Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Powiat morski – powiat polski istniejący w latach 1927–1951 w woj. pomorskim (II RP) i w woj. gdańskim ("Polska Ludowa"). Był to najdalej na północ wysunięty powiat Polski od 1945 i – jak sugeruje nazwa – jedyny powiat polski (od 1927 roku) z dostępem do morza do 1939.
| powiat | |
| 1927–1951 | |
 Powiat morski, Rozewie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Data powstania |
1 stycznia 1927 |
| Data likwidacji |
1 lipca 1951 |
| Siedziba | |
| Powierzchnia |
1281 km² |
| Populacja (1946) • liczba ludności |
|
| • gęstość |
67 os./km² |
Położenie na mapie województwa | |
Północne rubieże Prus Królewskich powróciły do Polski w lutym 1920 roku i weszły w skład nowego województwa pomorskiego ze stolicą w Toruniu. Obszar ten objął dwa powiaty – powiat pucki i powiat wejherowski. Powiat pucki objął w całości terytorium byłego Landkreis Putzig, natomiast powiat wejherowski, w porównaniu ze swoim przedwojennym poprzednikiem Landkreis Neustadt, został okrojony o osiem obszarów dworskich (Brzyno, Czymanowo, Kolkowo, Opalino, Prusewo, Rybno, Strzebielinko i Toliszczek) i jedną jednostkową gminę wiejską (Kniewo), które pozostały w Niemczech. Ponadto, należące przed 1918 do powiatu Neustadt miasto Sopot z obszarami leśnymi Gręzlewo (Grenzlau) i Renuszewo (Renneberg) zostały włączone do zabranego Niemcom, lecz nieprzyznanego Polsce, Wolnego Miasta Gdańska[1].
Powiat morski utworzono 1 stycznia 1927 z większości zniesionego powiatu puckiego oraz z części (niezniesionego) wejherowskiego. Mniejszą część powiatu puckiego przyłączono do powiatu wejherowskiego[2]. Siedzibą powiatu została Gdynia, która 9 miesięcy wcześniej otrzymała prawa miejskie[3] (dotychczas znajdowała się w powiecie wejherowskim).
21 marca 1928 do powiatu morskiego włączono pozostałą część powiatu wejherowskiego, który równocześnie zniesiono (z wyjątkiem gmin jednostkowych Kętrzyno, Linja, Niepoczołowice, Tłuczewo i Zakrzewo włączonych do powiatu kartuskiego). W związku z przyłączeniem do powiatu morskiego Wejherowa, przeniesiono do Wejherowa siedzibę powiatu morskiego z Gdyni, jako że w tej drugiej planowano utworzyć odrębny powiat miejski[4]. Doszło do tego 24 stycznia 1929[5]. Tak więc przez prawie rok (od 21 marca 1928 do 24 stycznia 1929) Gdynia nie była siedzibą powiatu morskiego[6]. W 1926 roku do Gdyni włączono gminę Oksywie[7], a w 1933 roku gminy Obłuże i Witomino[8]. W 1929 zniesiono gminę Wysoka, włączając ją do Osowej[9].
15 czerwca 1934 do powiatu morskiego włączono ponownie z powiatu kartuskiego gminy jednostkowe Kętrzyno, Linia, Niepoczołowice, Tłuczewo i Zakrzewo[10]. 1 sierpnia 1934 zlikwidowano gminy jednostkowe, zastępując je gminami zbiorowymi. Powiat morski podzielono na 2 miasta (Puck i Wejherowo) i 11 gmin[11]. 20 września 1934 gminy zbiorowe podzielono na gromady[12]. W 1934 usamodzielniło się Orłowo Morskie, lecz już w połowie 1935 roku, wraz z Cisową, Kolibkami, Małym Kackiem i Redłowem, włączono je do Gdyni[13].
Po II wojnie światowej, powiat morski powrócił do Polski, gdzie wszedł w skład nowo utworzonego woj. gdańskiego[14]. Powiat morski powiększono wówczas o jedną gminę zbiorową z tzw. Ziem Odzyskanych – gminę Wierzchucino (której obszar należał przed II wojną światową do powiatu Lauenburg (lęborskiego) w rejencji koszalińskiej na Pomorzu). Stanisław Srokowski podaje w swojej publikacji z 1948 że gmina Wierzchucino formalnie przynależała do powiatu lęborskiego i tylko tymczasowo była przydzielona do powiatu morskiego (s. 52)[15]. Jednak przynależność do powiatu morskiego utrzymała się[16].
Nazwa powiat morski utrzymała się do 1 lipca 1951, kiedy to urzędowo zmieniono ją na powiat wejherowski[17]. Jako że przedwojenna granica morska Polski (71 km)[18] zwiększyła się do 440 km[19], a liczba powiatów nadmorskich powiększyła się do szesnastu[20], określenie "powiat morski" stało się mocno zdezaktualizowane i miało wydźwięk już tylko historyczny.
1 października 1954 z części powiatu wejherowskiego wydzielono powiat pucki[21], a więc przywracając w praktyce stan sprzed roku 1927, czyli podział na dwa powiaty – wejherowski i pucki. Jedynie wieś Nadole nie powróciła do powiatu puckiego, pozostając przy powiecie wejherowskim[22] Do powiatu puckiego weszły natomiast cztery gromady z gminy Wierzchucino (Białogóra, Brzyno, Słuchowo i Wierzchucino), które przed 1945 rokiem należały do powiatu lęborskiego w Niemczech, a które lepiej były skomunikowane z Puckiem niż z Wejherowem[23]. Ponadto jesienią 1954 powiat wejherowski zwiększono o gromady Bychowo, Gniewino, Mierzyno, Osiek i Perlino z powiatu lęborskiego, a od powiatu wejherowskiego, na korzyść powiatu lęborskiego, odprowadzono gromadę Strzebielino; wreszcie Naniec i Wejherowo-Zamek włączono do Wejherowa; Zagórze do Rumi; Bór, Kuźnicę i Juratę do Jastarni; a Chałupy do Władysławowa[24]. Wcześniej, bo już jesienią 1953, Wielki Kack włączono do Gdyni[25].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
