From Wikipedia, the free encyclopedia
Unha república[1] (do latín: res publica = cousa pública) é unha forma de goberno no que o poder reside no pobo,[2] e o goberno está gobernado por líderes electos en sufraxio universal por un tempo determinado conforme á lei, no canto de ser herdado ou nomeado (por exemplo, mediante a herdanza ou mandato divino). Nos tempos modernos a definición de república tamén se limita normalmente a un goberno que non ten un monarca ou calquera outra forma hereditaria de xefatura.[2][3] A miúdo, as monarquías e as repúblicas descríbense como conceptos mutuamente exclusivos. Neste sentido as monarquías constitucionais, aínda que con sistemas electorais democráticos non son repúblicas, dado que o máximo soberano executivo, aínda que con poderes limitados ou soamente cerimoniais, non é elixido democraticamente polo pobo. Ás veces as ditaduras fanse chamar "repúblicas" só para designar que o poder non recae sobre un monarca. Na actualidade, 135 estados dos 206 estados soberanos do mundo utilizan a palabra "república" como parte dos seus nomes oficiais.
 | Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo. (Desde novembro de 2017.) |
Dúas son as diferenzas entre república e monarquía:
O sistema de goberno nunha república pode ser:
A orixe da República está na Roma clásica, cando xurdiron institucións como o Senado. Pasou a ser máis difundida a partir do século XVIII, despois da independencia dos Estados Unidos, que adoptaron a forma republicana de goberno, modelo seguido despois polas novas nacións xurdidas, no século XIX, da independencia da América española (México, a Arxentina, o Perú etc). En Europa, a difusión do modelo republicano iniciouse coa Revolución Francesa en 1789, en oposición ao absolutismo monárquico da maioría dos países da época. Como exemplo de países europeos que substituíran a monarquía pola república, temos Francia, Portugal, Italia, Austria, Polonia... No século XX, a maioría das antigas colonias europeas que se tornaron países independentes en Asia, África e América adoptaron a república, converténdoa a forma de goberno máis común actualmente.
España tamén tentou adoptar a república, a primeira vez foi en 1873, a segunda e última, na década de 1930. Pero os moitos conflitos ideolóxicos entre os propios partidarios da mesma, tamén cos anarquistas, e entre republicanos, anarquistas e monarquistas, deron como resultado a guerra civil española. (ver texto específico). O saldo do conflito foi o mantemento da monarquía como forma de goberno en España.
Na antigüidade, as repúblicas non se entendían como entende o concepto a ciencia política. Aínda que república significase "a cousa pública", non todos podían participar nesa "cousa". A democracia ateniense non o era no mesmo senso nin forma que se entende actualmente. As polis gregas estaban gobernadas pola aristocracia (aristoi, "os mellores") e só os cidadáns participaban nas discusións da ágora.
Entre os textos antigos que sobreviviron á Idade Media está A República, de Platón. A pesar dos elevados ideais da obra, cando Platón puxo en práctica as súas ideas políticas na polis de Siracusa o resultado foi un completo fracaso.
Tamén Cicerón intentou algo parecido en tempos de Roma e tampouco logrou reforzar o goberno da República romana, senón que ao seu pesar só logrou un preludio do que logo foi a Roma imperial.
Durante o Renacemento fomentouse a revisión do mundo antigo, non só da súa arte, senón tamén da súa cultura, do seu pensamento político e da súa literatura e a maioría dos escritos que lograron sobrevivir foron traducidos. Entres estes estaban os que facían referencia ás repúblicas da antigüidade que foron rebautizadas como Repúblicas clásicas.
Italia era a zona máis densamente poblada de Europa nesa época e co goberno central máis feble, polo que se desenvolveron moitas cidades-estado e se creou unha ideoloxía republicana. As dúas máis poderosas eran a República de Venecia e a súa rival a República de Xénova que controlaban gran parte do Mediterráneo.[4]
A filosofía renacentista viu na república unha especie de Estado ideal e os Estados que xurdiron nese período como os Países Baixos adoptaron esta forma de organización política. Non obstante, máis que os ideais republicanos, pesou na súa decisión o seu sentimento anticatólico e por iso autodenomináronse República Protestante dos Países Baixos e o feito de non encontraren ningún candidato convincente como monarca.
En Europa Central foi a república aristocrática federal formada en 1569 polo Reino de Polonia e o Gran Ducado de Lituania, a República das Dúas Nacións, que durou ata as particións de Polonia en 1795.
A Ilustración trouxo con ela unha nova xeración de políticos e filósofos ilustrados que reformulou os principios da ciencia política que estiveran vixentes ata o momento. Locke, por exemplo, propuxo a división de poderes e a Separación Igexa-Estado cando o Absolutismo aínda era a situación habitual. Estas formulación políticas foron as que se establecerían despois nas constitucións promulgadas trala Revolución francesa e a guerra de Independencia dos Estados Unidos de América. De feito, a Ilustración definiu o modelo do que sería unha república e das monarquías constitucionais que comezaron a consolidarse no século XIX.
Os principios máis importantes establecidos pola Ilustración foron:
Dende o final do absolutismo, tanto o liberalismo (repúblicas con sistemas económicos librecambistas), como o socialismo (repúblicas con sistemas económicos planificados), así como as monarquías constitucionais baseáronse nos ideais republicanos aparecidos durante a Ilustración e desenvolvidos nas repúblicas dos Estados Unidos e Francia. Estes ideais son a crenza na autodeterminación dos pobos e a dignidade individual humana.
Karl Marx argumentou que as clases sociais tiñan tenían intereses e que os gobernos existentes representaban os intereses da clase dominante, polo que nalgún momento estes gobernos serían derrocados polas clases proletarias.
Cando no século XX apareceron as novas Repúblicas Socialistas, estas proclamáronse como as herdeiras máis directas dos ideais da Ilustración. Porén, tiveron que enfrontarse a un grave problema: a maior parte do proletariado carecía do interese ou da experiencia de goberno necesaria para que os ideais republicanos socialistas se pudiesen pór en marcha. Por iso, as estruturas de goberno socialistas acabaron sendo na práctica moi piramidais.
Algúns estudosos occidentais non consideran as repúblicas islámicas como auténticas repúblicas, pois os seus ideais están fundamentados no Corán e non nos ideais da Ilustración. Tampouco teñen ningunha outra ligazón coa tradición occidental do republicanismo que pode remontarse ata a antiga Roma.
Estas repúblicas islámicas xurdiron nas zonas de dominio do islam, tralas descolonizacións da segunda metade do século XX.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
