Paralelismo

Na lírica, o paralelismo é unha figura estilística consistente en estruturar unha composición en varios conxuntos seguindo o mesmo esquema. Lógrase coa repetición de estruturas formais e/ou semánticas. É o esquema típico da cantiga peninsular. Baséase nunha máxima repetición cunha mínima información que se amplía e matiza coa variación.

Na lírica galego-portuguesa medieval o paralelismo desenvolvíase facendo que os versos da primeira cobra (aquilo que non é refrán dentro da estrofa) fosen semellantes ós da segunda cobra; e así sucesivamente, agrupando as estrofas de dúas en dúas.

Sistemas de repetición

O principal é o refrán.

• Repetición literal ou verbal, repetición de palabras
• Repetición estrutural, repetición sintáctica e rítmica
• Repetición semántica, repetición de ideas ou conceptos.

Tipos de paralelismo

Paralelismo imperfecto

en cada par de estrofas, a segunda repete o contido da primeira con leves variacións, se ben estes pares non están relacionados entre si. O esquema seguido é abR-a'b'R/cdR-c'd'R.

Paralelismo perfecto

en cada par de estrofas, a segunda repete o contido da primeira con leves variacións e, ademais, estes pares están encadeados normalmente polo procedemento do "leixaprén" (o segundo verso da primeira estrofa é o primeiro da terceira, o segundo da segunda é o primeiro da cuarta etc.). Só aparece en cantigas con estrutura de dístico. O esquema seguido é abR-a'b'R/bcR-b'c'R/cdR-c'd'R...

Sistemas de variacións

Unida á repetición atópanse variacións que permiten a progresión do pensamento e evitan a monotonía externa que se puder derivar do paralelismo. Aparecen dentro do paralelismo literal e respostan a tres tipos básicos:

• Por sinonimia ou semi-sinonima (dormir / folgar, ferir / tirar)
• Por alteración sintáctica (andar vi / vi andar)
• Por equivalencia semántica, mediante a negación do concepto oposto (leixa-las guarir / non as quer matar)

O paralelismo pode ser por repetición ou por substitución

Exemplos de paralelismo por inversión e por substitución

Paralelismo por substitución

Nunha cantiga de amor (o normal é que se dea na cantiga de amigo)

Em Lixboa, sobre lo mar

barcas novas mandei lavrar,

ai mia senhor querida.

Em Lixboa, sobre lo ler

barcas novas mandei fazer,

ai mia senhor querida.

... (Joan Zorro)

Paralelismo por inversión

Mandad'ei comigo,

ca ven meu amigo;

e irei, madr', a Vigo

Comigu'ei mandado,

ca ven meu amado;

e irei, madr', a Vigo

... (Martín Codax)

Outros exemplos

• No poema de Rosalía de Castro coñecido como Negra sombra (incluído no poemario Follas novas):

• ...i eres a estrela que brila / i eres o vento que zoa. (versos 7 e 8)
• Si cantan, es ti que cantas; / si choran, es ti que choras; (versos 9 e 10)

• En Otero Pedrayo (Os señores da terra). Construcións paralelísticas:

• En Santos a trasfega e a cobranza das rendas do viño, acabazado ou non. No inverno a decota dos valentes carballos, a matanza dos porcos. (páxina 82)
• ...criados e criadas, rapaces e rapazas [...] xente de axuda e de xornal (páxina 82).

• No soneto, de Miro Villar, Miro os meus dedos orfos:

• Miro os meus dedos (verso 1) / Miro nos meus dedos (verso 5)
• Todo agora é silencio (versos 9 e 12)

• En "Inverno" (Longa noite de pedra, de Celso Emilio Ferreiro). Con inversión dos elementos

Chove, chove na casa do probe

e no meu corazón tamén chove

Véxase tamén

Outros artigos

• Figura estilística