Wydra

Wydra^[21][f], wyderka^[21], wydrzyca^[21] (Lutra) – rodzaj ssaków z podrodziny wydr (Lutrinae) w obrębie rodziny łasicowatych (Mustelidae).

Ten artykuł dotyczy zwierzęcia. Zobacz też: inne znaczenia.

Wydra

Lutra
Brisson, 1762[1]
Wydra europejska (L. lutra)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Rząd	drapieżne
Podrząd	psokształtne
Infrarząd	Arctoidea
Nadrodzina	łasicokształtne
Rodzina	łasicowate
Podrodzina	wydry
Rodzaj	wydra
Typ nomenklatoryczny
Mustela lutra Linnaeus, 1758
Synonimy Lutra Brünnich, 1771[2] Latra[a]: E.A.W. Zimmermann, 1780[3] Lutris[a]: Duméril, 1806[4] Lutrix[b] Rafinesque, 1815[5] Aonyx Lesson, 1827[6] Amblonyx Rafinesque, 1832[7] Leptonyx[c] Lesson, 1842[8] Anahyster Murray, 1861[9] Barangia J.E. Gray, 1865[10] Lutrogale J.E. Gray, 1865[11] Lutronectes J.E. Gray, 1867[12] Mamlutraus Herrera, 1899[13] Micraonyx[d] J.A. Allen, 1919[14] Paraonyx Hinton, 1921[15] Cyrnaonyx Helbing, 1935[16] Nesolutra D. Bate, 1935[17] Isolalutra Symeonidis & Sondaar, 1975[18] Amblyocix[e]: G.H. Nelson, 1983[19] Cyrnolutra E. Pereira & Salotti, 2000[20]
Gatunki
22 gatunki (w tym 16 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i Afryce^{[22][23][24][25][26]}.

Morfologia

Długość ciała 36–88 cm, długość ogona 22–51,5 cm; masa ciała 2,4–21 kg (samce są większe i cięższe od samic)^[23][27].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1762 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji swojego autorstwa dotyczącej systematyki ssaków^[g][1]. Brisson w oryginalnym opisie nie wymienił żadnego gatunku; w ramach późniejszego oznaczenia w 1998 roku Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej na gatunek typowy wyznaczyła wydrę europejską (L. lutra).

Etymologia

• Lutra (Latra, Lutris) i Lutrix: łac. lutra ‘wydra’^[29].
• Aonyx: gr. α a ‘bez’; ονυξ onux, ονυχος onukhos ‘pazur, paznokieć’^[30]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Aonyx delalandi Lesson, 1827 (= Lutra capensis Schinz, 1821).
• Amblonyx: gr. αμβλυς amblus ‘tępy’, od αμβλυνω amblunō ‘stępiać’; ονυξ onux, ονυχος onukhos ‘pazur, paznokieć’^[31]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Lutra concolor Rafinesque, 1832.
• Leptonyx: gr. λεπτος leptos ‘smukły’; ονυξ onux, ονυχος onukhos ‘pazur, paznokieć’^[32]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Leptonyx barang Lesson, 1842 (= Lutra cinerea Illiger, 1815).
• Anahyster: anahyster ‘należąc do ujścia’^[33]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anahyster calabaricus Murray, 1861 (= Lutra capensis Schinz, 1821).
• Barangia: sumatrzańska nazwa barang dla wydry^[34]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Barangia sumatrana J.E. Gray, 1865.
• Lutrogale: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Lutra Linnaeus, 1758 (wydra) oraz Gale J.A. Wagner, 1841 (łasica)^[35]. Gatunek typowy: Gray wymienił dwa gatunki – Lutra macrodus J.E. Gray, 1865 (= Lutra perspicillata I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1826) i Lutra monticola J.E. Gray, 1865 (= Lutra perspicillata I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1826) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Lutra macrodus J.E. Gray, 1865 (= Lutra perspicillata I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1826)^[36].
• Lutronectes: rodzaj Lutra Brisson, 1762; νηκτης nēktēs ‘pływak’, od νηχω nēkhō ‘pływać’^[37]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Lutronectes whiteleyi J.E. Gray, 1867 (= Mustela lutra Linnaeus, 1758).
• Mamlutraus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju ssaków przedrostka Mam (od Mammalia)^[38].
• Micraonyx: gr. μικρος mikros ‘mały’^[39]; rodzaj Aonyx Lesson, 1827^[14].
• Paraonyx: gr. παρα para ‘blisko, obok’^[40]; rodzaj Aonyx Lesson, 1827^[15]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Paraonyx philippsi Hinton, 1921 (= Lutra capensis Schinz, 1821).
• Cyrnaonyx: gr. Κυρνος Kurnos ‘Korsyka’; rodzaj Aonyx Lesson, 1827^[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): †Lutra antiqua de Blainville, 1841.
• Nesolutra: gr. νησος nēsos ‘wyspa’ (tj. Malta)^[41] ; rodzaj Lutra Brisson, 1762. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Nesoleutra euxena B. Bate, 1935.
• Isolalutra: nowołac. isola ‘izolować’, od fr. isolé ‘odosobniony’, od łac. insulatus ‘przekształcony w wyspę’, od insula, insulae ‘wyspa’^[42]; rodzaj Lutra Brisson, 1762. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Isolalutra cretensis Symeonidis & Sondaar, 1975.
• Cyrnolutra: gr. Κυρνος Kurnos ‘Korsyka’; rodzaj Lutra Brisson, 1762^[20]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Cyrnolutra castiglionis E. Pereira & Salotti, 2000.

Podział systematyczny

We wcześniejszych ujęciach taksonomicznych^{[24][25][26][22][23]} gatunki z tego rodzaju był zgrupowane w trzech odrębnych taksonach – Lutra (lutra, sumatrana i nippon), Aonyx (capensis, congica i cinerea) oraz Lutrogale (perspicillata) – jednak analizy filogenetyczne przeprowadzone w 2022 roku wykazały że wszystkie należą do jednego rodzaju Lutra^[43]; w takim ujęciu do rodzaju należą następujące występujące współcześnie i wymarłe po 1500 roku gatunki^{[44][27][45][22]}:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[21]	Podgatunki[23][22][27]	Rozmieszczenie geograficzne[23][22][27]	Podstawowe wymiary[23][27][h]	Status IUCN[46]
	Lutra lutra	(Linnaeus, 1758)	wydra europejska	gatunek monotypowy	od Europy do Rosyjskiego Dalekiego Wschodu, Półwysep Koreański i Japonia, północna Afryka, Azja Zachodnia, Środkowa, Południowa i Wschodnia do wschodniej Chińskiej Republiki Ludowej i Tajwanu, Sumatra	DC: 50–82 cm DO: 33–50 cm MC: 5–14 kg	NT
	Lutra sumatrana	(J.E. Gray, 1865)	wydra sumatrzańska	gatunek monotypowy	kontynetnalna Azja Południowo-Wschodnia (Mjanma, Kambodża, południowy Wietnam i Półwysep Malajski, południowa Sumatra i Borneo	DC: 50–82 cm DO: 37–50 cm MC: 3,5–6 kg	EN
	Lutra nippon	Imaizumi & Yoshiyuki, 1989	wydra japońska	gatunek monotypowy	Japonia (Honsiu, Kiusiu i Sikoku)	DC: 54–82 cm DO: 35–56 cm MC: brak danych[47]	NE
	Lutra capensis	Schinz, 1821	wyderka białolica	gatunek monotypowy	Czarna Afryka od Senegalu na wschód do wschodniej Etiopii, na południe do Południowej Afryki, z wyjątkiem Kotliny Konga i suchych obszarów w Namibii, Botswany i Południowej Afryki	DC: 113–138 cm DO: 44–57 cm MC: 10–21 kg	NT
	Lutra congica	(Lönnberg, 1910)	wyderka kongijska	gatunek monotypowy	Kotlina Konga w zachodnio-środkowej Afryce	DC: 69–74 cm DO: 45–47 cm MC: 13–19,4 kg	NT
	Lutra cinerea	Illiger, 1815	wyderka orientalna	3 podgatunki	południowo-zachodnie Indie, obszary sub-himalajskie (Nepal, Bhutan, północno-wschodnie Indie, Mjanma, południowo-zachodnia Chińska Republika Ludowa), południowo-wschodnia Chińska Republika Ludowa, kontynentalna Azja Południowo-Wschodnia, Sumatra, Jawa, Borneo i Filipiny (Palawan)	DC: 36–47 cm DO: 22–27 cm MC: 2,4–3,8 kg	VU
	Lutra perspicillata	I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1826	wydrzyca gładkowłosa	3 podgatunki	Irak, Afganistan, od Pakistanu i Indii na wschód do południowej Chińskiej Republik Ludowej, kontynentalna Azja Południowo-Wschodnia, Sumatra, wschodnia Jawa i Borneo; być może Iran	DC: 59–75 cm DO: 37–45 cm MC: 7–11 kg	VU

Kategorie IUCN:  NT  – gatunek bliski zagrożenia,  VU  – gatunek narażony,  EN  – gatunek zagrożony;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Opisano również gatunki wymarłe w czasach prehistorycznych^[48]:

• Lutra antiqua de Blainville, 1841^[49] (Europa; plejstocen)
• Lutra aonychoides Zdansky, 1924^[50] (Azja; plejstocen)
• Lutra barryi (Jiangzuo, Yu & Flynn, 2021)^[51] (Azja; pliocen)
• Lutra bravardi Pomel, 1843^[52] (Europa; pliocen)
• Lutra castiglionis (E. Pereira & Salotti, 2000)^[20] (Europa; plejstocen)
• Lutra cretensis (Symeonidis & Sondaar, 1975)^[18] (Europa; plejstocen)
• Lutra euxena (D. Bate, 1935)^[53] (Europa; plejstocen)
• Lutra fatimazohrae Geraads, 1997^[54] (Afryka; pliocen)
• Lutra hearsti Geraads, Alemseged, Bobe & Reed, 2015^[55] (Afryka; pliocen)
• Lutra indica (Raghavan, Pickford, Patnaik & Gayathri, 2007)^[56] (Azja; plejstocen)
• Lutra libyca Stromer, 1914^[57] (Afryka; fanerozoik)
• Lutra palaeindica Falconer, 1868^[58] (Azja; plejstocen)
• Lutra palaeoleptonyx Dubois, 1908^[59] (Azja; fanerozoik)
• Lutra robusta (Koenigswald, 1933)^[60] (Azja)
• Lutra simplicidens Thenius, 1965^[61] (Europa; plejstocen)

Ochrona

W Polsce wydry podlegają ochronie częściowej^[62].

Uwagi

1. Niepoprawna późniejsza pisownia Lutra Brisson, 1762.
2. Nowa nazwa dla Lutra Brisson, 1762.
3. Młodszy homonim Leptonyx Swainson, 1832 (Aves).
4. Nowa nazwa dla Leptonyx Lesson, 1842.
5. Niepoprawna późniejsza pisownia Amblonyx Rafinesque, 1832.
6. Nazwa wydra używana jest również w odniesieniu do gatunku Lutra lutra.
7. Publikacja Brissona Regnum animale in classes IX... została uznana za nieważną ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, jednak nazwa Lutra została zachowana aby uniknąć zamieszania nomenklatorycznego^[28].
8. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała