Powiat kazimierski

Powiat kazimierski – powiat w Polsce (województwo świętokrzyskie), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Kazimierza Wielka.

Powiat kazimierski

powiat
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
TERC	2603
Siedziba	Kazimierza Wielka
Starosta	Jan Nowak
Powierzchnia	422,18 km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności	33 619[1]
• gęstość	79,6 os./km²
Urbanizacja	19,77%
Tablice rejestracyjne	TKA
Adres urzędu: ul. Kościuszki 12 28-500 Kazimierza Wielka
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejsko-wiejskich 3 Liczba gmin wiejskich 2
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa

Według danych z 31 grudnia 2021 roku^[2] powiat zamieszkiwało 33 205 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 33 89? osób^[3].

Podział administracyjny

W skład powiatu wchodzą:

• gminy miejsko-wiejskie: Kazimierza Wielka, Opatowiec, Skalbmierz
• gminy wiejskie: Bejsce, Czarnocin
• miasta: Kazimierza Wielka, Opatowiec, Skalbmierz

Gmina	Ludność	Powierzchnia
Kazimierza Wielka (w tym miasto)	16 395 (5575)	139,86 km² (5,33 km²)
Skalbmierz (w tym miasto)	6772 (1310)	85,94 km² (7,13 km²)
Opatowiec (w tym miasto)	3458 (329)	68,58 km² (5,47 km²)
Bejsce	4195	57,48 km²
Czarnocin	4008	70,32 km²
Razem	34 828	422,18 km²

Powiat kazimierski graniczy z dwoma powiatami województwa świętokrzyskiego: pińczowskim i buskim oraz z czterema powiatami województwa małopolskiego: dąbrowskim, tarnowskim, proszowickim i miechowskim.

Liczba ludności i powierzchnia gmin wg stanu na 31 grudnia 2010^[4]

Historia

Powiat kazimierski został powołany dnia 1 stycznia 1956 roku w województwie kieleckim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat kazimierski złożyły się 2 miasta, 1 osiedle i 29 gromad, które wyłączono z powiatu pińczowskiego w tymże województwie^[5]:

• miasta Działoszyce i Skalbmierz
• osiedle Kazimierza Wielka
• gromady Bejsce, Boszczynek, Czarnocin, Czyżowice, Dobiesławice, Donatkowice, Donosy, Drożejowice, Dzierążnia, Dziekanowice, Gabułtów, Głuchów, Jakubowice, Kobylniki, Koszyce, Krzczonów, Książnice, Michałowice, Opatowiec, Pełczyska, Piotrkowice, Przemyków, Sieradzice, Sokolina, Stradlice, Tempoczów, Topola, Wielgus i Zięblice

1 lipca 1956 roku do powiatu kazimierskiego przyłączono gromadę Chwalibogowice, którą wyłączono z powiatu buskiego^[6].

Na uwagę zasługuje fakt, iż w momencie utworzenia powiatu kazimierskiego jego stolica była osiedlem^[7]; prawa miejskie Kazimierza Wielka otrzymała dopiero 1 stycznia 1959 roku^[8]; tego dnia z wyłączono też z powiatu kazimierskiego gromadę Pełczyska i włączono ją z powrotem do powiatu pińczowskiego^[9].

1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla, a w ich miejsce reaktywowano gminy^[10]. Powiat kazimierski podzielono na 3 miasta i 8 gmin^[11]:

• miasta Działoszyce, Kazimierza Wielka i Skalbmierz
• gminy Bejsce, Czarnocin, Działoszyce, Kazimierza Wielka, Koszyce, Opatowiec, Skalbmierz i Wielgus

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku całe terytorium zniesionego powiatu kazimierskiego weszło w skład nowego (mniejszego) województwa kieleckiego^[12].

1 lipca 1976 roku zniesiono gminę Wielgus a jej obszar przyłączono do gminy Kazimierza Wielka^[13]. Tego samego dnia do gminy Działoszyce przyłączono główną część znoszonej gminy Stępocice^[13]. 1 stycznia 1984 roku z gminy Działoszyce wyłączono sołectwo Węchadłów i włączono je do gminy Michałów^[14]. 1 stycznia 1992 roku jednoimienne miasta i gminy wiejskie Działoszyce, Kazimierza Wielka i Skalbmierz połączono we wspólne gminy miejsko-wiejskie^[15]. 1 stycznia 1994 roku z gminy Bejsce wyłączono wieś Jankowice i włączono ją do gminy Koszyce^[16].

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym województwie świętokrzyskim przywrócono powiat kazimierski^[17]. W porównaniu z obszarem z 1975 roku został on zmniejszony o gminę Działoszyce (która znalazła się w powiecie pińczowskim w tymże województwie) i gminę Koszyce (która zmieniła przynależność wojewódzką przez przyłączenie do powiatu proszowickiego w województwie małopolskim). Gmina Wielgus nie została reaktywowana.

W porównaniu z obszarem z 1956 roku miasto Działoszyce oraz obszar dawnych gromad Dzierążnia, Dziekanowice, Jakubowice i Pełczyska leżą obecnie na terenie powiatu pińczowskiego a obszar dawnych gromad Koszyce, Książnice i Przemyków są obecnie w powiecie proszowickim w województwie małopolskim – pozostałe są ponownie w powiecie kazimierskim.

Demografia

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2010^[18]):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	34 828	100	17 669	50,73	17 159	49,27
Miasto	6885	19,77	3595	10,32	3290	9,45
Wieś	27 943	80,23	14 074	40,41	13 869	39,82

▶Wieś vs ▶miasto

Ogółem (▶k, ▶m)

Miasto (▶k, ▶m)

Wieś (▶k, ▶m)

• Piramida wieku mieszkańców powiatu kazimierskiego w 2014 roku^[19].

Wspólnoty wyznaniowe

W 1283 roku opat tyniecki Tomasz założył w Opatowcu klasztor dominikanów. W Kazimierzy Małej w XV w. Długosz wymieniał istnienie kościoła pw. Wniebowzięcia NMP. Kościół drewniany został zbudowany w 1698 roku. W XV w. powstała parafia małoszowska, z drewnianym kościołem. W 1500 roku w Opatowcu, przy kościele parafialnym, biskup krakowski Fryderyk założył bractwo literackie, skupiające mężczyzn umiejących czytać. W połowie XVI w. w Rogowie jej właściciele – Szafrańcowie oddali go pod zastaw Włochowi Prosperowi Provanie. Był on gorliwym wyznawcą kalwinizmu, a później poglądów Fausta Socyna. Wspólnie z Szafrańcami Provana przekształcił miejscowy kościół parafialny w zbór braci polskich. W 1562 roku w Rogowie odbył się zjazd przywódców ruchu unitariańskiego. W 1836 roku został wystawiony kolejny kościół drewniany w Kazimierzy Małej, który został później przeniesiony do miejscowości Topola, a na jego miejscu stanął wzniesiony w latach 1958–1973 obecny, murowany kościół. W Jakuszowicach mieści się Sala Królestwa zboru Świadków Jehowy^[20].

Przypisy

1. Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-06-11].
2. l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019. Brak numerów stron w książce
3. GUS, Tabl. II. Ludność, ruch naturalny oraz migracje ludności według powiatów w pierwszym półroczu 2020 R., 30 czerwca 2020. Brak numerów stron w książce
4. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 r, GUS, 10 sierpnia 2011, s. 142, ISSN 1505-5507.
5. Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 288.
6. Dz.U. z 1956 r. nr 23, poz. 106.
7. Od 13 listopada 1954 – Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 253.
8. Dz.U. z 1958 r. nr 73, poz. 364.
9. Dz.U. z 1958 r. nr 69, poz. 343.
10. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.
11. Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974.
12. Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.
13. Dz.U. z 1976 r. nr 23, poz. 142.
14. Dz.U. z 1983 r. nr 70, poz. 314.
15. Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397.
16. Dz.U. z 1993 r. nr 123, poz. 554.
17. Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652.
18. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2010 r, GUS, 10 czerwca 2011, s. 44, ISSN 1734-6118.
19. Powiat kazimierski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21], liczba ludności na podstawie danych GUS.
20. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2016-07-25].