Powiat wyszkowski

Powiat wyszkowski – powiat w Polsce (w północno-wschodniej części województwa mazowieckiego), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Wyszków.

Powiat wyszkowski

powiat
Kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Barcicach
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
TERC	1435
Siedziba	Wyszków
Starosta	Wojciech Kozon
Powierzchnia	876,49 km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności	74 220[1]
• gęstość	84,7 os./km²
Urbanizacja	37,65%
Tablice rejestracyjne	WWY
Adres urzędu: al. Róż 2 07-200 Wyszków
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejsko-wiejskich 1 Liczba gmin wiejskich 5
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa

Mapa powiatu

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[2] powiat zamieszkiwało 74 220 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwały 74 283 osoby^[3].

Podział administracyjny

W skład powiatu wchodzą:

• gminy miejsko-wiejskie: Wyszków
• gminy wiejskie: Brańszczyk, Długosiodło, Rząśnik, Somianka, Zabrodzie
• miasta: Wyszków

Historia

Osobny artykuł: Powiat wyszkowski (1956–1975).

Powiat wyszkowski został powołany dnia 1 stycznia 1956 roku w województwie warszawskim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat wyszkowski złożyły się 1 miasto i 23 gromady, które wyłączono z trzech ościennych powiatów w tymże województwie^[4]:

• z powiatu pułtuskiego:
  • miasto Wyszków
  • gromady Bielino, Kręgi, Leszczydół Stary, Lubiel Nowy, Ochudno, Popowo Kościelne, Rybienko Leśne^[5], Rybienko Nowe, Rząśnik, Somianka, Wielątki Nowe i Wola Mystkowska
• z powiatu ostrowskiego:
  • gromady Białebłoto-Kobyla, Blochy, Bosewo Stare, Brańszczyk, Budy Nowe, Chrzczanka Włościańska, Dalekie, Długosiodło i Trzcianka
• z powiatu wołomińskiego:
  • gromady Kamieńczyk i Lucynów Mały

1 stycznia 1957 roku do powiatu wyszkowskiego przyłączono gromadę Gwizdały z powiatu węgrowskiego^[6].

Po zniesieniu gromad i reaktywacji gmin z dniem 1 stycznia 1973 roku powiat wyszkowski (który pod koniec składał się z zaledwie 12 gromad) podzielono na 1 miasto i 5 gmin^[7]:

• miasto Wyszków
• gminy Brańszczyk, Długosiodło, Rząśnik, Somianka i Wyszków

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku terytorium zniesionego powiatu wyszkowskiego włączono do nowo utworzonego województwa ostrołęckiego^[8]. Od 1990 roku istniał Urząd Rejonowy w Wyszkowie. 1 lutego 1991 roku miasto i gminę Wyszków połączono we wspólną gminę miejsko-wiejską Wyszków^[9].

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w województwie mazowieckim przywrócono powiat wyszkowski, składający się z 6 gmin, które odczuwały najsilniejsze związki z Wyszkowem – siedzibą powiatu. W porównaniu z obszarem z początku 1975 roku powiat wyszkowski został zwiększony o gminę Zabrodzie (dawniej w powiecie wołomińskim, a następnie także w województwie ostrołęckim)^[10].

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	71 626	100	36 230	50,58	35 396	49,42
Miasto	26 987	37,68	13 974	19,51	13 013	18,17
Wieś	44 639	62,32	22 256	31,07	22 383	31,25

▶Wieś vs ▶miasto

Ogółem (▶k, ▶m)

Miasto (▶k, ▶m)

Wieś (▶k, ▶m)

• Piramida wieku mieszkańców powiatu wyszkowskiego w 2014 roku^[11].

Walory turystyczne

Krajobraz Niziny Mazowieckiej urozmaicony jest przez doliny rzek: Bugu, Narwi i Liwca oraz lasy Puszczy Białej i Kamienieckiej. W Długosiodle (przy kościele) stoi sześćsetletni dąb szypułkowy „Jan” o obwodzie 680 cm.

Do najstarszych zabytków należą: kościół parafialny z 1793 r. i obelisk Wazów z 1655 r. w Wyszkowie, kościół z 1758 r. (zabytek klasy 0) z drewnianą dzwonnicą z 1768 r. w Barcicach, kościół z 1833 r. w Brańszczyku, pałac z XVIII w. w Dębinkach, zespół dworski z XVIII w. we wsi Głuchy, w którym urodził się Cyprian Kamil Norwid, drewniany dom z poł. XVIII w. w Jasieńcu (pod nr 9), zespół pałacowy w Kręgach z I poł. XIX w., kościół z lat 1836–1866 i zespół pałacowy z 1872 r. w Niegowie, pałac z XVIII w. i plebania z 1838 r. w Popowie Kościelnym i kościół z 1880 r. w Porębie.

Sąsiednie powiaty

• powiat węgrowski
• powiat wołomiński
• powiat legionowski
• powiat pułtuski
• powiat makowski
• powiat ostrołęcki
• powiat ostrowski

Przypisy

1. Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
2. l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019. Brak numerów stron w książce
3. GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020. Brak numerów stron w książce
4. Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 282.
5. Od 1961 część Wyszkowa.
6. Dz.U. z 1957 r. nr 8, poz. 28.
7. Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974.
8. Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.
9. Dz.U. z 1991 r. nr 3, poz. 12.
10. Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652.
11. Powiat wyszkowski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21], liczba ludności na podstawie danych GUS.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Starostwa Powiatowego w Wyszkowie
• Turystyka i rekreacja na terenie powiatu
• Portal Regionu Wyszkowskiego

Kontrola autorytatywna (powiat):

• VIAF: 694154137630115370009
• LCCN: no2025005300

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3999105