Uście Solne

Uście Solne – wieś (dawniej miasto) w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Szczurowa, na prawym brzegu Raby, opodal jej ujścia do Wisły.

Szybkie fakty Państwo, Województwo ...

Integralne części wsi Uście Solne^[6]^[7]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
1048049	Bliższe Łany	część wsi
0832031	Błonie	część wsi
1048061	Dalsze Łany	część wsi
0832054	Skotnica	część wsi
0832060	Stare Niedary	część wsi
0832077	Stare Uście	część wsi
0832083	Zagonie	część wsi

Etymologia nazwy Uście wiąże się z topograficznym położeniem przy ujściu rzeki, zaś przymiotnik Solne ma związek z solą, którą przez wieki, najpierw drogą wodną, a potem lądową sprowadzano z Bochni do tutejszego portu rzecznego.

Przywileje miejskie na prawie magdeburskim nadał Uściu Solnemu król Kazimierz Wielki 18 maja 1360. Była to prawdopodobnie wtórna lokacja, gdyż z zachowanych dokumentów wynika, że miasto Uście Solne, lokowane zapewne na tzw. prawie średzkim, istniało już znacznie wcześniej. Ponowna lokacja miasta podyktowana była zapewne korzyściami płynącymi z prawa magdeburskiego^[8].

Nowe miasto wytyczono wtedy opodal Starego Uścia, niegdyś osobnej wsi, usytuowanej przy zbiegu Raby i Wisły. Do dziś widoczne są ziemne obwałowania, które chroniły skład soli, tzw. „solnisko”. Na Starym Uściu stał też kiedyś niewielki kościółek-kaplica pod wezwaniem św. Agaty, wraz z przyległym doń cmentarzem^[9].

W dobie lokacji, poza Starym Uściem, miasto miało 24 mieszczan-gospodarzy, z których każdy otrzymał od króla po jednym łanie ziemi.

Na okres panowania ostatniego Piasta przypada okres bujnego rozkwitu miasta, które swój rozwój zawdzięczało głównie prowadzeniu handlu solą wydobywaną w żupach leżącej w górę Raby Bochni. O sile miejscowych mieszczan może świadczyć fakt, że w czasie pobytu króla w mieście 25 stycznia 1363 r., uzyskali oni zwolnienie z ceł w m.in. Opatowcu, Skalbmierzu, Nowym Mieście Korczynie, Proszowicach, Tarnowie i Jędrzejowie.

Z lokacją na wzór magdeburski wiązało się też wyznaczenie placu pod rynek, którego wielkość umożliwiłaby budowę na nim ratusza i odpowiedniej ilości jatek mięsnych, straganów piekarskich, szewskich itp. To, że w Uściu powstał rynek, jakiego nie mają ani Bochnia, ani Brzesko, ani królewskie Niepołomice, plac wielkością równy krakowskiemu, świadczy o perspektywach rozwoju jakie wówczas stały przed miastem.

Od lokacji miasta, oblicza się, że w Uściu były cztery budynki zwane ratuszami. Ostatni z nich spłonął wraz z kościołem i drewnianą zabudową miasta podczas pożaru w 1804 roku.

O drewnianym kościele w Uściu oraz o rodzinie Baczkowskich, uiszczających daniny na rzecz parafii w Uściu, Szczepanowie i Książnicach pisze na kartach powstałej w latach 1470–1480 „Liber beneficiorum” ksiądz Jan Długosz, nie precyzując, czy świątynia w Uściu była kościołem parafialnym, czy filialnym wobec Szczepanowa^[9].

W pobliżu rynku i kościoła, o czym mówią zachowane źródła, przed 1596 r. istniała szkoła z domem dla plebana, organisty i sług kościoła, jak również szpitalik lub przytułek. Znaczna liczba studentów krakowskiego uniwersytetu pochodzących z Uścia świadczyć może o wysokim poziomie tutejszego nauczania.

Z Uścia pochodzi trzech rektorów Uniwersytetu Jagiellońskiego:

Stanisław z Uścia (ok. 1382–1440), prawnik, profesor i rektor UJ w 1434 r., oficjał i wikariusz generalny gnieźnieński,
ks. Jakub Papenkowic z Uścia, który dwa razy piastował godność rektorską w latach 1642–1643 i 1648–1649,
Wojciech Papenkowic, bratanek ks. Jakuba, rektor w latach 1679–1681.

Uście Solne pozostawało znaczącym ośrodkiem na wiślanym szlaku solnym do końca I Rzeczypospolitej^[10]. Po rozbiorach Polski znalazło się w zaborze austriackim. Od 1782 r. należało do cyrkułu bocheńskiego. W wydanym po raz pierwszy w 1786 r. dziełku pt. „Geografia (...) Galicyi i Lodomeryi” jego autor, hrabia Ewaryst Andrzej Kuropatnicki, tak pisał o miejscowości (określanej jako Ujście solne): Przedtem składem solnym, teraz komorą celną i przewozem na Wiśle sławne.^[11] Upadek gospodarczy miasta rozpoczął się z pocz. XIX w., wraz z przeniesieniem składu solnego i budową portu rzecznego przez Austriaków w Świniarach.

W 1934 r. w wyniku reformy administracyjnej miejscowość została pozbawiona praw miejskich i ustanowiono w niej siedzibę gminy wiejskiej, funkcjonującej do 1954 roku.

Integralne części wsi

Historia

Zabytki

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Wikiwand - on