República Popular da China

A China^[1] (en chinés: 中国; pinyin: Zhōngguó), oficialmente a República Popular da China (en chinés: 中华人民共和国; pinyin: Zhōnghuá rénmín gònghéguó), é un estado situado en Asia oriental. Trátase do país máis poboado do mundo, xa que conta cunha poboación que supera os 1.300 millóns de habitantes. A República Popular é un Estado unipartidista gobernado polo Partido Comunista da China, estando a súa sede goberno na cidade de Pequín. Esta, exerce xurisdición sobre vinte e dúas provincias, cinco rexións autónomas (Guangxi, Mongolia Interior, Ningxia, Tíbet e Xinjiang), catro municipalidades directamente controladas (Pequín, Tianjin, Shanghai e Chongqing) e dúas rexións administrativas especiais practicamente autónomas, Hong Kong e Macau. A República Popular da China, amais, reclama Taiwán como a súa provincia número vinte e tres. Na práctica, a illa é independente, administrada polo réxime da República da China dende a fin da guerra civil de 1949.

«China» redirixe aquí. Para outras páxinas con títulos homónimos, véxase China (homónimos).

República Popular da China

中华人民共和国 (zh-hans)
Bandeira Brasón
Himno	Marcha dos Voluntarios
Epónimo	Dinastía Qin e centro
Localización
35°50′41″N 103°27′07″L
Territorio reivindicado por	Taiwán
Capital	Pequín (1949–)
Contén a división administrativa	Anhui Chongqing (1997–) Fujian (pt) ../... 33+
Poboación
Poboación	1.442.965.000 (2021) (150,36 hab./km²)
Lingua oficial	mandarín estándar lingua chinesa Línguas da China (pt)
Xeografía
Parte de	China Asia Oriental Asia
Superficie	9.596.961 km²
Auga	2,8
Punto máis alto	Everest (8.848 m)
Punto máis baixo	Lago Ayding (pt) (−154 m)
Comparte fronteira con	Mongolia Vietnam Laos Myanmar Rusia Afganistán Corea do Norte Corea do Sur Bután India Casaquistán Nepal Kirguizistán Paquistán Taxiquistán Xapón
Datos históricos
Precedido por	República da China, Inner Mongolian People's Republic (en) , Q15904324 , Kingdom Shunzheng (en) e Q15909533
Fundador	Partido Comunista de China
Creación	1 de outubro de 1949
Día festivo	Aninovo (1 de xaneiro) Ano Novo Chinés (Lunar/Lunisolar New Year's Day (en) ) Día da Muller Traballadora (8 de marzo) Festival Qingming (pt) (5 de abril) Día Internacional dos Traballadores (1 de maio) Dia da Juventude (pt) (4 de maio) Dia das Crianças (pt) (1 de xuño) Festival Chinês de Meio de Outono (pt) (15th day of the 8th month of the Chinese lunar calendar (en) ) Dia Nacional da República Popular da China (pt) (1 de outubro)
Organización política
Forma de goberno	unipartidismo centralismo democrático República parlamentaria Estado unitario república constitucional ditadura comunista república
• Presidente da República Popular da China	Xi Jinping (2013–)
Órgano executivo	Conselho de Estado da República Popular da China (pt)
• Primeiro ministro da República Popular da China	Li Qiang (2023–)
Órgano lexislativo	Assembleia Popular Nacional (pt) , (Escano: 2.987)
Máxima autoridade xudicial	Corte Popular Suprema Chinesa (pt)
Membro de	Banco Africano de Desenvolvemento Organización Hidrográfica Internacional Tratado Antártico ../... 32+
PIB nominal	17.820.459.342.451 $ (2021)
Moeda	Renminbi
Identificador descritivo
Fuso horario	fuso horário da China (pt) UTC+08:00 Asia/Shanghai (en) Asia/Urumqi (en) (→ Xinjiang)
Dominio de primeiro nivel	.cn, .中国 (pt) , .中國 e .公司 (mul)
Prefixo telefónico	+86
Teléfono de emerxencia	119, 110 e 120 (pt)
Código de país	CN
Páxina web	gov.cn

Cunha superficie aproximada de 9,6 millóns de quilómetros cadrados, a China é o segundo país maior en relación á súa superficie terrestre e o terceiro ou cuarto maior pola súa superficie total. A paisaxe da China é vasta e diversa. Os áridos norte e noroeste, nas proximidades de Mongolia e Asia Central, están ocupados por estepas forestais e os desertos do Gobi e Taklamakan. O sur, lindando coa rexión do Sueste asiático, é máis húmido e está ocupado por bosques subtropicais. A zona máis occidental é accidentada e moi elevada, coas cordilleiras do Himalaias, Karakorum, Pamir e Tian Shan facendo de fronteira natural entre a China e Asia Central e do Sur. A nivel fluvial destacan os ríos Yangtzé e Amarelo, o terceiro e o sexto máis longos do mundo. Ambos nacen na meseta do Tíbet, e flúen para a densamente poboada costa leste. A liña costeira da China ao longo do océano Pacífico é de 14.500 quilómetros e está limitada polos mares de Bohai, Amarelo, Oriental e o Meridional.

A antiga civilización chinesa, unha das máis antigas do mundo, floreceu na fértil conca do río Amarelo. Durante miles de anos o seu sistema político baseouse en monarquías hereditarias, coñecidas como dinastías, sendo a primeira a semimitolóxica dinastía Xia (aprox. 2.000 a.C.). Dende o ano 221 a.C., cando a dinastía Qin conquistou varios estados para formar un grande Imperio chinés, o país expandiuse, fracturouse e reformouse en varias ocasións. A última dinastía foi derrocada no ano 1911 coa chegada da República da China. En 1945, a República conquistou Taiwán ao Imperio do Xapón trala fin da segunda guerra mundial. Nos anos 1946 a 1949 o Partido Comunista derrotou ao nacionalista Kuomintang na China continental e estableceu en Pequín a República Popular da China o 1 de outubro de 1949, mentres que o Kuomintang trasladou o goberno da República da China a Taipei. A xurisdición da República da China limítase agora a Taiwán e varias illas próximas, incluíndo Penghu, Kinmen e Matsu.

A lingua chinesa é a lingua máis falada no mundo: arredor dun quinto da poboación mundial fala algunha forma de chinés como lingua nai. A lingua chinesa, na forma de chinés mandarín, é a lingua oficial da República Popular da China, así como de Taiwán. É ademais unha das linguas oficiais de Singapur e mais unha das seis linguas oficiais das Nacións Unidas.

A China ten fronteiras con 14 países: Afganistán, Bután, Myanmar, India, Casaquistán, Kirguizistán, Laos, Mongolia, Nepal, Corea do Norte, Paquistán, Rusia, Taxiquistán e Vietnam. As cidades máis importantes son Pequín, Shanghai, e Hong Kong. Desde a súa fundación en 1949, a RPCh está gobernada polo Partido Comunista Chinés. Aínda que oficialmente segue a ser un estado comunista, a súa economía vén sendo liberalizada desde hai tres décadas.

Etimoloxía

A verba «China» deriva do persa Cin (چین), a cal é unha adaptación do sánscrito Cīna (चीन).^[2] O primeiro rexistro deste termo data de 1516, no diario do explorador portugués Duarte Barbosa.^[3][4] O máis antigo exemplo do uso de Cīna data do ano 150 d.C.. Aínda que os escritorés hindús non foron conscientes da existencia da China antes do século I a.C., a palabra Cīna aparece en Mahābhārata, así como nas Leis de Manu. En 1655, Martino Martini suxeriu que a palabra China deriva do nome da dinastía Qin (秦, Chin),^[5] proposta que foi apoiada por moitos eruditos posteriores, aínda que hai outras moitas teorías.

O nome oficial do estado moderno é República Popular da China (中华人民共和国, Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó), aínda que as dinastías e gobernos anteriores cambiaron o nome oficial do país en numerosas ocasións. Os nomes comúns para o país en chinés son Zhongguó (中国, de zhong, ‘central’ ou ‘medio’, e guó, ‘estado’ ou ‘estados’, e en tempos modernos, ‘nación’) e Zhonghuá (中华). O termo Zhongguó apareceu en varios textos antigos, como o Clásico de historia do século -VI,^[6] e en tempos pre-imperiais empregábase como un concepto cultural para distinguir as tribos Huaxia dos «bárbaros». Este termo, que pode ser singular ou plural, referíase a un grupo de estados ou provincias da Chaira Central, pero utilizouse para denominar a todo o país ata o século XIX. Os chineses non foron os únicos en percibir o seu país como o «centro» do mundo, xa que outras civilizacións aplicaron o mesmo pensamento ós seus territorios.^[7]

Historia

Artigo principal: Historia da China.

Mapa de Frei Mauro (1459).

Prehistoria

Artigo principal: Prehistoria da China.

A evidencia arqueolóxica suxire que os primeiros homínidos que habitaron China chegaron a ese país entre 0,25 e 2,24 millóns de anos antes.^[8] Unha cova en Zhoukoudian —preto da actual Pequín— contén fósiles que datan de entre os anos 680 000 e 780 000 a. C.^[9] e pertencen ao chamado Home de Pequín, unha subespecie de Homo erectus que vivía da caza e a recolección, utilizaba o lume e ferramentas de pedra.^[10][11] No mesmo sitio do Home de Pequín acháronse restos dun Homo sapiens que datan de 18 000-11 000 a. C.^[12] A evidencia máis temperá dun ser humano completamente moderno na China atópase en Liujiang (Guangxi), onde se atopou un cranio que foi datado en aproximadamente 67 000 anos. Aínda que persiste a controversia sobre a datación dos restos de Liujiang, especialmente cando se compara con outros esqueletos similares, como o achado en Minatogawa, na illa de Okinawa.^[13][14] Algúns expertos afirman que desde hai 5000 anos existiu unha forma de protoescritura na China.^[15]

Primeiras dinastías

Un Ding, un caldeiro ritual feito de bronce, que data do final da dinastía Shang (séculos XVIII-XI a. C.)

Xardíns clásicos de Suzhou

Precedendo a dinastía Xia, atopamos a narrativa dun diluvio e o período dos Tres Augustos: Fu Xi, Huang Di e Shennong.^[16] En tempos previos á fundación da dinastía Xia, o poder supremo baseábase na alternancia no goberno entre os Xia e Chi You.^[17]

Segundo a tradición chinesa, a dinastía Xia é considerada a primeira dinastía imperial do país,^[16] aínda que non se acharon probas concretas da súa existencia, só se teñen rexistros literarios,^[18] feito polo que os historiadores considerárona como mítica ata que escavacións científicas realizadas na provincia de Henan, atoparon en 1959 os primeiros xacementos datados na Idade de Bronce da cultura Erlitou, cultura que os arqueólogos chineses xeralmente adoitan identificar coa dínastia Xia, a pesar de que a maioría dos arqueólogos occidentais non están convencidos da conexión entre ambas pois non hai evidencias firmes de se estes xacementos son os restos da dinastía Xia ou doutra cultura do mesmo período.^[19] Segundo estas mencións en textos antigos, calcúlase que esta dinastía puido reinar arredor do ano 2100 a.C.,^[20] e marcou o inicio do sistema político da China baseado en monarquías hereditarias, ou dinastías, que durou varios milenios.^[21]

A primeira dinastía chinesa que deixou verdadeiros rexistros históricos foron os Shang,^[22][23] quen mantiverón un sistema vagamente feudal a beiras do río Amarelo entre os séculos XVII e XI a. C.^[24][25] Aínda que os primeiros Shang gobernaron no sur da provincia de Shandong, zona pantanosa naquela época,^[24] alcanzaron maior poder que as tribos situadas no leste do país, chamadas xenericamente yi, cos que mantiveron estreitas alianzas.^[24] O rei Tang, considerado como un rei capaz e virtuoso, expulsou os Shang da rexión e estabeleceu a capital do seu reino en Erligang.^[26]

A escritura chinesa máis antiga atopada ata o momento é un oráculo tallado en óso da dinastía Shang,^[27] e contén antecedentes directos dos caracteres chineses modernos.^[28] Os Shang foron derrotados polo pobo Zhou, quen estableceu a dinastía Zhou que gobernou entre os séculos XII e V a. C., cando a súa autoridade centralizada dispersouse lentamente entre diversos señoríos feudais ata que, finalmente, do debilitado reino dos Zhou emerxeron varios estados independentes que loitaron entre si durante o período denominado Primaveras e Outonos. Entre os séculos V e III a. C. estableceuse o período dos Reinos combatentes, durante o cal o actual territorio chinés estivo dividido en sete estados soberanos, cada un co seu propio rei, ministro e exército.^[29]

China imperial

Algúns dos centos de guerreiros de Terracota, creados durante a dinastía Qin

No ano 221 a.C., Qin Shihuang (259-210 AC) puxo fin ao fraccionalismo característico durante o período dos Reinos Combatentes cando conquistou os outros seis reinos e fundou un estado feudal pluriétnico unitario, co poder centralizado formando o primeiro estado unificado na historia da China. Qin Shihuang proclamouse a si mesmo primeiro emperador (始皇帝) e estableceu reformas ao longo da China, destacando a estandarización dos caracteres chineses, medidas e correo. A dinastía Qin derrubouse despois da morte de Shi Huang Di, cos legalistas liderando unha rebelión.^[30]

A Gran Muralla Chinesa, construída por varias dinastías durante 200 anos para protexerse das invasións bárbaras

A seguinte dinastía foi a Han que gobernou entre os anos 206 a. C. e o 220 d. C., esta dinastía creou unha identidade cultural entre a poboación que dura ata hoxe día. Os Han expandiron o territorio considerablemente con campañas militares no sur de Corea, Vietnam, Mongolia e Asia Central, e estableceron a ruta da seda que os conectaba co resto de Eurasia. China converteuse gradualmente na economía maior do mundo antigo.^[31] Adoptouse o confucianismo como ideoloxía oficial do imperio. A pesar de que abandonaron o legalismo, a ideoloxía oficial da dinastía Qin, as institucións legalistas mantivéronse como base do goberno.^[32]

Despois do colapso dos Han, comeza o período de anarquía coñecido como os Tres Reinos.^[33] A breve unificación da dinastía Jin foi destruída polo levantamento dos cinco bárbaros. No 581 unificouse o país baixo a dinastía Sui, pero a derrota na guerra Goguryeo-Sui (598-614) provocou a súa caída.^[34]

Coas dinastías Tang e Song comezou unha idade dourada para a economía, tecnoloxía e cultura chinesa. Despois da campaña contra os turcos recuperouse o control sobre as rexións Occidentais e reabriu a ruta da seda, máis foi destruída pola rebelión dos An Lushan no século VIII.

No 907, no norte da China, a etnia kitán estableceu a dinastía Liao ata o 1125, cando foi derrocada polos jurchéns, que estableceron a dinastía Jin na zona conquistada. Despois da caída da dinastía Liao en 1125 d.C., moitos kitán emigraron ao oeste onde estableceron o estado Kara-Kitán, finalmente destruído por Xenxis Kan en 1218.

Territorios das dinastías Song, Liao e Xi occidentais no 1111.

A dinastía Song foi o primeiro goberno no mundo en usar papel moeda e o primeiro goberno chinés en ter unha forza naval que axudaba ao comercio a través do mar. Entre os séculos X e XI dobrouse a poboación chegando aos 100 millóns grazas á expansión do cultivo do arroz no centro e sur do territorio. Tamén se reviviu o confucianismo, en resposta ao avance do budismo durante a dinastía Tang, xunto cun renacemento da arte e filosofía, alcanzando novos niveis de expresión e madureza. Pero, a súa débil milicia foi atacada polos jurchéns que estableceron a dinastía Jin.

En 1127 o emperador Song Huizong e a capital foron capturadas durante as guerras Jin-Song, obrigando ao restante da dinastía a retirarse para ao sur.^[35][36]

No século XIII China foi invadida polo Imperio Mongol. En 1271 o líder mongol Khublai Khan estableceu a dinastía Yuan. Os Yuan conquistaron o que quedaba da dinastía Song en 1279. Antes da invasión mongol a poboación chinesa era de 120 millóns, mais foi reducida a 60 millóns para o censo de 1300.^[37] Zhu Yuanzhang derrotou os Yuan e estableceu a dinastía Ming en 1368. Baixo a dinastía Ming viviuse outra idade dourada, desenvolvendo a maior forza naval do mundo dese entón. Durante este tempo desenvolvéronse as viaxes de Zheng He polo mundo, chegando a lugares tan afastados como África.^[38] Nos primeiros anos de goberno cambiouse a capital de Nankín a Pequín. Coa expansión do capitalismo xurdiron filósofos como Wang Yangming, criticando o goberno e expandindo o Neo-Confucianismo con conceptos tales como individualismo e igualdade social.^[39]

g. O último emperador Ming, Chongzhen, suicidouse cando a cidade caeu. A dinastía manchú Qing aliouse co xeneral Ming Wu Sangui e destronaron a curta dinastía Shun, facéndose co control do imperio.^[40]

Portugueses

Presenza portuguesa na China desde o século XVI ata 1999 *Pupura=Asentamentos *Rosa=Territorios aliados ​​(China Ming) *Amarelo=Fábricas, Cortes reais. *Vermello=Expedicións terrestres do século XVII contra manchúes.

A partir de 1513 con Jorge Álvares, Portugal entrou en contacto coa China por primeira vez ^[41] tratando de establecer colonias durante os seguintes 40 anos ao longo da costa e illas chinesas dando como resultado varias batallas navais e algúns masacres de colonos por parte de tropas imperiais. Desde o establecemento dos portugueses no Xapón ^[42] e a súa presenza continuada no Mar da China, os portugueses comezaron a actuar como interlocutores entre o Xapón e a India, unindo a China co resto do mundo. En 1554 o Imperio Celeste ^[43] viu con bos ollos a creación dun porto portugués na rexión, cedendo o paso cunha concesión á axuda que os portugueses brindaron na eliminación da piratería. Macau converteuse en colonia portuguesa nos seguintes 445 anos.^[44]

Coa crise da dinastía Ming e a presenza dos xesuítas na corte Ming^[45], o emperador Tianqui (1621-1627)^[46] e posteriormente o emperador Chongzhen (1628-1644) ante as invasións manchús que iniciarían a dinastía imperial Quing, solicitan varias veces a axuda militar^[47] de homes e armas (especialmente canóns e artilleiros) aos portugueses de Macau.^[48] Estes eran para adestrar tropas chinesas ou comandar rexementos acompañados dos xesuítas que dominaban o idioma chinés.^[49][50]

En 1644, Pequín foi saqueada por unha coalición de forzas rebeldes lideradas por Li Zicheng, un traballador do servizo de correos, que se unio á causa rebelde en 1631 despois dunha gran fame negra na zona norte do seu país e que terminou liderando a revolta campesiña que ocasionou a caída do último emperador Ming, Chongzhen, que se suicidou cando a cidade se rendeu. Li Zicheng fundou e gobernou como emperador da breve dinastía Shun desde o 8 de febreiro de 1644 ata o 5 de xuño do mesmo ano. A súa vitoria foi efémera; Wu Sangui, un xeneral leal aos Ming, solicitou ás tribos manchús da dinastía Qing desterrar a Zicheng, ao que fixeron fuxir para ao norte, onde foi probablemente asasinado polos aldeáns.

A dinastía Qing despois asumiu o control de Pequín, que se tornou na nova capital da China, que gobernarón ata 1912. No total, o custo da conquista manchu da China foi de máis de 25 millóns de vidas.^[51]

A Cidade Prohibida, en Pequín, foi o palacio imperial chinés desde mediados da dinastía Ming até o fin da dinastía Qing. Actualmente o local é considerado Patrimonio Mundial pola UNESCO.^[52]

Fin do goberno imperial

O imperio da dinastía Qing en 1820, máxima extensión territorial que tivo a China na súa historia.

No século XIX, os Qing tiveron que facer fronte ao imperialismo occidental nas dúas guerras do Opio (1839-1842 e 1856-1860) contra o Reino Unido. Derrotada pola nación europea, China foi forzada a asinar tratados non equitativos, pagar compensacións, permitir a extraterritorialidade e ceder o porto de Hong Kong aos británicos.^[53] A primeira guerra sino-xaponesa (1894-1895) eliminou a influencia dos Qing na península de Corea, ademais de ceder o control da illa de Taiwán ao Xapón.^[54] O enfraquecemento do réxime Qing incrementou os problemas internos. Entre os anos 1850 e 1864 a guerra coñecida como a rebelión Taiping arrasou o sur da China, mentres que outros levantamentos como as guerras dos Clans Punti-Hakka (1855-1867), a Rebelión Nian (1851-1868), a rebelión Miao (1854-1873), a rebelión Panthay (1856-1873) e a rebelión dos dunganes (1862-1877) causaron estragos en todo o país.

No século XIX comezou a gran diáspora chinesa. As taxas de emigración eleváronse polos conflitos internos e as catástrofes como a fame negra do norte da China de 1876-1879, que cobrou a vida de entre nove e trece millóns de persoas.^[55] En 1898, o emperador Guangxu planeou unha serie de reformas para establecer unha monarquía constitucional moderna, aínda que desenvolveu un importante labor reformista, introducindo o telégrafo e o ferrocarril e abolindo prácticas tradicionais como a vendaxe dos pés nas mulleres, foi destronado, nun golpe de estado, pola emperatriz Cixi.^[56][57] A rebelión dos bóxers de 1899-1901, un movemento contra a influencia estranxeira no país, debilitou aínda máis ao goberno Qing. Finalmente os acontecementos que levaron á caída da dinastía Qing, a chamada Revolución de Xinhai, desenvolvéronse entre o 10 de outubro de 1911, data en que se produciu a insurrección coñecida como Levantamento de Wuchang, e o 12 de febreiro de 1912, cando o emperador, Puyi renunciou o trono feito que marcou o fin dos 2000 anos de goberno imperial e o comezo da era republicana na China.

República da China

Artigo principal: República da China (1912-1949).

Sun Yat-sen, o pai da China moderna (sentado á dereita), e Chiang Kai-shek, posterior presidente da República da China (hoxe Taiwán)

O 1 de xaneiro de 1912 estableceuse a República da China, sendo nomeado Sun Yat-sen, líder do Kuomintang (KMT ou Partido Nacionalista) o seu presidente interino.^[58] Con todo debeu ceder a presidencia a Yuan Shikai, un antigo xeneral dos Qing, quen en 1915 proclamouse emperador da China. Ante a condena do pobo e a oposición do seu propio exército, viuse forzado a abdicar e restablecer a república.^[59]

Logo da morte de Yuan Shikai en 1916, China atopábase politicamente fragmentada. O seu goberno con sede en Pequín foi recoñecido internacionalmente pero virtualmente carecía de poder; os señoríos rexionais controlaban a maior parte do territorio.^[60][61] No final dos anos 1920 o Kuomintang liderado por Chiang Kai-shek, puido reunificar o país baixo o seu control cunha serie de hábiles manobras militares e políticas, coñecidas en conxunto como a «Expedición do Norte».^[62][63] O seu goberno trasladou a capital nacional a Nanjing e implementou a «tutela política», unha etapa de desenvolvemento político descrita na doutrina San-min de Sun Yat-sen, a cal pretendía encamiñar a China cara a unha democracia moderna.^[64][65] Desde o estalido da guerra civil chinesa en 1927, o Kuomintang combateu os comunistas, aínda que a división política fixo máis difícil este conflito, no que os nacionalistas parecían levar inicialmente vantaxe especialmente despois que os comunistas fuxisen na Longa Marcha, pero produciuse a invasión xaponesa de Manchuria e o incidente de Xi'an en 1936 forzou a Chiang a centrar os seus esforzos en enfrontarse co Imperio do Xapón.^[66]

A segunda guerra sino-xaponesa (1937-1945), un escenario da segunda guerra mundial, obrigou os comunistas e o Kuomintang a pactar unha tregua e crear unha alianza. As forzas xaponesas cometeron numerosos crimes de guerra contra a poboación civil; en total, morreron preto de vinte millóns de civís chineses.^[67] Tan só na cidade de Nanjing, aproximadamente 200 000 chineses foron asasinados durante a ocupación xaponesa.^[68] Xapón rendeuse ante a China en 1945. Taiwán, xunto coas Illas Pescadores, foron postos baixo o control administrativo da República da China, quen inmediatamente reclamou a súa soberanía neles. Aínda que a nación resultou vitoriosa, quedou devastada pola guerra e financeiramente esgotada. Os conflitos continuos entre o Kuomintang e os comunistas provocaron a continuación da guerra civil. En 1947 estableceuse o mandato constitucional, pero debido aos constantes disturbios en moitas provincias, a constitución nunca foi posta en funcionamento na China continental.^[69]

República Popular (1949-presente)

Artigo principal: Historia da República Popular da China.

Os enfrontamentos máis importantes da guerra civil chinesa terminaron en 1949, cando o Partido Comunista da China tomou o control da parte continental do país e o Kuomintang retirouse á illa de Taiwán, o que reduciu o territorio da República da China a só Taiwán, Hainan e as illas circundantes. Mao Tse Tung, presidente do Partido Comunista, proclamou a República Popular China o 1 de outubro de 1949.^[70] A chegada ao poder dos comunistas puxo fin a décadas de guerras e conflitos. O novo Goberno da República Popular tivo que asumir unha custosa e difícil tarefa de reconstrución nacional.

A estrutura do novo Estado fora decidida durante a Conferencia Consultiva Política Popular convocada por Mao o 12 de setembro daquel ano. Ademais da lei orgánica que establecía os poderes do Estado, durante a conferencia redactouse un Programa Común, que enumeraba unha serie de obxectivos inmediatos, e decidiuse a adopción da nova bandeira do país, vermella cunha grande estrela amarela en representación do Partido Comunista, ao redor da cal se sitúan outras catro estrelas máis pequenas, que simbolizan a unión das catro clases sociais: os campesiños, os traballadores, a pequena burguesía e a gran burguesía urbana.

O novo Estado quedaba baixo o control total do Partido Comunista a través das súas organizacións rexionais, coordinadas por un Comité Central que naquel momento contaba con 44 membros. Destes, catorce membros formaban o Buró Político, encabezado polos cinco membros do Comité Permanente, en quen recaía a máxima responsabilidade de poder. Os cinco membros iniciais do Comité Permanente, os auténticos homes fortes do novo réxime, foron Mao Tse Tung, Liu Shaoqi, Zhou Enlai, Zhu De e Chen Yun.

A estabilidade do novo réxime baseábase na súa potencia militar. As forzas armadas do novo Estado, o Exército Popular de Liberación, garantían a supremacía do Partido. O territorio chinés quedou dividido en seis rexións militares desde as que algúns dos dirixentes máis influentes do Partido, como Gao Gang ou Peng Dehuai, controlaban a política rexional.

Unha das principais prioridades do novo Goberno sería a reconstrución económica. Para iso, China buscou a colaboración da Unión Soviética, o único aliado poderoso co que podía contar. Mao Tse Tung visitou Moscova en decembro de 1949, onde se entrevistou co líder soviético Stalin. A Unión Soviética ofreceu a China diversos programas de cooperación económica e tecnolóxica, así como préstamos, para afrontar a industrialización do país.

Unha das principais políticas acometidas desde un principio foi a reforma agraria, que supuxo a redistribución de terras confiscadas aos maiores terratenentes. Tamén se acometeron reformas sociais, como a nova lei do matrimonio, que daba maiores dereitos ás mulleres. Así mesmo, leváronse a cabo plans de erradicación da prostitución e da adicción ao opio. En 1949, o Partido Comunista impulsou unha política de alfabetización (só o 20% da poboación podía ler en 1949, comparado co 80% trinta anos despois).^[71] Había dous nomes para a República Popular: China comunista e China Vermella.^[72]

Xunto ás reformas sociais e económicas, a outra prioridade nacional para os comunistas era o restablecemento da integridade territorial chinesa. A illa de Hainan foi ocupada polo Exército Popular de Liberación en abril de 1950, mentres que o Tíbet, independente de facto desde a caída da dinastía Qing, foi ocupado en outubro de 1950.^[73] Durante os anos 1950 forzas nacionalistas continuaron coa insurrección no oeste do territorio chinés.^[74]

Mao Tse Tung fomentou o crecemento demográfico e a poboación case se duplicou, pasando de 550 a máis de 900 millóns durante o período do seu mando, que se estendeu ata 1976.^[75] Con todo, o plan económico e social en grande escala, coñecido como o Gran Salto Adiante, produciu unha fame negra que se cobrou a vida de 45 millóns de persoas.^[76] Na mesma época, entre un e dous millóns de líderes campesiños foron executados, acusados de estar «en contra da revolución».^[77] En 1966, Mao e os seus aliados lanzaron a Revolución Cultural, que trouxo consigo un período de recriminación política que perdurou ata a súa morte. A Revolución Cultural, motivada polas loitas de poder dentro do Partido Comunista e o temor á Unión Soviética, conduciu a unha grande axitación na sociedade chinesa.^[78] En outubro de 1971 a República Popular da China substituíu a República da China nas Nacións Unidas, e ocupou o seu posto como membro permanente do Consello de Seguridade.^[79] Ao ano seguinte, na cima da división entre chineses e soviéticos, Mao e Zhou Enlai reuníronse con Richard Nixon para establecer por primeira vez relacións diplomáticas cos Estados Unidos.^[78]

Despois da morte de Mao en 1976 e a detención da Banda dos Catro —inculpados polos excesos da Revolución Cultural—, Deng Xiaoping tomou o poder e puxo en marcha unha serie de reformas económicas.^[80] Posteriormente, o Partido Comunista deixou de exercer o control gobernamental sobre as vidas persoais dos cidadáns e as comunas disolvéronse en favor do arrendamento privado, o que se traduciu nun aumento de incentivos e da produción agrícola.^[81] Este xiro nos acontecementos marcou a transición dunha economía planificada a unha economía mixta cunha contorna mercantil cada vez máis aberta, un sistema chamado «socialismo con características chinesas».^[82] A República Popular China adoptou a súa actual constitución o 4 de decembro de 1982.^[83] En 1989, a violenta represión das protestas estudantís na praza Tian'anmen produciron a condena e sancións ao goberno chinés por parte de varios países.^[84]

Shanghai é a capital económica da China e o maior porto de mercadorías do mundo.

O presidente Jiang Zemin e o premier Zhu Rongji lideraron a nación nos anos 1990. Baixo a súa administración, o bo funcionamento económico chinés sacou a preto de 150 millóns de campesiños da pobreza e mantivo unha taxa media de crecemento do PIB anual do 11,2 %.^[85][86] O país uniuse formalmente á Organización Mundial do Comercio en 2001 e mantivo o seu alto índice de crecemento económico baixo a presidencia de Hu Jintao na primeira década do século XXI. Con todo, o rápido desenvolvemento do país tamén impactou negativamente nos recursos naturais e no medio ambiente do seu territorio,^[87][88] e causou importantes movementos sociais.^[89][90] Os estándares de vida continuaron o seu rápido progreso a pesar da recesión do final dos anos 2000, pero o control político centralizado permanece sen cambios.^[91]

En 2013, Xi Jinping e Li Keqiang asumiron o cargo de presidente e premier, respectivamente.^[92][93] Con eles, iniciáronse unha serie de reformas da súa economía,^[94][95] que en anos recentes sufriu inestabilidades estruturais e unha desaceleración no crecemento.^{[96][97][98][99]} A administración de Xi tamén anunciou reformas no sistema penal e na política do fillo único.^[100] O 14 de decembro de 2013 China converteuse no terceiro país, tras os Estados Unidos e a Unión Soviética, en realizar unha aluaxe coa misión Chang'e 3 e o robot Yutu.^[101]

No final de 2019, na China produciuse o brote inicial do virus SARS-CoV-2, cuxa enfermidade ocasionada derivou eventualmente na pandemia de COVID-19.

Goberno e política

Xi Jinping, presidente da China.

Li Keqiang, premier da China.

A República Popular da China é un dos poucos estados socialistas que quedan no mundo. A súa forma de goberno foi descrita como comunista e socialista, pero tamén como autoritaria e corporativista,^[102] con fortes restricións en moitas áreas, máis notablemente respecto ao libre acceso a Internet, a liberdade de prensa, a liberdade de reunión, o dereito de ter fillos, a libre formación de organizacións sociais e a liberdade de culto.^[103] Os seus líderes catalogan o sistema político e económico como «socialismo con características chinesas» —marxismo-leninismo adaptado ás circunstancias chinesas— e «economía de mercado socialista», respectivamente.^[104]

O país é gobernado polo Partido Comunista da China (PCCh), cuxo poder está consagrado na constitución.^[105] A Constitución da República Popular da China é a lei fundamental do Estado, e foi aprobada e posta en vigor o 4 de decembro de 1982.^[83]

Tamén establece dous sistemas de administración: un central e outro local. O Sistema de Administración Central —ou Consello de Estado— comprende os órganos administrativos centrais que están baixo a Asemblea Popular Nacional, é dicir, os departamentos ou ministerios.^[106] Pola súa banda, o Sistema de Administración Local rexe a nivel provincial e distrital, e inclúe os organismos correspondentes a un goberno local.^[107]

En comparación aos estándares políticos vixentes ata mediados dos anos 1970, a liberalización da China trouxo consigo un sistema administrativo menos restritivo. China apoia o principio leninista de «centralismo democrático»,^[105] pero a Asemblea Nacional Popular é descrita como un órgano cun poder considerable de iure, pero pouco de facto.^[108] O actual presidente é Xi Jinping, quen tamén é o secretario xeral do Partido Comunista da China, e o xefe da Comisión Militar Central.^[92] O actual premier é Li Keqiang, que tamén é o segundo membro máis importante do Comité Permanente do Buró Político do Partido Comunista.

O Gran Salón do Pobo en Pequín, onde se reúne a Asemblea Popular Nacional que exerce o poder lexislativo e é a máxima autoridade do Estado. Está formada por ao redor de 3000 deputados elixidos por un período de cinco anos.

O sistema electoral é xerárquico, os membros das Asembleas Populares locais son elixidos por sufraxio directo, mentres que nos niveis máis altos dos congresos locais e na Asemblea Popular Nacional celébranse eleccións indirectas nas que participan os membros da Asemblea Popular do nivel inferior inmediato.^[109] O sistema político está descentralizado, e os líderes provinciais e sub-provinciais gozan dun grao importante de autonomía.^[110] Existen outros partidos políticos, coñecidos como «partidos democráticos», os cales participan na Asemblea Popular Nacional e na Conferencia Consultiva Política do Pobo Chinés (CCPPC).^[111]

Houbo pasos cara á liberalización política, onde se realicen eleccións abertas en todas as vilas e cidades.^[112][113] Con todo, o partido mantén o control efectivo sobre os asuntos do goberno: na falta dunha oposición significativa, o PCCh gaña por defecto a maior parte das votacións. Entre os principais problemas inclúense a crecente fenda entre os ricos e pobres e a corrupción.^[114][115] Segundo unha serie de enquisas de 2011 entre o 80 e 95 % dos cidadáns chineses expresaron estar relativa ou moi satisfeitos co goberno central.^[116]

Relacións exteriores

Véxase tamén: Século chinés.

A entrevista entre Mao Tse Tung e Richard Nixon (29 de febreiro de 1972) marcou o comezo dun achegamento estratéxico entre os Estados Unidos e a China.

China mantén relacións diplomáticas con 171 países e conta con embaixadas en 162.^[117] A República da China (RC, coñecida simplemente como Taiwán) e outros países disputan a súa lexitimidade o que o converte no estado con recoñecemento limitado maior e poboado do mundo. Suecia foi a primeira nación con quen estableceu relacións o 9 de maio de 1950.^[118] En 1971, substituíu a representación internacional da República da China como o único representante da China fronte ás Nacións Unidas e como un dos cinco membros permanentes do Consello de Seguridade.^[119] Ademais, foi un antigo membro e líder do movemento de países non aliñados (MPNA) e aínda segue defendendo os países en vías de desenvolvemento.^[120]

Segundo a interpretación da política de «Unha soa China», Pequín fixo que sexa unha condición previa para o establecemento de relacións diplomáticas cun país, que este recoñeza a súa pretensión a Taiwán e rompa os vínculos oficiais co goberno da República da China. Os representantes da República Popular da China protestaron en numerosas ocasións cando outros gobernos celebran acordos diplomáticos con Taiwán,^[121] especialmente no tema das vendas de armamento.^[122] As reunións políticas entre funcionarios estranxeiros e o 14.º  Dalai Lama tamén atopan a oposición da República Popular da China, que considera que o Tíbet é parte integral dela.^[123]

China forma parte do BRICS. En 2016 realizouse o oitavo cume. De esquerda a dereita: O presidente Michel Temer (Brasil), Narendra Modi (India), Xi Jinping (China), Vladimir Putin (Rusia) e Jacob Zuma (Suráfrica)

Gran parte da súa política exterior fundaméntase nos Cinco Principios de Coexistencia Pacífica de Zhou Enlai: non inxerencia nos asuntos doutros Estados, non agresión, convivencia pacífica, igualdade e beneficios mutuos. Tamén se rexe polo concepto de «harmonía sen uniformidade», que anima ás relacións diplomáticas entre as nacións a pesar das diferenzas ideolóxicas.^[124] Esta política levouna a apoiar aos estados que se consideren perigosos ou de represión por Occidente, tales como Cimbabue, Corea do Norte e Irán.^[125]

As relacións exteriores con moitos países occidentais sufriron durante un tempo tras a represión militar nas protestas de Tian'anmen de 1989, aínda que nos últimos anos China mellorou os seus vínculos diplomáticos con Occidente.^[126][127] China mantén unha relación económica e militar estreita con Rusia,^[128] e a miúdo ambos votan da mesma forma no Consello de Seguridade da ONU.^{[129][130][131]}

Ademais da súa reclamación sobre a illa de Taiwán, a China atópase envolvida en varias disputas territoriais internacionais. Desde os anos 1990, o goberno comezou as negociacións para resolver os conflitos sobre as súas fronteiras terrestres, como a disputa de Caxemira coa India e a súa fronteira sen definir con Bután. Ademais existen outras reclamacións territoriais multilaterais acerca da súa soberanía sobre varias illas pequenas no mar da China Meridional e do Leste, como as Illas Senkaku e o arrecife Scarborough.^[132][133] A prospección de recursos en zonas reclamadas por outros países levou a crises como a ocorrida con Vietnam en 2014.

Mapa das disputas territoriais entre a China e outros países.

A China é normalmente sinalada como unha nova superpotencia emerxente, ao destacar que o seu rápido progreso económico, o seu poderío militar en crecemento, a súa enorme poboación e o incremento da súa influencia internacional, son sinais de que terá un papel global prominente no século XXI.^[134][135] Outros, con todo, preveñen que as burbullas financeiras e o desaxuste demográfico poden enlentecer ou mesmo deter o crecemento da China á medida que o século progrese.^[136][137] Algúns autores tamén cuestionan a definición de «superpotencia», e argumentan que a súa grande economía por si soa non sería suficiente para cualificala como superpotencia, e fan notar que carece da influencia militar e cultural dos Estados Unidos.^[138]

Forzas armadas

Artigo principal: Exército Popular de Liberación.

As Forzas Armadas da República Popular China están compostas polo Exército Popular de Liberación (en chinés simplificado, 中国人民解放军; pinyin, Zhōngguó Rénmín Jiěfàngjūn), que inclúe as Forzas Terrestres, a Armada, a Forza Aérea e unha forza nuclear estratéxica, o Segundo Corpo de Artillaría.^[139]

Con 2,3 millóns de elementos activos, o Exército Popular de Liberación ( EPL) é a forza militar maior do mundo, comandada pola Comisión Militar Central (CMC).^[140] De acordo co goberno chinés, o gasto na milicia en 2012 sumou 100 mil millóns de US$, o segundo orzamento militar maior do mundo.^[141] Con todo, outras nacións como Estados Unidos alegan que a China non informa o seu verdadeiro orzamento militar, que supostamente é máis alto que o orzamento oficial.^[142]

Militares da garda de honra chinesa

O Exército Popular de Liberación foi fundado o 1 de agosto de 1927 —o que se pode ver reflectido nos caracteres chineses 八一 na súa insignia, que significan ‘oito un’, é dicir, 1 de agosto— como a forza de combate do Partido Comunista na guerra civil chinesa, baixo o nome de Exército Vermello (en chinés simplificado, 紅軍; pinyin, hóngjūn).^[143] Durante a segunda guerra mundial integrouse no Exército Nacional Revolucionario para combater a ocupación xaponesa e, unha vez gañada a guerra, tomou a súa denominación actual e proseguiu de novo de forma independente o enfrontamento cos nacionalistas que foron finalmente derrotados en 1949.^[144] Desde entón interveu en varios conflitos tanto en territorio chinés como fóra deste, como é o caso do conflito sino-vietnamita ou as protestas da praza de Tian'anmen de 1989. Hu Jintao estableceu que os obxectivos do Exército Popular de Liberación eran a consolidación do status de mando do Partido Comunista; axudar a asegurar a soberanía, integridade territorial e seguridade doméstica a fin de continuar o desenvolvemento, salvagardar os intereses expansionistas da China e axudar a manter a paz mundial.^[145]

O Liaoning en 2017.

Como un país que ten armas nucleares recoñecidas, China é considerada unha potencia militar rexional e unha superpotencia militar emerxente.^[146] De acordo co informe de 2013 do Departamento de Defensa dos Estados Unidos, o exército posúe entre cincuenta e setenta e cinco mísiles de longo alcance nucleares, xunto a outros de curto alcance.^[147] Con todo, comparado aos outros catro membros permanentes do Consello de Seguridade da ONU, China ten unha capacidade para realizar unha guerra expedicionaria relativamente limitada.^[148] Para remediar isto, desenvolveu numerosos proxectos —o seu primeiro portaavións entrou en servizo en 2012—,^{[149][150][151]} e mantén unha frota substancial de submarinos, incluídos varios con poder nuclear e mísiles balísticos.^[152] Ademais, China estableceu unha rede de relacións militares co estranxeiro ao longo das principais rotas marítimas.^[153]

Desde principios do século XXI, fixo importantes progresos para modernizar a súa forza aérea, como a compra do avión de combate ruso Sukhoi Su-30 e a fabricación das súas propias aeronaves, como a Chengdu J-10, e as Shenyang J-11, J-15 e J-16.^[149] Ademais atópase desenvolvendo os seus propios avións furtivos e numerosos vehículos non tripulados.^[154][155] O exército tamén desenvolveu e adquiriu múltiples sistemas avanzados de mísiles,^[156] incluídos un mísil antisatélites,^[157] mísiles de cruceiro^[158] e submarinos nucleares con ICBM.^[159]

Problemas sociopolíticos e dereitos humanos

Artigo principal: Dereitos humanos na República Popular da China.

Protestas en favor do cantonés en Cantón, 2010

O Movemento Democrático da China, os activistas sociais e algúns membros do PCCh recoñeceron a necesidade de reformas políticas e sociais. Mentres que o control económico relaxouse de modo significativo desde os anos 1970, as liberdades políticas continúan moi restrinxidas. A constitución establece que os dereitos fundamentais dos cidadáns inclúen liberdade de expresión, liberdade de prensa, o dereito a un xuízo xusto, liberdade de culto, sufraxio universal e dereito de propiedade. Con todo, na práctica estes decretos non brindan protección significativa contra a persecución criminal por parte do Estado.^[160][161] A censura dos discursos políticos e da información, máis notablemente en Internet,^[162][163] é utilizada de maneira aberta e rutineira para calar as críticas ao goberno e o mandato do Partido Comunista.^[164][165] En 2013, Reporteiros Sen Fronteiras colocou a China no posto 173 de 179 países no seu Índice Anual de Liberdade de Prensa Mundial.^[166]

Os habitantes do campo que migran ás cidades frecuentemente son tratados como cidadáns de segunda polo sistema de rexistro hukou, o cal controla o acceso aos beneficios do estado.^[167][168] A miúdo os dereitos de propiedade son escasamente protexidos,^[167] e os impostos desproporcionados afectan os cidadáns máis pobres.^[168] Con todo, desde principios dos anos 2000 abolíronse ou reduciron varios impostos agropecuarios, e incrementáronse o número de servizos sociais para os residentes de zonas rurais.^[169][170]

Protestas en Hong Kong de 2019-2020

Algúns gobernos estranxeiros, ONG e axencias de noticias critican constantemente a desprotección dos dereitos humanos na China, ao alegar múltiples violacións aos dereitos civís como o encarceramento sen un xuízo, confesións forzadas, tortura, extirpación forzada de órganos, restricións aos dereitos fundamentais,^{[171][103][172][173][174]} e o uso excesivo da pena capital.^[175][176]

O goberno suprime as manifestacións de organizacións que considera unha «ameaza potencial para a estabilidade social», como foi o caso das protestas da Praza de Tian'anmen de 1989. Regularmente, o Estado chinés é acusado de reprimir en grande escala e violar os dereitos humanos de cidadáns uigures, tibetanos, practicantes da disciplina espiritual de meditación Falun Gong ou dos cristiáns en clandestinidade, incluíndo campañas de políticas violentas, traslados forzosos e restricións á liberdade relixiosa.^{[177][178][179]}

O goberno respondeu ás críticas internacionais argumentando que a noción dos dereitos humanos debe tomar en conta o actual nivel de desenvolvemento económico do país e o «dereito do pobo á subsistencia e desenvolvemento».^[180] Tamén salienta o aumento na calidade de vida da poboación, a taxa de alfabetización e a esperanza de vida desde os anos 1970, así como as melloras na seguridade laboral e os esforzos por combater os desastres naturais como as inundacións anuais do Yangtzé.^{[180][181][182]} Ademais, algúns políticos chineses falaron en apoio á democratización, aínda que outros permanecen máis conservadores respecto diso.^[183] Fixéronse múltiples intentos por lograr reformas importantes; por exemplo, en novembro de 2013 o goberno anunciou os seus plans de abolir o moi criticado programa de reeducación polo traballo.^[100] Aínda que durante o século XXI o goberno chinés volveuse máis tolerante coas ONG que ofrecen solucións prácticas e eficientes a varios problemas sociais, as actividades destas institucións continúan sendo fortemente reguladas polo Estado.^[184]

En materia de dereitos humanos, respecto á pertenza nos sete organismos da Carta Internacional de Dereitos Humanos, que inclúen o Comité de Dereitos Humanos (HRC), República Popular da China firmou ou ratificou:

República Popular da China	Status dos principais instrumentos internacionais de dereitos humanos[185]
	CESCR		CCPR			CERD	CED	CEDAW		CAT[186]		CRC			MWC	CRPD
	CESCR	CESCR-OP[187]	CCPR	CCPR-OP1	CCPR-OP2-DP			CEDAW	CEDAW-OP[188]	CAT	CAT-OP	CRC	CRC-OP-AC	CRC-OP-SC		CRPD	CRPD-OP[189]
Pertenza
Firmado e ratificado, firmado pero non ratificado, nin firmado nin ratificado, sen información, accedeu a firmar e ratificar o órgano en cuestión, pero tamén recoñece a competencia de recibir e procesar comunicacións individuais por parte dos órganos competentes.

Divisións administrativas

Artigo principal: Subdivisións da República Popular da China.

A República Popular da China articúlase oficialmente en tres niveis:^[190]

1. Provincias: o país divídese en provincias, rexións autónomas, concellos baixo xurisdición central e rexións administrativas especiais.
2. Distritos: as provincias e rexións autónomas divídense en prefecturas autónomas, distritos, distritos autónomos e cidades.
3. Cantóns: os distritos e distritos autónomos repártense en cantóns, cantóns de minorías étnicas e poboados.

A República Popular da China mantén o control administrativo sobre vinte e dúas provincias e considera a Taiwán como a súa provincia número 23, malia que a illa de Taiwán está gobernada independentemente pola República da China.^[191]

A China tamén conta con cinco subdivisións chamadas oficialmente rexións autónomas (Xinjiang, Mongolia Interior, Tíbet, Ningxia e Guangxi) nas que existe unha minoría étnica e que teñen unha autonomía maior; catro municipios baixo xurisdición central (Pequín, Tianjin, Shanghai e Chongqing) e dúas rexións administrativas especiais (Hong Kong e Macau), que gozan de certo grao de autonomía política. Estas vinte dúas provincias, cinco rexións autónomas e catro concellos coñécense en conxunto como a «China continental», un termo que usualmente exclúe a Hong Kong e Macau. Pola súa parte, o goberno da República da China non recoñece ningunha destas divisións administrativas, pois reclama toda a extensión da República Popular da China como parte do seu territorio.

Provincias

Nome	Chinés	Capital	Área (km²)	Poboación
Anhui	安徽 (Ānhuī)	Hefei	139.057	61 706 238
Fujian	福建 (Fújiàn)	Fuzhou	123.603	35 801 740
Gansu	甘肃 (Gānsù)	Lanzhou	464.186	26 184 538
Guangdong	广东 (Guǎngdōng)	Cantón	177.933	79 383 035
Guizhou	贵州 (Guìzhōu)	Guiyang	176.505	36 407 728
Hainan	海南 (Hǎinán)	Haikou	34.353	8 112 834
Hebei	河北 (Héběi)	Shijiazhuang	187.991	69 602 378
Heilongjiang	黑龙江 (Hēilóngjiāng)	Harbin	432.477	36 704 334
Henan	河南 (Hénán)	Zhengzhou	166.499	93 652 065
Hubei	湖北 (Húběi)	Wuhan	185.125	61 692 449
Hunan	湖南 (Húnán)	Changsha	211.836	64 406 395
Jiangsu	江苏 (Jiāngsū)	Nanjing	97.607	75 176 989
Jiangxi	江西 (Jiāngxī)	Nanchang	167.430	41 398 079
Jilin	吉林 (Jílín)	Changchun	192.105	27 502 884
Liaoning	辽宁 (Liáoníng)	Shenyang	147.785	42 600 752
Qinghai	青海 (Qīnghǎi)	Xining	716.693	5 001 307
Shaanxi	陕西 (Shǎnxī)	Xi'an	205.693	36 641 032
Shandong	山东 (Shāndōng)	Jinan	156.867	92 809 165
Shanxi	山西 (Shānxī)	Taiyuan	157.023	34 415 373
Sichuan	四川 (Sìchuān)	Chengdu	491.146	83 725 263
Yunnan	云南 (Yúnnán)	Kunming	393.734	44 948 507
Zhejiang	浙江 (Zhèjiāng)	Hangzhou	103.900	47 964 394

Rexións autónomas

Nome	Chinés	Capital	Área (km²)	Poboación
Guangxi	广西 (Guǎngxī)	Nanning	241.410	44 553 455
Innere Mongolei	内蒙古 (Nèi Měnggǔ)	Hohhot	1 218 698	24 259 735
Ningxia	宁夏 (Níngxià)	Yinchuan	55.461	5 900 848
Xinjiang	新疆 (Xīnjiāng)	Ürümqi	1 774 034	19 988 711
Tíbet	西藏 (Xīzàng)	Lhasa	1 268 947	2 810 767

Municipalidades

Nome	Chinés	Área (km²)	Poboación
Pequín	北京 (Běijīng)	16.808	14 933 274
Chongquín	重庆 (Chóngqìng)	82.403	31 610 196
Xanghai	上海 (Shànghǎi)	6.341	17 805 281
Tianxín	天津 (Tiānjīn)	11.632	10 315 894

Rexións adminsitrativas especiais

	Nome	Chinés	Área (km²)	Poboación
	Hong Kong	香港 (Xiānggǎng)	2.755	7 374 900
	Macau	澳門 (Àomén)	115,3	650 900

Xeografía

Imaxe satélite 2005.

O territorio da República Popular da China esténdese por gran parte da Asia Oriental. É o segundo país maior do mundo por área territorial,^[192] despois de Rusia, e é o terceiro ou cuarto por área total, logo de Rusia, Canadá e, dependendo da definición de área total, Estados Unidos.^{[nota 1]} Usualmente estímase a área total da China en ao redor de 9 600 000 km².^[193] As cifras específicas varían de 9 572 900 km² de acordo coa Encyclopædia Britannica,^[194] a 9 596 961 km² segundo o Anuario Demográfico da ONU,^[195] e 9 596 960 km² segundo The World Factbook.^[196]

Cunha lonxitude total de 22 457 km,^[196] China posúe a fronteira terrestre máis longa do mundo. Esténdese desde a desembocadura do río Yalu na fronteira con Corea do Norte, ata o golfo de Tonkín no límite con Vietnam.^[197] China comparte fronteiras con catorce nacións, máis que ningún outro país, e iguala o número de veciños de Rusia.^[198] Limita con Vietnam, Laos e Myanmar (Birmania) no Sueste asiático; coa India, Bután, o Nepal e Paquistán^{[nota 2]} na Asia do Sur; con Afganistán, Taxiquistán, Kirguizistán e Casaquistán na Asia Central; e con Rusia, Mongolia e Corea do Norte na Asia Oriental. Ademais, comparte fronteiras marítimas con Corea do Sur, o Xapón, Vietnam, Filipinas e Taiwán.

O territorio da China esténdese entre as latitudes 18° e 54° N e as lonxitudes 73° e 135° E. O relevo varía de modo significativo ao longo da súa extensión cunha gran variedade de paisaxes diferentes. No leste, ao longo das costas do mar Amarelo e o mar da China Oriental, atópanse as extensas chairas aluviais densamente poboadas, mentres que máis ao norte, nos bordos da meseta de Mongolia Interior, predominan os amplos pasteiros. Os outeiros e as cordilleiras baixas cobren o sur da China, mentres que os deltas dos dous principais ríos chineses —o Huang He e o Chang Jiang]— sitúanse na rexión centro-leste. Outros ríos importantes inclúen o Xi, Mekong, Brahmaputra e Amur. Ao oeste asíntanse as grandes cordilleiras, máis notablemente os Himalaias. As mesetas altas abarcan os lugares máis áridos do norte, como os desertos de Taklamakan e de Gobi. Debido á seca e a prácticas agrícolas prexudiciais, as tormentas de area convertéronse en habituais na primavera. O deserto do Gobi estendeuse e é o principal responsábel destas tormentas que afectan o nordés chinés así como Corea e o Xapón. O punto máis alto do mundo, o monte Everest (8848 msnm), atópase na fronteira chinés- nepalesa.^[199] O punto máis baixo do país, e o terceiro máis baixo do mundo, é o leito lacustre seco do lago Ayding (-154 m) na depresión de Turfán.^[200]

Clima

Deserto de Gobi.

Monzón no bosque tropical de Guangxi.

Paisaxe montañosa do Tíbet.

O clima da China está dominado en gran parte pola estación seca e os monzóns, que provocan unha pronunciada diferenza de temperaturas entre o inverno e o verán. No inverno, os ventos do norte que proveñen de latitudes máis altas son secos e fríos; no verán, os vientos do sur que proveñen das zonas costeiras son cálidos e húmidos.^[201] O clima varía de rexión a rexión debido á complexa orografía do país, aínda que se poden diferenciar en tres grandes zonas. A zona monzónica do leste, no que hai un clima húmido; a zona seca do noroeste, onde o clima é seco; e ó sur, na meseta do Tíbet, o clima é frío.^[202] O clima das montañas caracterízase por unha gran cantidade de chuvias, particularmente entre os 600 e os 2000 msnm, onde as precipitacións adoitan estar por riba dos 1000 mm, aínda que a partir dos 1000 msnm son en forma de neve.^[203]

O oriente, a costa e o sur teñen un clima subtropical húmido. É un clima cálido dominado polos monzóns e ocasionalmente chegan ventos polares da zona de Siberia. As temperaturas oscilan entre os 15 e os 30 °C e as precipitacións varían moito: máis de 1000 mm no sur e menos de 500 mm no norte.^[203] O clima continental húmido aparece no nordés do país e nas zonas de transición entre o clima seco e o subtropical húmido; as precipitacións son menos abondosas —entre 500 mm e 800 mm anuais—, e as temperaturas son calorosas no verán e moi frías no inverno, pola influencia do anticiclón siberiano. En ocasións chegan masas de aire do clima subtropical húmido que traen chuvias e temperaturas cálidas canda si.^[203]

Un dos principais problemas ambientais na China é a continua expansión dos seus desertos, particularmente o deserto de Gobi.^[204][205] Aínda que as barreiras de árbores plantadas dende a década de 1970 reduciron a frecuencia das tormentas de area, as secas prolongadas, o esgotamento dos acuíferos co descenso do nivel freático continúan e provocan tormentas de po que invaden o norte da China cada primavera, e que en ocasións se esparexen a outras partes do afastado Oriente, incluíndo Corea e o Xapón. De acordo co supervisor de medio ambiente Sepa, a China perde 4.000 km² por ano debido á desertificación.^[206] A calidade da auga, a erosión e o descontrol da contaminación convertéronse en problemas importantes que afectan as relacións da China con outros países. O derretemento dos glaciares no Himalaia podería levar a unha seca que afectaría a centos de millóns de persoas.^[207]

Flora e fauna

A China é un dos dezasete países megadiversos,^[208] e xace en dúas das ecorrexións maiores do mundo: a paleártica e a Indomalaia. Conta con máis de 34.687 especies de anfibios, aves, mamíferos, réptiles e plantas vasculares, o terceiro país máis biodiverso da Tierra, só despois do Brasil e Colombia.^[209] De feito, é fogar de 551 especies de mamíferos (o 3º do mundo),^[210] 1.221 especies de paxaros (8° do mundo),^[211] 424 especies de réptiles (7° do mundo)^[212] e 333 especies de anfibios (7° do mundo).^[213] Das especies endémicas de mamíferos do país, destacan: o oso panda, o Rhinopithecus, o tigre do sur da China, o Crossoptilon mantchuricum, a Grus japonensis, o Nipponia nippon, o golfiño branco de río e o caimán chinés.

Un panda xigante na Reserva natural nacional Wolong, Sichuan.

Dentro do seu territorio hai máis de 32.000 especies de plantas vasculares e alberga unha gran variedade de bosques.^[214] Os bosques fríos de coníferas predominan no norte e son o hábitat de animais como o alce, o oso negro asiático e máis de 120 especies de aves.^[215] No sotobosque de coníferas húmidas pódese atopar bambú.^[216] O teixo e o xenebreiro residen a maiores altitudes, onde o rododendro substitúe o bambú. Os bosques subtropicais, que predominan no centro e sur, son o fogar de máis de 146.000 especies de flora.^[215] As selvas tropicais e estacionais, aínda que restrinxidas a Yunnan e Hainan, conteñen un cuarto de tódalas especies animais e vexetais que se poden atopar no país.^[215] Na China medran máis de 10.000 especies de fungos,^[217] dos cales, case 6.000 son fungos superiores.^[218] Outras especies de plantas importantes inclúen: metasequoia, o ciprés chinés, a cathaya, o abeto chinés, o alerce dourado, o piñeiro taiwanés, o ciprés fuxiano, a davidia, a guatapercha e a campotecia.^[219]

A vida silvestre chinesa comparte o seu hábitat e é presionada pola poboación de Homo sapiens maior do mundo. Polo menos 840 especies animais atópanse ameazadas, vulnerables ou en perigo de extinción, principalmente debido ás actividades humanas, como a destrución do seu hábitat, contaminación e obtención de alimentos, peles e ingredientes para a medicina tradicional.^[220] As especies ameazadas están protexidas pola lei, e en 2005 existían máis de 2349 áreas protexidas que abarcaban unha área total de 149,95 millóns ha, o 15 % do territorio chinés.^[221] O 11 de xuño de 1992 o goberno asinou o Convenio sobre a Diversidade Biolóxica de Río de Xaneiro, e converteuse en membro da convención o 5 de xaneiro de 1993.^[222] Posteriormente produciu o Plan Nacional de Acción e Estratexia de Biodiversidade, que tras unha revisión foi aceptado pola convención o 21 de setembro de 2010.^[223]

Medio ambiente

A contaminación do aire é un dos graves problemas ambientais que afectan as cidades chinesas.

En décadas recentes a China sufriu dunha severa contaminación e deterioración ambiental.^[224][225] Aínda que as regulacións como a Lei de Protección Ambiental de 1979 son moi estritas, non son ben aplicadas, xa que a miúdo son ignoradas polas comunidades locais e os funcionarios do goberno en favor dun rápido crecemento económico.^[226] China é o país co segundo maior número de mortos debido á contaminación do aire, despois da India . Prodúcense aproximadamente 1 millón de mortes anuais causadas pola exposición á contaminación do aire ambiental.^[227][228] A contaminación urbana do aire é un problema de saúde severo no país; o Banco Mundial estimou que dezaseis das vinte cidades máis contaminadas do planeta están na China.^[229] Tamén é o maior emisor de dióxido de carbono^[230] e foi clasificado como o décimo terceiro maior enemisor per cápita.^[231] Ten así mesmo problemas de abastecemento e contaminación na auga: case 298 millóns de chineses nas zonas rurais non teñen acceso a auga potable,^[232] e en 2011 o 40% dos ríos do país estaban contaminados por refugallos industriais e agrícolas.^[233] E está a empeorar porque as secas son máis severas, particularmente no nordés.^[234][235]

Con todo, China é o país líder en investimentos en enerxía renovable, ao investir máis de 52 000 millóns de dólares en 2011;^{[236][237][238]} e é un importante fabricante en tecnoloxías para a enerxía renovable.^[239][240] Para 2009, máis do 17 % da enerxía chinesa proviña de fontes renovables, especialmente centrais hidroeléctricas, coas que a China ten unha capacidade total instalada de 197 GW.^[241] En 2011, o goberno anunciou os seus plans para investir catro billóns de iuans (US$ 618 550 millóns) en infraestrutura hidráulica e proxectos de desalinización nun prazo de dez anos, e para completar a construción dun sistema de prevención de inundacións e anti-secas para 2020.^[234][242] En 2013, China iniciou un proxecto de cinco anos valorado en 277 mil millóns de dólares para reducir a contaminación do aire, particularmente no norte do país.^[243]

Economía

Edificio da bolsa de valores de Shanghái. Shanghái ten un dos PIB máis altos entre as cidades do mundo, cun total de US$304 000 000 000 en 2011.^[244]

Artigo principal: Economía da República Popular China.

Aínda que en 2014, e medido en termos de PIB nominal, China era a segunda economía mundial (US$ 10,36 billóns) de acordo co Fondo Monetario Internacional (FMI),^[245] en termos de paridade de poder adquisitivo (US$ 17,63 billóns en 2014), a economía chinesa era xa a primeira do mundo,^[245] por diante dos Estados Unidos. No ano 2012, o seu PIB PPA per cápita foi de US$ 9055,^[245] mentres que o PIB nominal per cápita foi de US$ 6071. En ambos os casos, está situado da orde da posición noventa entre países con maior PIB per cápita.^[245]

China é membro da Organización Mundial do Comercio (OMC) e é a potencia mercantil maior do mundo, cuxas transaccións en 2012 tiveron un valor estimado de US$ 3,87 billóns.^[246] As súas reservas internacionais alcanzaron US$ 2,85 billóns no final do ano 2010, un incremento de 18,7% sobre o valor do ano anterior, por moito, as reservas maiores do mundo.^[247][248]

Para 2009, China contaba cun estimado de US$ 1,6 billóns en valores dos Estados Unidos^[249] En 2012, foi o maior receptor da investimento estranxeiro directo (IED) ao atraer máis de US$ 253 mil millóns.^[250] Tamén inviste no estranxeiro, o seu IED noutros países ascendeu a $62 400 millóns en 2012,^[250] e varias compañías chinesas compraron un gran número de empresas do estranxeiro.^[251] A súa taxa de cambio sobrevaluada provocou friccións con outras das grandes economías,^{[252][253][254][255]} e tamén foi criticada pola fabricación de grandes cantidades de produtos falsificados.^[256][257]

Gráfica que compara o PIB nominal de 2012 das economías máis importantes en millardos de US$, segundo datos do FMI[258]

A nación colocouse no posto vinte e nove do indice de competitividade global de 2013,^[259] aínda que o mesmo ano posicionouse no número 136 de 179 países no Índice de Liberdade Económica.^[260] No 2011, sesenta e un compañías chinesas apareceron dentro do Fortune Global 500.^[261] Segundo os seus ingresos totais de 2011, tres das dez compañías máis valiosas do mundo eran chinesas: Sinopec Group (5°), Corporación Nacional de Petróleo da China (6°) e State Grid (7°).^[261]

No 2012 máis de 300 millóns de chineses pertencían á clase media, definida como aqueles cunha renda anual entre US$ 10 000 e US$ 60 000.^[262] De acordo co Informe Hurun, o número de multimillonarios chineses pasou de 130 en 2009 a 251 en 2012, sendo deste xeito o segundo país con máis multimillonarios no mundo.^[263][264] No 2012, o mercado comerciante polo miúdo chinés tivo un valor de US$ 3,2 billóns^[265] e está a crecer a un ritmo maior ao 12 % anual,^[266] mentres que o mercado de bens luxosos expandiuse inmensamente e representou o 27,5 % do total global.^[267] Con todo, en anos recentes o rápido crecemento económico contribuíu a crear unha severa inflación,^[268][269] que produciu un aumento na regulación e restricións do goberno.^[270] China ten un nivel moi alto de desigualdade económica,^[271] que se incrementou nas últimas décadas;^[272] en 2012, o seu coeficiente de Gini foi de 0,474.^[273]

Historia económica e crecemento

A rúa Nanjing é unha das zonas comerciais máis importantes de Shanghai.

Desde a súa fundación en 1949 e ata final de 1978, China era unha economía planificada, similar á Unión Soviética. Logo da morte de Mao en 1976 e o final subsecuente da Revolución Cultural, Deng Xiaoping e os novos líderes chineses comezaron a reformar o sistema económico cara a unha economía mixta, orientada a unha de mercado baixo o dominio dun só partido. Desmantelaron as granxas colectivas e privatizaron as terras, reestruturaron as empresas paraestatais e pecharon aquelas que xa non eran viables, o que provocou despedimentos masivos, fixeron que o comercio co exterior fose o seu principal obxectivo e estableceron as zonas económicas especiais na zona costeira, convertendo a China nunha das maiores potencias manufactureiras do mundo, sobre todo no sector da produción de electrodomésticos, debido o baixo custo da man de obra (un traballador chinés ten unha renda inferior á metade dun mexicano). Isto levou a que o interior do país siga nunhas condicións terceiromundistas, mentres as provincias costeiras e, sobre todo, as cidades teñen a segunda maior clase media do planeta.

Desde que comezou a liberalización económica en 1978, China sempre estivo entre as economías mundiais de máis rápido crecemento,^[274] que depende en gran parte dos investimentos e as exportacións.^[275] De acordo co FMI, entre 2001 e 2010 o crecemento económico anual medio foi de 10,5 %. Entre 2007 e 2011, a súa taxa de crecemento foi equivalente á suma de todos os países do G7.^[276] Segundo o Índice de Xeradores de Crecemento Global feito por Citigroup en febreiro de 2011, China ten unha taxa de crecemento moi alta entre o grupo.^[277] A súa alta produtividade, baixo custo da man de obra e a relativamente boa infraestrutura fixérono un líder global da industria. Con todo, a economía chinesa gasta moita enerxía e é ineficiente;^[278] foi o maior consumidor de enerxía no 2010,^[279] depende do carbón para a produción de máis do 70 % da enerxía que utiliza, e en 2013 pasou aos Estados Unidos como o maior importador de petróleo.^[280][281] O crecemento económico e a industrialización danaron o medio ambiente. A principios dos anos 2010, a taxa de crecemento comezou a desacelerarse debido aos seus problemas nos créditos bancarios nacionais, a menor demanda das exportacións chinesas e dificultades na economía global.^{[282][283][284]}

Relacións económicas internacionais

Exportacións a[197]		Importacións de[197]
País	Porcentaxe	País	Porcentaxe
Estados Unidos	17,2 %	Xapón	9,8 %
Hong Kong	15,8 %	Corea do Sur	9,2 %
Xapón	7,4 %	Estados Unidos	7,1 %
Corea do Sur	4,3 %	Alemaña	5,1 %
Outros	55,3 %	Outros	68,8 %

En 2000, o Congreso dos Estados Unidos aprobou as «relacións normais permanentes de comercio» (PNTR) para permitir que as exportacións chinesas entrasen coas mesmas tarifas baixas que os bens provenientes doutros países.^[285] China converteuse en membro da Organización Mundial do Comercio o 11 de decembro de 2001.^[286]

En 2004 propuxo a creación do Cume da Asia Oriental (CAO) como un foro para combater os problemas de seguridade rexional.^[287] A CAO, que inclúe á ASEAN + Tres, India, Australia e Nova Zelandia, celebrou a súa primeira reunión en 2005. Tamén é membro fundador da Organización para a Cooperación de Shanghai ( OCS), xunto con Rusia e as repúblicas da Asia Central.

En anos recentes, China xogou un papel importante para a creación de áreas de libre comercio e pactos de seguridade entre os seus veciños de Asia e o Pacífico.

Desde o 1 de xaneiro do 2010 está en vigor a Área de Libre Comercio ANSA-China entre os dez estados membros da Asociación de Nacións do Sueste Asiático (ASEAN) e a República Popular da China.^[288][289] A área de Libre Comercio ANSA-China é a maior zona de libre comercio en termos de poboación e a terceira maior en termos de volume.^[290][291]

China ten un superávit económico moi significativo cos Estados Unidos, o seu principal mercado de exportacións.^[292] A principios dos anos 2010, os políticos estadounidenses argumentaron que o iuan chinés estaba devaluado dun modo significativo, co que a China obtiña unha vantaxe inxusta nos negocios.^{[293][252][294]}

En décadas recentes, a nación seguiu a política de achegarse aos gobernos africanos para o comercio e cooperación bilateral;^{[295][296][297]} en 2012, o comercio chinés-africano tivo un valor de US$ 160 mil millóns.^[298] Tamén creou lazos máis estreitos coas principais economías suramericanas: é o principal socio financeiro do Brasil e está a fomentar acordos estratéxicos coa Arxentina.^[299][300]

Turismo

Véxase tamén: Patrimonio da Humanidade na China.

Danxia

O val de Jiuzhaigou foi declarado Patrimonio da Humanidade pola Unesco en 1992.^[301]

O turismo converteuse nun factor importante na mellora da competitividade internacional do país.^[302] O sector turístico medrou notablemente nos últimos anos; en 2007 supoñía un 6,1 % do seu PIB e estímase que en 2020 contribuirá co 11 %.^[303][304] No 2010, China era o terceiro país máis visitado do mundo,^[305] con 55,7 millóns de visitantes internacionais.^[306] Ademais, esta rama vese moi beneficiada polo turismo nacional; en outubro de 2012, preto de 740 millóns de chineses viaxaron dentro das fronteiras do país.^[307] China é o segundo país do mundo con máis lugares declarados Patrimonio da Humanidade pola Unesco, con 52, só detrás de Italia.^[308] Entre os principais destinos turísticos do país destacan: a Gran Muralla China, a Cidade Prohibida en Pequín, o Mausoleo de Qin Shihuang, as Montañas de Guilin, o río Yangtzé, o palacio de Potala e o val de Jiuzhaigou.^[309]

Infraestrutura

Enerxía

Artigo principal: Política enerxética da China.

O Encoro das Tres Gargantas, a maior central hidroeléctrica do mundo

China é o país que máis enerxía produce e consome en todo o mundo.^[310][311] En 2012 xerou uns 4,94 billóns de kWh de enerxía eléctrica, cunha capacidade eléctrica instalada de 1 146 millóns de kW.^[197] En 2013, máis do 70 % da enerxía producida no país xerouse con combustibles fósiles; a súa dependencia do carbón provoca que sexa o maior produtor e consumidor deste mineral no mundo, ademais de ser o principal emisor de dióxido de carbono e outros gases de efecto invernadoiro do planeta.^[312] Para remediar isto, o goberno comezou a investir en novos proxectos para o aproveitamento da enerxía de fontes renovables, como a enerxía hidroeléctrica, a enerxía eólica, a enerxía solar, a enerxía xeotérmica, a biomasa e os biocombustibles.^[313] De feito, China é un dos países onde a enerxía eólica e solar experimentou un crecemento máis vertixinoso e, en poucos anos, converteuse no país con maior potencia instalada de ambas as tecnoloxías.^[314][315]

China en 2017 contaba tamén con trinta e oito reactores nucleares en operación en todo o seu territorio, mentres que outros dezanove atópanse en construción;^[316] en 2012, a enerxía nuclear representaba soamente o 1,1 % da capacidade total instalada.^[312]

De igual maneira, no 2016 a súa produción de petróleo ascendeu a máis de 3,98 millóns de barrís por día, o sexto produtor do mundo.^[317] A pesar disto, o crecemento económico constante provoca que esta produción sexa insuficiente para satisfacer as demandas do país, polo que ten que importar petróleo de Rusia, Medio Oriente, Asia Central e África.^[318] No 2013, China superou aos Estados Unidos como o maior importador de petróleo cru no mundo,^[319] pois case a metade do petróleo utilizado na China provén do estranxeiro.^[320]

Telecomunicacións

En setembro de 2013, China tiña o maior número de teléfonos móbiles no mundo, con máis de mil millóns de usuarios activos.^[321] Tamén ten o maior número de usuarios de Internet e de banda larga,^[322] con máis de 591 millóns de internautas en 2013, o equivalente a case o 44 % da poboación.^[323] Un informe do 2013 atopou que a velocidade de conexión a Internet media era de 3,14 MB/s.^[324] Nese mesmo ano, China contaba co 24 % dos aparellos conectados a Internet en todo o mundo.^[325]

China Telecom e China Unicom, os dous provedores de banda larga maiores do mundo, acaparan o 20 % dos usuarios de Internet do planeta. China Telecom ten máis de 50 millóns de clientes, mentres que China Unicom proporciona servizo a máis de 40 millóns.^[326] Varias compañías de telecomunicacións, especialmente Huawei e ZTE, foron acusadas de espionaxe por parte do exército chinés.^[327]

Transporte

A ponte Duge é a máis alta do mundo cos seus 269 m.

Desde o final dos anos 1990, a rede nacional de estradas expandiuse de modo significativo mediante a creación da rede de autoestradas coñecida como Sistema Nacional de Autoestradas Principais ( SNAP). En 2011, as súas autoestradas tiñan unha lonxitude de máis de 85 000 km, unha das maiores do mundo.^[328]

O número de vehículos particulares incrementouse rapidamente, de modo que en 2009 superou aos Estados Unidos como o maior mercado automobilístico, con vendas que excederon os 13,6 millóns de unidades.^[329] Os analistas predín que as vendas anuais de automóbiles poden elevarse ata 40 millóns para 2020.^[330] Un efecto colateral deste rápido crecemento na rede de estradas é o aumento nos accidentes automobilísticos,^[331] aínda que se cita a escasa lexislación viaria como unha posible causa —en 2011 preto de 62 000 chineses morreron nun accidente—.^[332] Nas zonas urbanas, as bicicletas aínda son un medio de transporte bastante común, a pesar da prevalencia dos automóbiles; en 2012, había aproximadamente 470 millóns de bicicletas na China.^[333]

Atrio do novo Aeroporto Internacional de Pequín- Daxing, inaugurado en 2019.

Os ferrocarrís chineses, propiedade do Estado,^[334] son os máis utilizados a nivel internacional, pois transportan a cuarta parte dos pasaxeiros e mercadorías por ferrocarril no mundo.^[335] Debido á gran demanda, o sistema tende a sobresaturarse, particularmente durante as festividades, como o Chunyun durante o Ano Novo Chinés.^[335] Tan só en 2010, a rede de ferrocarrís estímase que transportou a 1 800 millóns de pasaxeiros.^[336]

O tren de levitación magnética Shanghai Maglev.

China posúe máis de 9 676 km de vías de alta velocidade.^[337] En decembro de 2012, inaugurouse o primeiro tramo do ferrocarril de alta velocidade máis longo do mundo, que unirá Pequín con Guangzhou.^[338] Espérase que máis de 16 000 km destas vías estean operativas para 2020.^[336] O sistema do metro tamén se está desenvolvendo de maneira rápida nas principais cidades, xa sexa como subterráneo ou como tren lixeiro.^[339] Tamén está a producir o seu propio sistema de posicionamento e localización por satélite, chamado Beidou, que comezou a ofrecer servizos de navegación comercial en Asia no 2012,^[340] e planéase que a súa cobertura de todo o continente sexa para 2020.^[341]

No 2013, máis de dous terzos dos aeroportos en construción de todo o mundo atopábanse na China,^[342] e Boeing espera que a frota comercial activa no país crecerá de 1910 avións en 2011 a 5980 no 2031.^[342] Con todo o 80 % do espazo aéreo chinés permanece restrinxido só para uso militar, e as aerolíneas chinesas foron oito das dez peores empresas aéreas de Asia en termos de atrasos.^[343] No 2011 o Aeroporto Internacional de Pequín era o segundo máis transitado do mundo, cun tráfico de pasaxeiros de 78 675 058 persoas. O segundo máis importante é o Aeroporto Internacional de Hong Kong, o décimo aeroporto máis transitado a nivel internacional cun tráfico de 53 328 613 de pasaxeiros. O terceiro e cuarto en importancia son o Aeroporto Internacional Baiyun en Cantón e o Aeroporto Internacional Pudong en Shanghai —o 19.º e 20.º máis transitados no mundo—, con 45,04 e 41,44 millóns de pasaxeiros, respectivamente.^[344]

Abastecimento de auga e saneamento

A infraestrutura de subministración de auga e saneamento na China enfróntase a desafíos como a rápida urbanización, así como a escaseza de auga, a contaminación e a polución.^[345] Segundo os datos presentados polo Programa Conxunto de Vixilancia para o Abastecemento de Auga e o Saneamento da OMS e UNICEF en 2015, aproximadamente o 36% da poboación rural da China aínda non tiña acceso a un saneamento mellorado.^[346] O Proxecto de Transferencia de Auga Sur-Norte en curso ten a intención de reducir a escaseza de auga no norte.^[347]

Demografía

Artigo principal: Demografía da República Popular da China.

Véxase tamén: Política do fillo único.

A liña Heihe Tengchong que o xeógrafo chinés Hu Huanyong imaxinou en 1935. En 2002, ao leste da liña atopábase o 43 % da superficie e vivía o 94 % da poboación do país.

Imaxe de satélite do territorio chinés e doutras partes da Asia Oriental á noite. As provincias costeiras do leste do país están moito máis densamente poboadas que as campiñas chinesas do oeste

O censo nacional de 2010 rexistrou que a poboación da República Popular da China era de aproximadamente 1 370 536 875 habitantes. Preto do 16,6 % era menor de catorce anos, 70,14 % tiña entre 15 e 59 anos e 13,26 % tiña máis de sesenta anos.^[348] Extimase que a taxa de crecemento demográfico en 2013 foi de 0,46 %.^[349]

China adoitaba ter a maior parte dos pobres do mundo o igual que adoita ter a gran parte da clase media do mundo.^[350] Aínda que é un país de renda media segundo o estándar occidental, o rápido crecemento da China sacou centos de millóns de persoas da pobreza desde 1978.^[274] Con todo, estímase que preto de 10 % da poboación aínda vive baixo a liña de pobreza de 1  USD por día; esta cifra descendeu do 64 % en 1978.^[351] Desde o final de 2007 o desemprego urbano mantense en ao redor do 4 %,^[352] aínda que a taxa de desemprego en todo o país foi do 6,4 % en 2013.^[197]

Dadas as preocupacións sobre o crecemento da poboación, China nunha tentativa de limitar a súa poboación adoptou un límite de dous fillos durante a década de 1970 e, en 1979, comezou a avogar por un límite aínda máis estrito a un só fillo e nas zonas rurais a dous cando o primeiro é nena. Debido a que os nenos son considerados economicamente máis útiles nas áreas rurais, existe un alto índice de abortos e de abandono de recentemente nadas, para tentar asegurar que o segundo neno sexa home. Isto dá como resultado unha proporción entre sexos de 115 nenos nacidos por cada 100 nenas, o cal é todo o contrario ao índice natural, aínda que é comparábel co que sucede en Corea do Sur. Isto levou ás autoridades a salientar a importancia da muller e chegouse a prohibir a utilización de métodos médicos para predicir o sexo do feto.^[353] A partir de mediados da década de 1980, con todo, dada a impopularidade dos límites estritos, China comezou a permitir algunhas excepcións importantes, particularmente nas áreas rurais, o que resultou no que na realidade foi unha política infantil de "1.5" desde mediados da década de 1980 ata 2015 (as minorías étnicas estaban exentas do límite dun fillo). A seguinte flexibilización importante da política promulgouse en decembro de 2013, o que permite ás familias ter dous fillos se un dos pais é fillo único.^[354] En 2016, a política dun fillo substituíuse por unha política de dous fillos.^[355]

A política, xunto coa preferencia tradicional chinesa polos nenos, puido contribuír a un desequilibrio na proporción de sexos ao nacer.^[356][357] Os datos do censo de 2010 implican que a taxa de fecundidade total pode estar ao redor de 1,4, aínda que debido á subnotificación de nacementos pode estar máis preto de 1,5–1,6.^[358] Segundo ese mesmo censo, a proporción de sexos ao nacer foi de 118,06 nenos por cada 100 nenas,^[359] que está máis aló do rango normal de ao redor de 105 nenos por cada 100 nenas.^[360] Así mesmo tamén atopou que os homes representaban o 51,27 por cento da poboación total. [463] Con todo, a proporción de sexos na China está máis equilibrada que en 1953, cando os homes representaban o 51,82 por cento da poboación total.^[359]

Cun incremento duns 10 millóns de habitantes anuais, estímase que no 2043 terá uns 1.550 millóns de poboadores.

Poboación total: 1.295,33 millóns de habitantes Poboación urbana: 455,94 millóns de persoas (36.09%) Poboación rural: 807,39 millóns de persoas (63.91%) Taxa de Crecemento Demográfico Natural: 1.07% (Axencia de Noticias Xinhua da China, 2005)

Etnicidade

Mapa etnolingüístico da China

Artigos principais: Etnias chinesas e Minorías étnicas da China.

A China recoñece oficialmente cincuenta e seis grupos étnicos, o máis numeroso destes é o han, que constitúe o 91,51 % da poboación total.^[348] Os han —o grupo étnico maior do mundo—^[361] superan en número as demais etnias en todas as provincias, exceptuando o Tíbet e Xinjiang.^[362] Segundo o censo de 2010, as minorías étnicas representan o 8,49 % da poboación.^[348] As etnias minoritarias están repartidas principalmente pola zona oeste do país, cada unha ten a súa propia historia e subtipos dentro das mesmas.^[363] Entre as grandes minorías étnicas inclúense os zhuang (16 millóns), manchús (10 millóns), hui ( 9 millóns), miao (8 millóns), uigures (7 millóns), yi (7 millóns), tujia (5,75 millóns), mongois (5 millóns), tibetanos (5 millóns), buyei (3 millóns) e coreanos (2 millóns).^[364]

Comparado co censo de 2000, os han creceron un 5,74 %, é dicir 66 537 177 habitantes, mentres que a poboación das cincuenta e cinco minorías combinadas creceu un 6,92 %, é dicir 7 362 627 habitantes.^[348] O censo de 2010 rexistrou un total de 593 832 cidadáns estranxeiros vivindo na China. Os grupos maiores proviñan de Corea do Sur (120 750), Estados Unidos (71 493) e o Xapón (66 159).^[348][365]

Idiomas

Artigos principais: Lingua chinesa e Linguas da China.

Os idiomas máis falados no país pertencen á familia de linguas sino-tibetanas, a miúdo englobadas baixo a denominación de «idioma chinés».^[366] Este macroidioma está conformado por varios dialectos; os máis falados destes son: o mandarín —falado polo 70 % da poboación—,^[367] o wu —incluído o shanghainés—, o yue —incluído o cantonés e o toisanés—, o min —incluído o hokkien e o teochew—, o xiang, o gan e o hakka. As minorías étnicas utilizan amplamente algunhas linguas non siníticas como o zhuang, o mongol, o tibetano, o uyghur, o hmong e o coreano.^[368] O mandarín estándar, unha variedade do mandarín baseada no dialecto de Pequín, é a lingua oficial da China e é utilizado como lingua franca entre as persoas con distinto contexto lingüístico.^[369]

O chinés clásico foi a forma de escritura estándar durante miles de anos e permitiu a comunicación escrita entre falantes dos distintos idiomas e dialectos existentes naquela época. O alfabeto vernacular chinés, ou baihua, é a escritura estándar, baseada no dialecto mandarín e popularizada polas novelas da época da dinastía Ming.^[370] A principios do século XX foi adoptada como o estándar nacional, con algunhas modificacións. O chinés clásico aínda fai parte do plan de estudos da escola secundaria, polo que os chineses aínda saben utilizalo ata certo nivel.^[371] Desde a súa promulgación en 1956, os caracteres chineses simplificados convertéronse no alfabeto estándar oficial usado para escribir o idioma chinés no territorio da China continental, substituíndo o uso dos caracteres chineses tradicionais^[372]

Relixión

Artigo principal: Relixión na China.

O Templo do Ceo é un complexo de edificios taoístas construído en 1420 ao sur de Pequín. Está declarado Patrimonio da Humanidade pola Unesco.

A constitución garante a liberdade de culto, aínda que as organizacións relixiosas que carecen de aprobación oficial poden ser suxeitas a persecución do Estado.^[172] As estatísticas sobre relixión na China varían. Unha enquisa de 2007 atopou que 31,4 % dos chineses maiores de 16 anos tiñan unha relixión,^[373] mentres que un estudo de 2006 fixo o mesmo achado nun 46 %.^[374]

A través de milenios, a civilización chinesa foi influenciada por varios movementos relixiosos. As San Jiao —‘tres doutrinas’ ou ‘tres relixións’— da China son o confucianismo,^{[nota 3]} o budismo e o taoísmo, que historicamente tiveron un impacto importante no desenvolvemento da cultura chinesa.^[376][377] O sincretismo destes tres sistemas de crenzas, a miúdo en forma de tradicións relixiosas populares, aínda é un fenómeno común na China.^[378] Un estudo de 2008 realizado a aldeáns de seis provincias atopou que:

O 46,59 % afirmaron ter algún tipo de fe relixiosa... pero máis de dous terzos dos que se auto-proclamaron crentes relixiosos (o 31,09% de todos os aldeáns de mostra) non puideron identificar claramente a súa fe... Esta xente cre que hai poderes sobrenaturais que dominan ou inflúen fortemente no destino dos seres humanos, e cren que os seus destinos poden cambiarse ao ofrecer sacrificios aos deuses ou devanceiros. Estas crenzas e prácticas a miúdo teñen as súas raíces nas culturas tradicionais chinesas e os costumes das comunidades locais.^[374]

Unha enquisa do 2007 feita por Horizon Research Consultancy Group achou que os individuos que se identificaban como budistas correspondían ao 11-16 % dos adultos chineses, mentres que os cristiáns comprendían preto do 3-4 % e os musulmáns aproximadamente o 1 %.^[379] Algunhas das minorías étnicas practican relixións étnicas propias —o dongbaismo é a relixión tradicional dos naxi, o moísmo dos zhuang e o ruísmo dos qiang—. A relixión tradicional nativa do Tíbet é o bön, aínda que a maioría dos tibetanos seguen o budismo tibetano, unha forma do Vajrayana.^[380]

Educación

A Universidade Tsinghua é considerada unha das mellores universidades na China.^[381]

En 1949, Mao impulsa unha política de alfabetización (só o 20 % da poboación podía ler en 1949, comparado co 65,5 % trinta anos despois).^[382] A partir de 2018 , o 96% da poboación maior de 15 anos está alfabetizada.^[383]

Desde 1986, a educación obrigatoria comprende a educación primaria e media, que xuntas totalizan nove anos.^[384] No 2010, preto do 82,5 % dos estudantes continuaron a súa educación en escolas secundarias.^[385] O gaokao, o exame nacional de admisión á universidade, é un pre-requisito para entrar na maioría das institucións de educación superior. En 2010, 27 % dos graduados da escola secundaria continuaron coa educación superior.^[386] A orientación vocacional está dispoñible para os estudantes nos niveis secundarios e terciarios.^[387]

En febreiro de 2006, o goberno comprometeuse a prover de forma totalmente gratuíta os primeiros nove anos de educación, incluíndo libros de texto e colexiaturas.^[388] O investimento anual en educación pasou de menos de US$ 50 mil millóns en 2003 a máis de US$ 250 mil millóns en 2011.^[389] Con todo, existen unha gran desigualdade no orzamento educativo. Por exemplo, en 2010 o gasto anual en educación secundaria en Pequín foi de preto de US$ 3300 por alumno; en Guizhou, unha das provincias máis pobres, non superou os US$ 530 por alumno.^[390] No 2012, inscribíronse preto do 89,0 % dos chineses en idade para cursar a escola secundaria.^[391] Para 2007 había 396 567 primarias, 94 116 secundarias e 2236 institucións de educación superior.^[392]

No 2010 o 94 % da poboación maior de 15 anos sabía ler e escribir,^[393] comparado co 20 % de 1950.^[394] Cabe resaltar que os estudantes de Shanghai alcanzaron os mellores resultados en matemáticas, ciencias e literatura no exame do Informe PISA do 2012, unha avaliación mundial do desempeño académico dos estudantes de 15 anos.^[395] A pesar dos altos resultados, a educación chinesa tamén se enfrontou a críticas tanto nacionais como internacionais pola súa énfase na aprendizaxe baseada na memorización e a súa fenda na calidade das áreas rurais con respecto ás urbanas.^[396]

Saúde

Hospital do Pobo en Haikou, unha cidade de 2 millóns de habitantes

Gráfico que mostra o aumento do Índice de desenvolvemento humano da China de 1970 a 2010

A Comisión Nacional de Saúde, xunto coas súas contrapartes a nivel provincial, encárganse de supervisar as necesidades sanitarias da poboación.^[397] Desde inicios dos anos 1950, a política sanitaria chinesa caracterízase por unha énfase na saúde pública e a medicina preventiva. Nesa época, o Partido Comunista comezou a campaña patriótica de saúde,^{[nota 4]} cuxo obxectivo era mellorar a sanidade e a hixiene, así como o tratamento e prevención de varias enfermidades. Algunhas doenzas como o cólera, a febre tifoide e a escarlatina, que anteriormente eran comúns na China, foron case erradicadas pola campaña. Logo de que Deng Xiaoping comezase a poñer en funcionamento as reformas económicas en 1978, a saúde da poboación mellorou rapidamente grazas a unha mellor nutrición, aínda que moitos dos servizos de saúde gratuítos que se ofrecian no campo desapareceron xunto ás comunas populares. A atención á saúde na China case se privatizou e experimentou un aumento importante en canto á súa calidade. No 2009, o goberno comezou unha iniciativa de tres anos para prover atención á saúde cun custo de 124 mil millóns de dólares;^[398] como resultado, dous anos despois o 95 % dos seus habitantes contaban con seguridade social.^[399] China é o terceiro provedor máis importante de fármacos, pero a súa poboación sofre do desenvolvemento e distribución de medicamentos falsificados.^[400]

A esperanza de vida ao nacer é de 75 anos,^[401] e a taxa de mortalidade infantil é de 12 por cada 1000 habitantes.^[402] Ambos os índices melloraron de modo significativo desde mediados do século XX.^{[nota 5]} A incidencia de nenos con baixo peso debido á desnutrición declinou do 33,1 % en 1990 ao 9,9 % no 2010.^[405] A pesar das melloras importantes na saúde e a construción de instalacións médicas avanzadas, China ten varios problemas de saúde pública emerxentes, como as enfermidades respiratorias causadas pola contaminación do aire,^[406] centos de millóns de fumadores^[407] e un incremento na obesidade entre os mozos de zonas urbanas.^[408] En 2010, a contaminación aérea causou a morte de 1,2 millóns de persoas.^[409] A numerosa poboación e as cidades densamente poboadas provocan serios brotes de enfermidades, como o brote de SARS de 2003, aínda que desde entón isto contívose en larga medida.^[410]

A pandemia de COVID-19 identificouse por primeira vez en Wuhan en decembro de 2019.^[411][412] Aínda que a pandemia de COVID-19 identificouse por primeira vez en Wuhan, non hai evidencia científica convincente sobre a orixe do virus e estanse levando a cabo máis estudos ao redor do mundo sobre unha posible orixe do virus.^[413][414] O goberno chinés foi criticado polo seu manexo da epidemia e acusado de ocultar o alcance do brote antes que se convertese nunha pandemia internacional.^[415]

Urbanización

Mapa das dez cidades maiores da China (2010)

Véxase tamén: Cidades da China por poboación.

A poboación chinesa urbanizouse de modo significativo nas últimas décadas. A porcentaxe dos seus habitantes que viven en zonas urbanas pasou do 20 % en 1980 ao 60 % no 2019.^{[416][417][418]} No 2012 había máis de 262 millóns de inmigrantes traballando nas cidades, a maioría emigrou das áreas rurais en busca de emprego^[419] Estímase que a poboación urbana da China alcanzará os 1.000 millóns de habitantes no 2030, o que podería equivaler a unha oitava parte da poboación mundial.^[417][418]

A China ten máis de 160 cidades cuxa poboación supera o millón de habitantes,^[420] incluídas sete megacidades^[421] (aglomeracións con máis de dez millóns de residentes): Chongqing, Shanghai, Pequín, Guangzhou, Tianjin, Shenzhen e Wuhan.^{[422][423][424]} Shanghai é a área urbana máis poboada da China,^[425][426] mentres que Chongqing é a cidade maior propiamente dita.^[427]

Para 2025, crese que o país albergará 221 cidades con máis dun millón de habitantes.^[417] Con todo, estas estimacións poden verse afectadas pola extensa poboación flotante de traballadores migrantes, os cales fan difícil a realización de censos nas zonas urbanas.^[428]

Principais áreas urbanas da China (Non inclúe as rexións especiais de Hong Kong e Macau)
Shanghai Pequín Cantón	N.º	Cidade	Provincia	Hab.		N.º	Cidade	Provincia	Hab.		Shenzhen Tianjin Dongguan
	1	Shanghai	Shanghai	24 256 800		11	Quanzhou	Fujian	5 913 000
	2	Pequín	Pequín	18 241 000		12	Nanjing	Jiangsu	5 770 000
	3	Cantón-Foshan	Cantón	17 681 000		13	Shenyang	Liaoning	5 631 000
	4	Shenzhen	Cantón	12 506 000		14	Xi'an	Shaanxi	5 332 000
	5	Tianjin	Tianjin	9 277 000		15	Harbin	Heilongjiang	4 543 000
	6	Dongguan	Cantón	8 591 000		16	Qingdao	Shandong	4 444 000
	7	Chengdu	Sichuan	8 386 000		17	Suzhou	Jiangsu	4 402 000
	8	Wuhan	Hubei	7 411 000		18	Zhengzhou	Henan	4 184 000
	9	Chongqing	Chongqing	6 632 000		19	Dalian	Liaoning	3 777 000
	10	Hangzhou	Zhejiang	6 559 000		20	Fuzhou	Fujian	3 625 000
	Estimación para 2013[429]

Cultura

O Templo do Ceo, un centro de culto celestial e un sitio de Patrimonio da Humanidade da UNESCO, simboliza as interaccións entre o Ceo e a Humanidade.^[430]

Unha presentación tradicional da ópera de Pequín

Desde tempos antigos, a cultura chinesa foi influenciada fortemente polo confucianismo e as filosofías conservadoras. Durante gran parte da era dinástica, a oportunidade de subir na pirámide social presentábase ao obter un bo desempeño no prestixioso exame imperial, cuxos orixes se remontan á dinastía Han.^[431] A énfase literaria da proba afectou a percepción xeral do refinamento cultural na China, de modo que se pensaba que a caligrafía, poesía e a pintura eran formas de arte superiores á danza ou o teatro. A cultura chinesa ten salientado un sentido profundo de historia e unha perspectiva de introspección nacional.^[134] Os exames e a cultura de méritos aínda son moi valorados na China actual.^[432]

Os primeiros líderes da República Popular da China naceron durante a orde imperial tradicional, pero foron influenciados polo Movemento do Catro de Maio e os ideais reformistas. Buscaban cambiar algúns aspectos tradicionais da cultura, como a posesión das terras, o sexismo e o sistema de educación confucianista; ao mesmo tempo en que preservaban outros, como a estrutura familiar e a cultura de obediencia ao Estado. Algúns observadores viron o período que seguiu ao establecemento da República Popular en 1949 como unha continuación da China tradicional das dinastías, mentres que outros afirmaron que o mandato do Partido Comunista danara os alicerces da cultura chinesa, especialmente por medio de movementos políticos como a Revolución Cultural dos anos 1960, onde destruíron moitos aspectos tradicionais da súa cultura, e denunciáronos como « retrógradas e daniños» ou «vestixios do feudalismo». Moitos aspectos importantes da moral e a cultura chinesa, como o confucianismo, a arte, a literatura e as artes escénicas como a ópera de Pequín, foron alterados para cumprir as políticas do goberno e a propaganda daquel tempo.^[433] O acceso aos medios de comunicación estranxeiros aínda permanece restrinxido; só se permiten proxectar 34 películas estranxeiras por ano nos cinemas chineses.^[434]

A Gran pagoda do ganso salvaxe, en Xi'an. Foi construída no século VII d. C. durante a dinastía Tang.

Hoxe en día o goberno acepta numerosos elementos da cultura chinesa tradicional como parte integral da sociedade chinesa. Co xurdimento do nacionalismo chinés e o final da Revolución Cultural, está a presentarse un forte renacemento en varias formas da arte, literatura, música, cine, moda e arquitectura,^[435][436] e as artesanías espertaron un grande interese nacional e mesmo ata nivel mundial.^[437]

Arte

Artigos principais: Arte da China, Arquitectura chinesa, Pintura chinesa e Cine da China.

Escoitando tranquilamente a brisa entre os piñeiros, de Ma Lin (século XIII). Tinta sobre seda, 226 × 110 cm

Bola de cantón, típico traballo de artesanía chinesa

A arquitectura tradicional chinesa está influída pola arte greco-budista do século I d. C.^[438] Son construcións xeralmente de madeira e ladrillo.^[438] As columnas adoitan ter unha altura baixa e carecen de capitel.^[438] As cubertas contan con beirados grosos e encorvados lixeiramente cara a arriba.^[438] Ademais, úsanse variadas decoracións policromadas, como azulexos, baldosas de porcelana, incrustacións, campas e xoguetes; con gran variedade de detalles.^[438] Despois da creación da República Popular, a arquitectura modernizouse e en 1980 empezou a diversificarse.^[439]

A pintura chinesa data duns 5000 anos, época en que os chineses debuxaban imaxes de persoas e animais nas rocas con tinguiduras feitas con mineral, e facían debuxos de diversos obxectos de cerámica.^[440] Despois, gravaron debuxos e motivos místicos en pezas de bronce. Os poucos que se atoparon verifícannos como era esa pintura; son pintados en seda e calcúlase que se pintaron ao redor duns 2000 anos antes.^[440]

A pintura chinesa temperá baséase en varios tipos de figuras, tendo desde figuras humanas ata representacións de paisaxes con paxaros e plantas.^[440] Xa arredor do século XVII, introducíronse pinturas procedentes de Europa na China; a este tipo de arte chamoullo «pintura de Occidente», e á arte nacional, «pintura tradicional da China». No Extremo Oriente, a pintura do país é a principal corrente da arte pictórica.^[440]

O cine chegou ao país en 1896. A primeira produción chinesa realizouse en 1905, A Batalla de Dingjunshan, unha gravación dunha presentación da ópera de Pequín.^[441] Á medida que o século XX avanzou, o cine chinés pasou por décadas de auxe e de decadencia, un reflexo da situación política do país.^[442] Coa liberalización dos anos 1970, as películas chinesas comezaron a presentarse no exterior. En 1997 The Dream Factory de Feng Xiaogang converteuse no primeiro filme chinés en obter éxito comercial e de crítica en Occidente.^[443] Todas as películas, sexan ou non estranxeiras, deben ser aprobadas polo Consello de Estado, onde se censuran certas escenas.^[444] Sete das dez películas de máis éxito son producións nacionais.^[445] A industria do cine continúa crecendo, Lost in Thailand (2012) foi a primeira película en recadar máis de mil millóns de yuans chineses.^[445]

Gastronomía

Artigo principal: Gastronomía da China.

Un conxunto de pratos típicos da cociña chinesa: cuncos de arroz, gambas, berenxena e tofu fermentado, vexetais, pato e unha fonte central con carne e brotes de bambú

A gastronomía chinesa é moi diversa, e desenvolveuse ao longo de milenios de historia culinaria. Os emperadores da antiga China tiñan moitas salas para comer nos seus palacios, cada cuarto dividido en varios departamentos, e cada departamento responsable dun tipo específico de prato.^[446] O alimento básico da China é o arroz. O porco é a carne máis consumida no país, que supón as tres cuartas partes do total da carne.^[447] As especies xogan un papel central na cociña chinesa. A gastronomía chinesa deu lugar a numerosos estilos gastronómicos, como a gastronomía de Hong Kong e a comida chinés-estadounidense.

Os principais ingredientes utilizados na dieta culinaria chinesa son as aves de curral, a carne —porco, tenreira ou cordeiro—, verduras, froitas e a soia. Entre os condimentos máis utilizados están os allos porros, o xenxibre, o allo, os aceites de cacahuete e sésamo, o pingo, vinagres, huangjiu, caldo de galiña e porco, e o tahini.^[448]

China é considerado o país de orixe do té, pois alí desenvolvéronse desde a antigüidade os métodos de cultivo e elaboración deste produto.^[448] En contraste con Occidente, os principais utensilios de cociña son os escarvadentes; os asiáticos aprenderon a utilizalos debido a que os anacos de comida eran moi pequenos e non se podían picar cun garfo.^[448] Entre os pratos máis coñecidos da gastronomía do país atópanse: a carne de porco con piña, o salteado de brotes de soia, pito con chile picante, ovos fritos con fungo negro ou a carne de porco con brotes de allo.^[449]

Literatura

Artigo principal: Literatura da China.

Poema de Mi Fu, da época da dinastía Song

A literatura chinesa comezou sendo unha forma de manter os rexistros e a adiviñación no óso oracular.^[450] A extensa colección de libros que se conservaron desde a dinastía Zhou demostran o avanzados e intelectuais que eran. De feito, a era da dinastía Zhou é a miúdo vista como un punto importante no desenvolvemento cultural chinés. Os Cinco Puntos Cardinais son a base de case todos os estudos principais. Os conceptos cubertos polos textos clásicos chineses presentan unha ampla gama de temas, incluíndo poesía, astroloxía, astronomía, o calendario, as constelacións, entre outros.^[451] Moitos destes conceptos chineses, como o yin e yang, o qì, e os catro piares do destino en relación co ceo e a terra, foron teorizados neses períodos dinásticos.^[452] Algúns dos escritos antigos máis importantes son I Ching e Shujing dentro dos Catro Libros e os Cinco Clásicos.^[451]

A dinastía Song foi tamén o período da gran literatura científica, e viu a creación de obras tales como Xin Yixiang Fayao de Su Song e Mengxi Bitan de Shen Kuo.^[453][454] Tamén houbo moitas obras de historiografía e de grandes enciclopedias, como Zizhi Tongjian de Sima Guang (1084) e os Catro grandes libros dos Song, totalmente compilados e editados no século XI.^[455][456] Varios confucianistas e taoístas notables e estudosos de todas as clases fixeron contribucións significativas cara a e desde a documentación da historia da autoría dos conceptos santos que parecen adiantados centos de anos á súa época.^[457]

Moitos dos personaxes da literatura chinesa formaron parte do goberno do país ou con cargos importantes, que falaban con coñecemento de causa, e algunhas veces propoñían e executaban novas formas do goberno.^[458] No século XVII os autores chineses produciran máis textos escritos que o resto do mundo.^[458] Moitas novelas como as Catro Grandes Novelas Clásicas xeraron un sen número de historias de ficción. No final da dinastía Qing, a cultura chinesa embarcouse nunha nova era cando a caligrafía estivo ao alcance dos cidadáns comúns.^[459] Hu Shih e Lu Xun foron pioneiros na literatura moderna. En 2000, Gao Xingjian obtivo o Premio Nobel de Literatura grazas ás súas novelas como A montaña da alma (Língshān 靈山 / 灵山), que foi traducida a distintos idiomas.^[460]

• Ba Jin: novelista, un dos escritores máis lidos da China.
• Gao Xingjian: novelista e dramaturgo, nacionalizado francés. Premio Nobel de Literatura no ano 2000.
• O soño da cámara vermella: a máis importante das novelas clásicas chinesas.

Ciencia e tecnoloxía

Lanzamento dun cohete chinés Long March 3 ((en chinés)长征三号火箭)

Desde a antigüidade e ata a época da dinastía Ming, China foi líder mundial no campo da ciencia e a tecnoloxía. Os antigos descubrimentos e inventos chineses, como o papel, o compás, a pólvora e a imprenta —tamén coñecidos como «Os Catro Grandes Inventos»—, difundíronse por Asia e Europa. Mesmo, os matemáticos chineses foron os primeiros en utilizar números negativos.^[461][462] Con todo, no século XVII o mundo occidental excedeu o desenvolvemento tecnolóxico e científico da China.^[463] As causas deste fenómeno, coñecido como a «gran diverxencia», aínda están a ser debatidas.^[464]

Logo de varias derrotas militares ante as nacións occidentais durante o século XIX, as reformas no país comezaron a promover a ciencia e tecnoloxías modernas no chamado movemento de autofortalecemento. Logo de que os comunistas chegaron ao poder en 1949, fixeron varios esforzos por organizar este campo baseados no modelo da Unión Soviética, onde a investigación científica era unha parte central dos seus plans.^[465] Tras a morte de Mao en 1976, a ciencia e tecnoloxía establecéronse como unha das Catro Modernizacións.^[466] O sistema académico inspirado nos soviéticos foi gradualmente reformado.^[467]

Desde o fin da Revolución Cultural, China realizou investimentos importantes na investigación científica.^[468] No 2011 gastou máis de US$ 100 000 millóns nesta área.^[469] O goberno considera a ciencia e a tecnoloxía vitais para alcanzar as súas metas económicas e políticas e mesmo son fonte de orgullo nacional a miúdo descrito como «tecno-nacionalismo».^[470] Catro científicos chineses obtiveron o Premio Nobel de Física, e un o Premio Nobel de Química.^{[nota 6]}

China está a desenvolver rapidamente o seu sistema educativo con énfase na ciencia, matemáticas e enxeñería. En 2009 máis de 10 000 enxeñeiros obtiveron o seu doutoramento e outros 500 000 o equivalente o Bachelor of Science, máis alumnos que en calquera outro país.^[475] China tamén é o segundo país con máis publicacións de artigos académicos, pois en 2010 produciu 121 500, incluíndo uns 5 200 que apareceron en publicacións líderes en investigación científica.^[476] As compañías tecnolóxicas como Huawei e Lenovo convertéronse en líderes mundiais de telecomunicacións e computadoras persoais,^{[477][478][479]} e as supercomputadoras chinesas con frecuencia inclúense entre as máis poderosas do mundo.^[480][481] Actualmente a nación está a experimentar un aumento importante no uso de robots industriais. De 2008 a 2011, a instalación de robots multi-funcionais aumentou un 136 %.^[482]

O programa espacial chinés é dos máis activos do mundo e unha fonte de orgullo nacional.^[483][484] En 1970 China lanzou o seu primeiro satélite Dong Fang Hong I. En 2003 converteuse no terceiro país en enviar a un ser humano ao espazo cando Yang Liwei viaxou na nave Shenzhou 5. En xuño de 2013, outros nove astronautas chineses repetiran esta fazaña. En 2011 lanzaron o primeiro módulo da estación espacial chinesa, Tiangong 1, o primeiro paso para completar a súa propia estación para principios dos anos 2020.^[485]

Música e danza

Artigo principal: Música da China.

A música tradicional chinesa pódese dividir en dúas grandes ramas: a música clásica e a folclórica. Ata o final da dinastía Qing, a música clásica era un luxo da clase alta, e a xente ordinaria non estaba moi relacionada con este estilo.^[486] Xeralmente é só instrumental, tócase cun só instrumento ou en pequenas agrupacións que inclúen instrumentos de corda, frautas e varios timbais, gongs e tambores. A frauta de bambú e o guqin atópanse entre os instrumentos máis antigos utilizados no país.^[487] Os instrumentos chineses tradicionalmente divídense en oito grupos ou bayin (八音), segundo o material do que están feitos. As categorías son: seda, bambú, madeira, pedra, metal, arxila, cabaza e coiro.^[488] O termo guoyue, ou música nacional, volveuse popular a principios do século XX e utilizouse para englobar toda a música escrita para os instrumentos chineses, en resposta aos movementos nacionalistas.^[489]

A danza do dragón

Cada etnia que habita o territorio chinés conta coas súas propias tradicións respecto a a música folclórica. A comparación do estilo clásico, as tradicións folclóricas teñen un acompañamento vocal e poden incluír agrupacións maiores.^[486] De feito, as tradicións folclóricas foron as que se mesturaron cos estilos occidentais do século XX e XXI para dar paso a novos xéneros e unha nova etapa na música chinesa. O c-pop, o mandopop, o cantopop, o rock chinés e o rap chinés son algúns dos xéneros que resultaron desta fusión. Con todo, a diferenza dos países veciños, China non é considerado un mercado importante para a produción e consumo da música popular.^[490]

A danza chinesa é unha arte que conta con moitos estilos e xéneros tradicionais e modernos. Pode abarcar desde bailes folclóricos a presentacións de ópera e ballet e pode ser utilizada en celebracións públicas, rituais e cerimonias. A danza foi unha das primeiras formas de arte desenvolvidas na Antiga China, e algúns estilos teñen as súas orixes na dinastía Zhou.^[491] Do mesmo xeito que a música, cada grupo étnico ten as súas propias tradicións da danza folclórica. Algunhas das danzas chinesas máis coñecidas a nivel internacional inclúen a danza do dragón e a danza do león.^[492][493]

Medios de comunicación

Edificio da CCTV en Pequín

Desde a formación da República Popular da China e ata final dos anos 1980, case todos os medios de comunicación eran administrados polo Estado. As cadeas de iniciativa privada comezaron a aparecer coas reformas económicas, pero aínda seguen sendo só unha pequena parte do mercado.^[494] As empresas controladas polo goberno — Xinhua, CCTV e People' s Daily— acaparan gran parte dos espectadores en radio, xornal e televisión. De feito, os dous primeiros manteñen o monopolio das noticias internacionais.^[495] CCTV é unha das cadeas de televisión maiores do mundo, opera 45 canles e ten unha audiencia que supera os mil millóns de televidentes.^[496] O contido que ofrece a radio e televisión son noticias, documentais, telenovelas e debuxos animados; a maior parte son producións nacionais. Os programas estranxeiros transmítense en horarios e canles específicos.^[497] Todos os medios de comunicación deben transmitir entre o seu espazo comercial a propaganda do goberno chinés.^[498]

A Administración Estatal de Prensa, Publicacións, Radio, Cinema e Televisión da República Popular China e a Administración Xeral de Prensa e Publicacións son as axencias regulatorias do Estado, encargadas de vixiar as transmisións dos medios de comunicación, censurar os contidos que consideren inapropiados e aprobar ou reprobar as producións estranxeiras para a súa difusión no país.^[498] Algúns dos temas prohibidos nos medios de comunicación chineses inclúen: os conflitos no Tíbet e Sinkiang, as protestas e demostracións públicas en contra do sistema, os disidentes, e calquera contido que conteña violencia explícita, pornografía e críticas cara á administración chinesa.^[499][498] Desde a súa chegada ao país, o contido en Internet tamén é examinado polas axencias do goberno. Algunhas das páxinas de Internet máis populares en Occidente, como Facebook, Twitter e YouTube, non están dispoñibles. Outras que se o están, como Flipboard ou Bing, son obrigados a asociarse con empresas similares chinesas como Renren ou Baidu.^[500] O goberno xustifica as censuras ao afirmar que só prohibe o material que «poñen en perigo a unidade nacional, a soberanía, a integridade territorial, a seguridade e a honra».^[498]

Cine

Artigo principal: Cine da China.

O cine introduciuse por primeira vez na China en 1896 e a primeira película chinesa, Montaña Dingjun, realizouse en 1905.^[501] China ten o maior número de pantallas de cine do mundo desde 2016,^[502] China converteuse no mercado cinematográfico maior do mundo en 2020.^[503][504] As 3 películas coas maiores recadacións na China actualmente son Wolf Warrior 2, Ne Zha e The Wandering Earth.^[505]

Deportes

Yao Ming foi un dos mellores baloncestistas da China.^[506]

Carreiras de barco dragón, un deporte tradicional chinés moi popular

Véxase tamén: China nos Xogos Olímpicos e Selección de fútbol da China.

China conta cunha das culturas deportivas máis antigas no mundo. Existe evidencia de que durante a dinastía Han xogábase unha forma de fútbol chamada cuju.^[507] Algúns dos deportes máis populares no país inclúen as artes marciais como o combate de Sanda, o baloncesto, o fútbol, o tenis de mesa, o bádminton, a natación e o snooker. Os xogos de mesa como o go (coñecido como weiqi na China), o xiangqi e máis recentemente o xadrez, xóganse a un nivel profesional.^[508]

O coidado físico é amplamente salientado na cultura chinesa, moitos realizan exercicios matutinos como o qigong e o taichi,^[509] e os ximnasios e clubs deportivos comezan a cobrar popularidade no país.^[510] Os mozos tamén practican fútbol e baloncesto, especialmente nas zonas urbanas con áreas verdes e espazos abertos limitados. A NBA ten un gran número de seguidores entre a mocidade chinesa, incluso algúns xogadores nacionais como Yao Ming e Jeremy Lin xogaron na liga.^[511] Ademais, China é fogar dun gran número de ciclistas, de feito en 2012 había máis de 470 millóns de bicicletas no país.^[333] Tamén son moi populares varios deportes tradicionais como as carreiras en barco-dragón, a loita mongólica e as carreiras de cabalos.^[512] Na China dispútanse carreiras internacionais de automobilismo tales como o Gran Premio de Macau, o Gran Premio da China de Fórmula 1, as 6 Horas de Shanghai do Campionato Mundial de Resistencia e o ePrix da China de Fórmula E.

China participa nos Xogos Olímpicos desde 1932, pero non comezou a participar baixo o nome da República Popular China ata 1952. Albergou os Xogos Olímpicos de Pequín 2008, onde os seus atletas gañaron 51 medallas de ouro, o número de medallas de ouro máis alto xamais obtido^[513] China tamén gañou o maior número de medallas nos Xogos Paralímpicos de Londres 2012, 231 en total, 95 delas de ouro.^[514][515] Pequín foi anunciada como sede dos Xogos Olímpicos de Inverno de 2022.

Festividades

O goberno chinés recoñece sete festividades de observancia obrigatoria para toda a poboación, e outras catro aplicables só para un sector. Para isto, utilizan o calendario gregoriano e o chinés. Cada ano o Consello de Estado publica o calendario de festividades un par de días antes do 1 de xaneiro. Desde 2011, os días festivos acomódanse de modo que se combinen coa fin de semana, de modo que hai festividades que duran tres días —sábado, domingo e luns ou venres—.^[516][517]

Data	Fiesta	Nome local (pinyin)	Notas
1 de xaneiro	Ano Novo	元旦 (Yuándàn)	Inicio do calendario gregoriano
Primeiro día do primeiro mes lunar	Ano Novo Chinés	春节 (Chūnjié)	Inicio do calendario chinés. Duración: tres días.
8 de marzo	Día Internacional da Muller	国际妇女节 (Guójì fùnǚ jié)	As mulleres só traballan media xornada.
Quinto período solar	Festival de Qingming	清明节 (Qīngmíng jié)	Celebración en memoria dos mortos.
1 de maio	Día do traballo	劳动节 (Láodòng jié)	Celebración local do Día Internacional dos Traballadores.
4 de maio	Día da Mocidade	青年节 (Qīngnián jié)	Os mozos de 14 a 28 anos só traballan media xornada.
1 de xuño	Día do Neno	六一儿童节 (Liùyī értóng jié)	Os nenos menores de 14 anos non acoden á escola.
5.º día do quinto mes lunar	Festival do barco dragón	端午节 (Duānwǔ jié)	Festividade polo solsticio de verán.
1 de agosto	Día do exército	建军节 (Jiàn jūn jié)	O persoal militar só traballa media xornada.
15.º día do oitavo mes lunar	Festival da metade do outono	中秋节 (Zhōngqiū jié)	Festival da colleita.
1 de outubro	Día nacional	国庆节 (Guóqìng jié)	Aniversario do establecemento da República Popular China.

Mapas e imaxes

• 
  Mapa xeográfico.
• 
  Mapa topográfico.
• 
  Rexións.
• 
  Zonas administrativas.
• 
  Mapa etnolingüístico.
• 
  Agricultura.
• 
  Precipitacións.

Notas

1. De acordo coa Encyclopædia Britannica, a área total dos Estados Unidos, con 9 522 055 km², é lixeiramente menor á da China. Con todo, The World Factbook da CIA afirma que a área total da China era maior que a dos Estados Unidos ata que se engadiu a superficie das augas dos Grandes Lagos en 1996. De 1989 a 1996, a área total dos Estados Unidos era de 9 372 610 km² (superficie terrestre e augas interiores). A cifra da área total cambiou a 9 629 091 km² en 1997 (cando se engadiu a área dos Grandes Lagos e as augas costeiras), a 9 631 418 km² en 2004, 9 631 420 km² en 2006 e a 9 826 630 km² en 2007 (coas augas territoriais).
2. A fronteira con Paquistán e parte da da India está na rexión en disputa de Caxemira. A India reclama a área baixa administración paquistaní, mentres que Paquistán reclama a rexión baixo dominio indio.
3. Se o confucianismo pode ser clasificado ou non como relixión aínda se atopa en discusión.^[375]
4. A Campaña Patriótica de Saúde , que comezou na década de 1950, son campañas destinadas a mellorar o saneamento, a hixiene e atacar as enfermidades na República Popular da China .
5. A esperanza de vida ao nacer elevouse desde 31 anos en 1949 a 75 anos no 2008,^[403] e a taxa de mortalidade infantil descendeu de 300 por cada 1000 habitantes en 1950 a 33 por cada 1000 habitantes no 2001.^[404]
6. Tsung-Dao Lee,^[471] Chen Ning Yang,^[471] Daniel C. Tsui,^[472] Charles K. Kao^[473] e Yuan T. Lee.^[474]

Referencias

1. Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para chinés. (información oculta no exemplo para a acepción 2ª e 3ª do termo).
2. "Houghton-Mifflin, ed. (2000). "China". The American Heritage Dictionary of the English Language (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
3. Oxford English Dictionary (en inglés). 1989. ISBN 0-19-957315-8.
4. Barbosa, Duarte (1516). "O Grande Reino da China". The Book of Duarte Barbosa (en portugués e inglés). ISBN 81-206-0451-2.
5. Harper, Douglas (2001). "China". Online Etymology Dictionary (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
6. "《尚書•梓材》". Wikisource (en chinés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014. 「皇天既付中國民越厥疆土于先王」
7. (Wilkinson 2000, p. 132)
8. Archaeological Institute of America. "Early Homo erectus Tools in China". Archaeology.org (en inglés). Consultado o 10 de xuño do 2020.
9. Shen, G; Gao, X; Gao, B; Granger, De (marzo de 2009). "Age of Zhoukoudian Homo erectus determined with (26)Al/(10)Be burial dating". Nature 458 (7235): 198–200. Bibcode:2009Natur.458..198S. ISSN 0028-0836. PMID 19279636. doi:10.1038/nature07741.
10. "Beijing Man Site Museum". China's Museum.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 11 de maio de 2008. Consultado o 10 de xuño do 2020.
11. Unesco. "The Peking Man World Heritage Site at Zhoukoudian". Unesco.org (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
12. Unesco. "Sitio del hombre de Pekín en Zhukudian". Unesco.org. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
13. "LIUJIANG". Personal.une.edu.au (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 22 de novembro de 2011. Consultado o 14 de xaneiro de 2014}.
14. "Skull may complicate human-origins debate. (Chinese Roots)". The Free Library (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
15. BBC (11 de xullo de 2013). "China axes 'show ancient writing'". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
16. "Las dinastías Xia y Shang (China)". Arte Historia.jcyl.es. Arquivado dende o orixinal o 24 de xullo de 2012. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
17. (Ceinos 2006, p. 40)
18. Diario del Pueblo. "Breve cronología histórica de China". People.com.cn. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
19. City University of HK Press, ed. (2007). China: Five Thousand Years of History and Civilization. p. 25. ISBN 978-962-937-140-1.
20. Tanner, Harold M. (2009). Hackett Publishing, ed. China: A History. pp. 35–36. ISBN 978-0-87220-915-2.
21. Proxecto de cronoloxía de Xia Shang Zhou de República Popular da China
22. Ceinos 2006, p. 43.
23. Pletcher 2011, p. 35.
24. (Ceinos 2006, p. 44)
25. Fowler & Fowler 2008, p. 17.
26. (Ceinos 2006, p. 45)
27. Hollister, Pam (1996). "Zhengzhou". En Schellinger, Paul E.; Salkin, Robert M. International Dictionary of Historic Places: Asia and Oceania (en inglés). Fitzroy Dearborn Publishers. p. 904.
28. Keith 2013, p. 4.
29. Loewe & Shaughnessy 1999, pp. 587-649.
30. Lewis, Mark Edward. The Early Chinese Empires: Qin and Han. Londres: Belknap Press.
31. Dahlman, Aubert, Carl J., Jean Eric. China and the Knowledge Economy: Seizing the 21st Century. World Bank Publications.
32. Walton, Linda. World History: Journeys from Past to Present. 1: From Human Origins to 1500 CE. Routledge.
33. Whiting, Marvin C. Imperial Chinese Military History. Universe.
34. Graff, David Andrew. Medieval Chinese warfare. Routledge.
35. Adshead, S. A. M. (2004). T'ang China: The Rise of the East in World History. Nova York: Palgrave Macmillan.
36. China: Five Thousand Years of History and Civilization. City University of HK Press. 2017.
37. Ping-ti Ho. An Estimate of the Total Population of Sung-Chin China.
38. Rice, Xan. «Chinese archaeologists' African quest for sunken ship of Ming admiral». The Guardian.
39. Wang Yangming (1472—1529). Internet Encyclopedia of Philosophy.
40. "«论明末士人阶层与资本主义萌芽的关系»". Consultado o 11 de decembro do 2020.
41. nenotavaiconta, ed. (9 de abril de 2013). "HISTÓRIA – 500 ANOS DA CHEGADA DE JORGE ÁLVARES" (en portugués). Consultado o 13 de decembro do 2020.
42. Charles Boxer. "ALGUNS ASPECTOS DA INFLUÊNCIA PORTUGUESA NO JAPÃO, 1542-1640". Revista de Cultura (en portugués). Entalhe de Carimbos. Consultado o 13 de decembro do 2020.
43. "Prisioneiros do Império Celeste: O desastre da primeira embaixada portuguesa na China (1517-1524)".
44. "Integração de Hong Kong e Macau na China".
45. "History Of Mathematical Sciences: Portugal And East Asia Iv – Europe And China".
46. Jami, Engelfriet, Blue, Catherine , Peter , Gregory. "Statecraft and Intellectual Renewal in Late Ming China The Cross-Cultural Synthesis of Xu Guangqi (1562-1633)".
47. "Rodrigues the Interpreter: An Early Jesuit in Japan and China".
48. "Statecraft and Intellectual Renewal in Late Ming China: The Cross-Cultural".
49. "Chinese and Indian Warfare - From the Classical Age to 1870".
50. "The Military Collapse of China's Ming Dynasty, 1618-44".
51. John M. Roberts (1997). A Short History of the World. Oxford University Press. p.272. ISBN 019511504X.
52. "UNESCO Lista do Património da Humanidade: Palácios Imperiais das Dinastias Ming e Qing em Pequim e Shenyang". UNESCO (en inglés). Consultado o 14 de decembro do 2020.
53. Embree & Gluck 1997, p. 597.
54. "Sino-Japanese War (1894-1895)". Encyclopaedia Britannica (en inglés). Consultado o 8 de xaneiro do 2021.
55. Organización de las Naciones Unidas para la Alimentación y la Agricultura (1995). "Dimensions of need – People and populations at risk". FAO.org (en inglés). Consultado o 8 de xaneiro do 2021.
56. Antón, J. (2014, 3 de maio) «Reivindicación de la implacable emperatriz-dragón china», El País.
57. Chang, J. (2014) Cixi, La Emperatriz. La concubina que creó la China moderna, trad. de María Luisa Rodríguez Tapia. Madrid: Taurus.
58. Tamura 1997, p. 146.
59. Haw 2006, p. 143.
60. Elleman 2001, p. 459.
61. Hutchings 2003, p. 459.
62. Zarrow 2005, p. 230.
63. Leutner 2002, p. 129.
64. Tien 1972, pp. 60-72.
65. Zhao 2000, p. 43.
66. Apter 1994, p. 198.
67. BBC History. "Nuclear Power: The End of the War Against Japan". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 15 de decembro do 2020.
68. Tribunal Militar Internacional del Lejano Oriente (novembro de 1948). "Chapter VIII: Conventional War Crimes (Atrocities)". iBiblio.org (en inglés). Consultado o 15 de decembro do 2020.
69. Tien, Hung-mao (1991). Feldman, Harvey, ed. Constitutional Reform and the Future of the Republic of China (en inglés). M.E. Sharpe. p. 3.
70. Instituto Internacional Ucla. "East Asian Studies". Interdepartmental Programs (en inglés). Consultado o 15 de decembro do 2020.
71. 49 Myths about China, Marte Kjær Galtung, 2014
72. (Smith & Davis 2005, p. 6)
73. "Red Capture of Hainan Island". The Tuscaloosa News (en inglés). Google News Archive. 9 de maio de 1950. Consultado o 15 de decembro do 2020.
74. Garver 1997, p. 169.
75. (Holmes 2008, p. 185)
76. Akbar, Arifa (17 de setembro de 2010). "Mao's Great Leap Forward killed 45 million in four years". The Independent (en inglés). Consultado o 27 de novembro de 2011.
77. Busky 2002, p. 11.
78. "La Revolución Cultural China". Arte Historia.jcyl.es. Arquivado dende o orixinal o 17 de novembro de 2011. Consultado o 27 de novembro de 2011.
79. Kao 1988, p. 188.
80. "Deng Xiaoping". Biografías y vidas. Consultado o 27 de novembro de 2011.
81. Publo en línea. "85 años del Partido Comunista de China". Consultado o 27 de novembro de 2011.
82. Hart-Landsber, Martin; Burkett, Paul. "China and Socialism: Market Reforms and Class Struggle". Monthly Revieww Press (en inglés). Consultado o 27 de novembro de 2011.
83. Goberno da República Popular China. "Sistema Constitucional". China.org.cn (en castelán). Consultado o 16 de decembro do 2020.
84. Oficina Nacional de Investigación Asiática. "The Impact of Tiananmen on China's Foreign Policy". NBR.org (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 4 de abril de 2014. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
85. "Nation bucks trend of global poverty". China Daily (en inglés). 11 de xullo de 2003. Consultado o 15 de decembro do 2020.
86. "China's Average Economic Growth in 90s Ranked 1st in World". People's Daily (en inglés). 1 de marzo de 2000. Consultado o 15 de decembro do 2020.
87. Carter, Shan; Cox, Amanda; Burgess, Joe; Aigner, Erin (26 de agosto de 2007). "China's Environmental Crisis". New York Times (en inglés). Consultado o 15 de decembro do 2020.
88. Griffiths, Daniel (16 de abril de 2006). "China worried over pace of growth". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 15 de decembro do 2020.
89. Ni, Ching-Ching (xaneiro de 2006). "China: Migrants, Students, Taiwan". Migration UC Davis.edu (en inglés). Consultado o 15 de decembro do 2020.
90. Cody, Edward (28 de xaneiro de 2006). "In Face of Rural Unrest, China Rolls Out Reforms". The Washington Post (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
91. "Frontline: The Tank Man transcript". Frontline (en inglés). PBS. 11 de abril de 2006. Consultado o 15 de decembro do 2020.
92. Moore, Malcolm; Phillips, Tom (15 de novembro de 2012). "Xi Jinping crowned new leader of China Communist Party". The Daily Telegraph (en inglés). Consultado o 15 de decembro do 2020.
93. "New China leadership tipped to be all male". Stuff.co.nz (en inglés). 6 de novembro de 2012. Consultado o 15 de decembro do 2020.
94. BBC News (19 de xullo de 2013). "China frees up bank lending rates". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 15 de decembro do 2020.
95. Evans-Pritchard, Ambrose (23 de xullo de 2013). "China eyes fresh stimulus as economy stalls, sets 7pc growth floor". Daily Telegraph (en inglés). Consultado o 15 de decembro do 2020.
96. "The decade of Xi Jinping". Financial Times (en inglés). 25 de novembro de 2012. Consultado o 15 de decembro do 2020. (require subscrición (?)).
97. BBC News (9 de decembro de 2012). "China sees both industrial output and retail sales rise". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 15 de decembro do 2020.
98. BBC News (10 de xullo de 2013). "China's exports and imports decline". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 15 de decembro do 2020.
99. BBC News (29 de xullo de 2013). "China orders government debt audit". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 15 de decembro do 2020.
100. Yglesias, Matthew (15 de novembro de 2013). "China ends one child policy". Slate (en inglés). Consultado o 18 de decembro do 2020.
101. "El robot chino ‘Yutu’ rueda por el suelo de la Luna". El País (en castelán). Consultado o 15 de decembro do 2020.
102. Unger, Jonathan; Chan, Anita (xaneiro 1995). "China, Corporatism, and the East Asian Model". The Australian Journal of Chinese Affairs (33): 29-53.
103. Freedom House (2011). "Freedom in the World 2011: China". Freedom House.org (en inglés). Consultado o 16 de decembro do 2020.
104. "Xi reiterates adherence to socialism with Chinese characteristics". Xinhua (en inglés). 5 de xaneiro de 2013. Consultado o 16 de decembro do 2020.
105. "Constitution of the People's Republic of China". People's Daily (en inglés). 4 de decembro do 2020. Consultado o 16 de decembro do 2020.
106. Goberno da República Popular China. "Sistema de Administración Central". China.org.cn. Consultado o 16 de decembro do 2020.
107. Goberno da República Popular China. "Sistema de Administración Local". China.org.cn. Consultado o 16 de decembro do 2020.
108. BBC News. "BBC, Country Report: China". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 16 de decembro do 2020.
109. Artículo 97 da Constitución da República Popular da China.
110. Xu, Beina. "The Chinese Communist Party". CFR.org (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 11 de maio de 2010. Consultado o 16 de decembro do 2020.
111. "Democratic Parties". People's Daily (en inglés). Consultado o 16 de decembro do 2020.
112. "Beijingers Get Greater Poll Choices". China Daily (en inglés). 2003. Consultado o 16 de decembro do 2020.
113. Lohmar, Bryan; and Somwaru, Agapi; USDA Economic Research Service (1 de maio de 2006). "Does China's Land-Tenure System Discourage Structural Adjustment?" (PDF). USDA.gov (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
114. Associated Press via Highbeam (11 de maio de 2002). "China sounds alarm over fast-growing gap between rich and poor". Highbeam.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 10 de xuño de 2014. Consultado o 16 de decembro do 2020. (require subscrición (?)).
115. Hasmath, R. (12 de novembro de 2012). "Red China's Iron Grip on Power: Communist Party Continues Repression". The Washington Times (en inglés). pp. B4. Consultado o 16 de decebro do 2020.
116. BBC News (2 de novembro de 2012). "A Point Of View: Is China more legitimate than the West?". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 16 de decebro do 2020.
117. U.S. Department of State. "Background Note: China" (en inglés). Consultado o 16 de decembro do 2020.
118. Embaixada da China en Suecia. "Swedish PM hails 60 years of establishment of China-Sweden diplomatic relations" (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 26 de agosto de 2011. Consultado o 16 de decembro do 2020.
119. "Perseverance will pay off at the UN". Taipei Times (en inglés). 22 de agosto de 2004. Consultado o 16 de decembro do 2020.
120. "China says communication with other developing countries at Copenhagen summit transparent". People's Daily Online (en inglés). 21 de decembro de 2009. Arquivado dende o orixinal o 22 de decembro de 2009. Consultado o 16 de decembro do 2020.
121. Google Noticias (ed.). "Taiwan's Ma to stopover in US: report". Google.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 11 de xullo de 2011. Consultado o 16 de decembro do 2020.
122. Macartney, Jane (1 de febreiro de 2010). "China says US arms sales to Taiwan could threaten wider relations". The Times (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 13 de febreiro de 2021. Consultado o 12 de xuño de 2011. (require subscrición (?)).
123. Moore, Malcolm (8 de xaneiro de 2010). "China cancels UK human rights summit after Akmal Shaikh execution". The Telegraph (en inglés). Consultado o 16 de decembro do 2020.
124. (Keith 2009, pp. 135-136)
125. Martel, William C. (29 de xuño de 2012). "An Authoritarian Axis Rising?". The Diplomat (en inglés). Consultado o 16 de decembro do 2020.
126. "Ready to face the world?". The Economist (en inglés). 6 de marzo de 1997. Consultado o 16 de decembro do 2020.
127. "China and Europe". The Economist (en inglés). 27 de novembro de 2007. Consultado o 16 de decembro do 2020. (require subscrición (?)).
128. "China, Russia launch largest ever joint military exercise". Deutsche Welle (en inglés). 5 de xullo de 2013. Consultado o 16 de decembro do 2020.
129. BBC News (5 de xuño de 2012). "Energy to dominate Russia President Putin's China visit". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
130. Gladstone, Rick (19 de xullo de 2012). "Friction at the U.N. as Russia and China Veto Another Resolution on Syria Sanctions". New York Times (en inglés). Consultado o 16 de decembro do 2020.
131. BBC News (23 de marzo de 2013). "Xi Jinping: Russia-China ties 'guarantee world peace'". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 16 de decembro do 2020.
132. BBC News (12 de maio de 2012). "China denies preparing war over South China Sea shoal". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 16 de decembro do 2020.
133. BBC News (27 de novembro de 2013). "Q&A: China-Japan islands row". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 16 de decembro do 2020.
134. Jacques, Martin (19 de outubro de 2012). "A Point Of View: What kind of superpower could China be?". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
135. Watts, Jonathan (18 de xuño de 2012). "China: witnessing the birth of a superpower". The Guardian (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020.
136. Sanders, Sol (29 de xuño de 2007). "China's utterly distorted economy is a train wreck waiting to happen". World Tribune (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020.
137. Sharma, Ruchir (decembro de 2012). "Broken BRICs: Why the Rest Stopped Rising". Foreign Affairs (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020.
138. Grinin, Leonid (novembro de 2011). "Chinese Joker in the World Pack". Journal of Globalization Studies (en inglés) 2 (2). Arquivado dende o orixinal o 15 de xaneiro de 2013. Consultado o 17 de decembro do 2020.
139. "Sistema Militar". China.org.cn (en castelán). Consultado o 17 de decembro do 2020.
140. BBC News (14 de novembro de 2012). "The new generals in charge of China's guns". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020.
141. BBC News (16 de abril de 2013). "China 'reveals military structure'". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020.
142. Departamento de Defensa de Estados Unidos (2009). "Annual Report To Congress – Military Power of the People's Republic of China 2009" (PDF). Defense Link.mil (en inglés). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 5 de agosto de 2009. Consultado o 17 de decembro do 2020.
143. "People's Liberation Army". Enciclopedia Britannica (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020.
144. Agencia de Inteligencia y Defensa (1984). "Handbook of the Chinese People's Liberation Army" (PDF). FAS.org (en inglés). p. 2. Consultado o 17 de decembro do 2020.
145. Cooper, Cortez A. (xuño de 2009). "The PLA Navy's New Historic Missions: Expanding Capabilities" (PDF). Rand.org (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020.
146. Nolt, James H. (1999). "Analysis: The China-Taiwan military balance". Asia Times (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 01 de outubro de 2018. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
147. "Military and Security Developments Involving the People’s Republic of China 2013" (PDF). US Secretary of Defense. 2013. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 7 de agosto de 2013. Consultado o 22 de agosto de 2013.
148. Andrew, Martin (18 de agosto de 2005). "THE DRAGON BREATHES FIRE: CHINESE POWER PROJECTION". Asian Research.org (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 24 de xullo de 2013. Consultado o 17 de decembro do 2020.
149. Waldron, Greg (26 de novembro de 2012). "IN FOCUS: Long march ahead for Chinese naval airpower". Flight Global.com (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020.
150. "China's first aircraft carrier completes sea trial". Xinhua (en inglés). 15 de agosto de 2011. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
151. "China: Aircraft Carrier Now in Service" (en inglés). 25 de setembro de 2012. Consultado o 17 de decembro do 2020.
152. Branigan, Tania (22 de abril de 2009). "China unveils fleet of submarines". The Guardian (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
153. Diwakar, T. (30 de maio de 2013). "India, Japan join hands to break China's 'string of pearls'". Times of India (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 13 de xullo de 2013. Consultado o 17 de decembro do 2020.
154. Singer, Peter W. (20 de decembro de 2012). "Inside China's Secret Arsenal". Popular Science (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020.
155. "Chengdu J-20 – China's 5th Generation Fighter". Defense-Update.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 02 de xaneiro de 2011. Consultado o 17 de decembro do 2020.
156. "HQ-19 (S-400) (China)". Jane's Weapons: Strategic (en inglés). IHS. 23 de decembro de 2008.
157. "China plays down fears after satellite shot down". Channel News Asia (en inglés). 20 de xaneiro de 2007. Arquivado dende o orixinal o 29 de setembro de 2011. Consultado o 17 de decembro do 2020.
158. Chau, Wilson (25 de xullo de 2012). "Chinese Navy Tests Land Attack Cruise Missiles: Implications for Asia-Pacific". New Pacific Institute (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 09 de novembro de 2012. Consultado o 17 de decembro do 2020.
159. Gertz, Bill (25 de agosto de 2011). "China expanding its nuclear stockpile". The Washington Times (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020.
160. Sorman, Guy (2008). Empire of Lies: The Truth About China in the Twenty-First Century (en inglés). pp. 46, 152.
161. Human Rights Watch. "World Report 2009: China". HRW.org (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020.
162. Miguel Jorge (28 de decembro de 2012). "China obligará a los usuarios a registrarse con nombres reales". My Way News.com (en castelán). hipertextual.com. Consultado o 17 de decembro do 2020.
163. "China Toughens Its Restrictions on Use of the Internet". New York Times (en inglés). 28 de decembro de 2012. Consultado o 17 de decembro do 2020.
164. Freedom House (2010). "Freedom of the Press Survey: China". Freedom House.org (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 01 de outubro de 2018. Consultado o 17 de decembro do 2020.
165. Flor Cruz, Michelle (4 de xaneirro de 2013). "In Rare Defiance, Chinese Journalists Protest Against Party Censors". International Business Times (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020.
166. Reporteiros Sen Fronteiras (2013). "Annual Worldwide Press Freedom Index – 2013". RSF.org (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 27 de xullo de 2014. Consultado o 17 de decembro do 2020.
167. Wingfield, Rupert (7 de marzo de 2006). "China's rural millions left behind". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020..
168. Luard, Tim (10 de novembro de 2005). "China rethinks peasant apartheid". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020..
169. Ni, Ching-Ching (30 de decembro de 2005). "China to Abolish Contentious Agricultural Levy". Los Angeles Times (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020..
170. BBC News (13 de decembro de 2006). "China ends school fees for 150m". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020..
171. "Declaración por escrito sobre la interrupción de la extracción de órganos de presos de conciencia en China". Parlamento Europeo (P8_DCL(2016)0048). 12 de setembro de 2016. Consultado o 14 de septiembre de 2016.
172. "China bans religious activities in Xinjiang". Financial Times (en inglés). 2 de agosto de 2012. Consultado o 22 de decembro do 2020. (require subscrición (?)).
173. Artículo 36, capítulo 2 de la Constitución de la República Popular China.
174. "China Bans Falun Gong". People's Daily (en inglés). 22 de xullo de 1999. Consultado o 17 de decembro do 2020..
175. Fan, Maureen; Cha, Ariana Eunjung (24 de decembro de 2008). "China's Capital Cases Still Secret, Arbitrary". The Washington Post (en inglés). Consultado o 17 de decembro do 2020..
176. Agence France-Presse (26 de marzo de 2012). "Amnesty sees hope in China on death penalty". Google.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 23 de maio de 2012. Consultado o 17 de decembro do 2020..
177. BBC News (27 de xuño de 2013). "China 'moves two million Tibetans'". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 18 de decembro do 2020.
178. BBC News (29 de xuño de 2013). "Fresh unrest hits China's Xinjiang". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 18 de decembro do 2020.
179. Gutmann, Ethan (agosto de 2014). The Slaughter: Mass Killings, Organ Harvesting, and China's Secret Solution to Its Dissident Problem. Prometheus Books. p. 368. ISBN 978-1616149406. ASIN 161614940X.
180. Government of the People's Republic of China (xullo de 2005). "China's Progress in Human Rights in 2004". English.gov.cn (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 25 de xullo de 2013. Consultado o 18 de decembro do 2020.
181. MacLeod, Calum (31 de xaneiro de 2008). "China seeks to improve workplace safety". USA Today (en inglés). Consultado o 18 de decembro do 2020.
182. Embaixada da China nos Estados Unidos (11 de decembro de 2003). "China's reform and opening-up promotes human rights, says premier". China-Embassy.org (en inglés). Consultado o 18 de decembro do 2020.
183. Richburg, Keith B. (13 de outubro de 2010). "Chinese Premier Wen Jiabao talks reform, but most countrymen never get to hear what he says". The Washington Post (en inglés). Consultado o 18 de decembro do 2020.
184. "Service providers wanted". Development and Cooperation (en inglés). 2 de agosto de 2012. Consultado o 18 de decembro do 2020.
185. Oficina do Alto Comisionado para os Dereitos Humanos. "Status by country" (en inglés). Oficina do Alto Comisionado das Nacións Unidas para os Dereitos Humanos. Arquivado dende o orixinal o 14 de agosto de 2013.
186. Convención contra la Tortura y Otros Tratos o Penas Crueles, Inhumanos o Degradantes (Resolución) (en castelán). Oficina do Alto Comisionado das Nacións Unidas para os Dereitos Humanos. 10 de decembro de 1984. 39/46. Arquivado dende o orixinal o 7 de marzo de 2013.
187. Protocolo Facultativo del Pacto Internacional de Derechos Económicos, Sociales y Culturales (PDF) (Resolución) (en castelán). Oficina do Alto Comisionado das Nacións Unidas para os Dereitos Humanos. 10 de decembro de 2008. A/RES/63/117. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 9 de febreiro de 2014.
188. Protocolo Facultativo de la Convención sobre la eliminación de todas las formas de discriminación contra la mujer (Resolución) (en castelán). Oficina do Alto Comisionado das Nacións Unidas para os Dereitos Humanos. 6 de outubro de 1999. A/54/4. Arquivado dende o orixinal o 7 de marzo de 2013.
189. Protocolo facultativo de la Convención sobre los derechos de las personas con discapacidad (Resolución) (en castelán). Oficina do Alto Comisionado das Nacións Unidas para os Dereitos Humanos. Arquivado dende o orixinal o 2 de agosto de 2014.
190. "División administrativa e cidades". China.org.cn. 25 de xaneiro de 2007. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
191. Law, Gwillim (2 de abril de 2005). "Provinces of China". Statoids.com (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
192. Amitendu 2012, p. 4.
193. Government of the People's Republic of China (ed.). ""Land area" GOV.cn, Chinese Government's Official Web Portal". English.gov.cn (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 29 de xaneiro de 2014. Consultado o 18 de decembro do 2020.
194. "United States". Encyclopædia Britannica (en inglés). 29 de xullo de 2012. Arquivado dende o orixinal o 29 de xullo de 2012. Consultado o 18 de decembro do 2020.
195. ^{[Ligazón morta]}
196. CIA. "China - Geografía - Libro Mundial de Hechos". Consultado o 28 de febreiro de 2017.
197. CIA (2013). "China". The World Factbook (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 13 de outubro de 2016. Consultado o 18 de decembro do 2020.
198. Rosenberg, Matt. "Which country borders the most other countries?". About.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 19 de outubro de 2013. Consultado o 18 de decembro do 2020.
199. BBC News (8 de abril de 2010). "Nepal and China agree on Mount Everest's height". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 18 de decembro do 2020.
200. National Park Service. "Lowest Places on Earth". NPS.org (en inglés). Consultado o 18 de decembro do 2020.
201. (Fu et al. 2008, p. 1)
202. "Clima en China". International Universia.net. Arquivado dende o orixinal o 06 de marzo de 2012. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
203. Santiago. "China: Clima". Geografía La Guía 2000.com. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
204. Waghorn, Terry (7 de marzo de 2011). "Fighting Desertification". Forbes (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
205. BBC News (17 de abril de 2006). "Beijing hit by eighth sandstorm". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
206. Coonan, Clifford (9 de novembro de 2007). "The gathering sandstorm: "Encroaching desert, missing water"". The Independent (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 24 de abril de 2008. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
207. MSNBC (24 de novembro de 2008). "Himalaya glaciers melting much faster". MSN.com (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
208. "Biodiversity Theme Report". Environment.gov.au (en inglés). 10 de decembro de 2009. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
209. "Countries with the Highest Biological Diversity". Mongabay.com (en inglés). 2004. Arquivado dende o orixinal o 26 de marzo de 2013. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
210. IUCN (2012). "IUCN Initiatives – Mammals – Analysis of Data – Geographic Patterns 2012". IUCN Red List.com (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
211. "Countries with the most bird species". Mongabay.com (en inglés). 2004. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
212. "Countries with the most reptile species". Mongabay.com (en inglés). 2004. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
213. IUCN (2012). "IUCN Initiatives – Amphibians – Analysis of Data – Geographic Patterns 2012". IUCN Red List.com (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
214. "Countries with the most vascular plant species". Mongabay.com (en inglés). 2004. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
215. (Leffman, Lewis & Atiyah 2003, p. 1213)
216. Varas, Eugenio J. (14 de outubro de 2010). "El bambú: ¿un recurso sustentable?". Rebanadas de Realidad. Arquivado dende o orixinal o 14 de maio de 2014. Consultado o 3 de maio de 2014.
217. Sodhi, Navjot S; Gibson, Luke; Raven, Peter H., eds. (2013). Conservation Biology: Voices from the Tropics (en inglés). John Wiley & Sons. p. 208. ISBN 9781118679814.
218. Liu, Ji-Kai (2007). "Secondary metabolites from higher fungi in China and their biological activity". Drug Discoveries & Therapeutics (en inglés) 1 (2): 94. Arquivado dende o orixinal o 07 de decembro de 2013. Consultado o 26 de outubro de 2014.
219. "Flora y fauna de China". China.org.cn (en castelán). Consultado o 19 de decembro do 2020.
220. Darlington, Meredith (5 de marzo de 2010). "Top 20 countries with most endangered species IUCN Red List". MNN.com (en inglés). Consultado o 19 de decembro do 2020.
221. "Nature Reserves". China.org.cn (en inglés). Consultado o 19 de decembro do 2020.
222. "List of Parties". CBD.int (en inglés). Consultado o 19 de decembro do 2020.
223. "中国生物多样性保护战略与行动计划 （2011-2030 年）" (PDF). CBD.int (en chinés). 2011. Consultado o 19 de decembro do 2020.
224. (Ma 2000, p. 1)
225. BBC News (22 de febreiro de 2013). "China acknowledges 'cancer villages'". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 20 de decenbro do 2020.
226. BBC News (28 de outubro de 2012). "Riot police and protesters clash over China chemical plant". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 20 de decenbro do 2020.
227. "Is air quality in China a social problem?". ChinaPower Project (en inglés). 15 de febreiro 2016. Consultado o 20 de decenbro do 2020.
228. "Ambient air pollution: A global assessment of exposure and burden of disease". World Health Organization (en inglés). Consultado o 20 de decenbro do 2020.
229. "Beijing Orders Official Cars Off Roads to Curb Pollution" (en inglés). Bloomberg L.P. 14 de xaneiro de 2013. Consultado o 20 de decembro do 2020.
230. Nina Chestney (10 de xuño de 2013). "Global carbon emissions hit record high in 2012". Reuters (en inglés). Consultado o 20 de decembro do 2020.
231. "Each Country's Share of CO2 Emissions | Union of Concerned Scientists". Union of Concerned Scientists (en inglés). agoasto 2020. Consultado o 20 de decembro do 2020.
232. Lu Hui (29 de xuño de 2012). "China pumps more funding into safe drinking water". Xinhua.
233. The Earth Institute (24 de outubro de 2011). "China's decade plan for water". Columbia.edu (en inglés). Consultado o 20 de decembro do 2020.
234. BBC News (11 de xuño de 2013). "China works to ease water woes". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 20 de decembro do 2020.
235. "300 million Chinese drinking unsafe water". People's Daily (en inglés). 23 de decembro de 2004. Consultado o 20 de decembro do 2020.
236. Friedman, Lisa (25 de marzo de 2010). "China Leads Major Countries With $34.6 Billion Invested in Clean Technology". The New York Times (en inglés). Consultado o 20 de decembro do 2020.
237. Black, Richard (26 de marzo de 2010). "China steams ahead on clean energy". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 20 de decembro do 2020.
238. "China Leads The World In Renewable Energy Investment". Forbes (en inglés). 27 de xullo de 2012. Consultado o 20 de decembro do 2020.
239. Bradsher, Keith (30 de xaneiro de 2010). "China leads global race to make clean energy". New York Times (en inglés). Consultado o 20 de decembro do 2020.
240. Biello, Daivd (4 de agosto de 2008). "China's big push for renewable energy". Scientific American.com (en inglés). Consultado o 20 de decembro do 2020.
241. Mishra, M.P. (27 de agosto do 2020). "China dominates global wind and solar output". renews (en inglés). Consultado o 20 de decembro do 2020.
242. Shih Jui-te (11 de xullo de 2011). "Splashing out: China to spend 4 trillion yuan on water projects". Want China Times (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 05 de novembro de 2015. Consultado o 20 de decembro do 2020.
243. Upton, John (25 de xullo de 2013). "China to spend big to clean up its air". Grist Magazine (en inglés). Consultado o 20 de decembro do 2020.
244. "Shanghai's GDP grows 8.2% in 2011". China Daily (en inglés). 20 de xaneiro de 2012. Consultado o 21 de decembro do 2020.
245. "World Economic Outlook Database". IMF.org (en inglés). Fondo Monetario Internacional. abril 2019. Consultado o 22 de decembro do 2020.
246. White, Garry (10 de febreiro de 2013). "China trade now bigger than US". Daily Telegraph (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
247. "China's Foreign-Exchange Reserves Surge, Exceeding $2 Trillion". Bloomberg L.P. (en inglés). 15 de xullo de 2009. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
248. "China's forex reserves reach USD 2.85 trillion". Trade India.com (en inglés). 11 de xaneiro de 2011. Consultado o 22 de decembro do 2020.
249. "China must keep buying US Treasuries for now-paper". Reuters (en inglés). 20 de agosto de 2009. Consultado o 23 de decembro do 2020.
250. OCDE. "FDI in Figures" (PDF). OECD.org (en inglés). Consultado o 22 de decembro do 2020.
251. "Being eaten by the dragon". The Economist (en inglés). 11 de noembro de 2010. Consultado o 22 de decembro do 2020.
252. "Obama should call China a currency manipulator: Romney aide". Reuters (en inglés). 24 de setembro de 2012. Arquivado dende o orixinal o 28 de setembro de 2012. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
253. BBC News (27 de novembro de 2012). "US says China not a currency manipulator". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 22 de decembro do 2020.
254. "2007 trade surplus hits new record – $262.2B". China Daily (en inglés). 11 de xaneirro de 2008. Consultado o 22 de decembro do 2020.
255. Embaixada da China (23 de setembro de 2005). "China widens yuan, non-dollar trading range to 3%". China-Embassy.org (en inglés). Consultado o 22 de decembro do 2020.
256. Consejo de Negocios de Asia (setembro de 2005). "Intellectual Property Rights" (PDF). Asia Business Council.org (en inglés). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 26 de marzo de 2010. Consultado o 22 de decembro do 2020.
257. "MIT CIS: Publications: Foreign Policy Index". MIT.edu (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 31 de marzo de 2014. Consultado o 22 de decembro do 2020.
258. Fondo Monetario Internacional (abril de 2013). "Nominal GDP comparison of China, Germany, France, Japan and USA". IMF World Economic Outlook (en inglés). Consultado o 23 de decembro do 2020.
259. Foro Económico Mundial (2013). "The Global Competitiveness Report 2013-2014" (PDF). WE Forum.org (en inglés). Consultado o 23 de decembro do 2020.
260. The Heritage Foundation (2014). "2014 Index of Economic Freedom". Heritage.org (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 20 de xullo de 2009. Consultado o 23 de decembro do 2020.
261. CNN (2011). "Global 500 2011: China". CNN.com (en inglés). Consultado o 23 de decembro do 2020.
262. Luhby, Tami (26 de abril de 2012). "China's growing middle class". CNN.com (en inglés). Consultado o 24 de decembro do 2020.
263. "China's rich are getting poorer in new Hurun rich list". Hurun Report (en inglés). 24 de setembro de 2012. Arquivado dende o orixinal o 28 de xaneiro de 2014. Consultado o 24 de decembro do 2020.
264. Moore, Malcolm (7 de setembro de 2011). "China's billionaires double in number". The Daily Telegraph (en inglés). Consultado o 24 de decembro do 2020.
265. "China retail sales growth accelerates". China Daily (en inglés). 18 de xaneiro de 2013. Consultado o 24 de decembro do 2020.
266. "China's retail sales up 12.4 pct in Q1". Global Times (en inglés). 15 de abril de 2013. Arquivado dende o orixinal o 30 de mao de 2013. Consultado o 24 de decembro do 2020.
267. "Super Rich have Craze for luxury goods". China Daily (en inglés). 3 de marzo de 2010. Consultado o 24 de decembro do 2020.
268. "China inflation exceeding 6%". Business Week (en inglés). 14 de outubro de 2011. Consultado o 24 de decembro do 2020.
269. BBC News (16 de abril de 2008). "Steep rise in Chinese food prices". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 24 de decembro do 2020.
270. "China's GDP grows 9.1% in third quarter". Financial Times (en inglés). 18 de outubro de 2011. Consultado o 24 de decembro do 2020. (require subscrición (?)).
271. Duggan, Jennifer (12 de xaneiro de 2013). "Income inequality on the rise in China". Al Jazeera (en inglés). Consultado o 24 de decembro do 2020.
272. BBC News (29 de xuño de 2011). "Inequality in China: Rural poverty persists as urban wealth balloons". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 24 de decembro do 2020.
273. "Income inequality: Delta blues". The Economist (en inglés). 23 de xaneiro de 2013. Consultado o 24 de decembro do 2020.
274. Congressional Research Service (5 de setembro de 2013). "China's Economic Rise: History, Trends, Challenges, and Implications for the United States" (PDF). FAS.org (en inglés). Consultado o 25 de decembro do 2020.
275. "China must be cautious in raising consumption". China Daily (en inglés). Consultado o 25 de decembro do 2020.
276. Walker, Andrew (17 de xuño de 2011). "Will China's Economy Stumble?". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 25 de decembro do 2020.
277. Joe Weisenthal (22 de febreiro de 2011). "3G Countries" (en inglés). Business Insider.com. Consultado o 25 de decembro do 2020..
278. Banco Mundial. "China Quick Facts". World Bank (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 17 de decembro de 2005. Consultado o 25 de decembro do 2020..
279. Swartz, Spencer; Oster, Shai (19 de xullo de 2010). "China Becomes World's Biggest Energy Consumer". Wall Street Journal (en inglés). Consultado o 25 de decembro do 2020..
280. "The Ultimate Guide To China's Voracious Energy Use". Business Insider (en inglés). 17 de agosto de 2012. Consultado o 25 de decembro do 2020..
281. BBC News (10 de outubro de 2013). "China overtakes US as the biggest importer of oil". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 25 de decembro do 2020..
282. BBC News (18 de outubro de 2012). "China's economy slows but data hints at rebound". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 25 de decembro do 2020..
283. "China Loses Control of Its Frankenstein Economy" (en inglés). Bloomberg L.P. 24 de xuño de 2013. Arquivado dende o orixinal o 25 de setembro de 2013. Consultado o 25 de decembro do 2020..
284. CNN Money (15 de xullo de 2013). "The lowdown on China's slowdown: It's not all bad". CNN.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 15 de outubro de 2013. Consultado o 25 de decembro do 2020..
285. CNN (10 de outubro de 2000). "Clinton signs China trade bill". CNN.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 5 de maio de 2009. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
286. Organización Mundial do Comercio. "Miembros". WTO.org. Consultado o 31 dedecembro do 2020.
287. Dillon, Dana; Tkacik, John, Jr. (xaneiro de 2006). "China's Quest for Asia". Policy Review (en inglés) (134). Arquivado dende o orixinal o 27 de decembro do 2020. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
288. "China-Asean Trade Deal Begins Today". Jakarta Globe. Bloomberg. 1 de xaneiro de 2010. Arquivado dende o orixinal o 17 de xaneiro de 2010. Consultado o 27 de decembro do 2020.
289. Chan, Fiona (31 de decembro de 2009). "Asean-China FTA to kick off". The Straits Times. Consultado o 27 de decembro do 2020.
290. Walker, Andrew (1 de xaneiro de 2010). "China and Asean free trade deal begins". BBC News. Consultado o 27 de decembro do 2020.
291. Gooch, Liz (31 de decembro de 2009). "Asia Free-Trade Zone Raises Hopes, and Some Fears About China". The New York Times. Consultado o 27 de decembro do 2020.
292. BBC News (14 de outubro de 2010). "US trade gap widens on increased Chinese imports". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 28 de decembro do 2020.
293. BBC News (13 de abril de 2010). "Chinese President Hu Jintao resists Obama calls on yuan". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 28 de decembro do 2020.
294. BBC News (27 de novembro de 2012). "US says China not a currency manipulator". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 28 de decembro do 2020.
295. McLaughlin, Abraham (30 de marzo de 2005). "A rising China counters US clout in Africa". Christian Science Monitor (en inglés). Consultado o 28 de decembro do 2020.
296. Lyman, Princeton N. (21 de xullo de 2005). "China's Rising Role in Africa". CFR.org (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 15 de xullo de 2007. Consultado o 28 de decembro do 2020.
297. Politzer, Malia (agosto de 2008). "China and Africa: Stronger Economic Ties Mean More Migration". Migration Information.org (en inglés). Consultado o 28 de decembro do 2020.
298. "China-Africa trade likely to hit record high". China Daily (en inglés). 28 de decembro de 2012. Consultado o 28 de decembro do 2020.
299. Geromel, Ricardo (24 de agosto de 2011). "Is Brazil a derivative of China?". Forbes (en inglés). Consultado o 28 de decembro do 2020.
300. "China, Arxentina agree to further strategic ties". Xinhua.com (en inglés). 9 de setembro de 2011. Consultado o 28 de decembro do 2020.
301. Unesco. "Región de interés panorámico e histórico del Valle de Jiuzhaigu". Unesco.org (en castelán). Consultado o 28 de decembro do 2020.
302. "Tendencias favorables en el turismo chino (2)". People's Daily (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 14 de setembro de 2011. Consultado o 28 de decembro do 2020.
303. "El turismo en China supone ya el 6,1% del PIB". Hosteltur.com. 10 de febreiro de 2007. Consultado o 28 de decembro do 2020.
304. "Turismo de China ocupará 11% del PIB para 2020". People's Daily. 7 de agosto de 2003. Consultado o 28 de decembro do 2020.
305. BBC News (4 de agosto de 2013). "What is the world's favourite holiday destination?". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 28 de decembro do 2020.
306. Organización Mundial del Turismo (2010). "UNWTO World Tourism Barometer" (PDF). UNWTO.org (en inglés). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 20 de outubro de 2010. Consultado o 28 de decembro do 2020.
307. Jiang, Chengcheng (17 de outubro de 2012). "China's Economy: What the Tourist Boom Tells Us". TIME (en inglés). Consultado o 28 de decembro do 2020.
308. ^{[Ligazón morta]}
309. "Los 10 sitios turísticos de visita obligada en China". China.org.cn. Consultado o 28 de decembro do 2020.
310. CIA (2012). "Country Comparison:: Electricity - Production". The World Factbook (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 29 de xullo de 2020. Consultado o 29 de decembro do 2020..
311. CIA (2012). "Country Comparison:: Electricity - Consumption". The World Factbook (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 24 de febreiro de 2016. Consultado o 29 de decembro do 2020.
312. Borenstein, Seth (4 de decembro de 2013). "China's Carbon Emissions Directly Linked To Rise In Daily Temperature Spikes, Study Finds". The Huffington Post (en inglés). Consultado o 29 de decembro do 2020..
313. Martinot, Eric; Junfeng, Li (2007). Powering China’s Development: The Role of Renewable Energy (en inglés). Worldwatch Report. ISBN 978-1-878071-83-5.
314. "China Targets 70 Gigawatts of Solar Power to Cut Coal Reliance". Bloomberg News. 16 de mao de 2014. Consultado o 29 de decembro do 2020.
315. "China’s National Energy Administration: 17.8 GW Of New Solar PV In 2015 (~20% Increase)". CleanTechnica. 19 de marzo de 2015.
316. Laura Gil (, novembro de 2017). "China: el productor de energía nucleoeléctrica que más rápidamente está creciendo del mundo" (PDF). Boletín del OIEA (en castelán). Consultado o 29 de decembro do 2020. Energía nucleoeléctrica para un futuro sin contaminación energética
317. CIA (2016). "Country Comparison:: Oil crude - Production". The World Factbook (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 24 de febreiro de 2016. Consultado o 29 de decembro do 2020.
318. Pei, Minxie (13 de abril de 2006). "China's Big Energy Dilemma". Carnegie Endowment.org (en inglés). Consultado o 29 de decembro do 2020.
319. BBC News (10 de outubro de 2013). "China overtakes US as the biggest importer of oil". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 29 de decembro do 2020.
320. "China's Demand for Oil to Grow 6.2% in 2011: PetroChina". The China Perspective.com (en inglés). 24 de xaneiro de 2011. Arquivado dende o orixinal o 02 de febreiro de 2014. Consultado o 29 de decembro do 2020. (require subscrición (?)).
321. Flannery, Russell (30 de marzo de 2012). "China Mobile Phone Users Now Top One Billion". Forbes (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 22 de febreiro de 2014. Consultado o 29 de decembro do 2020.
322. Barboza, David (26 de xullo de 2008). "China Surpasses US in Number of Internet Users". New York Times (en inglés). Consultado o 29 de decembro do 2020.
323. BBC News (17 de xullo de 2013). "Chinese internet use surges ahead". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 29 de decembro do 2020.
324. "China's Internet speed averages 3.14 MBps: survey - Xinhua". Xinhuanet (en inglés). 18 de abril de 2013. Consultado o 29 de decembro do 2020.
325. Gordon, Mary Ellen (23 de xullo de 2013). "China Report: Device and App Trends in the #1 Mobile Market". Flurry.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 13 de xaneiro de 2014. Consultado o 29 de decembro do 2020.
326. "Broadband provider rankings: The Rise and Rise of China". Telegeography.com (en inglés). 28 de xullo de 2010. Arquivado dende o orixinal o 06 de agosto de 2010. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
327. "Huawei, ZTE Provide Opening for China Spying, Report Says". Bloomberg.com (en inglés). 8 de outubro de 2012. Consultado o 29 de decembro do 2020.
328. Yew, Lee Kuan (17 de setembro de 2013). "Once China Catches Up--What Then?". Forbes (en inglés). Consultado o 29 de decembro do 2020.
329. Calogera, Stephen (8 de xaneiro de 2010). "China auto sales officially surpass US in 2009, 13.6 million vehicles sold". Industry News (en inglés). Consultado o 29 de decembro do 2020.
330. "China premium car sector remains bright spot". Reuters (en inglés). 23 de abril de 2012. Consultado o 29 de decembro do 2020.
331. Population Reference Bureau. "Road Traffic Accidents Increase Dramatically Worldwide". PRB.org (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 10 de outubro de 2017. Consultado o 29 de decembro do 2020.
332. BBC News (26 de agosto de 2012). "Chinese bus collides with tanker, killing 36". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 29 de decembro do 2020.
333. "Bike-Maker Giant Says Fitness Lifestyle Boosting China Sales". Bloomberg.com (en inglés). 17 de agosto de 2012. Consultado o 31 de decembro do 2020.
334. Collard, Tim (25 de marzo de 2013). "China's railway reforms - thus far and no further?". China.org.cn (en inglés). Consultado o 29 de decembro do 2020.
335. Johnson, Tim (22 de xaneiro de 2009). "China's trains desperately overcrowded for Lunar New Year". Seattle Times (en inglés). Consultado o 29 de decembro do 2020.
336. Agence France-Presse (24 de xullo de 2011). "China boasts biggest high-speed rail network". The Raw Story (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 04 de decembro de 2011. Consultado o 29 de decembro do 2020.
337. Fischer, Elizabeth (21 de novembro de 2012). "China's high-speed rail revolution". Railway-technology.com (en inglés). Consultado o 29 de decembro do 2020.
338. BBC News (26 de decembro de 2012). "China opens world's longest high-speed rail route". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 29 de decembro do 2020.
339. Areddy, James T. (10 de novembro de 2013). "China's Building Push Goes Underground". Wall Street Journal (en inglés). Consultado o 29 de decembro do 2020.
340. BBC News (27 de decembro de 2012). "China's Beidou GPS-substitute opens to public in Asia". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 29 de decembro do 2020.
341. "The final frontier". China Daily (en inglés). 27 de abril de 2012. Arquivado dende o orixinal o 15 de xaneiro de 2013. Consultado o 29 de decembro do 2020.
342. "Primed to be world leader". China Daily (en inglés). 5 de xullo de 2013. Consultado o 30 de decembro do 2020.
343. BBC News (12 de xullo de 2013). "China 'suffers worst flight delays'". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 30 de decembro do 2020.
344. Airports Council International (2011). "Passenger Traffic 2011 FINAL - Top 30 airports". ACI.aero (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 01 de xaneiro de 2018. Consultado o 30 de decembro do 2020.
345. Hook, Leslie (14 da maio de 2013). "China: High and dry: Water shortages put a brake on economic growth". Financial Times. Consultado o 30 de decembro do 2020.
346. "Website of the Joint Monitoring Program for Water Supply and Sanitation" (PDF). JMP (WHO e UNICEF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 04 de marzo de 2016. Consultado o 30 de decembro do 2020.
347. Wang, Yue (20 de febreiro de 2014). "Chinese Minister Speaks Out Against South-North Water Diversion Project". Forbes. Consultado o 30 de decembro do 2020.
348. Oficina Nacional de Estadísticas da China (28 de abril de 2011). "Press Release on Major Figures of the 2010 National Population Census" (en inglés). Consultado o 1 de xaneiro do 2021.
349. CIA (2013). "Population Growth Rate". The World Factbook (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 25 de xuño de 2014. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
350. "The American Dream Is Alive. In China.". The New York Times (en inglés). 18 de novembro de 2018. ISSN 0362-4331. Consultado o 23 de febreiro de 2019.
351. Dollar, David (abril de 2007). "Poverty, inequality and social disparities during China’s economic reform" (PDF). China.usc.edu (en inglés). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 26 de febreiro de 2012. Consultado o 30 de decembro do 2020.
352. "Urban unemployment declines to 4% in China". People's Daily (en inglés). 22 de xaneiro de 2008. Consultado o 30 de decembro do 2020.
353. Hesketh, Therese; Lu, Li; Xing, Zhu Wei (setembro de 2005). "The Effect of China's One-Child Family Policy after 25 Years". The New England Journal of Medicine (en inglés) (335): 1171–1176. ISSN 0028-4793. doi:10.1056/NEJMhpr051833. Consultado o 31 de decembro do 2020.
354. "China formalizes easing of one-child policy". USA Today. 28 de decembro de 2013. Consultado o 31 de decembro do 2020.
355. "Top legislature amends law to allow all couples to have two children". Xinhua News Agency. 27 de decembro de 2015.
356. Parry, Simon (9 de xaneiro de 2005). "Shortage of girls forces China to criminalize selective abortion". The Daily Telegraph (Londres). Consultado o 8 de xaneiro do 2021.
357. "Chinese facing shortage of wives". BBC News. 12 de xaneiro de 2007. Consultado o 23 de marzo 2009.
358. The Economist, ed. (5 de maio de 2011). "The most surprising demographic crisis" (en inglés). Consultado o 31 de decembro do 2020.
359. "Chinese mainland gender ratios most balanced since 1950s: census data". Xinhua. 28 de abril de 2011. Recuperado o 20 de outubro de 2011.
360. "The odds that you will give birth to a boy or girl depend on where in the world you live". Pew Research Center. 24 de setembro de 2013.
361. Lilly, Amanda (7 de xullo de 2009). "A Guide to China's Ethnic Groups". Washington Post (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 09 de decembro de 2013. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
362. Veeck et al. 2011, p. 102.
363. Wen, Zhang (13 de xaneiro de 2010). "Los grupos étnicos de China". China Today.com.cn. Consultado o 31 de decembro do 2020.
364. Stein, Justin J (primavera de 2003). Taking the Deliberative in China Arquivado 15 de outubro de 2010 en Wayback Machine.. Consulta do 16-4-2006.
365. Oficina Nacional de Estadísticas da China (29 de abril de 2011). "Major Figures on Residents from Hong Kong, Macao and Taiwan and Foreigners Covered by 2010 Population Census". Stats.gov.cn (en inglés). Consultado o 31 de decembro do 2020.
366. DeFrancis, John (1984). The Chinese Language: Fact and Fantasy (en inglés). University of Hawaii Press. p. 56. ISBN 978-0-8248-1068-9.
367. "China: 400 Million Cannot Speak Mandarin". New York Times (en inglés). 5 de setembro de 2013. Consultado o 31 de decembro do 2020..
368. Goberno da República Popular China (2005). "Languages". English.gov.cn (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 25 de xullo de 2013. Consultado o 31 de decembro do 2020..
369. Rough Guides 2011, p. 19.
370. "Baihua (Chinese language)". Enciclopaedia Britannica (en inglés). Consultado o 31 de decembro do 2020.
371. Ni, Ying (9 de abril de 2009). "專家：恢復繁體字不可取 建議“識繁用簡”". China News.com (en chinés). Arquivado dende o orixinal o 02 de febreiro de 2014. Consultado o 31 de decembro do 2020.
372. Jia, Huang (3 de xuño de 2008). "書同文: 《漢字簡化方案》制訂始末". Xinhuanet (en chinés). Arquivado dende o orixinal o 04 de abril de 2012. Consultado o 31 de decembro do 2020.
373. BBC News (7 de febreiro de 2007). "Survey finds 300m China believers". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 8 de xaneiro do 2021.
374. Tao, Yu (2012). "A Solo, a Duet, or an Ensemble? Analysing the Recent Development of Religious Communities in Contemporary Rural China" (PDF). Euecran.edu (en inglés). pp. 7, 11. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 06 de outubro de 2014. Consultado o 31 de decembro do 2020.
375. Sun 2013, p. 86.
376. Yao 2010, p. 11.
377. Miller 2006, p. 57.
378. Xie 2006, p. 73.
379. Grim, Brian J. (1 de maio de 2008). "Religion in China on the Eve of the 2008 Beijing Olympics". Pew Forum.org (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 13 de febreiro de 2021. Consultado o 1 de xaneiro de 2021.
380. Bailey & Taitz 2005, p. 3.
381. "Zhejiang University surpasses Tsinghua as top university of China". China.org.cn (en inglés). 17 de xuño de 2011. Consultado o 1 de xaneiro de 2021.
382. Galtung, Marte Kjær; Stenslie, Stig (2014). 49 Myths about China. Rowman & Littlefield. p. 189. ISBN 978-1-4422-3622-6.
383. "Literacy rate, adult total (% of people ages 15 and above) – China". World Bank. Consultado o 2 de xaneiro de 2021.
384. "9-year Compulsory Education". China.org.cn (en inglés). Consultado o 1 de xaneiro de 2021.
385. "China eyes high school enrollment rate of 90%". China Daily (en inglés). 8 de agosto de 2011. Consultado o 1 de xaneiro de 2021.
386. "China's higher education students exceed 30 million". People's Daily (en inglés). 11 de marzo de 2011. Consultado o 1 de xaneiro de 2021.
387. "Vocational Education in China". China.org.cn (en inglés). Consultado o 1 de xaneiro de 2021.
388. China Economic Net (21 de febreiro de 2006). "China pledges free 9-year education in rural west". En.ce.cn (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 10 de outubro de 2017. Consultado o 2 de xaneiro de 2021.
389. "In Education, China Takes the Lead". New York Times (en inglés). 16 de xaneiro de 2013. Consultado o 2 de xaneiro de 2021.
390. Roberts, Dexter (4 de abril de 2013). "Chinese Education: The Truth Behind the Boasts". Business Week (en inglés). Consultado o 2 de xaneiro de 2021.
391. Banco Mundial. "School enrollment, secondary (% gross)". World Bank (en inglés). Consultado o 2 de xaneiro de 2021.
392. "FACTBOX: Education in China". Xinhua (en inglés). 7 de agosto de 2008. Consultado o 2 de xaneiro de 2021.
393. Banco Mundial. "Literacy rate, adult total (% of people ages 15 and above)". World Bank.org (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
394. Plafker, Ted (12 de febreiro de 2001). "China's Long—but Uneven—March to Literacy". International Herald Tribune (en inglés). Consultado o 2 de xaneiro de 2021.
395. OCDE (2012). "PISA 2012 Results In Focus" (PDF). OECD.org (en inglés). Consultado o 2 de xaneiro de 2021.
396. Balding, Christopher (20 de novembro de 2017). Bloomberg News, ed. "China's Top Economic Risk? Education." (en inglés). Consultado o 2 de xaneiro de 2021.
397. "Ministry of Health". English.gov.cn (en inglés). 9 de outubro de 2005. Arquivado dende o orixinal o 27 de agosto de 2013. Consultado o 3 de xaneiro do 2021.
398. "China's $124 Billion Health-Care Plan Aims to Boost Consumption". Bloomberg L.P. (en inglés). 22 de xaneiro de 2009. Arquivado dende o orixinal o 29 de outubro de 2013. Consultado o 3 de xaneiro do 2021.
399. Liu, Yuanli (1 de novembro de 2011). "Great Progress, but More Is Needed". New York Times (en inglés). Consultado o 3 de xaneiro do 2021.
400. Barboza, David (5 de agosto de 2012). "2,000 Arrested in China in Counterfeit Drug Crackdown". New York Times (en inglés). Consultado o 3 de xaneiro do 2021.
401. Banco Mundial. "Life expectancy at birth, total (years)". World Bank.org (en inglés). Consultado o 3 de xaneiro do 2021.
402. Banco Mundial. "Mortality rate, infant (per 1,000 live births)". World Bank.org (en inglés). Consultado o 3 de xaneiro do 2021.
403. "Life expectancy increases by 44 years from 1949 in China's economic powerhouse Guangdong". People's Daily (en inglés). 4 de octubre de 2009. Consultado o 3 de xaneiro do 2021.
404. "China's Infant Mortality Rate Down". China.org (en inglés). 11 de setembro de 2001. Consultado o 3 de xaneiro do 2021.
405. Stone, Richard (27 de abril de 2012). "Despite Gains, Malnutrition Among China's Rural Poor Sparks Concern". Science Magazine (en inglés) 336 (6080): 402. doi:10.1126/science.336.6080.402.
406. McGregor, Richard (2 de xullo de 2007). "750,000 a year killed by Chinese pollution". Financial Times (en inglés). Consultado o 3 de xaneiro do 2021. (require subscrición (?)).
407. Tatlow, Didi Kristen (10 de xuño de 2010). "China's Tobacco Industry Wields Huge Power". The New York Times (en inglés). Consultado o 3 de xaneiro do 2021.
408. "Obesity Sickening China's Young Hearts". People's Daily (en inglés). 4 de agosto de 2000. Consultado o 3 de xaneiro do 2021.
409. Wong, Edward (1 de abril de 2013). "Air Pollution Linked to 1.2 Million Premature Deaths in China". New York Times (en inglés). Consultado o 3 de xaneiro do 2021.
410. Organización Mundial da Saúde (18 de maio de 2004). "Yugulado el último brote de SRAS en China, persiste la preocupación respecto a la bioseguridad - Actualización nº 7". WHO.int. Consultado o 3 de xaneiro do 2021.
411. "The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) - China, 2020" (PDF). China CDC Weekly 2. 20 de febreiro de 2020. pp. 1–10. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 26 de febrero de 2020 – vía Chinese Center for Disease Control and Prevention.
412. Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team (17 February 2020). "[The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) in China]". Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi = Zhonghua Liuxingbingxue Zazhi (en chinés) 41 (2): 145–151. PMID 32064853. doi:10.3760/cma.j.issn.0254-6450.2020.02.003.
413. Mallapaty, Smriti (2020-12-02). "Meet the scientists investigating the origins of the COVID pandemic". Nature (en inglés) 588 (7837): 208. PMID 33262500. doi:10.1038/d41586-020-03402-1.
414. Mallapaty, Smriti (2020-11-11). "Where did COVID come from? WHO investigation begins but faces challenges". Nature (en inglés) 587 (7834): 341–342. PMID 33177687. doi:10.1038/d41586-020-03165-9.
415. Wadhams, Nick; Jacobs, Jennifer (1 April 2020). "China Concealed Extent of Virus Outbreak, U.S. Intelligence Says". Bloomberg. Consultado o 17 April 2020.
416. "Urban population (% of total)". World Bank. Consultado o 28 May 2018.
417. McKinsey Global Institute (febreiro de 2009). "Preparing for China's urban billion" (PDF). McKinsey.com (en inglés). McKinsey Global Institute. pp. 6, 52. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
418. "Urbanisation: Where China's future will happen". The Economist. 19 de abril de 2014. Consultado o 18 de febreiro de 2015.
419. Song, Sophie (28 de mao de 2013). "China Now Has More Than 260 Million Migrant Workers Whose Average Monthly Salary Is 2,290 Yuan ($374.09)". International Business Times (en inglés). Consultado o 4 de xaneiro de 2021.
420. Flor Cruz, Jaime A. (20 de xaneiro de 2012). "China's urban explosion: A 21st century challenge". CNN (en inglés). Consultado o 4 de xaneiro de 2021.
421. By Maggie Hiufu Wong. "Megacities and more: A guide to China's most impressive urban centers". CNN (en inglés). Consultado o 2020-10-26.
422. Moore, Malcolm (24 de xaneiro de 2011). "China's mega city: the country's existing mega cities". The Telegraph (en inglés). Consultado o 4 de xaneiro de 2021.
423. Goberno municipal de Shenzhen. "Overview". English.sz.gov.cn (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 25 de maio de 2017. Consultado o 4 de xaneiro de 2021.
424. Langfit, Frank (7 de agosto de 2012). "Wu-Where? Opportunity Now In China's Inland Cities". NPR.org (en inglés). Consultado o 4 de xaneiro de 2021.
425. Demographia (March 2013). Demographia World Urban Areas (PDF) (9th ed.). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 1 de maio de 2013.
426. OECD Urban Policy Reviews: China 2015. OECD Urban Policy Reviews. OECD. 18 de abril de 2015. p. 37. ISBN 9789264230033. doi:10.1787/9789264230040-en.
427. 2015年重庆常住人口3016.55万人 继续保持增长态势 (en chinés). Chongqing News. 28 de xaneiro de 2016. Arquivado dende o orixinal o 29 de xaneiro de 2016. Consultado o 4 de xaneiro de 2021.
428. Sisci, Francesco (22 de setembro de 2000). "China's floating population a headache for census". The Straits Times (en inglés).
429. Demographia (marzo de 2013). "Demographia World Urban Areas" (PDF). Demographia.com (en inglés). Consultado o 4 de xaneiro de 2021.
430. "Temple of Heaven: an Imperial Sacrificial Altar in Beijing". UNESCO. Consultado o 4 de xaneiro do 2021.
431. Tamura 1997, p. 29.
432. "Historical and Contemporary Exam-driven Education Fever in China" (PDF). KEDI Journal of Educational Policy (en inglés) 2 (1): 17–33. 2005. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 01 de marzo de 2015. Consultado o 4 de xaneiro do 2021.
433. Administación Nacional de Turismo da China. "Tour Guidebook: Beijing". CNTA.gov.cn (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 09 de xullo de 2013. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
434. Kuo, Lily (13 de marzo de 2013). "Why China is letting 'Django Unchained' slip through its censorship regime". Quartz (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
435. ""China: Traditional arts". Library of Congress – Country Studies". Lcweb2.loc.gov (en inglés). 1989. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
436. "China: Cultural life: The arts". Encyclopædia Britannica (en inglés). Consultado o 4 de xaneiro de 2021.
437. ""China: Folk and Variety Arts". Library of Congress – Country Studies". Lcweb2.loc.gov (en inglés). 1989. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
438. Centro Cultural Chino. "Arquitectura china" (PDF). CC Chino.cl. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 03 de setembro de 2013. Consultado o 4 de xaneiro de 2014.
439. CRIonline. "La generalización de la arquitectura moderna china". CRI.cn. Consultado o 4 de xaneiro de 2021.
440. (Zhuang & Chongzheng 2000, p. 4)
441. Geiselmann, Martin (2006). "Chinese Film History - A Short Introduction" (PDF). Unviec.ac.at (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
442. "A Brief History of Chinese Film". Ohio-State.edu (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 06 de setembro de 2013. Consultado o 5 de xaneiro de 2021.
443. Zhang, Rui (2008). The Cinema of Feng Xiaogang: Commercialization and Censorship in Chinese Cinema after 1989 (en inglés). Hong Kong University Press. ISBN 9789622098855.
444. "Relajan censura sobre el cine chino". El Universal. 17 de xullo de 2013. Arquivado dende o orixinal o 10 de abril de 2014. Consultado o 5 de xaneiro de 2021.
445. Cremin, Stephen (18 de maio de 2013). "So Young enters China's all-time top ten". Film Biz.asia (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 19 de marzo de 2015. Consultado o 26 de xaneiro de 2014.
446. Xu 2003, p. 4.
447. "China's Hunger For Pork Will Impact The U.S. Meat Industry". Forbes (en inglés). 19 de xuño de 2013. Consultado o 5 de xaneiro do 2021.
448. López de Munáin, Estitxu. "La cocina china" (PDF). Slow Food Araba.es. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 08 de marzo de 2016. Consultado o 5 de xaneiro do 2021.
449. "What to eat in China". Travel China Guide.com (en inglés). Consultado o 5 de xaneiro do 2021.
450. García Noblejas 2007, pp. 18-19.
451. Jordan, David K. (14 de novembro de 2013). "The Canonical Books of Confucianism - Canon of the Literati". UCSD.edu (en inglés). Consultado o 5 de xaneiro do 2021.
452. Lévy, André (2000). Chinese Literature, Ancient and Classical (en inglés). Traducido por William H. Nienhauser. Bloomington: Indiana University Press. ISBN 0253336562.
453. Hockey, Thomas. "Su Song". Springer Reference.com (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014. (require subscrición (?)).
454. "Mengxi bitan (work by Shen Kuo)". Encyclopaedia Britannica (en inglés). Consultado o 5 de xaneiro do 2021.
455. "Zizhi Tongjian (Comprehensive Mirror for Aid in Government)". Cultural China.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 06 de marzo de 2014. Consultado o 5 de xaneiro do 2021.
456. "Chinese Four Great Books of Song begun". The Literary Encyclopedia (en inglés). 1 de maio de 2009. Consultado o 5 de xaneiro do 2021.
457. Gardner, Daniel K. (2007). The Four Books: The Basic Teachings of the Later Confucian Tradition (en inglés). Indianápolis: Hackett. ISBN 9780872208261.
458. "Literatura china". La Guía 2000.com. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
459. Chen 1999, p. 82.
460. Ceinos Arcones, Pedro (2011). "Literatura China". China Viva.com (en castelán). Consultado o 5 de xaneiro do 2021.
461. BBC. "In Our Time: Negative Numbers". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
462. Struik, Dirk J. (1987). A Concise History of Mathematics (en inglés). Nova York: Dover Publications. pp. 32–33.
463. Guantao, Hongye & Qingfeng 1996, pp. 137-138.
464. Frank, Andre (2001). "Review of The Great Divergence". Journal of Asian Studies (en inglés) (Cambridge University Press) 60 (1): 180–182. doi:10.2307/2659525. Consultado o 6 de xaneiro de 2014.
465. Yu 1999, p. 2.
466. Vogel 2011, p. 129.
467. DeGlopper, Donald D. (1987). "Soviet Influence in the 1950s". China: a country study (en inglés). Library of Congress. ISBN 9780674055445.
468. Aston, Adam (7 de decembro de 2010). "Where China Has the U.S. Beat". Green Biz.com (en inglés). Consultado o 6 de xaneiro de 2021.
469. BBC News (28 de marzo de 2011). "China 'to overtake US on science' in two years". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 6 de xaneiro de 2021.
470. Kang, David; Segal, Adam (marzo de 2006). "The Siren Song of Technonationalism". FEER.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 10 de marzo de 2013. Consultado o fene.
471. "The Nobel Prize in Physics 1957". Nobel Prize.org (en inglés). Consultado o 6 de xaneiro de 2021.
472. "The Nobel Prize in Physics 1998". Nobel Prize.org (en inglés). Consultado o 6 de xaneiro de 2021.
473. "The Nobel Prize in Physics 2009". Nobel Prize.org (en inglés). Consultado o 6 de xaneiro de 2021.
474. "Yuan T. Lee - Biographical". Nobel Prize.org (en inglés). Consultado o 6 de xaneiro de 2021.
475. Colvin, Geoff (29 de xullo de 2010). "Desperately seeking math and science majors". CNN.com (en inglés). Consultado o 6 de xaneiro de 2021.
476. "China publishes the second most scientific papers in international journals in 2010: report". Xinhua (en inglés). 2 de decembro de 2011. Consultado o 6 de xaneiro de 2021.
477. "Who's afraid of Huawei?". The Economist (en inglés). 4 de agosto de 2012. Consultado o 6 de xaneiro de 2021.
478. "Shares in China's Lenovo rise on profit surge". New Straits Times (en inglés). 17 de agosto de 2012. Arquivado dende o orixinal o 4 de novembro de 2013. Consultado o 6 de xaneiro de 2021.
479. BBC News (11 de outubro de 2012). "Lenovo ousts HP as world's top PC maker, says Gartner". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 6 de xaneiro de 2021.
480. BBC News (17 de xuño de 2013). "China retakes supercomputer crown". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 6 de xaneiro de 2021.
481. Williams, Christopher (12 de novembro de 2012). "'Titan' supercomputer is world's most powerful". The Daily Telegraph (en inglés). Consultado o 6 de xaneiro de 2021.
482. "Robots to boost China's economy". People's Daily (en inglés). 6 de xaneiro de 2013. Consultado o 6 de xaneiro de 2021.
483. Axe, David (16 de abril de 2012). "China Now Tops U.S. in Space Launches". Wired (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
484. Eimer, David (5 de novembro de 2011). "China's huge leap forward into space threatens US ascendancy over heavens". The Daily Telegraph (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
485. BBC News (29 de setembro de 2011). "Rocket launches Chinese space lab". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
486. Fang, Liu (2008). "Traditional Chinese music". Phil Multic.com (en inglés). Consultado o 7 de xaneiro do 2021.
487. Mobile Reference (2007). Asian Art (en inglés). Mobile Reference. ISBN 9781605011875.
488. Randel 2003, p. 260-262.
489. Lau 2007, pp. 30-34.
490. Keane, Michael; Donald, Stephanie; Hong, Yin (2002). Media in China: Consumption, Content and Crisis (en inglés). Routledge Publishing. ISBN 0-7007-1614-9.
491. Li 2009, p. 5.
492. "Dragon Dance". Cultural China.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 12 de xuño de 2014. Consultado o 7 de xaneiro do 2021.
493. "Lion Dance". China Daily (en inglés). 18 de outubro de 2013. Consultado o 7 de xaneiro do 2021.
494. Zhao, Yuezhi (1998). Media, Market, and Democracy in China (en inglés). Chicago: University of Illinois Press.
495. Jacobs, Andrew (17 de agosto de 2012). "Pursuing Soft Power, China Puts Stamp on Africa’s News". New York Times (en inglés). Consultado o 7 de xaneiro do 2021.
496. Barboza, David (21 de agosto de 2008). "Olympics Are Rating Bonanza for Chinese TV". New York Times (en inglés). Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
497. Brady, Anne-Marie. Marketing Dictatorship: Propaganda and Thought Work in Contemporary China (en inglés). Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
498. Consejo de Estado de la República Popular China (1 de agosto de 1997). "行政法规". SARFT.gov.cn (en chinés). Arquivado dende o orixinal o 02 de febreiro de 2014. Consultado o 7 de xaneiro do 2021.
499. Human Rights Watch (xullo de 2008). "China's forbidden zones" (PDF). HWR.org (en inglés). Consultado o 7 de xaneiro do 2021..
500. Freedom House (20 de decembro de 2011). "Chinese Censorship in 2011: The Worst and the Weirdest". Freedom House.org (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 02 de febreiro de 2014. Consultado o 7 de xaneiro do 2021..
501. Hays, Jeffrey. "EARLY HISTORY OF CHINESE FILM | Facts and Details". factsanddetails.com (en inglés). Consultado o 7 de xaneiro do 2021.
502. "China Says It Has Passed U.S. as Country With Most Movie Screens | Hollywood Reporter". www.hollywoodreporter.com. Consultado o 7 de xaneiro do 2021.
503. Tartaglione, Nancy (2016-11-15). "China Will Overtake U.S. In Number Of Movie Screens This Week: Analyst". Deadline (en inglés). Consultado o 7 de xaneiro do 2021.
504. PricewaterhouseCoopers. "Strong revenue growth continues in China's cinema market". PwC (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 03 de marzo de 2020. Consultado o 2020-09-27.
505. "艺恩-数据智能服务商_艺恩数据". www.endata.com.cn. Consultado o 7 de xaneiro do 2021.
506. "¿Hay vida en el baloncesto chino después de Yao?". El Mundo. 20 de xullo de 2011. Consultado o 7 de xaneiro do 2021.
507. Dunmore 2011, p. 2.
508. Sun, Quah Seng (2 de setembro de 2011). "Chinese players dominate at Malaysia open chess championship". The Star (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 01 de febreiro de 2014. Consultado o 14 de xaneiro de 2014.
509. Thornton, Everard W.; Sykes, Kevin S.; Tang, Wai K. (2006). "Health benefits of Tai Chi exercise: improved balance and blood pressure in middle-aged women". Health Promotion International (en inglés) (Oxford University Press) 19 (1): 33–38. doi:10.1093/heapro/dah105. Consultado o 7 de xaneiro do 2021.
510. Xu, Carrie (1 de xullo de 2011). "China health club market – Huge potential & challenges". China Sports Business (en inglés). Consultado o 7 de xaneiro do 2021.
511. Tuttle, Brad (13 de febreiro de 2012). "Jeremy Lin's 'Linsanity' Effect: NY Knicks’ Guard Jeremy Lin’s Surprise Success Leads to Sold-Out Arenas, Jerseys". Time Magazine (en inglés). Consultado o 7 de xaneiro do 2021.
512. Qinfa, Ye (21 de abril de 2006). "Sports History of China". About.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 03 de marzo de 2009. Consultado o 7 de xaneiro do 2021.
513. BBC Sports (27 de agosto de 2008). "China targets more golds in 2012". BBC.co.uk (en inglés). Consultado o 8 de xaneiro do 2021.
514. Comité Olímpico Internacional. "Medal Count". London2012.com (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 05 de decembro de 2012. Consultado o 8 de xaneiro do 2021.
515. Watson, Traci (9 de setembro de 2012). "China dominates medals; U.S. falls short at Paralympics". USA Today (en inglés). Consultado o 8 de xaneiro do 2021.
516. Hite, Brittany (12 de decembro de 2013). "China’s 2014 Holiday Schedule: Still Complicated". Wall Street Journal (en inglés). Consultado o 8 de xaneiro do 2021.
517. Goberno da República Popular China (11 de decembro de 2013). "国务院办公厅关于2014年 部分节假日安排的通知". Gov.cn (en chinés). Consultado o 8 de xaneiro do 2021.

Véxase tamén

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  República Popular da China

A Galipedia ten un portal sobre: China

• Lista de presidentes da República Popular da China

Bibliografía

• Amitendu, Palit (2012). China-India Economics: Challenges, Competition and Collaboration (en inglés). Routledge. ISBN 9781136621628.
• Apter, David Ernest; Saich, Tony (1994). Revolutionary Discourse in Mao's Republic. Harvard University Press. ISBN 0-674-76780-2.
• Bailey, Lee Worth; Taitz, Emily (2005). Introduction to the World's Major Religions, Volume 3 (en inglés). Greenwood Publishing Group. ISBN 0313336342.
• Bergsten, C. Fred; Gill, Bates; Lardy, Nicholas R.; Mitchell, Derek (2006). China: The Balance Sheet: What the World Needs to Know about the Emerging Superpower (en inglés). CSIS. ISBN 978-1-58648-464-4.
• Bodde, Derk (1986). The Cambridge History of China (en inglés) 1. Cambridge University Press. ISBN 0521243270.
• Busky, Donald F. (2002). Communism in History and Theory (en inglés). Greenwood Publishing Group.
• Ceinos, Pedro (2006). Historia breve de China. Sílex Ediciones. ISBN 9788477371731.
• Challen, Paul (2005). Life in ancient China (en inglés). Nova York: Crabtree Publishing. ISBN 978-0-7787-2037-9.
• Chen, Ping (1999). Modern Chinese: history and sociolinguistics (en inglés). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-64572-0.
• Dunmore, Tom (2011). Historical Dictionary of Soccer (en inglés). Scarecrow Press. ISBN 9780810871885.
• Elleman, Bruce (2001). Modern Chinese Warfare. Routledge. ISBN 0-415-21474-2.
• Embree, Ainslie Thomas; Gluck, Carol (1997). Asia in Western and World History: A Guide for Teaching. M.E. Sharpe. ISBN 1-56324-265-6.
• Fowler, Jeaneane D.; Fowler, Merv (2008). Chinese Religions: Beliefs and Practices (en inglés). Sussex Academic Press.
• Garver, John W. (1997). The Sino-American alliance: Nationalist China and American Cold War strategy in Asia (en inglés). M.E. Sharpe. ISBN 0-7656-0025-0. Consultado o 15 de decembro do 2020.
• Haw, Stephen (2006). Beijing: A Concise History. Taylor & Francis. ISBN 0-415-39906-8.
• Hutchings, Graham (2003). Modern China: A Guide to a Century of Change. Harvard University Press. ISBN 0-674-01240-2.
• Lau, Frederick (2007). Music in China. Oxford University Press. ISBN 978-0195301243.
• Leutner, M. (2002). The Chinese Revolution in the 1920s: Between Triumph and Disaster. Routledge. ISBN 0-7007-1690-4.
• Li, Zehou (2009). The Chinese Aesthetic Tradition. Traducido por Maija Bell Samei. University of Hawaii Press. ISBN 978-0824833077.
• Loewe, Michael; Shaughnessy, Edward L.; Lewis, Mark Edward (1999). "Warring States Political History". The Cambridge history of ancient China: from the origins of civilization to 221 B.C. (en inglés). Cambridge University Press.
• Miller, James (2006). Chinese Religions in Contemporary Societies (en inglés). ABC-CLIO. ISBN 9781851096268.
• Pletcher, Kenneth (2011). The History of China (en inglés). Britannica Educational Publishing.
• Randel, Don Michael (2003). The Harvard Dictionary of Music (en inglés) (4 ed.). Harvard University Press. ISBN 978-0674011632.
• Smith, Joseph; Davis, Simon (2005). The A to Z of the Cold War (en inglés). Scarecrow Press. ISBN 9780810853843.
• Sun, Anna (2013). Confucianism as a World Religion: Contested Histories and Contemporary Realities (en inglés). Princeton University Press. ISBN 1400846080.
• Tamura, Eileen (1997). China: Understanding Its Past 1. University of Hawaii Press. ISBN 0-8248-1923-3.
• Tien, Hung-Mao (1972). Government and Politics in Kuomintang China, 1927-1937 53. Stanford University Press. ISBN 0-8047-0812-6.
• Wilkinson, Endymion (2000). Chinese History: A Manual (en inglés) (Rev. and enl. ed.). Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 0-674-00247-4.
• Xie, Zhibin (2006). Religious Diversity and Public Religion in China (en inglés). Ashgate Publishing. ISBN 9780754656487.
• Xu, Shidao (2003). Origins of Chinese Cuisine (en inglés). Asiapac Books. ISBN 9812293175. Arquivado dende o orixinal o 17 de decembro de 2013. Consultado o 5 de xaneiro do 2021.
• Yao, Xinzhong (2010). Chinese Religion: A Contextual Approach (en inglés). Continuum. ISBN 9781847064769.
• Zhao, Suisheng (2000). China and Democracy: Reconsidering the Prospects for a Democratic China. Routledge. ISBN 0-415-92694-7.
• Zarrow, Peter (2005). China in War and Revolution, 1895-1949. Routledge. ISBN 0-415-36447-7.

Outros artigos

• Asia
• Indochina
• Taiwán

Ligazóns externas

• Páxina web oficial de informacións da China
• TodaChina.com Arquivado 06 de xullo de 2008 en Wayback Machine. Portal de novas sobre a China.
• Pobo en liña Edición en castelán deste diario.
• Dicionario Inglés-Chinés, Chinés-Inglés: MDBG