Trzcianka

Trzcianka (pol. hist. Trzciana Łąka^[2], niem. Schönlanke^[3]) – miasto w Polsce, w województwie wielkopolskim, w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Trzcianka. Miasto położone jest nad rzeką Trzcianka i pięcioma jeziorami na Pojezierzu Wałeckim.

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia hasła Trzcianka.

Trzcianka

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Centrum Integracji Społecznej w Trzciance
Herb Flaga
Dewiza: Trudno wymówić, Łatwo polubić!
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	czarnkowsko-trzcianecki
Gmina	Trzcianka
Data założenia	XII
Prawa miejskie	1731
Burmistrz	Krzysztof Wojciech Jaworski
Powierzchnia	18,3 km²
Wysokość	78 m n.p.m.
Populacja (31.12.2023) • liczba ludności • gęstość	16 496[1] 901,4 os./km²
Strefa numeracyjna	67
Kod pocztowy	64-980
Tablice rejestracyjne	PCT
Położenie na mapie gminy Trzcianka Trzcianka
Położenie na mapie Polski Trzcianka
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Trzcianka
Położenie na mapie powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego Trzcianka
53°02′30″N 16°27′40″E
TERC (TERYT)	3002074
SIMC	0967162
Hasło promocyjne: Spojrzenie w przyszłość. Trzcianka – Trudno wymówić, łatwo polubić.
Urząd miejski al. Gen. Wł. Sikorskiego 7 64-980 Trzcianka
Strona internetowa
BIP

Współcześnie

Miasto wraz z Czarnkowem pełni funkcję stolicy powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. W mieście znajduje się część instytucji powiatowych, m.in. Sąd Rejonowy, Prokuratura Rejonowa, Sąd Rodzinny, Szpital Powiatowy im. Jana Pawła II i Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. Wiele pozostałych instytucji ma tu swoje przedstawicielstwa, m.in. Powiatowy Urząd Pracy w Czarnkowie Filia w Trzciance czy Delegatura Starostwa Powiatowego.

Trzcianka jest najludniejszym miastem powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. Według danych z 31 grudnia 2023 roku miasto liczyło 16 496 mieszkańców^[4]. Zajmuje powierzchnię 18,3 km².

Jest siedzibą władz gminy miejsko-wiejskiej Trzcianka, w której skład wchodzi 20 sołectw^[5].

Trzcianka jest lokalnym ośrodkiem kulturalnym, politycznym oraz gospodarczym. Tutaj znajdują się siedziby m.in. burmistrza, Rady Miejskiej, Biblioteki Publicznej i Centrum Kultury im. Kazimiery Iłłakowiczówny^[6]. Do największych zakładów produkcyjnych działających w mieście należą Hydro Extrusion Poland, Joskin Polska, Northstar Poland i Lubmor Sp. z o.o.^[7]

Położenie

Trzcianka leży w północno-zachodniej Polsce, w północnej części województwa wielkopolskiego, w północnej części powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. Miasto znajduje się w południowej części Pojezierza Wałeckiego^[8]. Od północnej, zachodniej i południowej strony otoczone jest lasami, które zajmują niecałe 50% powierzchni gminy^[9].

W granicach miasta znajdują się jeziora: połączone kanałem Sarcze i Długie (znane też jako Logo), Okunie oraz Moczytko. Miasto leży po obu stronach rzeki Trzcianka, która przepływa przez centrum. Poza tym przez zachodnią i południową część miasta przepływają 3 strumienie^[10].

Według danych z 1 stycznia 2010 roku, Trzcianka zajmuje obszar 18,3 km²^[11], w tym są: użytki rolne – 42,28%, lasy – 45,95%^[12]. Miasto stanowi 4,89% powierzchni gminy.

Warunki naturalne

Rzeźba terenu

Rzeźba terenu została wykształcona podczas ostatniego zlodowacenia. Występują tu elementy nizinnych krajobrazów naturalnych: równiny morenowe, pola sandrowe, wydmy, ozy i zagłębienia wytopiskowe. Najwięcej jest gleb rdzawych (ok. 70%) i bielicowych (ok. 10%)^[13].

Szata roślinna

W okolicy występuje bogata szata roślinna, związana z żyznymi glebami. W lokalnych lasach dominują drzewostany z panującą sosną, ale licznie występują tu też dęby, buki i jodły.

W okolicach miasta występuje kilkadziesiąt gatunków krzewów i roślin runa leśnego podlegających ochronie gatunkowej. Wśród nich są podkolan biały, śnieżyczka przebiśnieg, widłaki kędzierzawy i miotlasty, kukułka szerokolistna, bagno zwyczajne. Stanowiska występowania tych roślin są chronione czynnie, a więc nie prowadzi się tu prac gospodarczych, mogących je zniszczyć. Chronione są także najokazalsze egzemplarze drzew w ramach pomników przyrody^[13].

Zwierzęta

Gromada ssaków reprezentowana jest przez podstawowe gatunki łowne: łosia, jelenia, sarnę, dzika, daniela, zająca, lisa, jenota, borsuka, kunę, norkę, tchórza i piżmaka. Spośród zwierząt chronionych odnotowano występowanie łasicy, gronostaja, orzesznicy, podkowca dużego, mroczków, a z częściowo chronionych – bobra i wydrę.

Ptaki reprezentowane są przez wiele gatunków rzadkich i zagrożonych, m.in. bociana czarnego, orlika krzykliwego, rybołowa, błotniaka łąkowego, krogulca, derkacza, płomykówkę, pójdźkę, puszczyka, dudka, muchołówkę szarą i żałobną.

Z gromady gadów występują: jaszczurka zwinka i żyworodna, padalec oraz węże: żmija i zaskroniec.

Z płazów występują m.in. traszki, rzekotki drzewne, ropuchy szara i zielona, a z owadów m.in. trzmiel rudy i leśny oraz biegacze^[13].

Klimat

Miasto znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego o odmianie morskiej^[14].

Średnia temperatura i opady dla Trzcianki^[15][16]

Miesiąc	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru
Średnia temperatura w dzień	1 °C	2 °C	7 °C	14 °C	19 °C	22 °C	24 °C	24 °C	19 °C	13 °C	6 °C	3 °C
Średnia temperatura w nocy	–2 °C	–2 °C	0 °C	5 °C	9 °C	12 °C	14 °C	15 °C	11 °C	7 °C	2 °C	0 °C
Opady	37 mm	28 mm	32 mm	37 mm	52 mm	66 mm	76 mm	62 mm	52 mm	43 mm	45 mm	46 mm

Demografia

Trzcianka jest najludniejszym miastem powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego; ma 17 228 mieszkańców, w średnim wieku 40,5 lat, z czego 51,8% stanowią kobiety, a 48,2% mężczyźni^[17].

Ludność Trzcianki na przestrzeni wieków^{[18][19][20][21][18][22][23][17]}:

Piramida wieku mieszkańców Trzcianki w 2014 roku^[17]:

Centrum Integracji Społecznej w Trzciance

Nazwa

Miejscowość dawniej była wsią i inaczej się nazywała. W XVI wieku nosiła staropolską nazwę „Trzciana Łąka”. Jednak pierwszy zachowany historyczny zapis źródłowy z 1561 odnotowuje krótszą nazwę "Thrzcziana". Później miejscowość notowano w 1565 "Trzciana Laca" i w 1570 "Thrcziana Lanka", Nazwa "Trzciana Łąka" została ostatecznie wyparta przez krótszą formę "Trzcianka". Jeszcze w XIX wieku używano pośredniej postaci: "Trzelanka", od której wywodzi się zgermanizowana niemiecka forma "Schönlanke", poświadczona w zapisie z 1624: "Schionlang alias Trcinna Łęka" od słowa schön, czyli piękny^[2].

W zapisce z 1624 użyta została forma "Martostoph seu Trcinna Łąka", sugerująca, że Trzcianą Łąkę nazywano też "Martinsdorf", ale powstała ona w wyniku pomyłki pisarza odnotowującego proces sądowy aktualnego zarządcy parafialnego w Trzcianej Łące z jego poprzednikiem na tym stanowisku, który w momencie procesu był już wikariuszem w Marcinkowie (niem. "Martinsdorf"). W 1944 w okresie III Rzeszy wieś nosiła zgermanizowaną nazwę „Schönlanke”^[2].

Nazwa pochodzi prawdopodobnie to od licznych w okolicy łąk porośniętych trzciną. 7 maja 1946 roku po powrocie miejscowości w granice Polski zadecydowano o przywróceniu nazwy Trzcianka, która funkcjonuje do dziś^[24].

Historia

Mauzoleum żołnierzy radzieckich zburzone 8.09.2017 r. na podstawie uchwały radnych i starań burmistrza Krzysztofa Czarneckiego^[25] za zgodą Piotra Glińskiego, wicepremiera rządu RP^[26]

Osobny artykuł: Kalendarium historii Trzcianki.

Tereny znajdujące się na północ od Noteci, pomiędzy Drawą a Łomnicą na przełomie wieków XIII i XIV były własnością Czarnkowskich. Dokument Bolesława Wstydliwego z 1245 roku, który według historyków określany jest falsyfikatem, potwierdza przynależność tych terenów do rodu Czarnkowskich. W dokumencie wymienione są z nazwy wsie: Biała (Bialla), Gulcz (Goliasza) i Rozdróżka (Rossdrussga), czyli Trzcianka. Położona miała ona być przy trakcie z Poznania do Kołobrzegu. Zdaniem niektórych badaczy krzyżowały się tu również drogi lokalne, stąd też jej pierwotną nazwą miało być określenie Rozdróżka. Poświadczenia z późniejszych lat, uwiarygadniają dokument Bolesława Wstydliwego: Władysława Łokietka z 1323 r., Zygmunta Starego z 1546 r. oraz Zygmunta Augusta z 1548 r.:

W imię Pana Amen. Na wieczną pamiątkę.... Dlatego my Zygmunt August z Bożej Łaski Król Polski, Wielki Książę Litwy jako też ziemi Krakowskiej, Sandomierskiej (...) Niniejszym podajemy do wiadomości wszystkim, którym należy, obecnym i przyszłym, którzy o tym wiedzieć powinni, że stawił się osobiście szlachetny Stanisław Sędziwój z Czarnkowa... Przedstawił pismo na pergaminie z podpisem przez świętego księcia Pana Zygmunta I Króla Polski, ojca naszego. (...) i prosił aby je naszym królewskim autorytetem potwierdzić i ratyfikować, umocnić i odnowić. (...) Treść tego słowo w słowo jest ta: (...) Chcemy zasługi tegoż Sędziwoja, naszego umiłowanego, naszą łaską wynagrodzić (...). Od tego czasu wsie nasze Bialla, Goliasza i Rossdrussga (...) jemu oraz następcom dajemy, przekazujemy, zatwierdzamy aby mogli je posiadać, sprzedać, podarować lub zamienić (...).^[18]

Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. W 1570 leżała w powiecie poznańskim Korony Królestwa Polskiego. Osobną parafię w Trzciance utworzono w pierwszej poowie XVII wieku i wydzielono ją z parafii Biała^[2].

Wieś była własnością szlachecką leżacą w dobrach czarnkowskich należącą do wielkopolskiego rodu Czarnkowskich herbu Nałęcz III. W 1561 Jadwiga żona Wojciecha Sędziwoja Czarnkowskiego wwiązana została we wsie przekazane jej przez męża, w tym m.in. Białą i Trzcianą Łąkę. 1565 Wojciech Sędziwój Czarnkowski zastawił Andrzejowi Sieprskiemu wojewodzie rawskiemu połowę dóbr Czarnków, w tym wsie Biała i Trzciana Łąka. W 1570 nabywca sprzedał z zastrzeżeniem prawa odkupu wsie Biała i Trzciana Łąka Dobrogostowi Sobockiemu, a 1573 swojej żonie Jadwidze Sieprskiej, córce zmarłego wojewody rawskiego Andrzeja^[2].

W 1586 bracia Czarnkowscy sprzedali Janowi Krügerowi 2 łany w puszczy goleckiej jako sołectwo wsi, którą nabywca miał w tym miejscu założyć (chodzi o późniejszą miejscowość zwaną po niemiecku "Pützig"). Jej przyszli mieszkańcy mieli otrzymać takie same obowiązki, jak „właśnie założona” (nuper locata) wieś Trzciana Łąka. W 1591 Maciej, Jan, Agnieszka, Anna i Katarzyna dzieci zmarłego Joachima Kiony odziedziczyli własność sołectwa czyli wójtostwa w Trzcianej Łące. W 1593 pozywali oni Jadwigę Sieprską wdowę po Wojciechu Czarnkowskim o 150 talarów należnych ich ojcu zgodnie z przywilejem wydanym przez jej męża Wojciecha Sędziwoja Czarnkowskiego^[2].

W 1671 król polski Michał Korybut Wiśniowiecki wydał dla miejscowości przywilej na odbywanie jarmarków. W 1679 ustanowił on statut cechu sukienniczego w wyniku czego w połowie XVII wieku do miejscowości napłynęli niemiecko języczni tkacze i wieś przekształciła się w osadę miejską. Królewski przywilej lokacyjny na założenie miasta według prawa magdeburskiego wydany został 3 marca 1731 przez króla polskiego Augusta II Mocnego^[2][27].

W latach 1738–1755 Trzcianka była własnością Stanisława Poniatowskiego (ojca ostatniego króla Polski). Władzą wykonawczą był wójt z ławą nadzorowany przez burmistrza z radą miejską. Pierwszym burmistrzem został Marcin Mittelszted. Taki układ władzy potwierdzali właściciele Niszyccy i Szembekowie. Bierne prawo wyborcze posiadali wyłącznie posesjonaci-obywatele, czyli właściciele nieruchomości, głównie sukiennicy, w związku z czym burmistrzami zostawali przedstawiciele najbogatszych lokalnych rodzin. Następowała ciągła rotacja tych samych osób pomiędzy radą, ławą, a stanowiskami burmistrza, czy wójta. Najczęściej na wszystkich tych stanowiskach pojawiało się nazwisko Mittelszted. Rajcy obradowali w karczmie usytuowanej przy rynku. Ostatnim prywatnym właścicielem miasta był Mikołaj Świnarski, który sprzedał Trzciankę królowi Prus w 1789^[28].

Osobny artykuł: Historia Żydów w Trzciance.

Powojenna Trzcianka – widok na park przy p. Pocztowym oraz na obecną ul. Sikorskiego w miejscu, gdzie znajduje się rondo Solidarności

Intensywnie rozwinęło się w mieście osadnictwo niemieckie (sukiennictwo) i żydowskie (handel wełną). W XVIII był to jeden z największych ośrodków sukienniczych Wielkopolski, posiadając ponad 200 warsztatów tkackich. Do czasu rozbiorów leżała w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wskutek I rozbioru Polski w 1792, miejscowość przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim (od 1773 tzw. okręg nadnotecki w obrębie Prus Zachodnich, a od 1777 wałecki powiat landracki^[29]), by w 1807 wejść w granice Księstwa Warszawskiego. Od 1815 ponownie stało się częścią Prus, a wraz z nimi od 1871 Niemiec. Zaborca zlikwidował urzędy wójta i ławy, a pozostawił burmistrza, jako jednoosobową władzę wykonawczą. W końcu XVIII wieku z kasy miejskiej zbudowano tzw. Burmistrzówkę, czyli mieszkanie dla burmistrza z funkcją sali obrad rady (dom stoi do dziś i stanowi siedzibę Muzeum Ziemi Nadnoteckiej)^[28].

W okresie Księstwa Warszawskiego miasto zostało podarowane przez Napoleona marszałkowi Francji, Louisowi-Alexandrowi Berthierowi i zostało podporządkowane władzom administracyjnym. W latach 1809–1814 nominowano dwóch burmistrzów: Jana Złotnickiego oraz Andrzeja Cywińskiego^[28]. Po upadku Napoleona miasto ponownie przyłączono do Królestwa Prus. Pozostawało ono najpierw w obrębie Wielkiego Księstwa Poznańskiego, a potem Prowincji Poznańskiej. Od 1816 do 1831 (jak wszędzie w Prusach) zlikwidowano samorząd miejski. Po tym okresie pierwszym burmistrzem został Ludwik Matzki (Polak), którego rządy były na tyle korzystne dla mieszkańców, że nadano mu tytuł dożywotnio i sprawował swój urząd najdłużej w historii (58 lat). W latach 1907–1908 rozbudowano ratusz z 1854^[28]. Wg spisu z 1910 roku polski jako język ojczysty zadeklarowało 113 osób^[30].

W połowie XIX gdy wybudowano linię kolejową, miasto ożywiło się gospodarczo. Powstało wiele nowych fabryk i zakładów powodując tym samym rozwój miasta. W 1919 roku podczas powstania wielkopolskiego walki toczyły się w pobliżu miasta (do samej Trzcianki powstańcy nie dotarli), które wspierało niemieckie wysiłki w walkach^[31]. Ze względu na dominację ludności niemieckiej traktat wersalski pozostawił w 1919 Trzciankę w granicach Rzeszy.

W okresie międzywojennym miasto było stolicą powiatu Netzekreis (początkowo Landratsamt in Schönlanke). Obowiązki landrata przyjął od 16 września 1919 asesor rządowy, dr Freiherr Horst von Cornberg, najpierw zastępczo, a od 25 listopada 1919 pełnoprawnie^[32].

27 stycznia 1945 Trzciankę zajęły wojska radzieckie 2 i 47 armii pancernej gwardii^[33] i 9 korpusu pancernego gwardii Armii Czerwonej. Komendantem wojennym miasta został major Borys Rubcow^[33]. Podczas walk poległo 127 żołnierzy radzieckich (pochowano ich w mauzoleum, obok którego ustawiono czołg; 1953 roku zwłoki poległych w walce o miasto ekshumowano^[34]). Po 173 latach Trzcianka powróciła w granice państwa polskiego. Niemiecka ludność miasta została wysiedlona do Niemiec, a w jej miejsce przybyli polscy osadnicy, którzy dołączyli do grupy autochtonów. Na początku 1945, w związku z działaniami Pełnomocnika Rządu na Obwód Trzcianecki, przywrócono również przedrozbiorową nazwę miasta – Trzcianka^[18]. Pierwszym (nieoficjalnym) burmistrzem został Popowicz, a oficjalnym Stanisław Wiza^[35].

17 lutego 1945 delegowano z Krzyża i Wągrowca pierwszych polskich kolejarzy-ochotników do uruchomienia stacji kolejowej. 13 marca rozpoczęła działalność poczta (dokonał tego delegat z Bydgoszczy, Marceli Palinkiewicz), a 28 marca posterunek milicji założony przez funkcjonariuszy z Czarnkowa (z komendantem powiatowym podporucznikiem Aleksandrem Wizą^[35]). 18 kwietnia władzę w mieście objął przybyły wraz z ośmioosobową grupą ludzi od strony Piły^[35] pełnomocnik Rządu Tymczasowego, Sławomir Komarnicki (z zastępcą, Edwardem Poszwą^[35]). Państwowy Urząd Repatriacyjny otwarto 19 maja. W tym samym miesiącu utworzono struktury powiatowe Polskiej Partii Robotniczej. W czerwcu przejęto od sowieckiej komendantury ujęcie wody i przystąpiono do uruchomienia wodociągów^[36]. 7 lipca powiat został odłączony od Pomorza Zachodniego i przyłączony do województwa poznańskiego. Miesiąc później zamieszkiwało w nim 6515 Polaków. 10 sierpnia przywrócono w mieście elektryczność^[36], a dzień później urodziło się w szpitalu pierwsze polskie dziecko po wojnie (Maria Wintonowicz). W sierpniu działały w mieście łącznie 62 zakłady rzemieślnicze. Najwięcej było stolarskich (15) i szewskich (10). 1 listopada przejęto od Rosjan fabrykę mebli i uruchomiono ją jako Państwowy Zakład Przemysłu Drzewnego^[36]. 25 listopada powołano miejską radę narodową. 1 stycznia 1946 powołano Edwarda Poszwę na urząd starosty trzcianeckiego (1 września starostwo przeniesiono do Piły). W lutym ruszył tartak, ale urządzenia nowoczesnej cegielni silikatowej wywieziono do Wielenia i Łobza^[36]. 13 października wyekspediowano pierwszy transport wysiedlonych Niemców (1788 osób). 7 sierpnia 1947 uruchomiono komunikację autobusową na linii Poznań – Trzcianka – Wałcz. 1 maja 1948 otwarto kino^[33].

Pierwsza fala osadników polskich zasiedliła miasto spontanicznie tuż po wyparciu Niemców. Pochodzili oni głównie z Wielkopolski, a także z województw łódzkiego i warszawskiego. Najobficiej przybyli ludzie „zza Noteci”, czyli z powiatów czarnkowskiego, chodzieskiego, obornickiego, a także z szamotulskiego i poznańskiego. Kolejne transporty osiedleńców zaczęły przyjeżdżać już w sposób zorganizowany od wiosny 1945. Łącznie w latach 1945–1959 miasto i powiat trzcianecki zostały zasiedlone przez Wielkopolan (29,55%), osadników zza Buga (28,43%), Polski południowo-wschodniej (17,64%), Polski centralnej (9,7%) oraz innych terenów (14,68%). Taka mieszanka ludnościowa sprawiła, że dialekty regionalne uległy integracji i mieszkańcy miasta i okolic (zwłaszcza urodzeni już na miejscu) posługują się obecnie literacką polszczyzną^[37]. Na obszar Trzcianki i powiatu przesiedlono również przymusowo ludność w ramach akcji „Wisła”, choć pierwotnie takie rozwiązania nie były planowane dla województwa poznańskiego. W pierwszym transporcie, który wyruszył 24 maja 1947 z Leska przyjechało 125 Ukraińców z Bieszczadów. Pozostałe pięć transportów przywiozło wyłącznie Łemków z Beskidu Niskiego. Odprawiono je: 28 maja 1947 z Jasła, 10, 15 i 18 czerwca 1947 z Gorlic oraz 4 lipca 1947 z Nowego Sącza. Łącznie w ramach akcji na ziemię trzcianecką przybyło od 30 maja do początku lipca 1437 repatriantów z kilkudziesięciu wsi, od Olszanicy na wschodzie do Muszynki na zachodzie. Z uwagi na fakt, że większość budynków i gospodarstw była już zasiedlona wcześniej, to nowoprzybyłym zaoferowano głównie obiekty zdewastowane i wymagające remontów, bez okien, drzwi i pieców. Żyli oni początkowo najczęściej w nędzy i ostracyzmie^[38].

W 1963 rozpoczęto budowę Zakładów Naprawy Taboru Leśnego (w 1975 zatrudniały one około 600 pracowników, a drugie tyle Ośrodek Transportu Leśnego)^[36]. W 1965 rozebrano wznoszący się na pl. Armii Czerwonej (obecnie pl. Pocztowy) kościół ewangelicki z l. 1843–1847^[18][20]. W 1975 powstały Pilskie Fabryki Mebli z dyrekcją w Trzciance^[36]. 18 marca 1994 po raz pierwszy zagrano hejnał Trzcianki z wieży kościoła św. Jana Chrzciciela. W maju tego samego roku na jeziorze Sarcz odbyły się Motorowodne Mistrzostwa Polski, a także założono Stowarzyszenie Kupców. W tym czasie oznakowano ulice nowym systemem tablic. W styczniu 1995 powstało kino w spółdzielni mieszkaniowej. Lata 90. XX wieku były trudnym czasem dla gospodarki miasta. W latach 1994–1995 zlikwidowano tu liczne zakłady, m.in. spółdzielnię Samopomoc Chłopska, bank spółdzielczy, Przedsiębiorstwo Transportu Samochodowego "Transmeble", czy Rejonowe Przedsiębiorstwo Melioracyjne. W grudniu 1994 Urząd Rady Ministrów negatywnie zaopiniował wniosek o podział gminy na dwie odrębne jednostki, a w kwietniu 1995 Ministerstwo Finansów podobnie zaopiniowało utworzenie w mieście Urzędu Skarbowego. W tym samym roku liczba bezrobotnych w mieście sięgnęła liczby 2560 osób (w gminie było to 4868)^[39]. Liczba abonentów telefonicznych wynosiła wówczas 2808^[39]. W czerwcu 1995 wyszedł pierwszy numer Informatora Samorządowego Miasta i Gminy Trzcianka "Ratusz"^[40], a we wrześniu tego roku pierwszy numer "Kroniki Ziemi Trzcianeckiej"^[39]. Dzień 3 marca w 1996 ustanowiono Świętem Miejsko-Gminnym Trzcianki^[39]. W listopadzie 1996 otwarto gminne wysypisko odpadów^[41]. Liczba bezrobotnych w pierwszym półroczu 1996 wynosiła 2438 osób. Od 1996 wychodzi czasopismo parafialne "Przyjaciel Świętego Jana Chrzciciela"^[39].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa pilskiego.

Trzcianka przed II Wojną Światową była siedzibą powiatu Netzekreis (dzisiejsze powiaty: Czarnkowsko-Trzcianecki, Pilski, Chodzieski oraz część Wałeckiego, Strzelecko-Drezdeneckiego i Leszczyńskiego

Gospodarka

Wybudowano wysypisko odpadów, oczyszczalnię ścieków miejskich o przepustowości 4000 m³^[42].

W Trzciance rozwinął się w ostatnich latach przede wszystkim przemysł aluminiowy. Swoje siedziby mają tu:

• Hydro (do 2018 – Sapa Aluminium; tłocznia profili aluminiowych, anodownie i obróbka profili aluminiowych)
• Copal (systemy aluminiowe oraz obróbka aluminium)
• Zobal (wyroby aluminiowe)

Ponadto w mieście działają firmy takie, jak:

• Northstar Poland (kominki, piece)
• Joskin Polska (maszyny rolnicze)
• Al-Trans (transport krajowy i międzynarodowy)
• Alsanit (Wyposażenia Inwestycji)
• Lubmor (budownictwo okrętowe i lądowe)

Trzy nowe parki handlowe w Trzciance: Multibox, Aura Park, Trzcianka Park

W Trzciance są zlokalizowane przedsiębiorstwa z branży handlowej, filie i oddziały banków, towarzystw ubezpieczeniowych i leasingowych.

W grudniu 2010 r. została otwarta pierwsza w mieście galeria handlowa.

Edukacja

(Tylko szkoły publiczne)

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. Juliusza Słowackiego (ul. Staszica)
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. Władysława Broniewskiego (ul. Orzeszkowej)
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika (ul. Broniewskiego)
• Katolicka Szkoła Podstawowa im. s. Faustyny Kowalskiej (ul. Spokojna)

Szkoła Podstawowa nr 1 im. Juliusza Słowackiego w Trzciance

Szkoły średnie

• Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica (ul. Żeromskiego)
• Zespół Szkół im. Henryka Sienkiewicza – ZS nr 1 (ul. Sikorskiego)
• Zespół Szkół Technicznych im. Noblistów Polskich – ZS nr 2 (ul. 27 Stycznia)

Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica w Trzciance

Szkoły Wyższe

• Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi, Wydział w Trzciance (ul. 27 Stycznia)

Szkoły w Trzciance

Szkoła Podstawowa nr 3

Katolicka Szkoła Podstawowa (4)

Liceum Ogólnokształcące

Zespół Szkół im. Sienkiewicza

Kultura

Miejskie Centrum Usług Społecznych i Dom Kultury w Trzciance

Trzcianka jest centrum kulturalnym, w którym wiele się dzieje z zakresu kultury. W mieście istnieją instytucje kulturalno-oświatowe dla mieszkańców miasta i powiatu.

• Instytucje:
  • Trzcianecki Dom Kultury – organizuje wiele przedsięwzięć kulturalnych, do których należą m.in. Ogólnopolski Konkurs Fotograficzny „Portret”, Dni Trzcianki, Noc Świętojańska, Dożynki Gminne, Przegląd Filmów „Wampiriada”, czy też Wielkie Malowanie.
  • Młodzieżowy Dom Kultury – organizuje on czas wolny dla dzieci i młodzieży. W MDK działają liczne zespoły wokalne i artystyczne, które osiągają sukcesy na ogólnopolskich konkursach m.in. Ogólnopolskim Festiwalu „Śpiewolandia”.

• Biblioteki:
  • Biblioteka Publiczna i Centrum Kultury im. Kazimiery Iłłakowiczówny w Trzciance
  • Biblioteka Pedagogiczna
  • Biblioteka Parafialna w Trzciance
• Muzeum:
  • Muzeum Ziemi Nadnoteckiej im. Wiktora Stachowiaka – dzięki dysponowaniu dwoma obiektami przy ul. Żeromskiego, muzeum trzcianeckie oferuje równocześnie cztery wystawy: „Dawno temu w Trzciance”, „W dawnej szkole”, „Jedna ziemia, wiele opowieści” oraz „Z dziejów Trzcianki, czyli historia naszego miasta”.

Powiatowa Biblioteka Publiczna i Centrum Kultury w Trzciance

Muzeum organizuje liczne imprezy, z których najbardziej efektowny jest organizowany w plenerze Piknik Muzealny.

W Trzciance mieści się również:

• Hala Sportowo-Widowiskowa – w hali odbywają się miejskie akademie, koncerty, występy kabaretów oraz mecze piłki ręcznej, siatkówki, koszykówki i zajęcia aikido. Znajduje się tu także siłownia, sauna oraz sala do aerobiku,

Powiatowy Młodzieżowy Dom Kultury w Trzciance

• Kino Osiedlowe – po modernizacji otwarte 27 stycznia 2017, cyfrowe, ze 147 miejscami siedzącymi^[43].

Zespoły teatralne

W mieście działa Teatr Poezji Lotka – zespół teatralny działający od 2005 r. przy Młodzieżowym Domu Kultury. Instruktorem zespołu jest Włodzimierz Ignasiński, pełniący również rolę dyrektora Młodzieżowego Domu Kultury. W dorobku teatru znajduje się 5 spektakli:

• Rzecz o chlebie
• Kto widział błazna
• Promieniowanie ojcostwa
• Zrozumieć Słowackiego
• Madonny bieszczadzkie.

Teatr osiągnął wiele sukcesów na arenie ogólnopolskiej i wojewódzkiej. Do najważniejszych należą:

• Złota Igła na VI Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Małych Igła^[44]
• Złoty Gwóźdź – nagroda główna na X Regionalnym Mityngu Teatralnym im. Sławka Kuczkowskiego w Gnieźnie (kwiecień 2010)
• I nagroda na Wojewódzkim Konkursie Teatrów Młodzieżowych Melpomena 2007^[45] w Środzie Wielkopolskiej
• Wyróżnienie na Ogólnopolskim Kramiku Teatrów Dziecięcych i Młodzieżowych Heca 2006 w Płocku.

Nazwa zespołu stanowi nawiązanie do Liceum Ogólnokształcącego w Trzciance, skąd co roku przybywają młodzi aktorzy oraz do lotki jako przedmiotu, która pozwala wzbić się ponad przeciętność.

Media

W mieście od 1990^[46] roku działa telewizja kablowa – Telewizja Lokalna Trzcianka (TVL Trzcianka) mająca status niekomercyjnego i niedochodowego towarzystwa (TTUKST).

Oprócz reemisji polskich i zagranicznych stacji telewizyjnych, od 1992 roku TVL Trzcianka produkuje własny lokalny program telewizyjny. Główne wydanie pojawia się raz w tygodniu – w każdy poniedziałek o godzinie 20:00, a powtórki nadawane są co 4 godziny. Stacja emituje serwis informacyjny, magazyn kulturalny, serwis sportowy oraz magazyn „Na sygnale”. W programie poruszane są sprawy ważne dla miasta, jak i gminy Trzcianka. Retransmitowane są sesje Rady Miasta i Powiatu, a także miejskie uroczystości. W niedzielę natomiast nadawana jest msza. Przez kablówkę świadczone są także usługi dostępu do internetu i telefonii – operatorem tych usług jest Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko-Własnościowa^[47].

Trzcianka ma także kilka serwisów informacyjnych, takich jak:

• Trzcianka.pl – oficjalny serwis Miasta i Gminy Trzcianka
• Trzcianka.info – mieszkańcy piszą o swoim mieście – forum z informacjami

Od 2013 roku Miasto i Gmina Trzcianka prowadzi stronę na facebooku, gdzie najczęściej umieszczane są aktualności i ciekawostki na temat miasta i gminy.

Alternatywnym źródłem informacji z gminy jest satyryczny profil Prezydent Miasta Trzcianki oraz grupa Trzcianka.online na facebooku.

Turystyka

Plaża nad Sarczem, tzw. stara plaża

Sarcze

Nad jeziorem Sarcze znajduje się kompleks rekreacyjno-sportowy, Ośrodek Sportu i Rekreacji oraz Park Ryb Słodkowodnych. Przy Ośrodku działają: wypożyczalnia sprzętu wodnego, korty tenisowe, przystań żeglarska oraz boisko. Kompleks dysponuje dwugwiazdkowym hotelem i domkami kempingowymi^[48]. W mieście jest też kilka pensjonatów.

Przez Trzciankę przebiegają trasy:

• rowerowe:
  • : Trzcianka – Biała – Radolin – Kuźnica Czarnkowska – Bukowiec – Jędrzejewo – Średnica – Górnica – Rychlik – Smolarnia – Straduń – Trzcianka
  • : Trzcianka – Sarcz – Gostomia – Rusinowo – Tuczno – Człopa – Wołowe Lasy – Trzcianka
  • część międzynarodowej trasy rowerowej R-1, trasa w Polsce rozpoczyna się w Kostrzynie nad Odrą: Kostrzyn nad Odrą – Ośno Lubuskie – Sulęcin – Międzyrzecz – Międzychód – Drezdenko – Krzyż Wielkopolski – Trzcianka – Piła – Miasteczko Krajeńskie – Osiek nad Notecią – Wierzchucin Królewski – Koronowo – Grudziądz – Kwidzyn – Sztum – Elbląg – Frombork – Braniewo – Gronowo^[49]
  • Transwielkopolska Trasa Rowerowa – w gminie Trzcianka: Radolin – Teresin – Trzcianka – Łomnica – Kępa – Pokrzywno – Stobno
• piesze:
  • wokół jeziora Sarcze
  • Niekursko – Trzcianka

    

    Plaża nad jeziorem Sarcze tzw. nowa plaża

Trzcianka – Straduń – Smolarnia

• • Smolarnia – Nowa Wieś – Trzcianka, trasa nieoznakowana
  • Trzcianka – Teresin – Radolin – Kuźnica Czarnkowska
  • Trzcianka – Biała

  • 

    Plaża nad jeziorem Logo tzw. Plaża Logo

Stobno – Łomnica – Trzcianka

Architektura

• Obiekty wpisane do rejestru zabytków^[50]:
  • Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, 1914–1915; Budynek trójnawowy, bazylikowy z asymetrycznie usytuowaną wieżą. Ołtarz główny z pierwszej połowy XVIII wieku w stylu barokowym. Dwa ołtarze boczne rokokowe z końca XVIII wieku. W środkowym polu ołtarza głównego mieści się neobarokowy obraz św. Jana Chrzciciela z końca XIX, a w nawie głównej, na jednym z filarów podziwiać można późnobarokową rzeźbę Chrystusa Króla. W lewym ołtarzu bocznym znajduje się obraz Matki Bożej i św. Jacka Odrowąża.
  • park pałacowy z pierwszej połowy XVIII; w latach 1896–1970 mieściła się w parku siedziba Nadleśnictwa Trzcianka, znajdowała się też winnica z początku XIX w.
  • dom z pierwszej połowy XIX w. przy ul. Żeromskiego 36 a

Architektura Trzcianki

Zabytkowy dom ("Burmistrzówka") przy ul. Żermoskiego 36a, należący do Muzeum Ziemi Nadnoteckiej im. Wiktora Stachowiaka

Siedziba Nadleśnictwa Trzcianka przy ul. Ogrodowej

Kapliczka z 1811 r., tzw. „Boża Męka” na rogu ulic Grunwaldzkiej i Ogrodowej, postawiona na cześć przemarszu wojsk Napoleona

Budynek Biblioteki Pedagogicznej oraz Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, wybudowany w 1905 r. dla przemysłowca A. Levy’ego

Kamienica przy ul. Matejki

Bloki przy ul. Dąbrowskiego

Galeria handlowa „Abita” na rogu placu Pocztowego i ul. Żeromskiego

Obiekty historyczne^[18]:

• dom z 1777 przy ul. E. Orzeszkowej 3
• murowana kapliczka tzw. Boża Męka z 1811 przy ul. Grunwaldzkiej, postawiona na cześć przejść wojsk Napoleona
• dawna rytualna łaźnia żydowska z przełomu XVIII/XIX wieku przy ul. Wita Stwosza 6
• przebudowane lamusy tkackie przy ul. Mochnackiego – domy przełomu XVIII/XIX
• późnoklasycystyczny budynek z przełomu XVIII/XIX, dzisiejsza siedziba Muzeum Ziemi Nadnoteckiej, ul. S. Żeromskiego
• domy kalenicowe z pierwszej połowy XIX przy ul. S. Żeromskiego
• budynek dawnego sądu (obecnie Szkoły Katolickiej) z 1851
• budynek dworca kolejowego, wybudowany w 1852
• budynek Urzędu Miejskiego przy ul. W. Sikorskiego, zaadaptowany w 1854 na ratusz i rozbudowany w 1908
• neogotycki budynek poczty z 1893
• budynek Nadleśnictwo Trzcianka, wybudowany w stylu eklektycznym w XIX w.
• secesyjna willa z 1905 r., obecnie siedziba Biblioteki Pedagogicznej i Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej
• gmach Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych, wzniesiony w latach 1913–1915 jako Evangelische Volksschule
• budynek dawnego Urzędu Powiatowego, wybudowany około 1925
• budynek dawnej szkoły rolniczej z lat 1925–1926, obecnie siedziba Sądu Rejonowego

• Nieistniejące obiekty historyczne:
  • kościół ewangelicki
  • synagoga

Pomniki

Pomnik Jana Pawła II

• pomnik Jana Pawła II
• pomnik pamięci budowniczych Trzcianki
• pomnik niepodległości wraz z ławką niepodległości

Dawne (nieistniejące już) pomniki:

• pomnik wdzięczności poległym w wojnie francusko-pruskiej 1870–1871 – wybudowany w 1902
• pomnik wdzięczności poległym w wojnie 1914–1918
• mauzoleum – wybudowane w 1945 w miejscu pochówku 56 żołnierzy Armii Czerwonej, będącym cmentarzem wojennym^[51], zburzone 8.09.2017 r. na podstawie uchwały radnych i starań burmistrza Krzysztofa Czarneckiego^[25] za zgodą Piotra Glińskiego, wicepremiera rządu RP^[26]

Pomniki przyrody znajdujące się w rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody to^[52]:

• 2 około 100-letnie lipy przy ul. Roosevelta
• dąb szypułkowy o obwodzie 366 cm przy ul. Żeromskiego
• platan klonolistny o obwodzie pnia 350 cm, obok obelisk upamiętniający 250-lecie nadania praw miejskich i budowniczych Trzcianki, przy skrzyżowaniu ul. Sikorskiego i Kościuszki
• dwa klony przy ul. 27 Stycznia
• trzy cisy pospolite na os. Domańskiego
• 3 buki pospolite w parku pałacowym przy ul. Tetmajera
• klon jawor przy ul. Staszica
• kasztanowiec przy ul. Staszica
• 160-letni klon zwyczajny w Parku 1 Maja
• 160-letni klon zwyczajny przy ul. Łąkowej
• 120-letni żywotnik zachodni przy ul. Mickiewicza
• 200-letni buk zwyczajny o obwodzie 362 cm przy pl. Pocztowym

Osiedla

• os. Dębowe
• os. ks. Bolesława Domańskiego
• os. Artura Grottgera
• os. Jana Kasprowicza
• os. Joachima Lelewela
• os. Kadłubek
• os. Leśne
• os. Modrzewiowe
• os. Obortyckie
• os. Juliusza Słowackiego
• os. Pańska Łaska
• os. Przy Sadowej
• os. Sarcz
• os. Słoneczne Wzgórze
• os. Stanisława Poniatowskiego
• os. W Narcyzach
• os. XXV-lecia
• os. XXX-lecia
• os. Zacisze
• os. J. Fałata Pierwsze
• os. J. Fałata Drugie
• os. Za jeziorem
• os. Młodych
• os. Królów
• os. Noblistów Polskich

Sport

W Trzciance działa 6 klubów sportowych:

Stadion Miejski w Trzciance, przy ulicy Piotra Skargi i Promenadzie

• MKS Hydro Lubuszanin z V ligowym zespołem piłkarskim (gr. wielkopolska I) założonym w 1948 oraz sekcją podnoszenia ciężarów
• LZS Arto Trzcianka z A-klasowym zespołem piłkarskim
• MKS MDK Trzcianka z sekcjami: szachową, żeglarską i siatkarską (MKS MDK Trzcianka – III liga).
• UKS Copal Trzcianka – z sekcjami: kajakarską, ciężarową oraz judo.
• Harcerski Ośrodek Wodny przy MKS MDK Trzcianka z przystanią położoną nad jeziorem Sarcz
• Klub Sportów Motorowych i Motorowodnych Trzcianka

W Trzciance działają 4 akademie piłkarskie dla młodych miłośników piłki nożnej:

• Akademia Piłkarska Bambinis (koniec funkcjonowania grudzień 2020)
• Akademia Piłkarska Piotra Reissa
• Akademia Przedszkolaka
• Akademia Lubuszanina Trzcianka

W mieście działa też akademia siatkówki.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół pw. Jana Chrzciciela w Trzciance

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

• Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP:
  • nabożeństwa domowe przy ul. Gorzowskiej (dojeżdża pastor z parafii w Pile)
• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia pw. św. Jana Chrzciciela, ul. Żeromskiego 39
  • parafia pw. Matki Bożej Saletyńskiej, ul. Witosa 5
• Kościół Zielonoświątkowy:
  • Zbór w Trzciance, ul. 27 Stycznia 27
• Świadkowie Jehowy
  • zbór Trzcianka (Sala Królestwa ul. Gorzowska 40)^[53]

Komunikacja

Rondo Solidarności w Trzciance

Transport drogowy

W mieście krzyżują się:

• Droga Wojewódzka nr 178 (Poznań - Trzcianka - Wałcz - Koszalin)
• Droga Wojewódzka nr 180 (Krzyż Wielkopolski - Trzcianka - Piła)

Kolej

Przez dworzec Trzcianka przechodzi niezelektryfikowana linia kolejowa nr 203 (część dawnej Pruskiej Kolei Wschodniej) łącząca stację Tczew ze stacją graniczną Kostrzyn (Kostrzyn nad Odrą). W chwili obecnej Trzcianka posiada bezpośrednie połączenia z Krzyżem, Piłą, Chojnicami, Warszawą i Lublinem (przewoźnik – Przewozy Regionalne) oraz Gorzowem Wielkopolskim i Trójmiastem (PKP Intercity).

Rondo Niepodległości na skrzyżowaniu ulic Staszica z Sikorskiego

Komunikacja autobusowa

Trzcianka ma połączenia autobusowe z:

• Poznaniem,
• Wałczem,
• Złocieńcem,
• Kołobrzegiem,
• Piłą,
• Krzyżem Wlkp.,
• Wieleniem,
• Czarnkowem,
• Drezdenkiem,
• Strzelcami Krajeńskimi,
• Wyrzyskiem,
• Nakłem nad Notecią

Dworzec PKP w Trzciance

Transport lotniczy

W 2012 przy ul. Sikorskiego oddano do użytku sanitarne lądowisko.

Niegdyś przy Cmentarzu Komunalnym znajdowało się lądowisko.

Dworzec autobusowy w Trzciance (nowa wiata)

Administracja

Burmistrzowie

Osobny artykuł: Burmistrzowie Trzcianki.

Związki samorządowe

Trzcianka należy do Związku Miast Polskich.

Urzędy i instytucje

Sąd Rejonowy w Trzciance, wybudowany w latach 1925–1926 jako szkoła rolnicza. Przy wejściu głównym widoczne płaskorzeźby, symbolizujące siew i zbiór.

• Urząd Miejski Trzcianki (al. Sikorskiego),
• Starostwo Powiatowe w Czarnkowie, Delegatura Wydziałów w Trzciance (al. 27 Stycznia),
• Powiatowy Urząd Pracy filia w Trzciance (al. 27 Stycznia),
• Komisariat Policji w Trzciance (ul. Roosevelta),
• Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza Komendy Powiatowej Straży Pożarnej w Trzciance (ul. Broniewskiego),
• Czarnkowsko-Trzcianecka Lokalna Grupa Działania (al. Sikorskiego).

Miasta partnerskie

• Berwick-upon-Tweed (Wielka Brytania)^[54]
• Duszniki-Zdrój
• Lehrte (Niemcy)
• Husum (Niemcy)
• Tomaszpol (Ukraina)

Ludzie związani z Trzcianką

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Trzcianką.

Zobacz też

• powiat trzcianecki
• cmentarz żydowski w Trzciance
• Sarcze (jezioro na Pojezierzu Wałeckim)