Powiat leszczyński

Powiat leszczyński – powiat w Polsce (województwo wielkopolskie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Leszno, które jednak nie wchodzi w skład powiatu, jest samodzielnym powiatem grodzkim.

Powiat leszczyński

powiat
Pałac we Włoszakowicach
Herb
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
TERC	3013
Siedziba	Leszno
Starosta	Maciej Wiśniewski
Powierzchnia	804,65 km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności	57 201[1]
• gęstość	71,1 os./km²
Urbanizacja	8,96%
Tablice rejestracyjne	PLE
Adres urzędu: pl. Kościuszki 4b 64-100 Leszno
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejsko-wiejskich 2 Liczba gmin wiejskich 5
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa

W skład powiatu wchodzą:

• gminy miejsko-wiejskie: Osieczna, Rydzyna
• gminy wiejskie: Krzemieniewo, Lipno, Święciechowa, Wijewo, Włoszakowice
• miasta: Osieczna, Rydzyna

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[2] powiat zamieszkiwało 57 201 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 57 544 osoby^[3].

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	49 687	100	25 012	50,34	24 675	49,66
Miasto	4433	8,92	2255	4,54	2178	4,38
Wieś	45 254	91,08	22 757	45,80	22 497	45,28

▶Wieś vs ▶miasto

Ogółem (▶k, ▶m)

Miasto (▶k, ▶m)

Wieś (▶k, ▶m)

• Piramida wieku mieszkańców powiatu leszczyńskiego w 2014 roku^[4].

Gospodarka

W końcu września 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie leszczyńskim obejmowała ok. 0,6 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 2,4% do aktywnych zawodowo^[5].

Historia

Powiat leszczyński powstał w 1887 r. w wyniku reorganizacji administracji terytorialnej niemieckiej Cesarstwa Niemieckiego, która oddzieliła obszar 524,7 km² ze wschodniej części powiatu wschowskiego. Wcześniej te tereny należały początkowo do ziemi wschowskiej, którą wyodrębnił w 1343 król Kazimierz Wielki. II rozbiór Polski sprawił, że okolice Leszna zostały włączone do departamentu poznańskiego i podzielone pomiędzy powiat kościański i wschowski. W pierwszych latach XIX wieku w Lesznie znajdował się sąd powiatowy i tzw. sąd przysięgłych. Po 1850 powstała tu filia banku państwowego, a w 1874 urząd stanu cywilnego. Na czele powstałego powiatu stanął mianowany na ten urząd w 1888 starosta (landrat) Hans von Hellmann, któremu podlegał zespół urzędników sprowadzonych w większości z Cesarstwa Niemieckiego. W krótkim czasie powstały instytucje, które istniały w każdym mieście powiatowym, tj. urząd celny, kasa komunalno-oszczędnościowa, lekarz powiatowy i weterynarz. Kolejnymi starostami byli Arnold von Rosenstiel i Siegfried von Kardoff. Odzyskaniu niepodległości przez Polskę towarzyszyły w Wielkopolsce nastroje niepodległościowe – tu miało miejsce powstanie wielkopolskie, którego nie zakończył rozejm w Trewirze. Dopiero 1 czerwca 1919 powstała polska administracja powiatowa, starostą został wówczas Tadeusz Sobeski, a siedzibą powiatu – Osieczna. Leszno w tym czasie nadal znajdowało się w granicach Rzeszy; po wprowadzeniu w życie postanowień traktatu wersalskiego ustalono nowy przebieg granic. Leszno od 17 stycznia 1920 znalazło się w Polsce; zorganizowano wówczas Wydział Powiatowy pełniący funkcję sejmiku powiatowego złożonego z 12 członków, których mianował do tej funkcji wojewoda poznański. Po raz pierwszy powszechne i wolne wybory do rady powiatu miały miejsce 6 stycznia 1922; wybrano wówczas 37 członków. Powiat leszczyński składał się z czterech miast (Leszno, Osieczna, Rydzyna i Święciechowa), 76 tzw. gmin wiejskich i 41 obszarów folwarczno-dworskich, a na urząd starosty wybrany został Edmund Zenkteler i pełnił ją przez trzy kadencje. Zastąpił go w 1936 Rudolf Świątkowski. Po wybuchu II wojny światowej władze samorządowe zostały ewakuowane na wschód w okolice Żółkwi; dalsze losy starosty pozostały nieznane. Administracja hitlerowska postawiła na czele powiatów wschowskiego i leszczyńskiego Reinfrieda von Baumbacha, który pełnił tę funkcję do 1940, a następnie przez pozostały okres II wojny światowej landratem był Karl Wollner. Armia Czerwona wkroczyła do Leszna 31 stycznia 1945, tydzień później, tj. 6 lutego 1945, Miejski Komitet Robotniczy ustanowił na czele powiatu leszczyńskiego tymczasowego starostę Ludwika Wielickiego^[6]. Zgodnie z zarządzeniem pełnomocnika rządu na województwo poznańskie Michała Gwiazdowicza, Miejski Komitet Robotniczy wspólnie z pełnomocnikami wojewódzkimi i pełnomocnikami rządu rozpoczął proces organizowania miejskich i gminnych rad narodowych oraz Powiatowej Rady Narodowej i Wydziału Powiatowego; w Lesznie delegatem rządu został Roman Jur, starostą Kazimierz Roszkiewicz, a jego zastępcą Wacław Żółty. 22 marca tego samego roku wybrano Powiatową Radę Narodową, na czele której stanął Jan Rutkowiak. W dniu 10 lutego 1948 weszły w życie zmiany administracyjne, które wydzielały z powiatu Leszno, od tego czasu podlegało ono bezpośrednio Wojewódzkiej Radzie Narodowej w Poznaniu. Dwa lata później przestała istnieć funkcja starosty, zastąpił go przewodniczący prezydium powiatowej rady narodowej; stanowisko to pomiędzy 1950 a 1973 piastowali kolejno Henryk Miaśkiewicz, Stefan Walczak, Paweł Kałuża i Tadeusz Dudziński. W 1973 przejściowo połączono funkcję naczelnika miasta i przewodniczącego prezydium powiatowej rady narodowej i powierzono ją Stanisławowi Koronowskiemu. Generalna zmiana zaszła w związku z wprowadzoną w 1975 reformą administracji państwowej. Zlikwidowano wówczas powiaty, a Leszno stało się stolicą nowo powstałego województwa^[7]. Powiat leszczyński powstał ponownie na podstawie ustawy z 5 czerwca 1998 o samorządzie powiatowym; weszła ona w życie 1 stycznia 1999^[8].

Turystyka

Przez powiat leszczyński przebiega 36 wytyczonych i oznakowanych tras rowerowych. Można wyróżnić trasy wschodnie i zachodnie. Wschodnie przebiegają głównie po terenach związanych z historią powiatu, zachodnie natomiast wiodą przede wszystkim przez Przemęcki Park Krajobrazowy.^[9] Szlaki piesze są zdecydowanie mniej rozbudowane, jest ich 7 i liczą łącznie 207 km.^[10] Przez powiat przebiega również szlak wodny - kajakowy Szlak Konwaliowy.

Sąsiednie powiaty

• Leszno (miasto na prawach powiatu)
• wolsztyński
• kościański
• gostyński
• rawicki
• górowski (dolnośląskie)
• wschowski (lubuskie)

Przypisy

1. Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-06-11].
2. l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019. Brak numerów stron w książce
3. GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020. Brak numerów stron w książce
4. Powiat leszczyński w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21], liczba ludności na podstawie danych GUS.
5. GUS, Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu września 2019 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-12-19] (pol.).
6. "Rok 1945 na ziemi leszczyńskiej" Archiwum Państwowe w Lesznie 2011
7. "Po wyzwoleniu Powiatu w latach PRL (1945-75)" Strona powiatu leszczyńskiego". [dostęp 2015-04-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-04)].
8. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. 1998 nr 91 poz. 576)
9. Trasy rowerowe Leszno i okolice - Mapa [online], leszczynscy-podroznicy.pl [dostęp 2024-04-25] (ang.).
10. Turystyka piesza [online], powiat-leszczynski.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).

Bibliografia

• Andrzej Przewoźny, Starostwo Powiatowe w Lesznie "Powiat leszczyński" Agencja Jagart Leszno 2014 ISBN 978-83-60907-08-5 s. 6-11;