Chinés clásico

O chinés clásico^[1] é a lingua na que se escribiron os clásicos da literatura chinesa, máis ou menos a partir do século -V.^[2] Nos milenios posteriores, o chinés destas obras foi imitado en todos os países da sinosfera, nunha forma coñecida como chinés literario, que se empregou na escrita formal da China até o comezo do século XX. Este uso foi semellante ao do latín en Europa. Malia os cambios, a súa evolución foi bastante conservadora, polo que moitas das variacións da lingua oral non se reflectiron na escritura. Debido a isto, o chinés clásico non é plenamente intelixible para os falantes das linguas chinesas contemporáneas.

Chinés clásico 古文 ou 文言
Outros nomes:	Chinés literario
Falado en:	República Popular da China, Illas Ryukyu, Xapón, Corea e Vietnam
Extinción:	dende o século -V até o século II. Continúa como lingua literaria até o século XX.
Familia:	Sino-tibetana  Sinítica   Chinés    Chinés clásico
Escrita:	Escrita chinesa
Códigos de lingua
ISO 639-1:	--
ISO 639-2:	---
ISO 639-3:	lzh
Mapa
Status

Co tempo, o chinés literario empezou a empregarse no Xapón, Ryukyu,^[3] Corea e Vietnam, onde se introduciu como lingua de prestixio. Con posterioridade, o seu sistema de escritura adaptouse para expresar as linguas locais, que pertencían a diferentes familias. Cada un destes países teñen o seu propio xeito de ler os caracteres en chinés clásico.

Na actualidade, esta lingua foi substituída polas correspondentes variedades vernáculas.

Nomenclatura

O Shijing ou Clásico da poesía, unha escolma de 305 pezas que datan dos séculos -XI a -VII, escritas no chamado chinés antigo.

Non hai un acordo universal sobre a definición precisa do termo "chinés clásico". Fundamentalmente, refírese á lingua empregada nos clásicos da literatura chinesa escritos entre o século -V e o remate da dinastía Han no século III. Cabe notar que a lingua dos textos canónicos anteriores ao século -IV, como os Cinco Clásicos, é diferente da utilizada en obras de períodos posteriores. Ademais, desta variante máis antiga non emerxeron tradicións comparables á do chinés clásico, malia o seu recoñecemento e prestixio. En consecuencia, fálase de chinés antigo ou chinés arcaico para referirse a ela, e así diferenciala do chinés clásico propiamente dito.^[4]

Con posterioridade á dinastía Han, a diferenza entre a lingua oral e o rexistro escrito fíxose moi evidente. Xa que logo, cuñouse o termo "chinés literario" para referirse aos textos que imitan de xeito consciente o canon clásico. Entre as súas características, destacan a adición de novo léxico e a perda de certos elementos gramaticais. O chinés literario empregouse en case todos os textos formais da China até comezos do século XX, cando foi substituído polo vernáculo. Segundo unha definición máis estrita, o período clásico vai dos tempos de Confucio (do -551 ao -479) á fundación da dinastía Qin no -221.^[5][6]

É común referirse tamén ao chinés literario como chinés clásico, mais os sinólogos salientan a diferenza entre as formas clásicas e os estilos imitativos posteriores. A partir do século II, a lingua chinesa falada comezou a diverxer nas distintas rexións, polo que o chinés literario da escrita deixou de representar as variedades orais e, xa que logo, non era intelixible para a xente común. Malia o intento de imitar aos grandes autores do pasado, unha mala comprensión das convencións literarias destes clásicos, xunto coa adición de novo léxico e de elementos propios das linguas vernáculas, acabou por distanciar ao chinés literario do clásico.^[7]

A utilización do chinés literario nos países da sinosfera en detrimento das linguas rexionais é un exemplo de diglosia. A coexistencia do chinés literario coas diferentes linguas nativas da China, o Xapón, Corea e Vietnam é comparable ao uso do latín en Europa, o árabe en Persia, ou o sánscrito no sur e o sueste asiático. Porén, a diferenza destes exemplos, o chinés literario emprega caracteres logográficos no canto dun sistema ligado directamente á pronuncia. A falta dunha correspondencia fixa entre a escrita e a fala permitiu unha diverxencia na evolución das lecturas dos caracteres que engade unha dimensión única ao estudo do chinés literario.

Ao contrario do latín ou do sánscrito, a lingüística do chinés centrouse historicamente na lexicografía, no canto de na gramática e a sintaxe. Este último tipo de análise comezou sobre todo coa chegada dos europeos no século XVII. Os misioneiros cristiáns cuñaron o termo wenli 文理 ("fundamentos da literatura", "linguaxe libresca") para referirse ao chinés clásico; porén, este vocábulo non arraigou entre os falantes nativos.^[8][9]

Gramática e léxico

Artigo principal: Gramática do chinés clásico.

Comparado co vernáculo escrito, o chinés clásico ten un estilo conciso e compacto, e emprega un vocabulario diferente. En especial, o chinés clásico é principalmente monosilábico, polo que as palabras de dous ou máis caracteres son infrecuentes.^[10]

A nivel sintáctico, o chinés clásico é unha lingua con tendencia á omisión; é dicir, é frecuente poder elidir o suxeito ou o obxecto dunha oración cando se sobreentende o referente. Ademais, as palabras non están restrinxidas a certas funcións gramaticais: moitos caracteres poden usarse como nome, verbo ou adxectivo. O chinés clásico carece de cópula (o verbo shi 是, que no mandarín actual actúa como cópula, equivale a un demostrativo no chinés clásico).

Por outra banda, a lingua conta con máis pronomes que o chinés actual. En especial, posúe multitude de pronomes da primeira persoa, que forman parte dun sistema de honoríficos. Así mesmo, ten moitas partículas interrogativas e finais.^[11]

Para alén das diferenzas gramaticais e léxicas, o chinés clásico destaca tamén polas súas calidades literarias. Abundan o paralelismo e o ritmo, incluso na prosa. Outros mecanismos como a alusión contribúen á brevidade na expresión.

Notas

1. Entre os termos en lingua chinesa inclúense 古文 (gǔwén, lit. "texto antigo") e 文言 (wényán, lit. "lingua literaria"), así como 文言文 (wényánwén, lit. "escrita na lingua literaria"). Pola súa banda, a palabra 漢文 (hànwén, lit. "escrita dos han") úsase en xaponés (kanbun), coreano (hanmun) e vietnamita (văn ngôn). Nesta última lingua, tamén se empregan 古文 (cổ văn) ou 文言 (văn ngôn).
2. Vogelsang 2021, p. xvii-xix.
3. Por exemplo, o Rekidai Hōan, unha compilación de documentos diplomáticos do reino de Ryukyu, está escrito en chinés clásico.
4. Norman 1988, p. xi, 83.
5. Peyraube 2008.
6. Pulleyblank 1995, p. 3.
7. Norman 1988, p. 83-84, 108-109.
8. Chao 1976, p. 25.
9. Zetzsche 1999, p. 161.
10. Chang, Creel & Rudolph 1948, p. 4-5.
11. Brandt 1927, p. 169, 184.

Véxase tamén

Existe unha versión da Wikipedia en  Chinés clásico

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Chinés clásico

Bibliografía

• Brandt, J. J. (1927). Introduction to Literary Chinese (en inglés). North China Union Language School.
• Chang, Tsung-ch'ien; Creel, Herrlee Glessner; Rudolph, Richard C. (1948). Literary Chinese by the Inductive Method: THe Hsiao Ching (en inglés). University of Chicago Press.
• Chao, Yuen Ren (1976). Aspects of Chinese Sociolinguistics: Essays by Yuen Ren Chao (en inglés). Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0909-5.
• Nguyễn, Tri Tài (2002). Giáo trình tiếng Hán. Tập I: Cơ sở (en vietnamita). Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.
• Norman, Jerry (1988). Chinese (en inglés). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-29653-3.
• Peyraube, Alain (2008). "Ancient Chinese". En Woodard, Roger. The Ancient Languages of Asia and the Americas (en inglés). Cambridge University Press. ISBN 9780521684941.
• Pulleyblank, Edwin George (1995). Outline of Classical Chinese Grammar (en inglés). University of British Columbia Press. ISBN 978-0-774-80541-4.
• Vogelsang, Kai (2021). Introduction to Classical Chinese (en inglés). Oxford University Press. ISBN 978-0-198-83497-7.
• Zetzsche, Jost Oliver (1999). The Bible in China: The History of the Union Version or the Culmination of Protestant Missionary Bible Translation in China (en inglés). Monumenta Serica Institute. ISBN 3-8050-0433-8.