Bejsce

Bejsce – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kazimierskim, siedziba gminy Bejsce^[5].

Integralne części wsi Bejsce^[6][3]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0226709	Brodek	część wsi
0226715	Łabędź	część wsi
0226721	Łubinówka	część wsi
0226738	Pagórek	część wsi
0226744	Pasternik	część wsi
0226750	Prewenda	część wsi

Bejsce

wieś
Kościół św. Mikołaja
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	kazimierski
Gmina	Bejsce
Liczba ludności (2019)	752[1]
Strefa numeracyjna	41
Kod pocztowy	28-512[2]
Tablice rejestracyjne	TKA
SIMC	0226690[3]
Położenie na mapie gminy Bejsce Bejsce
Położenie na mapie Polski Bejsce
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Bejsce
Położenie na mapie powiatu kazimierskiego Bejsce
50°14′22″N 20°35′58″E[4]

Pałac w Bejscach

Historia

Miejscowość o 1000-letniej tradycji, w X w. istniał tu prawdopodobnie gródek rycerski z kaplicą, potem kościołem. W dokumencie biskupa krakowskiego Lamberta z r. 1063 jest informacja o dziesięcinie dla kościoła bejskiego. Kolejny, większy kościół był konsekrowany przez biskupa krakowskiego Pełkę w r. 1190.

Wiek XIV

W dokumentach z roku 1330 Bejsce występują jako Bescze, u Długosza natomiast Beszczye. Należą Bejsce w roku 1330 do dóbr Dzierzka kanonika krakowskiego i brata jego Hostasiusza (protoplaści rodu Firlejów). Wsiom tym nadaje Władysław Łokietek prawo niemieckie. (K. Mał., II, 275)^[7].

W roku 1340 Ostasz z rodu Firlejów ufundował obecny kościół pw. św. Mikołaja, który w kolejnych wiekach został rozbudowany (najstarsza część to dzisiejsze prezbiterium z zakrystią) i poszerzony – najpierw o późnorenesansową kaplicę pw. NMP (Firlejowską), konsekrowaną w r. 1600 oraz – pochodzącą z połowy XVII w., barokową kaplicę św. Anny. W prezbiterium odkryto duże fragmenty polichromii gotyckiej z około 1400 r., obecnie po konserwacji, przedstawiające sceny biblijne, ilustrujące mękę Chrystusa oraz alegoryczne malowidła obrazujące grzechy główne. Kaplica pw. NMP jest kaplicą grobową wojewody krakowskiego Mikołaja Firleja i jego żony Elżbiety z Ligęzów i jest bardzo podobna do starszej, Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu. Historycy sztuki zaliczają ją do najpiękniejszych kaplic renesansowych w Polsce.

Wiek XVII

Właścicielami Bejsc było pięć rodów: Firlejowie (do 1678), Potoccy (do ok. 1767), ks. Hieronim Sanguszko (do ok. 1796), Badeni (do 1878), wreszcie Byszewscy Dziedzice wsi Firlejowie zamienili w połowie w. XVI kościół tutejszy na zbór kalwiński, który w 1615 roku zwrócony został katolikom. Łukaszewicz mylnie nazywa wieś tę Besice (Dzieje kościoła helw. w Ma­łop., 315)^[8].

Naukowcy wskazują dwa źródła pochodzenia nazwy:

• od Benedykta (zdrobniale „Biech” lub „Beszek”, a jego dobra „Biech-skie” lub „Biesz-skie” – po przekształceniach – Beszcze, Bescze – w końcu Bejsce)
• od „bzu” – odmiana „Bez” – „Beźce” – „Bejsce”. Przyjęcie nazwy od „bzu” rekomendował prof. Kazimierz Rymut, analizując nazwę miejscowości, występującą w różnych dokumentach i zapisach.

Wiek XX

W 1929 r. wieś i gminę zamieszkiwały 872 osoby. Był tu jeden cieśla, kołodziej, stolarz, trzech kowali, siedem sklepów spożywczych, jeden nabiałowy. Istniały dwa młyny^[9].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bejsce. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

Zabytki

Kaplica Firlejów z XVI w. z zewnątrz przy gotyckim kościele św. Mikołaja w Bejscach

• Gotycki kościół św. Mikołaja, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych w zespole kościoła parafialnego (nr rej.: A.173/1-4 z 28.06.1933, z 31.10.1947 i z 11.02.1967)^[10].

Osobny artykuł: kościół św. Mikołaja w Bejscach.

• Klasycystyczny pałac wybudowany w 1802 r. przez Jakuba Kubickiego dla Marcina Badeniego, późniejszego ministra sprawiedliwości Królestwa Polskiego. W pałacu (dzisiaj: Domu Opieki dla Dorosłych) oglądać można zdobione m.in. techniką chiaroscuro – owalny salon oraz gabinety. Pałac znajduje się w parku krajobrazowym, według założeń Francuza Augustyna Denizot, z połowy XIX w.

Pałac wraz z parkiem jest wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.174/1-3 z 3.06.1932, z 20.02.1947, z 9.12.1957 i z 11.02.1967)^[10]

Osobny artykuł: Pałac w Bejscach.

• Kaplica Firlejów z XVI w. jest najcenniejszym zabytkiem „małej” architektury kultowej z okresu późnego renesansu w Polsce.

Osobny artykuł: Kaplica Firlejów w Bejscach.