Pleszew

Pleszew (niem. Pleschen^[2]) – miasto w województwie wielkopolskim, w Kaliskiem, na Wysoczyźnie Kaliskiej, nad Nerem, siedziba powiatu pleszewskiego i gminy Pleszew.

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Pleszew

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ratusz w Pleszewie (2005)
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	pleszewski
Gmina	Pleszew
Aglomeracja	kalisko-ostrowska
Prawa miejskie	1283
Burmistrz	Arkadiusz Ptak
Powierzchnia	13,38 km²
Populacja (2019) • liczba ludności • gęstość	17 356[1] 1297 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 62
Kod pocztowy	63-300 do 63-301
Tablice rejestracyjne	PPL
Położenie na mapie gminy Pleszew Pleszew
Położenie na mapie Polski Pleszew
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Pleszew
Położenie na mapie powiatu pleszewskiego Pleszew
51°53′50″N 17°47′08″E
TERC (TERYT)	3020064
SIMC	0937280
Hasło promocyjne: Pleszew – miasto otwarte
Urząd miejski Rynek 1 63-300 Pleszew
Strona internetowa
BIP

Według danych z 1 stycznia 2019 roku miasto liczyło 17 356 mieszkańców^[1].

Patronem miasta jest św. Jan Chrzciciel^[3].

Położenie

Pleszew leży na Nizinie Południowowielkopolskiej, na Wysoczyźnie Kaliskiej^[4], nad Nerem, około 25 km na północny zachód od Kalisza; położony jest w południowo-wschodniej części historycznej Wielkopolski, w Kaliskiem, do II rozbioru Polski (1793) leżał w województwie kaliskim^[5].

Nazwa

Etymologia nazwy miasta nawiązuje do słowa plesz, plecha – oznaczające łyse, gołe miejsce położone na bezleśnej wysoczyźnie^[6].

Historia

Dokument cechowy z Pleszewa – 1630 r. (miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Poznaniu).

Osadnictwo – początki miasta

Początki osadnictwa Pleszewa datowane są na IX w. p.n.e.^[3]

Pierwsza wzmianka o mieście (civitas Plessov) pochodzi z 2 października 1283 roku, kiedy to książę wielkopolski Przemysł II objął pod jurysdykcję sądu kaliskiego miasto Pleszew^[3].

Pierwszym odnotowanym (1395) właścicielem miasta był kasztelan Filip z Cielczy – Pleszew był miastem prywatnym^[3].

W okresie średniowiecza było to miasto średniej wielkości. W czasie wojny trzynastoletniej Pleszew wystawił w 1458 roku 12 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku^[7]. Przywilej króla Jana Olbrachta z 1493 roku zezwalał dwa jarmarki w ciągu roku: na św. Floriana (4 maja) i św. Jana Chrzciciela (29 sierpnia)^[3].

Na początku XVI wieku w Pleszewie działało 9 cechów rzemieślniczych^[3]. W okresie reformacji miejscowość była ośrodkiem protestantyzmu^[3].

Od rozbiorów Polski

Osobne artykuły: powstanie wielkopolskie (1794), powstanie wielkopolskie (1806) i powstanie wielkopolskie (1848).

W 1793 roku w wyniku rozbiorów Polski miasto znalazło się wraz z całą Wielkopolską w zaborze pruskim^[3].

W 1806 roku pożar zniszczył 2/3 miasta m.in. ratusz i kościół^[3]. W 1807 roku miasto przynależało do departamentu kaliskiego Księstwa Warszawskiego^[3]. Po ustaleniach Kongresu Wiedeńskiego (1815) Pleszew ponownie powrócił do zaboru pruskiego^[3]. W 1818 roku utworzono powiat pleszewski obejmujący m.in. miasto Jarocin^[3]. W 1831 roku w mieście panowała epidemia cholery^[3]. W okresie rewolucji społecznych i narodowych tzw. Wiosny Ludów (1848–1849) pod Pleszewem zlokalizowany był jeden z głównych obozów powstańczych^[3].

W drugiej połowie XIX wieku miasto przeżywało rozwój gospodarczy, założono m.in. zakład budowy i naprawy maszyn rolniczych (1877), zakład kotlarski (1886) oraz drukarnię (1899)^[3].

W 1875 roku uruchomiono linię kolejową z Poznania przez Pleszew (stacja w Kowalewie) do Kluczborka^[3].

Mieszkańcy miasta uczestniczyli w powstaniu wielkopolskim (pięć kompanii pleszewskich) w starciach m.in. o Krotoszyn, pod Kobylą Górą i w okolicach Rawicza^[3].

24 stycznia 1945 roku miała miejsce ofensywa Armii Czerwonej^[3].

W 1983 roku w Pleszewie uruchomiono komunikację miejską oraz otwarto muzeum^[3].

Administracja

Samorząd

Pleszew jest siedzibą samorządu powiatu pleszewskiego oraz gminy miejsko-wiejskiej Pleszew, oprócz tego w mieście znajduje się siedziba sądu rejonowego i urzędu skarbowego^[3].

Od 2018 roku burmistrzem Pleszewa jest Arkadiusz Ptak (Komitet Wyborczy Miłośnicy Ziemi Pleszewskiej)^[8].

Podział administracyjny

Pleszew podzielony jest na 10 jednostek pomocniczych – osiedli^[9]. Wyodrębnione części miasta to Malinie i Nowa Wieś (TERYT)^[10].

Nr	Nazwa osiedla	Nr	Nazwa Osiedla
1	Osiedle Zielone	6	Osiedle Wokół Wieży
2	Osiedle Wojska Polskiego	7	Osiedle Zachodnie
3	Osiedle Śródmieście	8	Osiedle Królewskie
4	Osiedle Rodzinne	9	Osiedle Reja
5	Osiedle Jordanowskie	10	Osiedle Piastowskie

Przynależność administracyjna

Okres	Flaga	Państwo	Jednostka administracyjna
1975–1998		Rzeczpospolita Polska	województwo kaliskie
1999–		Rzeczpospolita Polska	województwo wielkopolskie	powiat pleszewski

Demografia

Ludność

Liczba mieszkańców Pleszewa według GUS[11] Data (stan na 1 stycznia) Liczba ludności Przyrost Gęst. zaludnienia [os./km²] Powierzchnia [km²] 2015 17 717 – 1324 13,38 2016 17 650 67 1319 2017 17 537 113 1311 2018 17 437 100 1303 2019 17 356 81 1297

Wskaźnik maskulinizacji Wskaźnik maskulinizacji[12] (stan na 1 stycznia 2018) Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni populacja 17 437 100% 51,6% 48,4%

Gospodarka

W Pleszewie znajduje się obszar Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej^[13]. Największe firmy na terenie miasta to:

• Budkot (zakład budowy kotłów),
• Famot Pleszew Sp. z o.o. / DMG MORI (produkcja obrabiarek),
• Florentyna Sp. z o.o. (artykuły gospodarstwa domowego),
• Skup złomu - Delta Jankowski Pluciński Zawada,
• Spomasz Pleszew S.A. (produkcja maszyn i urządzeń dla przemysłu spożywczego),
• Spółdzielnia Metalowców „Kotlarz” (wytwórnia kotłów centralnego ogrzewania).

Turystyka i zabytki

Synagoga w Pleszewie – synagoga znajdująca się w Pleszewie przy ulicy Ogrodowej. Synagoga została zbudowana w 1830 roku. Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali synagogę. Po zakończeniu wojny budynek synagogi służył jako magazyn.

Zabytki w Pleszewie

Dawny Katolicki Dom Sierot (1866)

Pałac Malinie z poł. XIX w.

Kościół pw. św. Floriana z XV/XVI w.

Fragment pleszewskiego rynku

Stacja Pleszew w Kowalewie

Kościół Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Pleszewie (XIV w.)

Zabytki

Obiekty wpisane w rejestr zabytków województwa wielkopolskiego[14]: układ urbanistyczny (XIV–XIX w.); kościół pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela (XIV w.); kościół pw. św. Floriana (XV/XVI w.); ratusz miejski (1835); pałac Malinie (poł. XIX w.); dawny Katolicki Dom Sierot (1866); gmach Liceum Ogólnokształcącego im. St. Staszica (1910); zajazd (1820–1830), obecnie siedziba Muzeum Regionalnego (1983); szkoła powszechna (1908–1909).

Pozostałe historyczne obiekty[15]: kompleks Pleszewskiej Kolei Wąskotorowej; cmentarz żydowski; synagoga; kościół pw. Najświętszego Zbawiciela (1844–1846); wieża ciśnień (1901); cmentarz przy ul. Kaliskiej (XIX w.); dom parafialny im. ks. Piotra Skargi (1934).

Turystyka

Przez miasto przebiegają dwa szlaki piesze^[16]:

1. Pleszew – Lutynia – Dobrzyca (18 km),
2. Pleszew – Lenartowice – Tursko – Gołuchów (17,4 km).

Muzea

• Muzeum Regionalne
• Muzeum Piekarstwa
• Muzeum Zakonne Sióstr Służebniczek Maryi

Transport

Transport drogowy

Drogi krajowe

• 11 Kołobrzeg – Piła – Poznań – Pleszew – Ostrów Wielkopolski – Lubliniec – Bytom
• 12 Łęknica – Leszno – Pleszew – Kalisz – Radom – Dorohusk

Transport kolejowy

Budynek stacji kolejowej Pleszew Miasto

• 272 Poznań Główny ↔ Pleszew ↔ Ostrów Wielkopolski ↔ Kluczbork

Linię kolei wąskotorowej łączącej Pleszew z Kowalewem (stacja kolejowa Pleszew) położoną ok. 4 km od ścisłego centrum miasta, zbudowano w 1903 roku^[17]. Inicjatorem budowy kolei dojazdowej był hrabia Zygmunt Czarnecki^[17]. W czasie II wojny światowej linia została wydłużona do Broniszewic^[17]. Kolej wąskotorowa funkcjonowała na odcinku Broniszewice ↔ Pleszew Wschód ↔ Pleszew Miasto ↔ Pleszew Wąskotorowy ↔ Dobrzyca ↔ Krotoszyn Wąskotorowy.

W 2006 roku uruchomiono na odcinku z Pleszewa do Kowalewa Pleszewską Kolej Lokalną (przewoźnik Stowarzyszenie Kolejowych Przewozów Lokalnych)^[17].

Transport miejski

Komunikację miejską na terenie miasta obsługują Pleszewskie Linie Autobusowe, na liniach miejskich i podmiejskich m.in. do Gołuchowa, Jarocina (linia P) i Kalisza (linia A)^[18]. Z Ostrowa Wielkopolskiego kursują do Pleszewa autobusy MZK Ostrów Wielkopolski (linia P); z Jarocina autobusy Jarocińskich Linii Autobusowych (linia PJ).

Od 1 maja 2011 roku Kaliskie Linie Autobusowe zawiesiły wszystkie kursy do Pleszewa^[19].

Od roku 2021 wprowadzono również linie wewnątrzmiejskie P1 i P2^[20].

Transport lotniczy

Najbliższy międzynarodowy port lotniczy od Pleszewa to port lotniczy Poznań-Ławica (ok. 90 km). W 2014 roku przy ulicy Poznańskiej oddano do użytku sanitarne Lądowisko Pleszew-Szpital dla helikopterów.

Edukacja

Liceum Ogólnokształcące im. St. Staszica

Placówki oświatowe na terenie Pleszewa
Placówka	Nazwa	Adres
Żłobek	Niepubliczny Żłobek „Niezapominajka”	ul. Podgórna 26
	Prywatny Żłobek „Tuptuś”	ul. Krzyżowa 10 ul. Poznańska 93 ul. Warneńczyka 26a
Przedszkole	Publiczne Przedszkole nr 1 „Bajka”	ul. Generała Hallera 30
	Publiczne Przedszkole nr 2 im. „Misia Uszatka”	ul. Mieszka I 20
	Publiczne Przedszkole nr 3 „Słoneczne”	ul. Al. Wojska Polskiego 1
	Niepubliczne Przedszkole „Pszczółka Maja”	ul. Warneńczyka 26
	Niepubliczne Przedszkole „Ochronka” im. bł. Edmunda Bojanowskiego	ul. Bojanowskiego 1
Szkoła podstawowa	Szkoła Podstawowa nr 1 im. 70 Pułku Piechoty (w ZSP nr 1)	ul. Szkolna 5
	Szkoła Podstawowa nr 2 im. Królowej Jadwigi (w ZSP nr 2)	ul. Ogrodowa 2
	Szkoła Podstawowa nr 3 im. Powstańców Wielkopolskich	ul. Bolesława Krzywoustego 4
	Szkoła Podstawowa w Zespole Placówek Specjalnych	ul. Osiedlowa 1
Szkoła średnia	Liceum Ogólnokształcące im. St. Staszica	ul. Poznańska 38
	Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące	ul. Bolesława Krzywoustego 4
	Zespół Szkół Technicznych	ul. Zielona 3
	Zespół Szkół Usługowo–Gospodarczych im. Hipolita Cegielskiego	ul. Poznańska 36
Uniwersytet trzeciego wieku	Stowarzyszenie „Pleszewski Uniwersytet Trzeciego Wieku”	ul. Poznańska 34

Religia

Pierwsi Żydzi pojawili się na terenie Pleszewa w XVI wieku. W mieście początkowo wystarczało pomieszczenie wynajmowane do celów modlitewnych.

W 1817 r. założono cmentarz żydowski. Na pocz. lat 20. XIX w. powstała gmina żydowska (rabin Elias Guttmacher.) i dom modlitwy, a na pocz. lat 30. XIX w. synagoga. Wówczas miasto zaieszkało ok. 100 rodzin żydowskich. W 1835 r. było to już 757 osób, zatem odsetek był dość znaczący.

Na terenie miasta funkcjonują cztery parafie rzymskokatolickie, które wchodzą w skład dekanatu pleszewskiego. W mieście działa zbór Świadków Jehowy (w tym grupa ukraińskojęzyczna) z Salą Królestwa^[21].

Kościoły i klasztory

• Kościół Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Pleszewie
• Kościół św. Floriana w Pleszewie
• Kościół Najświętszego Zbawiciela w Pleszewie
• Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej w Pleszewie
• Zgromadzenie Sióstr Służebniczek Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny; Prowincja Pleszewska

Współpraca

Miasta i gminy partnerskie Pleszewa^[22]:

Spangenberg, Niemcy 1996

Saint-Pierre-d’Oléron, Francja 1997

Morlanwelz, Belgia 2001

Westerstede, Niemcy 2004

Kemer, Turcja 2012

Ludzie związani z Pleszewem

• Anna Tęczyńska (księżna raciborska)
• Hanna Suchocka – polska polityk, prawniczka, dyplomatka i nauczycielka akademicka, w latach 1992–1993 prezes Rady Ministrów.
• Andrzej Gulczyński

Zobacz też

• miasta w Polsce
• Związek Miast Polskich