From Wikipedia, the free encyclopedia
A zooloxía (dos termos do grego antigo ζῷον zõon, 'animal', e λόγος lógos, 'discurso', 'tratado') é a ciencia que estuda os animais, incluíndo a súa estrutura, embrioloxía, evolución, clasificación, hábitos e distribución de todas as especies.
Reunindo varias disciplinas e utilizando numerosas técnicas, esta ciencia foi lentamente elaborada a través do paso dos tempos, desde a máis remota antigüidade. Historicamente, as primeiras reflexións precientíficas referidas á zooloxía que chegaron até a actualidade son as do filósofo grego Aristóteles, do IV a.C.. As tentativas de clasificación das especeies animais foron numerosas e frecuentemente modificadas desde aquela época.
A fronteira entre a zooloxía, que estuda os animais, e a botánica, que estuda os vexetais, sempre foi obxecto de controversias, e aínda o é a día de hoxe.
Algúns seres vivos, que tradicionalmente foran considerados vexetais, resultaron seren animais. E mesmo hoxe, nos albores do século XXI, hai organismos que son obxecto de discusións. Para estes seres vivos atípicos, a pertenza a unha ou a outra das ciencias, está hoxe aclarándose grazas aos avances e descubrimentos técnicos e científicos (entre outros, a microscopía electrónica ou a análise do ADN).
Se a maior parte dos metazoos foron sempre indiscutibelmente considerados como animais, certos metazoos inferiores estaban aínda no século XIX situados nunha categoría particular denominada "Zoófitos" (etimoloxicamente animais-plantas).
Este grupo comprendía tradicionalmente os esponxiarios, os cnidarios e os ctenóforos. E Linneo clasificaba nesta categoría a moluscos cefalópodos como a xiba, gasterópodos como as borrachas (Aplysia punctata), e tamén a equinodermos como os ourizos, as estrelas e os cogombros de mar.[3] E non foi até o ano 1744 que Jean André Peyssonnel recoñecera os corais como animais; incluso os eponxiarios non foron recoñecidos como animais até 1825.[4]
O caso dos protozoos é aínda máis problemático. O estudo dos seres unicelulares amosa formas ambiguas nas que a distinción entre animal e vexetal no é clara.
Algúns, como as especies de Euglena ou certos peridíneos (dinoflaxelados), que poden teren nutrición autótrofa ou heterótrofa, hai moito tempo que están situados na fronteira entre ambas as disciplinas. En efecto, hai algúns organismos unicelulares que teñen clorofila (carácter do "estado vexetal"), pero que son móbiles e teñen unha membrana celular flexíbel (carácter do "estado animal").
Na segunda metade do século XIX, Ernst Haeckel, considerando que a coexistencia destes caracteres fora herdada de antepasados comúns aos animais e aos vexetais, creou, en 1866, para os organismes unicelulares o reino dos protistas (Protista). A protistoloxía, estudo científico dos protistas, encóntrase, pois, relacionado á vez coa zooloxía e a botánica. Porén, aínda permanece unha certa dicotomía tradicional: os zoólogos estudan as formas con "afinidade animal", e os botánicos as formas con "afinidade vexetal". As delimitacións e clasificacións dos protistas propostas polos expertos diverxen entón considerabelmente segundo a disciplina de que se trate.
Os investigadores intentaron delimitar os dous reinos, "animal" e "vexetal", que tenden a confundirse no seo dos flaxelados, pola coexistencia entre os zooflaxelados e os fitoflaxelados. Para os biólogos que, como Cavalier-Smith, a finais do século XX, recomendaban non utilizar o termo "animais unicelulares", a zooloxía é o estudo dos animais e dos protozoos.[5]
A comezos do século XXI, os datos da bioloxía molecular permiten apreciar de forma máis fiábel as relacións de parentesco entre as liñaxes dos organismos vivos.
.jpg)
Os modernos métodos da cladística permitiron distinguir a liñaxe verde (que concirne indiscutibelmente á botánica e á ficoloxía), os opistocontos (que concirnen á zooloxía e á micoloxía), a liñaxe parda (ficoloxía), e diversas liñaxes nas que a pertenza a tal ou cal disciplina non está aínda esclarecida.
 | Atención: Este artigo ou apartado precisa dun traballo de revisión.
Cando os problemas se resolvan, retire esta mensaxe, pero non quite esta mensaxe ata que estea todo solucionado. De ser posible, sería mellor substituír este marcador por outro máis específico. (Desde maio de 2019) |
O home iniciou a zooloxía xa na prehistoria: a medida que ía entrando en contacto cos seres vivos (en especial, os animais) foinos coñecendo e utilizando de acordo coas súas necesidades.
A calidade dos coñecementos que tiña acerca da natureza reflíctese nas pinturas rupestres deixadas en cavernas polo home de Cro-Magnon.
Na revolución neolítica, á domesticación dos animais seguiu un coñecemento aínda máis adecuado dos fenómenos da natureza. As prácticas médicas rudimentarias involucraban certa clase de coñecementos sobre a anatomía humana, así como dos animais que se utilizaban na alimentación e para o traballo, que lle deron certos coñecementos superficiais das súas estruturas.
As escolas de medicina da antigüidade realizaban diseccións de animais con fins de comparación anatómica e adestramento cirúrxico. En Babilonia, os sacerdotes coñecían algo acerca da anatomía animal (particularmente dos que sacrificaban) e de medicina; porén, esta última estaba intimamente ligada coa astroloxía. A medicina do antigo Exipto era máis práctica.
Os exipcios e os asirios realizaron observacións sobre vermes parasitos do home. Os antigos xudeus contribuíron cos seus coñecementos ás concepcións modernas de hixiene.
No Extremo Oriente o coñecemento da natureza e da medicina non estaba tan avanzado como noutros aspectos da cultura.
A tradición grega continuou, na época romana, ao redor do Museo de Alexandría até ao redor do ano 30 a.C., pero declinou baixoo a dominación do Imperio romano.
Durante o Imperio romano producíronse só achegas rutineiras que incorporaban novos animais ao esquema aristotélico, existindo un baleiro case absoluto en canto ás posíbeis modificacións do mesmo.
O estudo dos animais na época romana é máis ben descritivo e impreciso, admitindo toda unha serie de seres fabulosos (sereas, grifóss, dragóns, unicornios) etc., que foron a base dos bestiarios medievais. Isto deu lugar a que moitas persoas creran que estes animais existían, o que se agudizou durante os séculos escuros da alta Idade Media, nos que se inventaron aínda máis lendas fabulosas.
A Idade Media non representou ningún avance no coñecemento zoolóxico. Desde a morte de Galeno até o denominado renacemento do século XII, recompiláronse os traballos de gregos e romanos. A maior parte dos autores interesados na vida animal son tributarios de Isidoro de Sevilla (ca. 560-636), que reuniu, a comezos do século VII, nas súas Etimoloxías (ou Origines) gran parte dos coñecementos, pero tamén dos mitos, transmitidos por Plino na súa Historia natural.
No século XII prodúcese o redescubrimento de Aristóteles e dos seus tratados consagrados aos animais, especialmente grazas aos comentarios do filósofo árabe Averroes (1126-1198). Isto sería o punto de partida dun renacemento do interese pol munde animal. Cómpre ter preesente que durante a última parte deste período, os principais centros de cultura estiveron no islam. Os científicos árabes conservaran e interpretaran o máis notábel da antiga ciencia grega, trasmitindo estes coñecementos á Europa cristiá. A obra zoolóxica máis notábel procede da España musulmá, data do século X e débese a Maslama al-Mayriti, o Tratado da xeración dos animais.
No século XIII, a figuras máis importantes no campo da zooloxía foron:
Pero, simultaneamente, a partir de finais do século XII, a historia natural dos animais atravesou o que se podería chamar o seu período fabuloso, coa multiplicación de "bestiairios" dedicados á descrición e representación simbólicae e animaao reais e imaxinarios. Os máis ricos bestiairios medievais inspíranse nunha obra oriental anónima, que data probabelmente do século II e redactada sen dúbida en Alexandría, O fisiólogo (en latín, Physiologus; en grego, Φυσιολόγος), bestiairio cristián posteriormente arrequecido por préstamos das Etimoloxías de Isidoro de Sevilla e doutro autors, que foi a fonte principal dos bestiarios medievais. Así, aparecen nestas recompilacións multitude de animais fabulosos ou fantásticos, entre eles unicornios, a ave fénix, os dragóns, o basilisco, a serpe de mar, as sereas, os grifóns e moitos máis.
O Renacemento debe o seu nome ao redescubrimento dos traballos dos antigos pensadores gregos e romanos, que marcou a fin da Idade Media e creou alicerces sólidos para o desenvolvemento de novos coñecementos. A ciencia como disciplina do coñecemento adquire así a súa autonomía e os seus primeiros grandes sistemas teóricos, até tal punto que Michel Blay fala da "canteira da ciencia clásica".[15][16] Este período é abundante en descricións, inventos, aplicacións e en representacións do mundo.
Dos científicos desta época destácanse Francis Bacon, Nicolao Copérnico e Galileo Galilei; eles estabeleceron o denominado método científico.
Ademais, no curso dos séculos XV e XVI prodúcense en Europa, iniciadas polos reinos de Castela e Portugal, grandes expedicións marítimas de envergadura mundial, coñecidas co nome de grandes descubrimentos. O impulso renovador da zooloxía vai ligado, por iso, ao descubrimento das faunas exóticas polas grandes exploracións xeográficas. É curioso que o descubrimento destes animais novos fixera volver os ollos cara aos propios.
Entre os autores que describiron a fauna americana destacan Gonzalo Fernández de Oviedo (1478-1557), autor da Historia General y Natural de Indias (1535), Francisco López de Gómara (1511-1566), que escribiu Historia General de Indias (1552) e José de Acosta (1539–1600) que, na súa obra Historia Natural y Moral de las Indias (1590), sentou as bases para a zooxeografía, ao comparar a fauna europea coa americana.
No século XVI floreceron en Europa os museos zoolóxicos e as obras de recompilación.
No último cuarto do século XVIII, a zooloxía, ciencia que trata de todos os animais da natureza, estaba dividida en diferentes partes, que se poden reducir a seis:[20]
Grandes naturalistas como Lamarck, Cuvier, Geoffroy Saint-Hilaire e Darwin encarnan o espírito do século XIX, marcado en zooloxía polas teorías da evolución das especies animais. O descubrimento, a principios do século, da combustión, a respiración e a formación de osíxeno polas plantas verdes (Lavoisier e Priestley), deu impulso á aplicación á bioloxía de coñecemientos químicos. A doutrina do protoplasma como unha característica universal da vida foi aceptada 30 anos despois. Caracterizaron a última parte deste ciclo os estudos sobre a mitose, o desenvolvento das células xerminais, a fecundación e a embrioloxía.
.jpg)
.jpg)
Durante o século XIX apareceron os campos disciplinarios especializados segundo o grupo animal estudado. Os principais son:
Neste século, caracterizado por unha aplicación máis intensa dos métodos experimentais, producíronse as maiores achegas ás ciencias biolóxicas.
A primeira clasificación dos animais da que temos noticia foi a xa citada de Aristóteles, que os dividiu en dous grupos: os animais "sen sangue", e os animais "con sangue".
No auténtico xurdimento da zooloxía despois do período lendario da Idade Media cómpre sinalar o labor de Edward Wotton (1492–1555), médico inglés, nado en Oxford e que exerceu a súa profesión en Londres, e que está considerado como o pioneiro dos estudos modernos da zooloxía, despoxándoa de moitas das adicións fantasiosas e folclóricas que engadiran co tempo ao corpo do coñecemento zoolóxico. As súas investigacións sistemáticas están recollidas De differentiis animalium libri decem, obra publicada en París en 1552.[23] Wotton, ademais, tamén foi parcialmente responsábel de Insectorum, sive, Minimorum animalium theatrum ou Teatro dos insectos, aínda que este non fou publicado (editado por Thomas Muffet) até 1634.[24]
Ray foi o primeiro en propoñer unha clasificación dos animais baseada en criterios anatómicos e non condutuais ou ambientais. A súa clasificación, especialmentre a das aves e os peixes peces, foi a máis avanzada até os traballos de Linneo. Nas súas diferentes obras, John Ray e Francis Willughby melloraron considerabelmente a clasificación dos animais,[25]
John Ray distingue, entre os animais, e como Aristóteles, os desprouvistos de sangue, os exsangües, e os que teñen sangue, os sanguíneos.
A súa clasificación dos animais é,. esquematicamente, a seguinte:
.png)
Carl Nilsson Linæus, latinizado como Carolus Linnaeus, tamén coñecido logo do seu ennobrecemento como Carl von Linné (1707-1778, científico, médico, botánico e zoólogo sueco, foi quen estableceu os fundamentos para o esquema moderno da nomenclatura binomial, considérandoselle o fundador da moderna taxonomía (ademais de recoñecerse como un dos pais da ecoloxía).
Sendo novo, nunha viaxe aos Países Baixos, coñeceu a Jan Frederik Gronovius, a quen mostrou un dos seu manuscritos que levara con el desde Suecia. O manuscrito describía un sistema novo de clasificación das plantas. Cando Gronovius o viu quedou moi impresionado, ofrecéndose a axudarlle a custear a súa impresión. Cunha contribución monetaria adicional do doutor escocés Isaac Lawson, o manuscrito publicouse baixo o nome de Systema Naturae.[26][27]
Linné familiarizouse cun dos médicos e botánicos máis respectado dos Países Baixos, Herman Boerhaave, que intentou convencer a Linné de facer carreira no seu país. Boerhaave ofreceulle unha viaxe a Suráfrica e América, pero Linné escusouse manifestando que non soportaba a calor. Boerhaave suxeriulle visitar o botánico Johannes Burman, o cal Linné fixo. Tras a visita de Carl Linné, Burman quedou impresionado co coñecemento do seu invitado e decidiu que Linné quedaría con el durante o inverno. Durante a súa estancia Linné axudou a Burman coa súa Thesaurus Zeylanicus. Burman tamén axudou a Linné cos libros en que estaba traballando: Fundamenta Botanica e Bibliotheca Botanica.[28]
O seu título completo é Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis[29][30][31], (en galego: "Sistema natural, en tres reinos da natureza, segundo clases, ordes, xéneros e especies, con características, diferenzas, sinónimos, lugares"). A décima edición deste libro é considerada o punto de partida da nomenclatura zoolóxica.[19]A parte zoolóxica de Systema Naturae rerpartía aos animais en seis grupos (Cuadrúpedes, Aves, Anfibios, Peixes, Insectos e Vermes), establecidas segundo caracteres anatómicos (dentes, bicos, aletas, ás etc.), e foi obxecto de numerosas emendas por Linné entre a 1ª edición (1735) e a 13ª edición (1770). Así, os seres humanos foron clasificados cos Primates, por primeira vez, en 1758. Na 10ª edición (1758), Linné transferiu os cetáceos dos Peixes aos Mamíferos, e aos morcegos das Aves tamén aos Mamíferos.
Linné atribuía a denominación de animais con sangue branco aos insectos e aos vermes.
En 1777, Pennant distinguiu aos crustáceos dos insectos.
Latreille separou tamén os insectes dos crustáceos, pero así mesmo dos arácnidos e dos miriápodos no seu Précis des caractères génériques des Insectes, disposés dans un ordre naturel, publicado en 1796.
Lamarck propón denominar 'animais sen vértebras' ou invertebrados aos animais que foranm antigamente considerados como desprovistos de sangue (e despois como 'animais de sangue branco') e darlle o nome de vertebrados aos que tiñan vértebras para substituír a denominación de 'animais de sangue vermello'.
En 1809, Lamarck dividiu os invertebrados en dez clases taxonómicas:
Canto aos vertebrados, conservou a clasificación de Linné en catro clases:
Blainville fixo varias modificacións significativas na clasificación dos animais no seu Prodrome, publicado en 1816. Elevou ao rango de clases independentes os réptiles e os anfibios (ou batracios).[33]
Na súa obra o Reino animal, publicada en 1817, Cuvier admite catro grupos principais que denomina filos ou grandes divisións dos animais: vertabrados, moluscos, articulados e zoófitos (ou radiados):[34]
Gradualmente, desde os tempos Cuvier, o estudo anatómico foise disociando cada vez máis da morfografía, até que a día de hoxe ninguén considera de valor un estudo animal que non inclúa no seu enfoque a estrutura interna, a histoloxía e a embrioloxía.
.jpg)
En 1874, Ernst Haeckel propón,[35] baixo o nome de "árbore xenealóxico do home", unha filoxénia do reino animal construída segundo os datos da anatomía e da embrioloxía comparadas.
O científico alemán distinguía os protozoarios (Protozoa), os metazoarios ou metazoos invertebrtados (Metazoa evertebrata), os vertebrados (Vertebrata) e situaba aos mamíferos (Mammalia) no cumio da súa árbore filoxenética.
(sen clasificar) Radiata (radiados)
(sen clasificar) Bilateria bilaterais)
(sen clasificar) Lophophorata (lofoforados)
(sen clasificar) 'Deuterostomia (deuteróstomos)
A nomenclatura é a disciplina da taxonomía e da sistemáticae que ten por obxecto definir e ditar as regras de atribución e de prioritidade dos nomes científicos dos organismos vivos (ou que viviran), chamados taxons. Foi Linné, como vimos, quen estableceu as regras base da nomenclatura binomial aínda hoxe utilizada.
En particular, a nomenclatura zoolóxica designa o cponxunto das regras que permiten denominar os taxons (como as especies) dos animai. O conxunto destas regras que fixan os nomes dos taxons constitúe o Código internacional de nomenclatura zoolóxica.[36] Esta nomenclatura zoolóxica está definida por un organismo, a Comisión internacional de nomenclatura zoolóxica.[37]
A cladística é unha rama da bioloxía que define as relacións evolutivas entre os organismos baseándose en similitudes derivadas. É a máis importante das sistemáticas filoxenéticas, que estudan as relacións evolutivas entre os organismos.
A cladística é un método de análise rigoroso que emprega as "propiedades derivadas compartidas" (sinapomorfias) dos organismos. Foi creado nos anos 1950 polo entomólogo alemán Willi Hennig (1913-1976).[38][39]
A análise cladística forma a base da maior parte dos sistemas modernos de clasificación biolóxica, que buscan xuntar os organismos polas súas relacións evolutivas.
No seguinte cladograma Brusca, G. J. (2005): Invertebrados, 2ª edición. Madrid: McGraw-Hill Interamericana. ISBN 0-87893-097-3.</ref> Trátase dunha hipótese filoxenética "clásica" na que se recoñecen os grandes clados admitidos tradicionalmente (pseudocelomados, articulados etc.) e asume a teoría colonial como a explicación sobre a orixe dos metazoos.
| Animalia |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Segundo o punto de vista que se acaba de expoñer, os bilaterais subdivídense en catro grandes liñaxes:
As modernas técnicas de secuenciación de bases de ADN, xunto coa metodoloxía da cladística, permitiron reinterpretar as relacións filoxenéticas dos distintos filos animais, o que conduciu a unha revolución na clasificación dos mesmos; aínda non hai un acordo unánime sobre o tema, pero son cada vez máis os zoólogos que admiten a nova clasificación; así, a maioría das bilaterais parecen pertencer a unha destas catro liñaxes:
Numerosas especes animais non se coñecen aínda na actualidade, quer por estar en coleccións non estudadas polo de agora, quer porque aínda non foron descubertas.
Algúns descubrimentos recentes foron moi importantes, como, por exemplo:
|
|
|
|
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
