz na tzw. „Przymiarkach”;
  • 1922 r. – wraz z częścią Górnego Śląska, Pszów został włączony do Polski;
  • 1923 r. – zniesiono obszar dworski w Pszowie;
  • 1924 r. – została założona pierwsza apteka, powstał Klub Sportowy „Unia”;
  • 1927 r. – gmina Pszowskie Doły z powrotem została przyłączona do Pszowa;
  • 1929 r. – ukończono budowę i poświęcono Wielką Kalwarię Pszowską, oddano do użytku nową 8-klasową szkołę powszechną (obecnie Szkoła Podstawowa nr 1);
  • 1929 r. – powstała Ochotnicza Straż Pożarna w Krzyżkowicach;
  • 1932 r. – wybudowano obecne probostwo;
  • 1934 r. – poświęcono nowo wybudowany kościół pod wezwaniem Serca Jezusowego w Krzyżkowicach;
  • 1935 r. – został wybudowany obecny stadion sportowy;
  • 1939 r. – ukazała się kronika Konstantego Kowola;
  • 1945 r. – odbudowano budynki zniszczone podczas działań drugiej wojny światowej, przystąpiono do regulacji ulic i placów;
  • 1950 r. – została oddana do użytku nowo wybudowana szkoła zawodowa pod nazwą Szkoła Przemysłowa Górnicza;
  • 1954 r. – Pszów otrzymał prawa miejskie;
  • 1967 r. – rozpoczął działalność Dom Kultury;
  • 1975 r. – Pszów włączono do Wodzisławia Śląskiego;
  • 1994 r. – Pszów uzyskał ponownie prawa miejskie (30 grudnia);
  • 1997 r. – kościół NNMP został odznaczony tytułem i godnością Bazyliki Mniejszej;
  • 2001 r. – otwarcie sztucznego lodowiska;
  • 2003 r. – oddano do użytku miejską oczyszczalnię ścieków;
  • 2004 r. – połączenie KWK Anna z KWK Rydułtowy, powstaje Kopalnia Węgla Kamiennego Rydułtowy-Anna;
  • 2007 r. – obchody 100-lecia istnienia Ochotniczej Straży Pożarnej w Pszowie;
  • 2012 r. – wygaszenie Ruchu „Anna” kopalni Rydułtowy-Anna.
  • 2025, 13 kwietnia – w pożarze nielegalnego hostelu zginęło pięć osób a 12 osób ewakuowało się przez okna, bo korytarze i schody odciął ogień[13]
Remove ads

Zabytki

Thumb
Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny

Transport

Transport drogowy

Komunikacja miejska

Thumb
Dworzec autobusowy

Komunikacja miejska w Pszowie jest mocno rozdrobniona. Miasto należy do Międzygminnego Związku Komunikacyjnego. Ponadto na teren miasta wjeżdżają linie trzech innych organizatorów: Komunikacja Miejska Rybnik (linia 10), Komunikacja Miejska Wodzisław Śląski, a także autobusy PKS Racibórz (dofinansowane przez Starostwo Powiatowe w Wodzisławiu Śląskim). Nie istnieje żadna forma integracji taryfowo-biletowej, ani żadne planowe skomunikowania pomiędzy autobusami różnych organizatorów.

Kolej

W Pszowie do 2012 r. istniała stacja kolejowa Pszów obsługująca do 1974 r. ruch pasażerski oraz do 2012 r. ruch towarowy KWK Anna. Obecnie najbliższą stacją kolejową z ruchem lokalnym i międzynarodowym jest stacja w Wodzisławiu Śląskim oddalona ok. 8 km. od miasta.

Remove ads

Handel

Miasto posiada własne targowisko miejskie, a także kilka supermarketów i dyskontów.

Hotele

  • Gościniec Pszowski (dawniej Hotel Miejski)[15], ul. Romualda Traugutta;
  • Hotel Sportowy[16], ul. Ignacego Jana Kraszewskiego 90.

Edukacja

Przedszkola

  • Przedszkole Publiczne nr 1 im. Misia Uszatka, os. Grunwaldzkie, ul. Juranda ze Spychowa 1
  • Przedszkole Publiczne nr 2, Osiedle Józefa Tytki 1
  • Przedszkole Publiczne nr 3, ul. Generała Władysława Andersa 8
  • Przedszkole Publiczne nr 4 (do 29 kwietnia 2009 r.: filia Przedszkola Publicznego nr 3), ul. Armii Krajowej 50

Szkoły podstawowe

  • Szkoła Podstawowa nr 1, ul. Romualda Traugutta 12[17]
  • Szkoła Podstawowa nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi, ul. Karola Miarki 16
  • Szkoła Podstawowa nr 3, ul. Armii Krajowej 56
  • Szkoła Podstawowa nr 4, ul. Niepodległości 99[18] (dawniej gimnazjum)

Szkoły ponadpodstawowe

  • Zespół Szkół Ponadpodstawowych (dawniej: Zespół Szkół Zawodowych), ul. Romualda Traugutta 32[19]:
    • Technikum,
    • Branżowa Szkoła I stopnia[20]

Miasto posiada także świetlicę środowiskową[21].

Remove ads

Kultura

Thumb
Dawna łaźnia kopalni Anna, zaadaptowana w latach 2022–2025 na nową siedzibą Biblioteki Publicznej Miasta Pszowa
  • Miejski Ośrodek Kultury w Pszowie[22], ul. Romualda Traugutta 1
  • Biblioteka Publiczna Miasta Pszowa (siedziba główna i dwie filie):
  • Kino MOK Pszów, ul. Romualda Traugutta 1

Stowarzyszenia działające w mieście

Sprzątanie Wikipedii
Ten artykuł należy dopracować
  • Stowarzyszenie „Pomóżmy sobie”;
  • Ochotnicza Straż Pożarna w Pszowie;
  • Ochotnicza Straż Pożarna w Krzyżkowicach;
  • Towarzystwo Sportowe „Górnik Pszów”;
  • Ludowy Klub Sportowy „Naprzód 37” Krzyżkowice
  • Towarzystwo Przyjaciół Pszowa
    • Zespół Regionalny „Pszowiki”,
    • Sekcja Turystyki Rowerowej,
    • Konfraternia Rycerska Sua Sponte,
    • Koło Dzieci Niepełnosprawnych,
    • Zespół tańca z ogniem „Feniks”;
  • Stowarzyszenie „Praworządność i rozwój”;
  • Miejski Uczniowski Klub Sportowy „Jedynka”;
  • Koło Gospodyń Wiejskich – Pszów;
  • Koło Gospodyń Wiejskich – Krzyżkowice;
  • Polski Związek Hodowców Gołębi Pocztowych – Koło Pszów;
  • Wojewódzki Związek Pszczelarzy – Koło Pszów;
  • Skat Klub Czarni Krzyżkowice;
  • Skat Klub OSP Pszów;
  • Stowarzyszenie Stanu Średniego;
  • Polski Związek Krótkofalowców Sekcja Pszów;
  • PCK Klub Honorowych Dawców Krwi przy KWK „Anna”
  • Chór Mieszany „Cecilianum” Krzyżkowice;
  • Chór Mieszany „Cecylia” Pszów;
  • Zespół Kameralny „Ad libitum”;
  • Związek Harcerstwa Polskiego Komenda Hufca Ziemi Wodzisławskiej – Szczep SMOKI;
  • Polski Związek Działkowców POD „Jedność”;
  • Polski Związek Działkowców POD „Przyszłość”;
  • Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych Koło Miejskie;
  • Zespół taneczny „Diablo”;
  • Zespół taneczny „Tornado”;
  • Grupa teatralna „Desire”[23].

Wspólnoty wyznaniowe

Sport

Podsumowanie
Perspektywa
Thumb
Sztuczne lodowisko w Pszowie

Na terenie miasta znajdują się następujące obiekty sportowe:

  • stadion Sportowy TS „Górnik Pszów” (płyta główna i 2 boiska treningowe);
  • boisko LKS „Naprzód 37” Krzyżkowice;
  • sztuczne lodowisko wraz z obiektami towarzyszącymi (korty tenisowe, skate park itp.);
  • sale sportowe oraz boiska szkolne przy wszystkich szkołach;
  • hala sportowa na terenie KWK Rydułtowy-Anna Ruch II;
  • korty do tenisa ziemnego;
  • oznakowane ścieżki rowerowe.
  • "Orlik"

Trasy rowerowe

szlak rowerowy żółty trasa rowerowa nr 316Y

  • Przebieg: Olza – Odra – Rogowiec – Bluszczów – Buków – Lubomia – Światłowiec – Szybik – Zawada – Syrynka – Czyżowice – Gorzyce – Uchylsko – Gorzyczki – Turza Śląska – Turzyczka – Wodzisław Śląski
  • Kolor: żółty
  • Długość: 52 km

szlak rowerowy niebieski trasa rowerowa nr 317N

  • Przebieg: Racibórz – Kornowac – Krzyżkowice – Pszów – Kokoszyce – Wodzisław Śląski – Radlin
  • Kolor: niebieski
  • Długość: 16,5 km

szlak rowerowy czarny trasa rowerowa 317S

  • Przebieg: Pszów – Zawada
  • Kolor: czarny
  • Długość: 3,7 km

szlak rowerowy czerwony trasa rowerowa nr 320C

  • Przebieg: Rybnik – Orzepowice, Ośrodek „Kotwica” – Zebrzydowice – Blizowiec – Skraj Czernicy – Rydułtowy – Krzyżkowice – Światłowiec
  • Kolor: czerwony
  • Długość: 22 km

szlak rowerowy żółty trasa rowerowa nr 321S

  • Przebieg: Skraj Rydułtów – Pszowskie Doły
  • Kolor: żółty
  • Długość: 2 km

szlak rowerowy zielony trasa rowerowa nr 322Z

  • Przebieg: Skraj Rydułtów – Kalwaria – Pszowskie Doły – Skraj Krzyżkowiec
  • Kolor: zielony
  • Długość: 5 km

szlak rowerowy żółty trasa rowerowa nr 323Y (Szlak pielgrzymkowy)

  • Przebieg: Pszów – Os. Biernackiego – Głożyny – Radlin – Obszary – Jankowice Rybnickie
  • Kolor: żółty
  • Długość: 17,4km[25]

Szlaki turystyczne

szlak turystyczny niebieski szlak krzyżkowicki (szlak przez Grodzisko Gołężyców)

  • Przebieg: Grabówka – Grodzisko Gołężyców – Krzyżkowice
  • kolor: niebieski
  • Długość: 6 km

Honorowi obywatele oraz zasłużeni dla rozwoju miasta

Miasto Pszów posiada pięcioro honorowych obywateli. Są nimi:

  • Henryk Rzodeczko – były długoletni Naczelnik Gminy Pszów (od 30 listopada 1945 r.);
  • Jan Paweł II – papież (od 28 lutego 1998 r.);
  • ks. Infułat Lucjan Lamża – lekarz (od 26 czerwca 2008 r.);
  • ks. Prałat Józef Fronczek;
  • Jan Wincenty Hawel – polski kompozytor, dyrygent i pedagog.

Miasto nadaje również odznakę „Zasłużony dla rozwoju miasta Pszów”. Zostali nią dotychczas uhonorowani:

Prasa

  • Pszowik
  • Zeszyty Pszowskie
  • Wiadomości Pszowskie

Sąsiednie gminy

Kornowac, Lubomia, Radlin, Rydułtowy, Wodzisław Śląski

Zobacz też

Przypisy

Linki zewnętrzne

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads