Lubowidz

Lubowidz – miasto w Polsce położone w województwie mazowieckim, w powiecie żuromińskim, w gminie Lubowidz. Położony jest nad rzeką Wkrą, na drodze z Lidzbarka Welskiego do Żuromina, 10 km od Żuromina.

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Lubowidz (ujednoznacznienie).

Lubowidz

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Fragment centrum miasta
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	żuromiński
Gmina	Lubowidz
Prawa miejskie	1521–1660 i od 2019
Burmistrz	Jarosław Czapliński
Powierzchnia	5,67[1] km²
Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość	1564[1] 276[1] os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 23
Kod pocztowy	09-304
Tablice rejestracyjne	WZU
Położenie na mapie gminy Lubowidz Lubowidz
Położenie na mapie Polski Lubowidz
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Lubowidz
Położenie na mapie powiatu żuromińskiego Lubowidz
53°07′20″N 19°50′35″E
TERC (TERYT)	1437034[2]
SIMC	0118606
Urząd miejski Zielona 10 09-304 Lubowidz
Strona internetowa

Lubowidz uzyskał lokację miejską w 1521 roku, zdegradowany w 1660 roku, po wojnach szwedzkich^[3]. Status miasta odzyskał z dniem 1 stycznia 2019^[4].

Miejscowość jest siedzibą gminy Lubowidz oraz rzymskokatolickiej parafii św. Andrzeja Apostoła.

Położenie

Miasto położone jest nad rzeką Wkrą, na drodze z Lidzbarka Welskiego do Żuromina, 10 km od Żuromina, na skraju Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego.

Historia

Nazwa miasta pochodzi od staropolskiego imienia Lubowid^[5].

Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z 1345 r., kiedy to książę płocki, Bolesław III, nadając wieś Wojciechowi i Mikołajowi Nagórkom przeniósł ją na prawo niemieckie. „(...) W 1531 r. król Zygmunt I Stary nadał wsi prawa miejskie. Właściciele miasta Jan i Wojciech Lubowidzcy piastowali na jego dworze urzędy pisarzy królewskich”. Po wojnach szwedzkich Lubowidz utracił prawa miejskie. Parafię w Lubowidzu erygował prawdopodobnie bp Klemens w II poł. XV w. Do 1908 Żuromin należał do tej parafii.

Po drugiej wojnie światowej roku siedziba wiejskiej gminy Rozwozin^[6]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ciechanowskiego.

10 lipca 1968 roku Lubowidz spłonął prawie w całości. Spłonęło 301 budynków, w tym 74 mieszkalne spośród 418 w całej miejscowości^[7]. Zginęła 1 osoba, a 2 zostały poparzone^[8]. Do dnia dzisiejszego zachowało się niewiele drewnianych domów. Na uwagę zasługuje dom, który przed II wojną światową pełnił rolę szkoły.

Konsultacje lokalne w sprawie nadania statusu miasta (2018)

Remiza OSP

16 stycznia 2018 radni gminy Lubowidz podjęli uchwałę w sprawie przeprowadzenia konsultacji społecznych dotyczących nadania statusu miasta Lubowidzowi^[9]; konsultacje przeprowadzone zostały w terminie od 15 lutego do 15 marca 2018; do granic administracyjnych ewentualnego miasta planowane było włączenie Galumina, Pątek oraz Dziw^[10]. Uchwałą 306/LV/2018 z dnia 28.03.2018 r. Rada Gminy wystąpiła z wnioskiem o nadanie Lubowidzowi statusu miasta^[11].

W pierwszym projekcie rozporządzenia MSWiA z 4 lipca 2018 negatywnie zaopiniowany Lubowidz nie miał się znaleźć w gronie przyszłych miast. Jednak 17 lipca 2018 Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego zajmowała się rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta. Resort spraw wewnętrznych i administracji wniósł zatem o poprawkę do rozporządzenia by w wśród miejscowości, które otrzymają status miasta, znalazł się także Lubowidz^[12]. Pokierowano się kryteriami takimi jak: wysokie poparcie zarówno mieszkańców Lubowidza (80,7%) jak i pozostałej części gminy (84, 6%) przy bardzo wysokiej frekwencji w konsultacjach (ponad 60%); poparcie wojewody mazowieckiego; prawa miejskie od 1531 roku (a ponieważ był miastem prywatnym, stąd w zabudowie nie wykształcił się rynek); wyraźnie wykształcone centrum (urząd gminy, szkoła, kościół); zwarty obszar zurbanizowany^[13]. Zgodnie z zarzutami w ostatecznej formie dokumentu znalazł się Lubowidz^[4] 1 stycznia 2019 status miasta został przywrócony^[4].

Architektura

Zabytki

W mieście znajduje się stary młyn nad rzeką Wkrą (przerobiony na elektrownię wodną), cmentarz ze starą kaplicą oraz okoliczne lasy (z licznymi figurkami), łąki i starorzecze Wkry.

Kościół parafialny w Lubowidzu od frontu

Kościół parafialny w Lubowidzu

W Lubowidzu znajduje się drewniany kościół z 1802 roku otoczony lipami (pomnikami przyrody). Jest to drugi kościół w tej miejscowości. Pierwszy zbudowany zapewne w poł. XIV w. dzięki fundatorom – braciom Nagórkom – spłonął 30 maja 1798 roku Fundatorem nowego kościoła był K. Sierakowski – właściciel Lubowidza. Poświęcenie odbyło się 10 maja 1804 roku. Wnętrze kościoła podzielone jest na trzy nawy pięcioma parami słupów o toskańskich głowicach. W kościele znajdują się trzy ołtarze: ołtarz główny z pocz. XIX w., w którym znajdują się obrazy: w dolnej kondygnacji nastawy Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus przekazującej różaniec św. Dominikowi Guzmanowi, zaś na zasuwie św. Andrzeja Apostoła a po bokach rzeźby Ewangelistów. W górnej kondygnacji retabulum obraz św. Józefa Oblubieńca N.M.P. z Dzieciątkiem Jezus, oraz po bokach rzeźby świętych Apostołów Piotra i Pawła; ołtarze boczne: lewy Najświętszego Serca Jezusowego zaś na zasuwie Matka Boża z Dzieciątkiem, w górnej kondygnacji św. Antoni z Padwy z Dzieciątkiem Jezus; prawy św. Walentemu, w górnej kondygnacji św. Roch. Polichromię (1966 rok) i witraż (1968 rok) wykonał H. Domurat. Na szczególną uwagę w kościele zasługują m.in.: ambona z 1825 roku, organy z XVIII w. z rzeźbami muzykantów grających na trąbce, bębnie i skrzypcach, feretron z poł. XIX w., dwa krucyfiksy z XVIII–XIX w., relikwiarz w formie krzyża św. Klemensa, trzy ornaty z tkanin: brokatu aksamitnego, tkaniny francuskiej, adamaszku z XVIII–XIX w. oraz witraże. W kościele znajduje się klasycystyczna chrzcielnica z około 1825 roku Tu przyjęli sakrament chrztu świętego: błogosławiony biskup Leon Wetmański – męczennik II wojny światowej i błogosławiona Ludwika Szczęsna (Matka Klara), współzałożycielka żeńskiego Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego (siostry Sercanki).

Ludzie związani z Lubowidzem‎

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Lubowidzem.

Przypisy

1. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
2. Rejestr TERYT [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-10-18].
3. 10 nowych miast w Polsce od 2019 roku
4. Dz.U. z 2018 r. poz. 1456
5. M. Karaś, O staropolskich imionach dwuczłonowych zachowanych w nazwach miejscowych, [w:] Onomastica, r. II, z. 2, Wrocław 1956
6. Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Kolumna, 1948. Brak numerów stron w książce
7. Pomoc dla pogorzelców z Lubowidza, „Dziennik Polski” (165), 12 lipca 1968, s. 1.
8. Spłonęło 300 budynków, „Dziennik Polski” (164), 11 lipca 1968, s. 2.
9. Lubowidz ponownie będzie miastem?. [dostęp 2018-12-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-16)].
10. https://web.archive.org/web/20180616204205/http://kurierzurominski.pl/491046,Konsultacje-rozpoczna-sie-w-lutym.html#axzz55Xv16Ix3 Konsultacje rozpoczną się w lutym]
11. Biuletyn Informacji Publicznej [online].
12. Nowych miast będzie więcej niż chciał rząd? Komisja wprowadziła poprawkę
13. Stanowisko Zarządu Związku Miast Polskich w sprawie datowanego 4 lipca br. projektu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta

Linki zewnętrzne

• Lubowidz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 449.
• Strona internetowa Gminy Lubowidz. uglubowidz.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-29)].

Kontrola autorytatywna (miasto):

• VIAF: 126845037
• LCCN: n98013685
• J9U: 987007535770105171