Województwo poznańskie (1945–1975)

Województwo poznańskie – dawna jednostka podziału administracyjnego Polski najwyższego szczebla, której stolicą był Poznań, formalnie przywrócona 22 sierpnia 1944^[2]. Faktycznie jednostka została zorganizowana po przejściu linii frontu. 25 września 1945 została powiększona o część Ziem Odzyskanych. Województwo kilkakrotnie zmieniało swoje granice. W latach 1946–1950 było największym województwem Polski. W związku z reformą administracyjną w 1975 województwo zostało zlikwidowane a jego teren został podzielony w większości pomiędzy tzw. małe województwo poznańskie, województwo kaliskie, województwo konińskie, województwo leszczyńskie i województwo pilskie (część zachodnich gmin weszła natomiast w skład województw: gorzowskiego i zielonogórskiego). Obecnie w większości teren województwa należy do województwa wielkopolskiego.

Ten artykuł dotyczy województwa poznańskiego w latach 1945–1975. Zobacz też: województwo poznańskie.

Województwo poznańskie

województwo
1944 – 1975
Państwo	Rzeczpospolita Polska
Stolica	Poznań
Data powstania	22 sierpnia 1944
Data likwidacji	1 czerwca 1975
Zarządzający	Miejska Rada Narodowa w Poznaniu
Powierzchnia	26 723 km²[1]
Populacja (31 XII 1974) • liczba ludności	2253 tys.
Tablice rejestracyjne	P
Położenie na mapie Polski w latach 1951–1975 Województwo poznańskie
52,4064°N 16,9252°E

Zmiany 1946

Województwo poznańskie w granicach z lat 1946–1950

W myśl reformy regulującej podział administracyjny kraju z 28 czerwca 1946, województwo poznańskie objęło swoim obszarem teren zajmowany przez przedwojenny region o tej samej nazwie, do którego włączono południowo-zachodnią część Ziem Odzyskanych z Piłą, Gorzowem i Zieloną Górą, wchodzących w skład Okręgu III (Pomorze Zachodnie). Powstała w ten sposób jednostka administracyjna była największa w kraju i dzieliła się na czterdzieści jeden powiatów, w tym dwa grodzkie: Poznań i Gniezno. Największym i najludniejszym powiatem ziemskim był wówczas powiat koniński.

28 czerwca 1946 r. utworzono ekspozyturę urzędu wojewódzkiego w Gorzowie, której zakres działania obejmował powiaty: babimojski, gorzowski, gubiński, krośnieński, międzyrzecki, pilski, rzepiński, skwierzyński, sulęciński, strzelecki, świebodziński, wschowski, zielonogórski^[3].

Podział administracyjny województwa poznańskiego (1946)

Powiat	Powierzchnia (km²)[4]	Liczba ludności 14 II 1946[5]
		ogółem	na km²
babimojski	282	9186	33
chodzieski	893	38 952	44
czarnkowski	919	37 401	41
Gniezno (miejski)	18	30 292	1683
gnieźnieński	1126	51 098	45
gorzowski	1253	46 931	37
gostyński	701	55 336	79
gubiński	513	6174	12
jarociński	1124	85 180	76
kaliski	1478	161 966	110
kępiński	1179	82 922	70
kolski	1097	93 411	85
koniński	2152	167 474	78
kościański	1057	73 458	69
krośnieński	1307	14 238	11
krotoszyński	915	70 560	77
leszczyński	827	55 882	68
międzychodzki	755	25 761	34
międzyrzecki	706	20 511	29
mogileński	1059	61 482	58
nowotomyski	1276	74 766	59
obornicki	966	43 963	46
ostrowski	1194	101 591	85
pilski	967	36 933	38
Poznań (miejski)	226	267 978	1186
poznański	1089	74 756	69
rawicki	523	43 366	83
rzepiński	1189	12 282	10
skwierzyński	658	8984	14
strzelecki	1102	26 029	24
sulęciński	1120	13 542	12
szamotulski	1076	59 992	56
średzki	800	47 313	60
śremski	910	55 528	61
świebodziński	911	27 091	30
turecki	1591	114 338	72
wągrowiecki	1037	50 772	49
wolsztyński	754	41 617	55
wrzesiński	608	43 042	71
wschowski	272	11 517	42
zielonogórski	875	39 596	45
żniński	732	38 902	53

Zmiany w 1950

Województwo poznańskie w latach 1950–1975

Reforma administracyjna z 6 lipca 1950 spowodowała utworzenie nowych województw: koszalińskiego, opolskiego i zielonogórskiego. W skład tego ostatniego weszły przede wszystkim zachodnie powiaty województwa poznańskiego, a oprócz nich, do województwa bydgoskiego przyłączono powiaty mogileński i żniński, tak więc jego powierzchnia zmalała, a granice zbliżyły się do współczesnych granic województwa wielkopolskiego.

Z powiatów ziemskich wydzielono aż cztery kolejne miasta: Kalisz, Leszno, Piłę i Ostrów Wlkp., a później, w 1973, także Konin. Utworzono także dwa nowe powiaty: pleszewski i słupecki, a w 1957 wydzielono z województwa Poznań, przyznając mu status miasta na prawach województwa^[6].

Podział administracyjny województwa poznańskiego (1973)^[7]

Powiat	Powierzchnia (km²)	Liczba ludności 31 XII 1972		Miasta		Gminy	Siedziba
		ogółem (tys.)	na km²	ogółem	w tym posiadające wspólną radę narodową z gminami
chodzieski	892	49,2	55	4	3	6	Chodzież
czarnkowski	972	43,5	45	2	1	5	Czarnków
Gniezno (miejski)	28	52,4	1896	1	nd.	nd.	Gniezno
gnieźnieński	1132	56	49	3	3	9
gostyński	714	62,4	87	4	3	6	Gostyń
jarociński	707	69	98	2	1	5	Jarocin
kaliski	1346	100,3	75	2	2	13	Kalisz
Kalisz m.	30	83,6	2776	1	nd.	nd.
kępiński	609	48,4	80	1	0	7	Kępno
kolski	1084	94	87	5	3	10	Koło
koniński	1359	142,1	105	5	4	13	Konin
kościański	1040	85,4	82	5	4	9	Kościan
krotoszyński	811	74,4	92	5	3	6	Krotoszyn
leszczyński	749	42,8	57	2	2	6	Leszno
Leszno (miejski)	20	35,5	1818	1	nd.	nd.
międzychodzki	785	31,7	40	2	1	5	Międzychód
nowotomyski	1298	91,6	71	6	4	9	Nowy Tomyśl
obornicki	850	51,8	61	3	1	4	Oborniki
ostrowski	1128	82,8	73	3	3	7	Ostrów Wielkopolski
Ostrów Wielkopolski (miejski)	29	51,2	1760	1	nd.	nd.
ostrzeszowski	772	48,5	63	3	2	6	Ostrzeszów
Piła (miejski)	88	45,3	514	1	nd.	nd.	Piła
pleszewski	695	53,6	77	1	0	6	Pleszew
poznański	1249	141,8	114	6	2	10	Poznań
rawicki	522	51,7	99	4	3	5	Rawicz
słupecki	663	46,6	70	2	1	5	Słupca
szamotulski	1116	75,4	68	4	2	7	Szamotuły
średzki	733	55,8	76	2	1	6	Środa
śremski	779	58,9	76	4	3	5	Śrem
trzcianecki	908	36,8	41	2	1	4	Trzcianka
turecki	1143	87	76	3	2	10	Turek
wągrowiecki	1087	61,5	57	3	2	7	Wągrowiec
wolsztyński	812	50,7	62	2	1	4	Wolsztyn
wrzesiński	705	62,4	89	3	2	5	Września

Ludność

Data	Liczba mieszkańców
	ogółem	miejska (%)	wiejska (%)
14 II 1946 (spis sumaryczny)[8]	2 422 113	886 901 (36,62%)	1 535 212 (63,38%)
3 XII 1950 (spis powszechny)[9]	2 105 189	864 513 (41,07%)	1 240 676 (58,93%)
31 XII 1956[10]	2298 tys.	1036 tys. (45,1%)	1262 tys. (54,9%)
1959[11]	2012,1 tys.	b.d. (35%[12])	b.d. (65%[12])
6 XII 1960 (spis powszechny)[13]	1 992 758	718 187 (36,04%)	1 274 571 (63,96%)
1962[14]	2065,2 tys.	b.d. (36,4%)	b.d. (63,6%)
31 XII 1963[15]	2090 tys.	768 tys. (36,7%)	1322 tys. (63,3%)
31 XII 1965[16]	2126,3 tys.	b.d.	b.d.
1967[17]	2159,4 tys.	b.d.	b.d.
31 XII 1968[18]	2171 tys.	844 tys. (38,9%)	1327 tys. (61,1%)
8 XII 1970 (spis powszechny)[19]	2 191 501	867 043 (39,56%)	1 324 458 (60,44%)
31 XII 1971[20]	2206 tys.	880,6 tys. (39,9%)	1325,4 tys. (60,1%)
31 XII 1972[21]	2224,1 tys.	893,8 tys. (40,2%)	1330,3 tys. (59,8%)
31 XII 1973[22]	2235 tys.	912 tys. (40,8%)	1323 tys. (40,8%)
31 XII 1974[23]	2253 tys.	929 tys. (41,2%)	1324 tys. (58,8%)

Zobacz też

• Polska reforma administracyjna (1975)
• Województwo wielkopolskie