Remove ads
Nicolao Copérnico,[1] nado o 19 de febreiro de 1473 en Toruń e finado o 24 de maio de 1543, foi un astrónomo e matemático que viviu a cabalo dos séculos xv e xvi e que revolucionou a concepción do universo grazas á súa teoría heliocéntrica do Sistema Solar, que desprazou a Terra coma centro do universo,[2] concibida en primeira instancia por Aristarco de Samos. O seu libro de referencia, De Revolutionibus Orbium Coelestium (Sobre as revolucións das esferas celestes), onde expresa a súa débeda coas obras de Azarquiel e al Battani,[3] publicado en 1543, pouco antes da súa morte, adoita ser considerado como o punto inicial ou fundador da astronomía moderna, ademais de ser unha peza clave no que se chamou a revolución científica na época do Renacemento. Copérnico pasou preto de vinte e cinco anos traballando no desenvolvemento do seu modelo heliocéntrico do universo. Naquela época resultou difícil que os científicos a aceptasen, xa que supoñía unha auténtica revolución.
.svg)
Copérnico foi matemático, astrónomo, xurista, físico, gobernador, diplomático e economista, estudoso dos clásicos, tradutor e artista.[4] ademais de políglota multilingüe[5] tamén foi clérigo católico e líder militar. Xunto coas súas extensas responsabilidades, a astronomía figuraba como pouco máis ca unha distracción, con todo, foi neste campo no que marcou un fito para a humanidade. Pola súa enorme contribución á astronomía, en 1935 déuselle o nome «Copernicus» a un dos maiores cráteres lunares, situado no Mare Insularum.[6]
Ata Copérnico, a ciencia e a Igrexa consideraban que a Terra estaba no centro do universo. Copérnico revitalizou as antigas teorías sobre o heliocentrismo pero, ademais, realizou as demostracións e cálculos astronómicos que apoiarían esta hipótese. A teoría heliocéntrica, que publicou en 1543, o ano da súa morte, é considerada unha das teorías máis importantes na historia da ciencia occidental.
Copérnico é considerado o fundador da astronomía moderna, por canto estableceu as bases que permitirían a Galileo e Isaac Newton culminar a revolución astronómica —ao pasar dun universo xeocéntrico a un cosmos heliocéntrico— e cambiar de forma irreversible a visión do cosmos prevalecente ata entón, tendo a admiración das autoridades eclesiásticas da Igrexa católica; porén, os seus libros serían incluídos no Index Librorum Prohibitorum, moitos anos despois da súa morte, co caso Galileo.[7][8]
Remove ads
Hai documentadas numerosas variantes do nome do astrónomo e os seus familiares.
Durante a infancia, o nome do seu pai rexistrouse en Toruń como Niclas Koppernigk.[9] En Boloña, en 1496, foi rexistrado coma "Nicolaus Kopperlingk de Thorn" e nado como alemán.
Maximilian Curtze, no prefacio da tradución o alemán (1879) do De revolutionibus, chega á conclusión de que o nome de familia debíase deletrear Koppernigk. O astrónomo latinizárase a Coppernicus, como se pode apreciar en 23 dos 31 documentos estudados e na firma, especialmente nos documentos oficiais.[10]
Ao final da vida, o nome aparece reducido a unha letra pe, e na portada do De Revolutionibus, Rheticus publicara o nome como Nicolai Copernici.
A forma polaca do seu nome é Mikołaj Kopernik. O apelido significa "cobres, quen traballa o cobre",[11] facendo referencia ao oficio de seu pai.
Remove ads
Familia
Nicolás Copérnico naceu nunha casa da rúa Santa Ana (hoxe rúa de Copérnico) na cidade de Toruń (na actualidade en Polonia). Esta cidade, situada na beira do Vístula, desde o ano 1466 era parte da provincia da Prusia Real, nos territorios da Coroa do Reino de Polonia.[12][13]
Puxéronlle Nicolás, o mesmo nome de seu pai, quen cara ao 1458 trasladouse a Toruń desde Cracovia, entón a capital de Polonia na Pequena Polonia. O pai era un rico comerciante de cobre que se convertería nun respectado cidadán de Toruń. A nai de Nicolás, Barbara Watzenrode, nacera nunha familia de comerciantes ricos, que foi parte da clase patricia da cidade.
Nicolao era o menor de catro irmáns. Seu irmán Andrés chegou a ser cóengo agostiño en Frombork (entón chamada Frauenburg). Súa irmá Bárbara (que levaba o mesmo nome que a súa nai) fíxose monxa beneditina, nos seus últimos anos foi priora dun convento en Chełmno (Kulm); morreu despois de 1517. . E a súa irmá Katharina casou con Barthel Gertner, un empresario e concelleiro da cidade de Toruń, esta a súa morte deixou cinco fillos, a quen Copérnico coidou ata o final da súa vida.[14]
Copérnico nunca casou e non se sabe si tivo fillos, pero desde polo menos 1531 até 1539 as súas relacións con Anna Schilling, unha ama de chaves que vivía con el, foron consideradas escandalosas por dous bispos de Warmia que lle instaron ao longo dos anos a romper as relacións coa súa «amante».[15]
Estudos e cargos
En 1483, cando tan soo tiña 10 anos, morreu seu pai, quedando o neno na custodia de seu tío materno, o sacerdote Lucas Watzenrode (1447-1512), quen chegaría a príncipe-bispo de Warnia e que tería unha influencia decisiva na educación e carreira de Copérnico.[14] Seis anos máis tarde, Watzenrode foi elixido bispo de Warmia. Watzenrode mantivo contactos con destacadas figuras intelectuais de Polonia e foi amigo do influente humanista e cortesán de Cracovia nacido en Italia, Filippo Buonaccorsi.[16] Non se conservan documentos primarios sobre os primeiros anos da infancia e educación de Copérnico.[14] Os biógrafos de Copérnico supoñen que Watzenrode enviou primeiro ao mozo Copérnico á escola de San Xoán, en Toruń, onde el mesmo fora mestre.[14] Máis tarde, segundo Armitage,[n. 1] o neno asistiu á Escola Catedral de Włocławek, río Vístula arriba desde Toruń, que preparaba aos alumnos para ingresar na Universidade de Cracovia.[17]
Entre 1491 e 1495, Copérnico estudou na Facultade de Artes Liberadas da Academia de Cracovia (hoxe en día Universidade de Cracovia), probablemente baixo as directrices do matemático Wojciech Brudzewski, por medio do cal tivo o seu primeiro contacto coa astronomía.[18]. Nesa época, Polonia atravesaba unha verdadeira idade de ouro cultural e a Universidade de Cracovia gozaba dun gran prestixio en matemáticas e en astronomía. Comezou a reunir unha gran biblioteca sobre o tema, que máis adiante sería espoliada coma botín de guerra polos suecos durante o Potop (O Diluvio)[19], e, por iso, agora atópase en Uppsala, na biblioteca da Universidade. Durante esta época estudantil, latiniza o seu nome como Nicolaus Copernicus.
Grazas ás influencias do seu tío, Copérnico é nomeado cóengo do capítulo de Warnia en 1495, polo que ten que abandonar Cracovia e instalarse en Frombork. Non obstante, axiña retoma os seus estudos e marcha a Boloña en 1496, onde ingresa na súa famosa Escola de Xuristas. Nesta escola estuda Dereito Canónico. Ademais continúa ampliando os seus coñecementos sobre astronomía grazas ás leccións de Doménico María de Novara. En Boloña tamén estudou medicina, grego e filosofía.
O 9 de marzo de 1497 Copérnico observa o tránsito da Lúa sobre a estrela Aldebarán, da constelación de Tauro. Grazas a esta observación, puido constatar que a teoría astronómica de Tolomeo, entón dominante, estaba errada. Mediante o cálculo da paralaxe lunar puido determinar que a distancia entre a Terra e a Lúa era a mesma durante os cuartos (minguante e crecente) que durante o plenilunio, en contra do sostido pola teoría ptolomeica.
Copérnico comezou entón un estudo sistemático dos astrónomos clásicos dende Aristóteles. Axiña se interesou naqueles que refutaban o xeocentrismo de Tolomeo como Aristarco de Samos, quen xa no 270 a. C. afirmou que o Sol era o centro do universo. Tamén leu a Filalo, Heríclides, Ecfanto, Jabir de Sevilla, Nicolao Oresmes, Nicolao de Cusa, Georg von Peuerbach, Johan Müller (alcumado Regiomontano) etc.
En 1500 doutórase en Astronomía en Roma, e en 1501 volveu á súa patria onde foi nomeado cóengo na catedral de Frombork coa axuda do seu tío Lucas Watzenrode. Pese ao seu cargo, volveu a Italia, esta vez a Padua (1501-1506) onde estuda Dereito Canónico e Medicina. Finalmente, doutorase en Dereito Canónico en Ferrara en 1503. Ese mesmo ano regresa a Polonia, concretamente a Lidzbark, para ser o asesor e o médico persoal de seu tío ata 1510 (ou pode que ata a morte do seu tío en 1512).
Reinstalado definitivamente en Warmia en 1523, dedicouse á administración da diocese de Warmia, exerceu a Medicina, ocupou certos cargos administrativos e levou a cabo o seu inmenso e primordial traballo no campo da astronomía.
Morte
Faleceu o 24 de maio de 1543 en Frombork, Polonia. En 2005 un equipo de arqueólogos polacos afirmou ter achado os seus restos na Catedral de Frombork, feito que foi corroborado en 2008 ao analizar un dente e parte do cranio e comparalo cun pelo seu encontrado nun dos seus manuscritos.[20] A partir do cranio, expertos policiais, reconstruíron o seu rostro, coincidindo este co do seu retrato.[20]
O 22 de maio de 2010 recibiu un segundo funeral nunha misa oficiada por Józef Kowalczyk, nuncio papal en Polonia e posteriormente nomeado Primado de Polonia. Os seus restos foron de volta enterrados no mesmo lugar, na Catedral de Frombork. Unha lápida de granito negro identíficao agora como o fundador da teoría heliocéntrica, e leva ademais a representación do modelo de Copérnico do sistema solar: un sol dourado rodeado por seis dos planetas.[21][22]
Remove ads
O sistema de Copérnico descansa sobre a observación de que a Terra xira sobre o seu eixo ao longo do día, o cal explica o movemento diúrno da esfera celeste. Postula, igualmente, que a Terra da unha volta ao Sol (heliocentrismo) cada ano. Afirma tamén que os outros planetas tamén xiran ó redor do Sol. Copérnico avanza igualmente que a Terra oscila sobre o seu eixo de rotación, o cal explicaría a formación do día e a noite.
A teoría de Copérnico contradi a cosmoloxía e a física de Tolomeo, así como a filosofía de Aristóteles. Así mesmo, vulnera as ensinanzas contidas nas Escrituras sobre a inmobilidade da Terra e o movemento do Sol. Copérnico conserva, de todos os xeitos, algúns elementos do antigo sistema, como é a idea das esferas sólidas ou a esfera dos fixos.
O novo sistema proposto por Copérnico ten certas vantaxes sobre o do seu predecesor. Explica, entre outros, o movemento diario do Sol e das estrelas por medio da rotación terrestre. Tamén explica o movemento do Sol durante o ano. Igualmente explica o movemento retrógrado dos planetas exteriores coñecidos entón: Marte, Xúpiter e Saturno. A súa teoría ten en conta tamén os planetas interiores: Venus e Mercurio. Copérnico avanza tamén unha teoría sobre a orde dos planetas, as súas distancias, e, por conseguinte, o seu período orbital. Copérnico contradi a Tolomeo cando di que canto máis longa é a órbita dun planeta, máis grande é o tempo que fará falta para que faga unha revolución completa ao Sol.
Copérnico estudara os escritos dos filósofos gregos buscando referencias no problema do movemento terrestre, especialmente os pitagóricos e Aristarco de Samos, o cal estableceu por primeira vez a teoría heliostática.
As hipóteses fundamentais da Teoría Copernicana son:
- O mundo (o Universo) é esférico.
- A Terra tamén é esférica.
- O movemento dos corpos celestes é regular, circular e perpetuo ou composto por movementos circulares. Distingue varios tipos de movementos:
- Movemento diúrno: causado pola rotación da Terra en 24 horas e non de todo o Universo.
- Movemento anual do Sol: causado pola translación da Terra ao redor do Sol nun ano.
- Movemento mensual da Lúa ao redor da Terra.
- Movemento planetario: causado pola composición do movemento propio e o da Terra. A retro gradación do movemento dos planetas non é máis que aparente e non un movemento verdadeiro, debido ao movemento de translación da Terra ao redor do Sol.
- O ceo é inmenso comparado coa magnitude da Terra.
- A orde das órbitas celestes. Despois de criticar a orde que a astronomía tolomemaica asignaba aos planetas, dá a orde correcta de acordo co afastamento do Sól.
É indubidable que 2.000 anos de teoría xeocéntrica non acabaron só pola aparición illada das teorías de Copérnico: xusto é dicir que confluíu unha necesidade social froito dos novos aires do Renacemento e do neoplatonismo que se respiraban na época.
Remove ads
- Artigo principal: De Revolutionibus Orbium Coelestium.
En 1507 redacta os Commentariolus (Nicolai Copernici de hipothesibus motum coelestium a se constitutis commentariolus) na que expón sumariamente a súa teoría heliocéntrica. Porén, os Commentariolus carecían da armazón matemática e das observacións necesarias para demostrar as súas teorías heliocéntricas. A este empeño consagrou a súa vida Copérnico.
A primeira obra publicada de Copérnico é, non obstante, unha tradución do latín das Cartas de Ética de Teofilatos de Simocrata, un filósofo que escribiu durante o século VII en Bizancio.
En 1512, trala morte do seu tío, ten que asumir o seu cargo canónico o cal o obriga a mudarse de novo a Frombrock. Ó longo dese ano realiza as minuciosas observacións de Marte que o levan a corrixir os seus Commentariolus.
Aínda que Copérnico se negaba sistematicamente a dar publicidade ás súas teorías sobre o universo, o seu prestixio coma astrónomo era moi grande polo cal é chamado a participar no Concilio de Letrán para tratar sobre a reforma do calendario.
Durante 1517, no castelo de Olsztyn Copérnico redacta a súa Táboa Solar que estaría na base da demostración das súas ideas sobre o Sol.
Ademais de cóengo e astrónomo, Copérnico tamén era un líder político e militar. De feito, durante 1520 liderou a loita dos vilegos de Olsztyn contra os cabaleiros teutóns.
Tamén durante 1520 comeza a redactar De Revolutionibus, a súa obra cumio. Con todo, Copérnico, consciente das polémicas que ían espertar a súa revolucionaria concepción do universo, resistiuse a dar ó prelo este libro. Antes, en 1529 editou De octava sphaera (tamén coñecida como Carta a Wapowski, por ir dirixida ó seu amigo Bernard Wapowski) onde critica as teorías astronómicas contidas no libro Do movemento da oitava esfera de Xoán Werner de Nuremberg. Anos máis tarde, Copérnico está a piques de publicar un almanaque do sistema solar calculado a partir das táboas astronómicas nas que se baseaba De revolutionibus, pero a morte do seu editor, Bernard Wapowski, provoca a cancelación da publicación e que o almanaque se perda para sempre.
Remove ads
A chegada a Frombork en 1539 do astrónomo Georg Joachim de Porris, máis coñecido por Rheticus, axudou a Copérnico a perfeccionar De revolutionibus. Rheticus traduce para Copérnico o Almagesto de Tolomeo e o De triangulis omnimodis de Regiomontano, obras que deixarían unha importante pegada en De revolutionibus. Ademais, en 1540, Rheticus escribe De libris revolutionum Nicolai Copernici narratio prima, unha extensa compilación das descubertas de Copérnico. Pero en 1541 Rheticus debe regresar a Wittenberg onde é profesor. Con todo, en 1542, Rheticus viaxa a Nuremberg para imprimir De revolutionibus. Lamentablemente debe abandonar a cidade antes de que a impresión estea rematada. O manuscrito de Copérnico caeu nas mans do editor Andrés Osiander, quen publicará De revolutionibus orbium coelestium, introducindo no texto orixinal unha serie de modificacións debidas á súa fe luterana. En marzo de 1543 este libro ve a luz. Non se sabe se Copérnico chegou a velo antes do seu pasamento o 24 de maio de 1543. A lenda di que o recibiu a mesma mañá da súa morte.
Remove ads
Xa en vida Copérnico temeu que a súa teoría heliocéntrica fose mal recibida. Por iso, durante moitos anos negouse a publicar de forma completa os seus estudos. Só o fixo animado polos amigos e grazas, sobre todo, ó labor de Rheticus.
Os primeiros en opoñérense á revolución copernicana foron os protestantes. Lutero rexeitou o heliocentrismo por ser contrario á Biblia. En realidade, o heliocentrismo enfrontábase a unha tradición xeocentrista moi longa e remota e resultaba moi difícil cambiar as mentalidades.
Curiosamente, a Igrexa católica mantivo durante os primeiros anos unha tímida aceptación dos postulados copernicanos. Por exemplo, Copérnico é invitado a participar nas discusións para a modificación do calendario durante o Concilio de Letrán. Ademais, o dominico Nicolao Schonberg, cardeal e procurador xeral da orde de Santo Domingo, alentou a Copérnico para que publicase as súas investigacións nunha famosa carta. Non obstante, a tradición escolástica puido finalmente e o Papado mantivo na lista de libros prohibidos o De revolutionibus dende 1616 ata 1835.
É ben sabido que a posición dos luteranos e dos católicos ás teorías heliocéntricas expostas por Copérnico baséanse nun pasaxe da Biblia, concretamente do Eclesiastés, en que Xosué ordena ó Sol que se deteña o cal só sería posible se o Sol xirase en torno á Terra e non o revés.
De revolutionibus resultou ser finalmente un extenso e complexo libro formado por seis volumes, dedicados na súa meirande parte a demostrar a teoría que expón no primeiro destes volumes. Basicamente, as ideas de Copérnico consistían en afirmar que a Terra xira sobre si mesma e en torno ó Sol. Esta idea estendeuna ó resto dos planetas coñecidos do Sistema Solar co cal conseguiu explicar o aparente movemento retrógrado de Marte, Xúpiter e Saturno (debido a que os vemos dende a Terra e que están máis afastados ca nós do Sol)
Copérnico tamén sostivo que o eixo de rotación da Terra está inclinado respecto ó plano da súa órbita arredor do Sol.
Porén, o maior inconveniente do sistema copernicano era que aínda mantiña as órbitas circulares de Tolomeo.
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads