Loading AI tools
historyczny podział administracyjny Polski Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Podział administracyjny Polski w latach 1950–1956 – podział administracyjny Polski i następujące w związku z nim zmiany w okresie od 6 lipca 1950 do 31 grudnia 1956.
Okres ten charakteryzuje się dużymi zmianami w podziale administracyjnym państwa na wszystkich szczeblach. W ciągu sześciu i pół roku powołano 3 województwa i aż 85 powiatów, w tym powiat miejsko-uzdrowiskowy Otwock z podziałem na dzielnice (nie gminy). Zniesiono zaledwie 5 powiatów, połączono 2 powiaty miejskie, a 8 powiatów zmieniło przynależność wojewódzką. Dokonano też kilku zmian nazw województw i powiatów, m.in. Katowice i województwo katowickie dla uczczenia pamięci przywódcy ZSRR Józefa Stalina przejściowo zostały przemianowane – odpowiednio – na Stalinogród i województwo stalinogrodzkie.
W 1951 miała miejsce ostatnia zmiana granic Polski. W zamian za odstąpienie ZSRR rejonu w widłach Bugu i Sołokiji, Polska otrzymała rejon Ustrzyk Dolnych.
Najważniejszą zmianą podziału administracyjnego w rzeczonym okresie była wprowadzona w życie jesienią 1954 reforma najniższego szczebla administracji, a mianowicie zastąpienie gmin mniejszymi gromadami i wprowadzenie pośredniej między miastami a wsią kategorii osiedli. Struktura ta utrzymała się do końca 1972, z początkiem 1973 ustępując miejsca przywróconym gminom.
1 kwietnia 1949 Polska administracyjnie dzieliła się na[1]:
6 lipca 1950 weszła w życie ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa, na mocy której utworzono trzy nowe województwa (koszalińskie, opolskie i zielonogórskie) – podnosząc liczbę jednostek stopnia wojewódzkiego do 19, zmieniono nazwy dwóch województw (śląskiego na katowickie, a pomorskiego na bydgoskie) oraz zmieniono przynależność wojewódzką ośmiu powiatów[2]. Równocześnie utworzono powiaty miejskie w Koszalinie, Rzeszowie i Zielonej Górze[3].
W 1951 miała miejsce ostatnia zmiana terytorium Polski. Na podstawie umowy z dnia 15 lutego 1951 Polska wymieniła z ZSRR obszar o powierzchni 480 km² – w zamian za odstąpienie rejonu w widłach Bugu i Sołokiji z bogatymi złożami węgla kamiennego, otrzymała rejon Ustrzyk Dolnych z wyczerpanymi złożami ropy naftowej[4].
Jesienią 1954 zreformowano podział administracyjny wsi, wprowadzając w miejsce gmin gromady jako podstawowe jednostki administracyjne[5]. Oficjalnym celem tej reformy było zbliżenie organów władzy państwowej do ludności wiejskiej; gminy były zbyt duże i ludne, co spowodowało niedostateczną kontrolę ludności nad działalnością gminnych rad narodowych[6]. Tak więc z dniem 29 września 1954 w miejsce 2994 gmin utworzono 8789 gromad[7]. Do 1972 ich liczba zmniejszyła się do 4315[1]. Strukturę gromadzką zniesiono z początkiem 1973, przywracając podział obszarów wiejskich na gminy[8].
Równolegle z reformą gromadzką wprowadzono nową kategorię jednostek stopnia podstawowego, pośrednią między miastem a wsią – osiedla[9]. Osiedla mogły być tworzone z miejscowości o zabudowie miejskiej, liczących co najmniej 1000 mieszkańców[9]. Rozróżniano osiedla robotnicze (położone w pobliżu zakładów przemysłowych, w miejscowościach, gdzie co najmniej ⅔ ludności utrzymywało się z zajęć pozarolniczych), uzdrowiskowe (kuracjusze musieli stanowić co najmniej połowę osób przebywających w takich osiedlach w sezonie kuracyjnym) i rybackie (co najmniej ⅔ ludności utrzymującej się z rybołówstwa)[9]. Pierwsze osiedla utworzono 13 listopada 1954[10], a ostatnie 30 czerwca 1963[11]. W sumie istniały 162 osiedla[12]. Koncepcję osiedli zarzucono z początkiem 1973[8].
31 grudnia 1956 obszar państwa podzielony był na 17 województw (plus dwa miasta wydzielone), które dzieliły się na 400 powiatów (w tym 79 miejskich), te zaś – na 729 miast, 86 osiedli i 8759 gromad[1].
Z początkiem 1957 miasta Kraków, Poznań i Wrocław wydzielono z województw jako województwa miejskie, zwiększając liczbę jednostek administracyjnych najwyższego szczebla do 22[13].
Województwo | Powierzchnia (km²)[67] | Liczba ludności 31 XII 1956[67] | |
---|---|---|---|
ogółem (tys.) | na km² | ||
białostockie | 23 168 | 1059 | 46 |
bydgoskie | 20 765 | 1611 | 78 |
gdańskie | 10 917 | 1126 | 103 |
katowickie | 9484 | 3096 | 326 |
kieleckie | 19 382 | 1786 | 92 |
koszalińskie | 17 914 | 648 | 36 |
krakowskie | 15 550 | 2417 | 155 |
lubelskie | 24 869 | 1744 | 70 |
łódzkie | 17 176 | 1586 | 92 |
Łódź miasto | 212 | 682 | 3216 |
olsztyńskie | 20 986 | 839 | 40 |
opolskie | 9509 | 896 | 94 |
poznańskie | 26 964 | 2298 | 85 |
rzeszowskie | 18 685 | 1565 | 84 |
szczecińskie | 12 737 | 683 | 54 |
Warszawa miasto | 427 | 1023 | 2395 |
warszawskie | 29 421 | 2278 | 77 |
wrocławskie | 19 046 | 2028 | 107 |
zielonogórskie | 14 518 | 705 | 49 |
Polska | 311 730 | 28 070 | 90 |
Źródło danych: Rocznik Statystyczny 1950. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1951, s. 12-14.
Województwo | Powiaty | Miasta | Gminy | |
---|---|---|---|---|
ogółem | w tym miejskie | |||
białostockie | 13 | 1 | 32 | 131 |
bydgoskie | 24 | 5 | 56 | 189 |
gdańskie | 15 | 4 | 24 | 111 |
katowickie | 24 | 11 | 40 | 190 |
kieleckie | 14 | 2 | 27 | 229 |
koszalińskie | 14 | 2 | 33 | 121 |
krakowskie | 17 | 2 | 43 | 190 |
lubelskie | 15 | 1 | 24 | 215 |
łódzkie | 14 | 2 | 35 | 194 |
Łódź miasto | 3 | 3 | 1 | nd. |
olsztyńskie | 20 | 1 | 34 | 161 |
opolskie | 16 | 3 | 27 | 136 |
poznańskie | 30 | 4 | 97 | 231 |
rzeszowskie | 18 | 1 | 39 | 166 |
szczecińskie | 13 | 1 | 38 | 104 |
Warszawa miasto | 6 | 6 | 1 | nd. |
warszawskie | 24 | 3 | 49 | 285 |
wrocławskie | 31 | 5 | 69 | 222 |
zielonogórskie | 19 | 2 | 35 | 118 |
Polska | 330 | 59 | 704 | 2993 |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.