Remove ads
Rusland (Russies: Росси́я, Rossija, [rɐˈsʲijə], ), amptelik die Russiese Federasie (Russies: Росси́йская Федерaция, Rossijskaja Federatsija, [rɐˈsʲijskəjə fʲɪdʲɪˈratsɨjə], ), is 'n land wat gedeeltelik in Europa en gedeeltelik in Asië lê. Die land lê egter vanuit 'n politieke oogpunt in Europa omdat die belangrikste deel, ook die hoofstad, Moskou, Europees is en sowat 70 persent van die bevolking daar woon.
.jpg)
| |||||
| Volkslied: Государственный гимн Российской Федерации (Russies vir: "Nasionale Volkslied van die Russiese Federasie") | |||||
.svg) | |||||
| Hoofstad | Moskou | ||||
| Grootste stad | Moskou | ||||
| Amptelike tale | Russies1 | ||||
| Regering | Federale semi-presidensiële grondwetlike republiek Wladimir Poetin Michail Misjoestin | ||||
| Onafhanklikheid Vorming • Slovensk en Staraya Rusa • Rjoerik-dinastie • Kiëf-Roes • Wladimir-Soezda-Roes • Moskowië • Tsaredom van Rusland • Russiese Ryk • Russiese SFSR • Sowjetunie • Russiese Federasie • Huidige grondwet |
2395 v.C.[1] 862 882 1169 1283 16 Januarie 1547 22 Oktober 1721 6 November 1917 10 Desember 1922 25 Desember 1991 12 Desember 1993 | ||||
| Oppervlakte - Totaal - Water (%) |
17 098 2462 (sonder Krim en Sewastopol)[2] km2 (1ste) 6 601 670 myl2 13[3] (insluitende moerasse) | ||||
| Bevolking - 2022-skatting - Digtheid |
147 182 123[4] (insluitende Krim en Sewastopol) (9de) 8,4 / km2 (181ste) 21,8 / myl2 | ||||
| BBP (KKP) - Totaal - Per capita |
2023-skatting | ||||
| BBP (nominaal) - Totaal - Per capita |
2023-skatting | ||||
| MOI (2021) |  0,822[6] (52ste) – baie hoog | ||||
| Gini (2020) | 36,0[7](98ste) – medium | ||||
| Geldeenheid | Roebel (RUB) | ||||
| Tydsone - Somertyd |
(UTC+2 tot +12) nie toegepas nie (UTC+2 tot +12) | ||||
| Internet-TLD | .ru .su .рф | ||||
| Skakelkode | +7 | ||||
| 1. 27 andere inheemse tale word sedert 1991 in verskeie streke as amptelike tale erken. 2. met Krim en Sewastopol is Rusland se oppervlakte 17 125 191 km² (6 612 073 myl²).[8] | |||||
Met sy oppervlak van 17 098 246 km² is Rusland by verre die grootste land ter wêreld, byna twee maal so groot soos die tweede grootste land, Kanada. Dit grens aan (antikloksgewys van NW na SO): Noorweë, Finland, Estland, Letland, Litaue, Pole, Belarus, Oekraïne, Georgië, Azerbeidjan, Kasakstan, die Volksrepubliek China, Mongolië en Noord-Korea. Verder is dit deur 'n see of smal seestraat geskei van die Verenigde State van Amerika (Alaska), Kanada, Turkmenistan, Iran, Turkye, Swede en Japan.
Die moderne Russiese landsnaam Rossija vir Rusland het sy oorsprong in die Griekse weergawe Rossia van die historiese Oos-Slawiese benaming Roes (Rus) vir gebiede in die huidige Europese state Rusland, Belarus en Oekraïne wat deur Slawiërs bewoon is. Die vroegste bewoners het hulle sowat 100 000 jaar gelede in die weste van moderne Rusland gevestig. Voordat Slawiese groepe hulle vanaf die 6de eeu n.C. vanuit hul stamland in noordelike en suidelike rigting begin uitbrei het, is die noorde van Ruslad deur Fins-Oegriese en Baltiese volke bewoon, terwyl Indo-Europese steppevolke soos Koergan, Kimmerers, Skitiërs, Sarmate en Alane hulle in die suidelike streke gevestig het. Hulle is later opgevolg deur Grieke, Gote, Hunne en Aware.
Die oorspronklike Slawiese stamgebied was tussen die noordelike en suidelike streke in 'n gebied geleë wat rofweg deur die riviere Dnjepr en Boeg begrens is. Skandinawiese Wikings het vanaf die 8de eeu Oos-Europese riviere as krygers en handelaars bevaar en hulle hier met die Slawiese meerderheidsbevolking begin vermeng. Hierdie krygerkooplui, na wie ook as Waragiërs of Roes verwys word, het onder leiding van hul legendariese aanvoerder Rjoerik grootliks bygedra tot die stigting van die eerste Oos-Slawiese staat Kiëf-Roes met vroeë stedelike sentra in Nowgorod (gestig in 862) en Kiëf (tans Kijif, 879). Hul handelsbetrekkinge het tot Konstantinopel gestrek.
In die suidelike steppelandskappe en langs die Wolgarivier het Turkvolke uit Asië - Chasare en Wolga-Bulgare - ryke gestig wat handel gedryf het met die Roes, maar ook oorlog teen hulle gevoer het. Noue betrekkinge met die Bisantynse Ryk het grootliks bygedra tot Kiëf-Roes se aanvaarding van die Ortodokse Christelike geloof in 988.
Kiëf-Roes het uiteindelik verbrokkel en in talle klein feodale Russiese state verdeel. Die belangrikste hiervan was die Groothertogdom van Moskou of Moskowië. Moskou het mettertyd die omringende Russiese prinsdomme herenig en die plek van Kiëf-Roes ingeneem. Teen die 18de eeu het die land begin uitbrei en tot die groot en multi-etniese Russiese Ryk ontwikkel wat gestrek het van Pole in die weste tot die Stille Oseaan.
In die 20ste eeu het Rusland as die Russiese Sosialistiese Federale Sowjetrepubliek (RSFSR) die kernland gevorm van die Sowjetunie, die wêreld se eerste en grootste grondwetlik sosialistiese staat en saam met die Verenigde State van Amerika een van die wêreld se twee supermoondhede. Toe die Sowjetunie in 1991 verbrokkel, is die Russiese Federasie gestig as sy de jure-opvolger. Rusland is 'n permanente lid van die Verenigde Nasies se Veiligheidsraad en 'n voorste lid van die Gemenebes van Onafhanklike State (GOS) en die G8 (deelname tans opgeskort).
Die binne- en buitelandse beleid van die Russiese Federasie word in die 21ste eeu deur twee kwessies oorheers. Die demokratiseringsproses in die Russiese binnelandse beleid het tot stilstand gekom, terwyl die land op internasionale vlak pogings onderneem om sy historiese status as grootmoondheid te herwin. In 'n multipolêre wêreld, waar die Volksrepubliek China dieselfde aspirasies huldig, maar met 'n veel groter en meer gevorderde industriële basis, is sulke verwagtinge moontlik te hoog gestel. Met die Verenigde State as grootskaalse netto-energie-uitvoerder, onder meer van vloeibare gas, is daar intussen 'n strawwe mededinger op Rusland se belangrikste uitvoermarkte, alhoewel die land se grootste gasuitvoerder Gazprom tans op die Europese mark nog substansiële kostevoordele bo Amerikaanse produsente geniet.[9]
Remove ads
Die naam "Rusland" is ontleen aan 'n Middeleeuse Latynse naam vir Roes, 'n Middeleeuse staat wat veral deur Oos-Slawiërs bevolk was.[10][11] In die moderne geskiedenisskrywing word na dié staat algemeen as Kiëf-Roes verwys, genoem na sy hoofstad Kijif.[12] Die naam Roes op sigself is ontleen aan die vroeë Middeleeuse Roes-volk, wat oorspronklik 'n groep Noorse handelaars en krygers was wat hulle van oorkant die Oossee eers in die noordelike streek Nowgorod gevestig het en later 'n staat rondom Kijif gestig het.[13] 'n Ander Middeleeuse Latynse naam vir Roes was Roetenië.[14]
In Russies is die huidige landsnaam Росси́я (Rossija) ontleen aan die Middel-Griekse naam vir Roes, Ρωσία (Rosía).[15] 'n Nuwe weergawe van die naam Roes, Росия (Rosija), is ontleen aan dié Griekse term en vir die eerste keer gebruik in 1387,[16] voordat dit in die 15de eeu in amptelike gebruik gekom het, hoewel die land tot aan die einde van die 17de eeu deur sy inwoners steeds Roes of die "Russiese land" genoem is.[17][18] Daar is twee woorde in Russies wat in Afrikaans as Russe vertaal kan word – русские (russkije) wat verwys na etniese Russe en россияне (rossijane) wat verwys na Russiese burgers, ongeag hul etnisiteit.[18][19]
Remove ads
Die Russiese Federasie lê uitgestrek oor die grootste deel van Noord-Eurasië. Vanweë sy grootte is daar groot eentonigheid én afwisseling. Sy klimaat, plantegroei en grondsoorte strek oor 'n groot gebied. Saam met die klimaat wissel die plantegroei: van die toendra van die Oos-Europese Vlakte en die taiga (naaldboomwoude) tot die steppe (grasvelde) en halfwoestyn aan die Kaspiese See. Daar is 28 Unesco-Wêrelderfenisgebiede[20] in die land.
Topografie
Die twee punte van Rusland wat die verste van mekaar geleë is, is sowat 8 000 km uitmekaar: die grens met Pole en die verre suidooste van die Koerile-eilande naby Japan. Rusland is oor elf tydsones versprei. Van die totale oppervlakte word 45 persent deur bosgebiede, 4 persent deur waterliggame, 13 persent deur landboustreke, 19 persent deur rendierweivelde en 19 persent deur ander landerye beslaan.[21]
Die land het die wêreld se grootste oppervlakte woude[22] en is bekend as "die longe van Europa".[23] Net die Amasonereënwoud absorbeer meer koolstofdioksied. Dit voorsien Europa en die hele wêreld van 'n enorme hoeveelheid suurstof.
Russiese hengelvlote het toegang tot drie van die wêreld se oseane – die Atlantiese, die Arktiese en die Stille Oseaan – en hulle verskaf baie van die wêreld se visvoorraad.[24] Die Kaspiese See is die bron van wat beskou word as die wêreld se beste kaviaar.
Die grootste deel van Rusland – sowat driekwart van die totale oppervlakte – bestaan uit uitgestrekte vlaktes (die Oos-Europese en Wes-Siberiese Vlaktes is die grootstes op aarde), hoofsaaklik steppe na die suide en digte woude na die noorde met toendra aan die noordelike kus. Bergreekse word aangetref aan die suidelike grense: die Kaukasus, met Elbroes, teen 5 642 m (18 511 vt) is Rusland en Europa se hoogste punt, gevolg deur Dychtaoe met 'n hoogte van 5 205 m; en die Altai, asook in die oostelike dele, soos die Werchojansk-reeks en die vulkane op die Kamtsjatka-skiereiland. Die Oeralgebergte strek noord-suid en skei Europa van Asië. Dit is ook ryk aan minerale bronne. Altesaam 10% van die wêreld se bewerkbare grond lê in Rusland.[25]
Rusland se kuslyn is langer as 37 000 km aan die Arktiese en die Stille Oseaan, sowel as die Oossee, See van Azof, Swartsee en Kaspiese See.[26] Die Barentssee, Witsee, Karasee, Laptefsee, Oos-Siberiese See, Tsjoekotkasee, Beringsee, See van Ochotsk en die See van Japan is met Rusland verbind. Groot eilande en eilandgroepe sluit in Nowaja Zemlja, Franz Josef-land, Sewernaja Zemlja, die Nieu-Siberiese Eilande, Wrangeleiland, die Koerile-eilande en Sachalin.
Rusland het duisende riviere en mere en het dus een van die wêreld se grootste binnelandse waterbronne. Die grootste van sy watermassas is die Baikalmeer, die wêreld se diepste en mees onbesoedelde varswatermeer.[27] Dit bevat meer as 'n vyfde van die wêreld se vars water.[28] Ander groot mere is onder andere die Ladogameer en die Onegameer.
Van sy 100 000 riviere[29] is die Wolga die land se bekendste, nie net omdat dit die langste rivier in Europa is nie, maar ook vanweë sy groot rol in die Russiese geskiedenis. Rusland se talle natuurlike hulpbronne sluit in petroleum, aardgas, steenkool, hout en minerale.[26][30]
Klimaat
Vier klimaatsones word in die Russiese Federasie aangetref – van noord na suid: die arktiese, subarktiese, gematigde en subtropiese sone.
Verskeie faktore bepaal Rusland se klimaat. Die enorme grootte van die land en die feit dat baie dele ver van die see is, veroorsaak dat daar in die grootste gebied 'n kontinentale klimaat is, behalwe in die toendra en die verre suidooste. Berge in die suide verhinder die vloei van warm lugmassas van die Indiese Oseaan af en die vlaktes in die weste en noorde stel die land bloot aan Arktiese en Atlantiese invloede.[31]
In die grootste deel van die land is daar hoofsaaklik twee seisoene: winter en somer. Die lente en herfs is gewoonlik net kort tydperke van wisseling tussen baie lae en baie hoë temperature. Die koudste maand is Januarie (Februarie aan die kus), die warmste is gewoonlik Julie. Groot temperatuurverskille is tipies. In die winter word dit kouer van suid na noord sowel as van wes na oos.
Remove ads
- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Federale deelgebiede van Rusland.
Die Russiese Federasie bestaan vanaf 18 Maart 2014 uit 85 deelgebiede (Russies: субъекты; soebjekti). Hierdie gebiede het 'n gelyke verteenwoordiging in die Staatsdoema (2 afgevaardigdes per deelgebied), maar die mate van outonomie verskil.
Rusland onderskei die volgende ses kategorieë (soos vanaf 1 Maart 2008): 22 outonome republieke (state), 46 oblaste (provinsies), 8 krais (distrikte), 1 outonome oblast, 5 outonome distrikte en 3 federale stede (Moskou, Sewastopol en Sint Petersburg), wat vergelykbaar is met oblaste.
Remove ads
.jpg)
.jpg)
Volgens die Russiese grondwet, wat op 12 Desember 1993 tydens 'n nasionale referendum aanvaar is, is Rusland 'n federasie en 'n semi-presidensiële republiek, waarin die president die staatshoof is[32] en die eerste minister die regeringshoof. Die Russiese Federasie is in wese 'n verteenwoordigende demokrasie. Die uitvoerende mag lê by die regering.[33] Die wetgewende mag lê by die regering en die twee kamers van die Federale Vergadering.[34] Die regering word gereguleer deur 'n stelsel van skeiding van magte soos bepaal in die grondwet.
Die federale regering bestaan uit die volgende:
- Wetgewende mag: Die Federale Vergadering met sy twee kamers, die Staatsdoema (450 lede) en Federale Raad (176 lede), maak federale wette, verklaar oorlog, keur verdrae goed en kan die toekenning van geld aan ander instellings goed- of afkeur.
- Uitvoerende mag: Die president is die hoofaanvoerder van die weermag, kan wetsontwerpe veto en stel die kabinet saam.
- Geregtelike mag: Die konstitusionele hof, hooggeregshof, die hooggeregshof van arbitrasie en laer federale howe, waarvan die regters deur die Federale Raad aangestel word op aanbeveling van die president, vertolk wette en kan wette terugtrek wat hulle as ongrondwetlik beskou.
Volgens die Russiese grondwet is grondwetlike justisie in die howe gebaseer op die gelykheid van alle burgers,[35] die regters is onafhanklik en net onderworpe aan die wet,[36] verhore moet oop wees vir die publiek en beskuldigdes word verdediging gewaarborg.[36] Sedert 1996 is daar 'n moratorium op die doodstraf, hoewel dit nog nie wetlik afgeskaf is nie.
Die president word deur die volk gekies vir 'n termyn van ses jaar.[32] Hy is vir 'n tweede termyn herkiesbaar, maar nie vir 'n derde termyn nie.[32] Die laaste verkiesing is op 18 Maart 2018 gehou. Regeringsdepartemente bestaan uit die eerste minister en onderpremiers, ministers en ander verkose individue, wat almal deur die president aangestel word.
Van die belangrikste politieke partye in Rusland is Verenigde Rusland, die Kommunistiese Party, die Liberaal-Demokratiese Party van Rusland en Regverdige Rusland.
Remove ads
.jpg)
In die internasionale reg word erken dat Rusland die plek van die voormalige Sowjetunie ingeneem het.[37] Rusland sit die internasionale verpligtinge van die Sowjetunie voort, het die land se permanente plek ingeneem in die Veiligheidsraad van die Verenigde Nasies en het sy lidmaatskap oorgeneem van ander internasionale organisasies, asook sy regte en verpligtinge wat internasionale verdrae en skuld betref.
Rusland se buitelandse beleid het vele fasette. Die land het diplomatieke betrekkinge met 178 lande en het 140 ambassades.[38] Sy buitelandse beleid word bepaal deur die president en word geïmplementeer deur die departement van buitelandse sake.[39]
As een van die vyf permanente lede van die VN se Veiligheidsraad speel Rusland 'n belangrike rol in die handhawing van internasionale vrede en veiligheid – asook in die oplossing van internasionale konflikte deur sy deelname aan die Midde-Oosterse Kwartet, die sesparty-samesprekings met Noord-Korea en die oplossing van die Kosowo-konflik. Rusland is lid van die G8 (groep van agt nywerheidslande, maar tans opgeskort), die Europese Raad, die Organisasie vir Veiligheid en Samewerking in Europa en die Asiaties-Pasifiese Ekonomiese Samewerkingsforum. Rusland speel ook gewoonlik 'n leidende rol in streekorganisasies soos die Gemenebes van Onafhanklike State (GOS), Eurasiese Ekonomiese Gemeenskap, die Verdragsorganisasie vir Kollektiewe Veiligheid en die Shanghaise Samewerkingsorganisasie. Sedert die verbrokkeling van die Sowjetunie het Rusland 'n vriendskapliker dog wispelturige verhouding met die Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie (Navo). Die Navo-Russiese Raad is in 2002 gestig om samewerking tussen hulle te bevorder.[40]
Weermag en verdedigingsuitgawes
Rusland het Sowjet-bates oorsee oorgeneem en die meeste van die Sowjetunie se vervaardigings- en verdedigingsgeriewe is in die land self.[41] Die Russiese weermag bestaan uit die grondmag, vloot en lugmag. In 2006 het die weermag 1,03 miljoen lede in aktiewe diens gehad. Rusland het die grootste voorraad kernwapens in die wêreld en die tweede grootste vloot ballistiese-missiel-duikbote.[42] Die land vervaardig al sy eie militêre toerusting en is sedert 2001 die grootste verskaffer van wapens: Hy is verantwoordelik vir sowat 30% van wapenverkope wêreldwyd[43] en voer wapens na sowat 80 lande uit.[44]
Net soos in die Sowjetunie is daar diensplig vir alle manlike burgers tussen 18 en 27 jaar. Weens verskeie probleme is die tydperk in 2008 begin verkort sodat kontraksoldate teen 2010 70% van die weermag kan uitmaak. Verdedigingsuitgawes het die afgelope ses jaar verviervoudig.[45] Die regering se amptelike militêre uitgawes in 2008 is $40 miljard,[46] hoewel verskeie bronne soos Amerikaanse Intelligensie[47] en die Internasionale Instituut vir Strategiese Studies[48] dit heelwat hoër raam.[49] Tussen 2006 en 2015 word sowat $200 miljard bestee aan die opgradering van militêre toerusting.[50]
Rusland op pad na 'n post-westerse wêreld
Die huidige tweeledige NAVO-strategie teenoor die Russiese Federasie, wat op militêre afskrikking en gelyktydige dialoogvoering steun, word in Moskou as bevestiging vir die vermoede geïnterpreteer dat die weste 'n aggressiewe beleid teen die land volg. So teken Russiese politici beswaar aan teen die "demonisering" van Rusland (wat ook ingang tot westerse media vind) en westerse bewerings oor 'n "dreigende gevaar uit die ooste" wat volgens die Russiese standpunt hoegenaamd nie bestaan nie.
Desondanks tree Rusland op die internasionale toneel as teenspeler van die supermoondheid Verenigde State op, soos ook weerspieël word in stygende verdedigingsuitgawes. In 2016 is die Russiese militêre besteding met 5,4 persent verhoog. Ekonomies betaal die Russiese Federasie 'n hoë prys vir hierdie beleid. So het die militêre ekonoom Wasili Satsepkin daarop gewys dat die militarisering van Rusland se staatsbesteding ekonomiese groei belemmer. Slegs die korrupte burokrasie trek volgens hom voordeel uit stygende verdedigingsuitgawes.[51]
Sergei Sipljaef, 'n deskundige op die gebied van die volkereg, vrees dat Rusland se beleid van selfisolering, sy politieke veldtog teen die weste en grootskaalse beleggings in die wapenbedryf vir die Russiese ekonomie op die lang termyn op bankrotskap sal uitloop. Die geskiedenis van die Sowjetunie se verbrokkeling het volgens hom reeds die bewys gelewer dat Moskou militêre wedywering met die VSA nie kan bekostig nie.[52]
Veranderende beleid teenoor Oekraïne en die Weste
Die Donbas-konflik in die Russiessprekendce ooste van Oekraïne en die Russiese anneksasie van die Krim-skiereiland word deur politieke analiste as uitvloeisels van Moskou se drasties veranderende binne- en buitelandse beleid beskou. Westerse deskundiges verskil nogtans oor die gevolgtrekkings waartoe regerings in Europa en Washington moet kom. Een hipotese beweer dat die opkoms van outoritêr-nasionalistiese strominge in Rusland tot 'n meer aggressiewe buitelandse beleid sal lei. 'n Ander teorie vewys in verband met Moskou se veranderende buitelandse beleid na Russiese vrese oor die sogenaamde "bonte rewolusies" in lande soos Oekraïne wat moontlik ook in Rusland aanhangers sal vind. Terwyl Rusland ekonomiese uitdagings in die gesig staar wat uit dalende pryse vir fossiele brandstowwe voortspruit, probeer Moskou moontlik die Russiese publiek se aandag op konflikte met ander lande te vestig en steun te werf vir 'n meer aggressiewe buitelandse beleid. Sommige analitici staan krities teenoor die optrede van westerse rolspelers soos NAVO, VSA en Europese Unie wat met hul poging om hul invloedsfeer na Oekraïne - en dus naby Rusland se grense - uit te brei net soos Moskou verantwoordelikheid dra vir die eskalerende Oekraïne-konflik.[53]
Remove ads
Ekonomiese ontwikkeling
Voor die Oktoberrewolusie was Rusland in vergelyking met ander Europese state 'n relatief onderontwikkelde land wat net oor 'n klein aantal nywerheidsgebiede in sy Europese gedeelte beskik het. Die ontwikkeling van die land se hoofsaaklike nywerheidsektore het oneweredig verloop, terwyl 'n groot deel van die beleggings uit die buiteland gekom het.
Die nuwe Sowjet-regering het belowe om die Russiese nywerheidsektor vinnig te ontwikkel en die ekonomiese vooruitgang van onderontwikkelde landelike gebiede te bevorder. Net soos in baie ander wêrelddele het die beleid van industrialisering in Rusland aanvanklik op swaar nywerhede soos die yster- en staalbedryf gekonsentreer. Gedurende Josef Stalin se heerskappy het in die 1930's grootskaalse beleggings in bestaande nywerheidsgebiede in die Europese gedeelte van die land plaasgevind, tog het ook steeds meer nywerhede in die ooste ontstaan. Belangrike projekte het staalfabrieke in die suidelike Oeral-berggebied en die Koezbas-steenkoolmynstreek van Wes-Siberië ingesluit.
In vergelyking met ander ekonomieë het Rusland taamlik laat van steenkool na alternatiewe energiebronne begin omskakel. Vanaf die 1960's is die ontginning van ruolie, aardgas en waterkrag egter vinnig ontwikkel. Waterkragsentrales in Wes-Siberië het die basis vir die opbou van die plaaslike aluminiumnywerhede gevorm. Die vervaardiging van verbruikersgoedere het daarenteen dekades lank min aandag geniet.
Landbou
In teenstelling met die groeiende nywerheidsektor het die landbou steeds die Achilleshiel van die Russiese ekonomie gevorm. Sedert die 1960's was die land verskeie kere gedwing om graan uit ander lande in te voer. Alhoewel die voedselproduksie aansienlik verhoog is, was hierdie groei net groot genoeg om met die bevolkingsaanwas tred te kan hou. Westerse deskundiges blameer die Sowjet-regering se agrariese beleid wat plase tot groot, maar minder effektiewe kollektiewe (kolkhozi) en staatsbeheerde bedrywe (sovkhozi) saamgesmelt het. Die staat se voorkeur vir grootskaalse projekte, wat kenmerkend vir die land se industriële projekte in die 20ste eeu was, is sodoende ook na die landbousektor uitgebrei.
Buitelandse handel
Die Sowjet-regering het tydens Stalin se heerskappy groot moeite gedoen om 'n hoë graad van selfvoorsiening te bereik en sodoende heelwat beperkings op buitelandse handel geplaas. Die stigting van die Raad vir Onderlinge Ekonomiese Bystand (ROEB, Engelse afkorting: COMECON), die Oosbloklande se handelsorganisasie, het van die Sowjetunie en sy satellietstate ná die Tweede Wêreldoorlog 'n soort geslote mark gemaak wat nouliks in die wêreldekonomie geïntegreer was.
Sowjet-Rusland se politieke leiers het uiteindelik besef dat die invoer van Westerse tegnologieë voordelig vir die land se ekonomiese ontwikkeling sou wees en hul ekonomiese beleid verander. Sowjet-Rusland het vervolgens handelsbande met lande dwarsoor die wêreld aangeknoop.
Buitelandse beleggings
Volgens die amptelike statistiekdiens Rosstat het buitelandse beleggings in die Russiese Federasie in 2011 met 66,1 persent gestyg tot VS$ 190,6 miljard, waarvan VS$ 18,415 miljard regstreekse beleggings ('n toename van 33,3 persent teenoor die vorige jaar).
Teen die einde van 2011 het die totale buitelandse belegging in die Russiese ekonomie VS$ 347,2 miljard beloop – 'n toename van 15,7 persent teenoor 2010.[54]
In die tydperk tussen 2015 en 2018 het regstreekse buitelandse beleggings (RBB) slegs 0,2 persent van die Russiese Federasie se bruto geografiese produk beloop – die laagste persentasie van alle opkomende markte (laer as in Nigerië met 0,3 persent, Venezuela met 0,5 persent en Oekraïne met 2,7 persent). As herbeleggings in ag geneem word, styg hierdie ekonomiese aanwyser tot 1,5 persent van die BGP – meer as in Saoedi-Arabië, Nigerië, Suid-Korea, Suid-Afrika en Venezuela.
Sanksies, wat ná die besetting van die Krim-skiereiland en sy inlywing by die Russiese Federasie ingestel is, bly 'n belangrike faktor as buitelandse ondernemings beleggings in die land oorweeg, net soos die slegte beleggingsklimaat en lae groeivooruitsigte.[55]
In die tydperk tussen 2015 en 2018 het regstreekse buitelandse beleggings (RBB) slegs 0,2 persent van die Russiese Federasie se bruto geografiese produk beloop – die laagste persentasie van alle opkomende markte (laer as in Nigerië met 0,3 persent, Venezuela met 0,5 persent en Oekraïne met 2,7 persent). As herbeleggings in ag geneem word, styg hierdie ekonomiese aanwyser tot 1,5 persent van die BGP – meer as in Saoedi-Arabië, Nigerië, Suid-Korea, Suid-Afrika en Venezuela.
Sanksies, wat ná die besetting van die Krim-skiereiland en sy inlywing by die Russiese Federasie ingestel is, bly 'n belangrike faktor as buitelandse ondernemings beleggings in die land oorweeg, net soos die slegte beleggingsklimaat en lae groeivooruitsigte.[56]
Huidige ekonomiese hoofsektore
Die nywerheidsektor het in die eerste ses maande van 2008 32,7 persent van Rusland se bruto binnelandse produk (BBP) opgelewer; die energiesektor was die belangrikste bedryf wat 10,6 persent bygedra het. Die tweede grootste sektor is handel, die gastebedryf en vervoer wat 30,3 persent van die BBP verteenwoordig het. Die finansiële sektor het 14,4, ander openbare en privaat dienste 13,9, die boubedryf 5,7 en die landbousektor 3,0 persent van die BBP opgelewer ('n groot deel van die landbouprodukte word egter op privaat grond verbou en informeel bemark).[57]
Ekonomiese ontwikkeling in die vroeë 21ste eeu
Sedert die begin van die huidige eeu het stygende oliepryse, toenemende buitelandse beleggings, hoër binnelandse verbruik en groter politieke stabiliteit Rusland se ekonomiese groei 'n hupstoot gegee. Die land het die jaar 2007 vir die negende agtereenvolgende jaar met ekonomiese groei afgesluit, met 'n gemiddeld van 7% per jaar sedert die finansiële krisis van 1998. In 2007 was Rusland se bruto binnelandse produk (BBP) VS$2 076 miljard, die sewende grootste in die wêreld en 8,1% hoër as die vorige jaar. Die gemiddelde salaris in Rusland was vroeg in 2008 sowat VS$640 per maand in vergelyking met VS$80 in 2000.[58] Sowat 14% van Russe het in 2007 onder die broodlyn gelewe[59] – heelwat minder as die 40% in 1998, toe die ekonomie op sy grootste laagtepunt was sedert die verbrokkeling van die Sowjetunie. Werkloosheid was 4,8% in 2018 en 4,6% in 2019 in vergelyking met sowat 12,4% in 1999.[60][61]
Rusland het die wêreld se grootste natuurlike-gas-, tweede grootste steenkool- en agtste grootste oliereserwes. Dit is die grootste uitvoerder van aardgas in die wêreld en die tweede grootste olie-uitvoerder. Olie, aardgas, metale en hout maak 80% van die land se uitvoer uit.
In 2001 het 'n meer gestroomlynde belastingstelsel (met 'n basiese belastingkoers van 13 persent) die las op die land se burgers verlig en staatsinkomste verhoog.[62]
Die ekonomiese ontwikkeling van die land is egter oneweredig aangesien die Moskou-streek 'n buitengewoon groot deel tot die BBP bydra.[63] 'n Groot deel van Rusland, veral plattelandse gebiede, vaar veel swakker. In 2019 is 300 nywerheidstede as sogenaamde «monostede» geklassifiseer vanweë hul eensydige industriële struktuur. Die spektrum van hierdie monostede strek van Beringofski, 'n klein nedersetting van 700 siele op die eiland Tsjoekotka, tot Togliatti, 'n stad met 'n bevolking van meer as 700 000.[64]
Ondanks alle ekonomiese uitdagings het die middelklas gegroei van net 8 miljoen mense in 2000 tot 55 miljoen in 2006.[65] Rusland het in 2007 altesaam 110 miljardêrs gehad, die grootste getal buite die VSA.[66]
Ondanks die land se sterk ekonomiese groei lys die Wêreldbank verskeie uitdagings wat die Russiese ekonomie in die gesig staar, onder meer die diversifisering van die ekonomie en die aanmoediging van die groei van klein en middelslag-besighede. Die diversifisering van Rusland se uitvoere, veral die vervaardiging van industriële goedere waarmee Russiese ondernemings op die wêreldmark kan meeding, word gekeer deur strukturele besonderhede. So word Russiese nywerheidsprodukte tans grotendeels in staatsondernemings vervaardig. Westerse analitici wys daarop dat meer as twee derdes van die Russiese ekonomie in staatsbesit of in groot konglomerate gekonsentreer is. Hierdie groot ondernemings oorheers die Russiese mark en kan self baie van sy reëls opstel. Anders as in die geval van suksesvolle rolspelers op die wêreldmark is daar in Rusland steeds 'n gebrek aan innovatiewe middelgroot ondernemings in die nywerheidsektor.[67]
Dalende olieprys en Korona-krisis in 2020
Die verbrokkeling van die olieproduksie-ooreenkoms tussen Rusland en Saoedi-Arabië vroeg in 2020 het, net soos die uitwissing van miljarde se waarde op internasionale effektebeurse as gevolg van die Koronaviruspandemie van 2019-2020 in Maart 2020, skokgolwe deur die Russiese ekonomie gestuur, soos weerspieël in die volatiliteit van Russiese effektebeurse en die roebel-wisselkoers wat in die eerste drie maande van 2020 elkeen twintig persent van hul waarde verloor het.[68]
| Aanwyser | 2017 | 2018 | Ter vergelyking: Duitsland |
|---|---|---|---|
| Bruto binnelandse produk (BBP, nominaal, in miljard €) | 1397 | 1403 | 3344,4 |
| BBP per capita (in €) | 9516 | 9557 | 40340 |
| Bevolking (miljoen) | 146,8 | 146,8 | 82,9 |
| Wisselkoers, 1 € = ? roebel, jaarlikse gemiddeld | 65,94 | 74,04 | - |
Bron: Germany Trade and Invest (GTAI): Wirtschaftliche Eckdaten Russlands Geargiveer 19 April 2020 op Wayback Machine
Remove ads
'n Multi-etniese samelewing
>80%
70—79%
50—69%
20—49%
<20%
Die Russiese Federasie het 'n uiteenlopende, veelrassige bevolking van 144,5 miljoen, wat tot sowat 160 verskillende etniese groepe en inheemse volke behoort:[69]
- Russe: 80,9%
- Tartare: 3,9%
- Oekraïners: 1,4%
- Basjkiriërs: 1,2%
- Tsjoewasjiërs: 1,1%
- Armeniërs: 0,8%
- Ander: 10,7%
Etnonieme
Die Afrikaanse terme «Rus» en «Russe» word in Russies deur twee woorde met verskillende betekenisse weergegee. Terwyl vir etniese Oos-Slawiese Russe die etnoniem русский (Roesski, meervoudsvorm: Roesskije) gebruik word, word na Russiese staatsburgers met afwykende etniese agtergronde sedert die 1990's as россиянин (Rossijanin) verwys.
Bevolkingsdigtheid
Hoewel die bevolking groot is, is die bevolkingsdigtheid klein vanweë die geweldige grootte van die land. Die digtheid is die hoogste in Europese Rusland, naby die Oeral-gebergte en in Suidwes-Siberië. Die bevolking is oneweredig oor die land versprei; twee derdes is in die Europese deel gekonsentreer, terwyl groot gebiede in Siberië feitlik onbewoon is. Afgeleë en onherbergsame streke, wat tydens die Sowjet-periode onder dwang bevolk was, is tans vanweë die haglike lewensomstandighede en ongereelde loonbetalings in talle mynboudorpe grotendeels weer ontvolk.
Immigrasie en emigrasie
In 2006 het 186 380 immigrante Rusland binnegekom, waarvan 95% van GOS-lande is.[70] Daar is ook sowat 10 miljoen onwettige immigrante van oud-republieke van die Sowjetunie.[71] Die Russiese bevolking neem nogtans af, veral as gevolg van die lae geboortekoers en die lae lewensverwagting van mans (wat onder meer aan drankmisbruik toegeskryf word).[72] Daarnaas is emigrasie 'n beslissende faktor in die land se demografiese ontwikkeling – miljoene Russe het hulle sedert die 1990's in Europese en oorsese lande gevestig. Duitsland is die belangrikste bestemming vir Russiese emigrante met 'n Russiessprekende gemeenskap van sowat vier miljoen – die grootste buite Rusland.
Die Russiese Federasie het – as 'n land met 'n krimpende bevolking – van die liberaalste immigrasiewette ter wêreld. Die Russiese arbeidsmark is aantreklik genoeg vir honderdduisende immigrante uit Europa (onder wie meer as 100 000 elk uit Duitsland en die Verenigde Koninkryk). Immigrante mag na vyf jaar se permanente verblyf in die land die burgerskap van die Russiese Federasie aanneem as hulle Russies magtig is en 'n sodanige taaltoets slaag.
Verstedeliking
In vergelyking met slegs 18 persent in 1918 woon tans 73 persent van die burgers in stedelike gebiede.[73] Die twee grootste stede is Moskou (11 514 000 inwoners volgens die sensus van 2010) en Sint Petersburg (4 848 000). Elf ander stede het meer as 'n miljoen inwoners: Jekaterinburg, Kazan, Nizjni Nowgorod, Nowosibirsk, Oefa, Omsk, Perm, Rostof aan die Don, Samara, Tsjeljabinsk en Wolgograd.
Remove ads
Vroeë periode
In prehistoriese tye is die gebied wat later Europese Rusland sou word, bewoon deur veral Slawiese en Fins-Oegriese volke. Die Slawiërs was waarskynlik in 'n gebied rondom die Pripjat-moerasse gekonsentreer en het van daar verder versprei.[74] Hulle het veral handel gedryf met Griekeland, die Krim en later met die Romeinse en Bisantynse ryke.
Kiëf-Roes
- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Kiëf-Roes.
Kiëf-Roes het bestaan van omstreeks 880 tot die middel van die 12de eeu, met Kiëf as belangrikste sentrum. Die Roes-volk het waarskynlik die huidige Noordwes-Rusland sedert die 8ste eeu oorheers. In die 9de eeu het hulle in 'n mate georganiseerd geraak. Volgens die Primêre Kronieke, die vroegste aantekening van die streek se geskiedenis, het 'n Warangiër (of Wikings) met die naam Rjoerik hom in Nowgorod gevestig. Hy is in 860 deur die volke in die gebied as gemeenskaplike leier gekies voordat hy suid getrek en sy mag na Kiëf, die hoofstad van die huidige Oekraïne, uitgebrei het. Hy word in die Kronieke die voorvader van die Rjoerik-dinastie genoem wat tot aan die einde van die 16de eeu oor onder meer Rusland sou regeer.
Kiëf het sy goue eeu beleef tydens die bewind van Wladimir I (980–1015) en sy seun Jaroslaf I die Wyse (1019–1054). In dié tyd is die Christelike geloof van Bisantium aanvaar en die eerste Oos-Slawiese geskrewe regskode opgestel. Die vroeë Roes-heersers was waarskynlik 'n Skandinawiese elite van krygsmanne wat regeer het oor die meerderheid, wat bestaan het uit verskeie Slawiese volke.
Die grootste probleem van Kiëf-Roes was dit op die rand van Europa gelê het en aan die Asiatiese steppe gegrens het, van waar nomadiese volke die ryk gereeld binnegeval het. 'n Tweede groot probleem was eersgeboortereg, wat daartoe gelei het dat met elke troonbestyging 'n nuwe burgeroorlog uitgebreek het. Tussen 1054 en 1224 was daar nie minder as 83 burgeroorloë nie. Eindelik het die ryk vir goed versplinter. Nuwe prinsdomme het ontstaan wat elk deur afstammelinge van Rjoerik regeer is: Nowgorod, Wladimir-Soezdal, Halitsj-Wolhinië, Polotsk, Smolensk, Tsjernigof en Perejaslaf.
Weens die versplintering het dit die Mongole, of Goue Horde, wat die gebied sedert 1223 binnegeval het, nie veel gekos om die prinsdomme omver te werp nie.[75] Mongoolse oorheersing het die gebied se ekonomiese en sosiale ontwikkeling gestrem[76] en sou vir die volgende drie eeue voortduur.
Moskowië en die eerste tsare
.JPG)
Die magtigste opvolgerstaat van Kiëf-Roes was Moskowië, of die Groothertogdom van Moskou. Dit annekseer buurstate soos Twer en Nowgorod en word eindelik die basis van die moderne Russiese staat.
Ná die val van Konstantinopel in 1453 (ook bekend as die tweede Rome) eien Moskou hom die naam derde Rome toe omdat dit die laaste sentrum van die Ortodokse Kerk is. Iwan III begin homself, afgelei van die Romeinse en Bisantynse keisers, "tsaar van die hele Rusland" noem en verwerp die soewereiniteit van die Goue Horde.
Van 1533 tot 1584 regeer Iwan die Verskriklike. Hy is die eerste heerser wat amptelik as tsaar van Rusland gekroon word. Hy beywer hom aanvanklik vir vreedsame hervormings en vernuwings. Hy stel die boekdrukkuns in, onderwerp die kerk aan die staat en standaardiseer rituele en verordeninge.[77][78]
Iwan soek nuwe handelsmoontlikhede en stel die hawe van Archangelsk aan die Witsee vir Engelse handelaars oop. In die ooste lyf hy die kanate van Kazan en Astrachan in. Hy stel ook 'n wet in wat die bewegingsvryheid van boere beperk – 'n belangrikse stap in die rigting van die latere lyfeienskap.
Sy latere bewind word egter deur 'n periode van terreur gekenmerk. Hy raak betrokke in die sogenaamde Lyflandse Oorlog wat 22 jaar voortsleep en die Russiese ekonomie en leër ruïneer.[79] Boonop sterf sy vrou, Anastasia Romanowna en Iwan glo die bojare het haar vermoor. Hy kom nie hierdie slag te bowe nie en sy gesondheid begin agteruitgaan. Hy gaan geestelik agteruit en word paranoïes en gewelddadig.
In 1564 skep hy 'n polisiemag, die Opritsjniki, wat 'n moorddadige terreurbende word wat links en regs onder die adel en die volk moor. In 1581 slaan Iwan glo sy oudste seun in 'n woedebui dood. Ná Iwan se dood word hy opgevolg deur sy verstandelik gestremde seun Fjodor. Sy tweede oudste oorlewende seun, Dmitri Iwanowitsj, is toe maar twee jaar oud en word kort daarna vermoor.
Tydens Fjodor se bewind lê die regte mag in die hande van sy swaer en voog, die bojaar Boris Godoenof. Ná Fjodor se dood begin 'n chaotiese tydperk, bekend as die Tyd van Beroeringe,[80] waarin Rusland onder andere deur Vals Dmitri I en Vals Dmitri II regeer word. Laasgenoemde word op 11 Desember 1610 vermoor terwyl hy halfdronk is en dit lui die tydperk van die Huis van Romanof in.
Keiserlike Rusland
- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Russiese Ryk.
.svg)
Onder die Huis van Romanof en Pieter die Grote word Rusland 'n wêreldmag. Pieter regeer van 1682 tot 1725. Hy verslaan Swede en in 'n deel van die gebied wat hy van die land verower, stig hy later Sint Petersburg. Pieter se hervormings het meegebring dat die land geweldig beïnvloed is deur die Wes-Europese kultuur. Katharina die Grote, wat van 1762 tot 1796 regeer, sit sy poging voort om Rusland te vestig as een van die groot magte in Europa. Rusland brei in dié tyd ook geografies geweldig uit.
Idees van liberalisme word in die Dekabriste-opstand van 1825 onderdruk en gevolg deur dekades van politieke onderdrukking. Die voortduur van lyfeienskap en die konserwatiewe beleidsrigtings van Nikolaas I strem ontwikkeling in Rusland in die middel-negentiende eeu. Sy opvolger, Aleksander II (1855–1881), stel verskeie hervormings in, onder meer die afskaffing van lyfeienskap in 1861. Hy sterf egter in 'n sluipmoordaanval en sy opvolger, Aleksander III, beëindig sy pa se pogings om groter outonomie aan die Russiese volk te gee. Hy ontslaan liberale ministers, beperk die bevoegdhede van die zemstwo's, verskerp die staatstoesig op middelbare en hoër onderwys, brei die bevoegdhede van die polisie aansienlik uit en tree as bewaker van die ortodoksie streng op teen Jode, Rooms-Katolieke en Protestante. Opstandelinge en andersdenkendes word in massas na Siberië verban.
Onder sy opvolger, Nikolaas II, duur dié toestande voort. Ongenaakbare toestande in fabrieke lei tot groot steun aan die revolusionêre sosialistiese beweging. In Januarie 1905 word daar gevuur op stakende werkers in Sint Petersburg en honderde sterf of word gewond. Dit, die Russies-Japanse Oorlog en die gebeure van Bloedige Sondag in 1905 lei tot die Russiese Rewolusie van 1905. Hoewel die opstand onderdruk word, word Nikolaas gedwing om sekere hervormings in te stel. Die basiese lewe van die werkers bly egter beroerd.
Tydens die Eerste Wêreldoorlog word die wantroue in die regering nog groter weens die hoë koste en sterftesyfer van die oorlog en gerugte van korrupsie en selfs verraad. Dit lei tot die Russiese Rewolusie van 1917. Talle opstande vind plaas en word gesteun deur talle soldate. Baie van die opstande word gereël deur demokraties verkose rade genaamd sowjets. Die Februarie-rewolusie lei tot die abdikasie van Nikolaas II. Hy word opgevolg deur 'n voorlopige regering. Dié het aanvanklik die steun van die Sowjets, maar is nie in staat om die talle probleme in die land op te los nie. In die tweede rewolusie wat in Oktober volg en deur Wladimir Lenin gelei word, word die Voorlopige Regering omvergewerp en die wêreld se eerste kommunistiese staat gestig.
Sowjet-Rusland
- Die hoofartikels vir hierdie afdeling is: Russiese Sosialistiese Federale Sowjetrepubliek en Sowjetunie.
Ná die Oktober-rewolusie breek 'n burgeroorlog uit tussen die nuwe regering se Rooi Leër en die Wit Leër van die monargiste, konserwatiewe en gematigde sosialiste wat teen die drastiese hervormings van die Bolsjewiste is.
Teen die einde van die burgeroorlog het 20 miljoen Russe al gesterf en die ekonomie en infrastruktuur was aan flarde. Die Russiese Federatiewe Sosialistiese Sowjetrepubliek stig die Sowjetunie op 30 Desember 1922 saam met drie ander republieke. Die Russiese republiek oorheers die Sowjetunie tydens sy 74-jarige bestaan. Die Bolsjewiste stel gratis mediese sorg en opvoeding in, asook die reg om 'n werk en huisvesting te hê. Vroueregte word aansienlik verbeter.[81] Ná Lenin se dood in 1924 word Josef Stalin 'n diktator. Hy begin met industrialisasie en in 'n kort tyd verander die Sowjetunie van 'n landbouland in 'n groot, magtige nywerheidsmag.
Die land tree uit die Tweede Wêreldoorlog as een van die wêreld se supermoondhede. Die Rooi Leër beset Oos-Europa ná die oorlog en Stalin stel kommunistiese regerings in dié streek se lande in. As 'n groot kernwapenmag raak die land in 'n stryd om wêreldoorheersing betrokke met die Verenigde State van Amerika wat bekend staan as die Koue Oorlog.
Onder Stalin se opvolger, Nikita Chroesjtsjof, stuur die Sowjetunie die wêreld se eerste kunsmatige satelliet, Spoetnik 1, die lug in en die Russiese ruimtevaarder Joeri Gagarin word die eerste mens wat in 'n bemande ruimtetuig (Wostok 1) om die aarde wentel. Spanning tussen die twee supermoondhede neem toe weens die Amerikaanse Jupiter-missiele in Turkye en die missielkrisis in Kuba. Ná Chroesjtsjof se dood ontstaan weer 'n tydperk van gedeelde mag waarin Leonid Brezjnef in die vroeë 1970's na vore tree as die belangrikste figuur in Sowjet-politiek. Tydens sy bewind is daar ekonomiese stagnasie en val die Sowjetunie Afghanistan binne.
Vanaf 1985 stel Michail Gorbatsjof sy beleid van glasnost (openheid) en perestroika (hervorming) in in 'n poging om die land te moderniseer. In Augustus 1991 is daar 'n mislukte staatsgreep teen hom om te keer dat die Sowjetunie ondergaan. In Rusland kom Boris Jeltsin aan die bewind en kondig die einde van die Kommunistiese bewind aan. Die Sowjetunie versplinter in vyftien onafhanklike state en word in Desember 1991 amptelik ontbind. Jeltsin word in Junie 1991 verkies tot president van Rusland in die eerste presidensiële verkiesing in die Russiese geskiedenis.
Russiese Federasie
.jpg)
Tydens en ná die versplintering van die Sowjetunie, terwyl uitgebreide hervormings, onder meer privatisasie, plaasvind, beleef die Russiese ekonomie 'n groot krisis. Die BBP en nywerheidsproduksie neem tussen 1990 en einde 1995 met sowat 50% af.[82] Prysbeheer word afgeskaf en daar word begin met privatisering. Miljoene verarm – volgens die Wêreldbank leef tussen 39% en 49% van die bevolking teen middel 1993 in armoede in vergelyking met 1,5% in die laat-Sowjettydperk.[83] Vertragings in die betaling van lone word 'n langdurige probleem met miljoene mense wat maande en selfs jare te laat betaal word. Die privatiseringsproses bring mee dat beheer van ondernemings grootliks van staatsagentskappe verskuif na groepe individue met kontakte in die regering en die mafia. Gewelddadige kriminele groepe neem dikwels staatsondernemings oor en open met sluipmoorde die pad na afpersing. Korrupsie in die regering word alledaags. Baie van die nuwe rykes neem biljoene se kontant en bates uit die land. Daar is ook sosiale agteruitgang en die geboortesyfer daal geweldig terwyl die sterftesyfer die hoogte in skiet. Wetteloosheid is volop. Misdaadbendes en georganiseerde misdaad floreer en ander gewelddadige misdade vier hoogty.[84]
Die 1990's word gekenmerk deur gewapende etniese konflik, soos in Tsjetsjnië, Noord-Ossetië-Alanië en Abchasië. Hoë begrotingstekorte en die Asiatiese finansiële krisis van 1997 vererger Rusland se finansiële probleme en laat die BBP nog verder daal.[85]
Op 31 Desember 1999 bedank Jeltsin as president en oorhandig sy pligte aan die pas aangestelde eerste minister Wladimir Poetin, wat daarna die 2000-verkiesing wen. Poetin se gewildheid neem toe nadat hy die Tsjetsjniese opstande onderdruk. Tydens sy bewind herstel die ekonomie en toon nou reeds nege jaar agtereenvolgens 'n groei. Dit verhoog die lewenstandaard en plaas Rusland terug op die wêreldverhoog. Hoewel talle Westerse lande Poetin kritiseer omdat hulle baie van sy hervormings as ondemokraties beskou,[86] neem sy gewildheid binne Rusland toe vanweë die herstel van orde, stabiliteit en vooruitgang.
Toe Dmitri Medwedef in 2008 verkies is tot nuwe president, is hy deur baie politieke waarnemers as niks meer as Wladimir Poetin se tydelike plekhouer in die Kremlin beskou nie. Met die volgende verkiesing het Poetin die presidentsamp hervat. Grondwetlike wysigings en die benoeming van Michail Misjoestin as nuwe premier word as pogings van Poetin se kant beskou om enersyds sy politieke invloed ook ná die beëindiging van sy tweede opeenvolgende ampstermyn (die laaste volgens die Russiese grondwet) te verseker, maar andersyds ook aandag te gee aan die ekonomiese uitdagings wat Rusland in die gesig staar.
- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Russies.
Rusland se 160 etniese groepe praat sowat 100 tale. Volgens die 2002-sensus praat 142,6 miljoen mense Russies, gevolg deur Tartaars met 5,3 miljoen en Duits met 2,9 miljoen sprekers.[87] Russies is die enigste amptelik staatstaal, maar elke republiek binne die federasie mag sy plaaslike taal kies as tweede amptelike taal.[88]
Russies behoort tot die Indo-Europese taalfamilie en binne dié taalfamilie tot die Oos-Slawiese tale. Dit is een van die ses amptelike tale van die Verenigde Nasies.
Buite die gevestigde toerismestrukture (veral in die hoofdestemmings St. Petersburg, Moskou en die Goue Ring van Rusland) is ten minste basiese kennis van die Cyrilliese alfabet en Russiese taal 'n voorvereiste vir maklike oriëntasie en kommunikasie omrede Engels nouliks verstaan word.
- Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Russies-Ortodokse Kerk.
Die Christendom, Islam, Boeddhisme en Judaïsme is Rusland se tradisionele godsdienste en word beskou as deel van die land se "historiese erfenis", volgens 'n wet van 1997.[89] Skattings van die aantal gelowiges verskil grootliks tussen bronne en sommige meen dat tussen 16% en 48% van die bevolking ongelowig is.[90]
Russies-Ortodoksie is die grootste geloof in Rusland.[91] Die Kerk het ontstaan in 988, toe grootprins Wladimir die Grote van Kiëf die Christelike geloof aangeneem het as die land se amptelike godsdiens.
Kleiner Christelike gelowe sluit Rooms-Katolieke, Armeens-Apostoliese en verskeie Protestantse kerke in.
Klassieke musiek en ballet
Rusland se groot aantal etniese groepe het elk sy eie tradisies van volksmusiek. Musiek in die 19de eeu is gekenmerk deur groot spanning tussen die klassieke komponis Michail Glinka en sy volgelinge aan die een kant en die aanhangers van die Russiese Musiekvereniging onder aanvoering van komponiste Anton en Nikolai Rubinstein aan die ander kant. Eersgenoemde het die Russiese nasionale identiteit omarm en godsdiens- en volkselemente by hul komposisies gevoeg, terwyl laasgenoemde se musiek konserwatief was. Die latere Romantieke tradisie van Pjotr Iljitsj Tsjaikofski, een van die beroemdste komponiste van die Romantiek wie se musiek gewild en gelief geraak het vanweë die kenmerkend Russiese aard daarvan sowel as die ryk harmonieë en opwekkende melodieë, is na die 20ste eeu deurgevoer deur Sergei Rachmaninoff, een van die laaste groot aanhangers van die Romantieke styl van Europese klassieke musiek.
Wêreldberoemde komponiste van die 20ste eeu sluit in Scriabin, Strawinski, Rachmaninoff, Prokofijef en Sjostakowitsj. Gedurende die grootste deel van die Sowjet-era is musiek streng beheer om binne die perke van die Stalinistiese beleid van sosialistiese realisme te bly. Russiese konservatoriums het 'n geslag wêreldbekende solokunstenaars opgelewer. Van die bestes is violiste David Oistrakh en Gidon Kremer, tsjellis Mstislav Rostropovich, pianiste Wladimir Horowitz, Sviatoslav Richter en Emil Gilels en die sangeres Galina Vishnevskaya.
Tsjaikofski het die wêreld se bekendste balletwerke gekomponeer, soos Swanemeer en Die Neutkraker. In die 20ste eeu het die Russiese dansers Anna Pawlowa en Vaslav Nijinsky beroemd geraak en impresario Sergei Diaghilev en sy Ballets Russes se toere oorsee het die ontwikkeling van dans wêreldwyd beïnvloed[92] en die Sowjetunie se choreografieskole het die een beroemde internasionale ster ná die ander opgelewer, onder andere Maya Plisetskaya, Rudolf Nureyev en Mikhail Baryshnikov. Die Bolsjoi-ballet in Moskou en die Kirof in Sint Petersburg is steeds wêreldberoemd.[93]
Letterkunde
Russiese letterkunde word beskou as van die invloedrykste en beste ontwikkel in die wêreld en dra by tot van die wêreld se bekendste letterkundige werke.[94] Dit dateer uit die 10de eeu en teen die vroeë 19de eeu het 'n plaaslike tradisie ontstaan wat van die beste skrywers van alle tye opgelewer het. Dié periode het begin met Aleksander Poesjkin, wat beskou word as die vader van die moderne Russiese letterkunde en dikwels beskryf word as die Russiese William Shakespeare.[95] Van die bekendste Russiese digters en skrywers van die 19de eeu is Anton Tsjechof, Michail Lermontof, Leo Tolstoi, Nikolai Gogol, Iwan Toergenef en Fjodor Dostojefski. Iwan Gontsjarov, Michail Saltikof, Aleksei Pisemski en Nikolai Leskof was bekende prosaskrywers. Tolstoi en Dostojefski was veral grootse figure wat albei al beskryf is as die beste romankrywers ooit.[96][97]
Teen die 1880's het Russiese letterkunde begin verander. Die tyd van die groot romanskrywers was verby en kort fiksie en poësie het gewild geraak vir die volgende paar dekades, wat die "Silwer Era" genoem is. Waar dit voorheen deur realisme oorheers is, het simboliek die Russiese letterkunde tussen 1893 en 1914 oorheers. Van die voorste skrywers van hierdie tyd was Waleri Brjoesof, Andrei Beli, Wjatsjeslaf Iwanof, Aleksander Blok, Dmitri Merezjkofski, Fjodor Sologoeb, Anna Achmatowa, Osip Mandelstam, Leonid Andrejef, Iwan Boenin en Maksim Gorki.
Ná die Russiese Rewolusie van 1917 en die daaropvolgende burgeroorlog het die kulturele lewe veel te wense oorgelaat. Sommige gevestigde skrywers het Rusland verlaat terwyl 'n nuwe geslag skrywers wat die rewolusie ten minste in 'n mate ondersteun het, na vore getree het. Van hulle het skrywersorganisasies gestig met die doel om 'n nuwe en kenmerkende werkersklaskultuur in die nuwe staat te skep. In die 1920's het skrywers groot verdraagsaamheid geniet. In die 1930's is sensuur verskerp in ooreenstemming met Josef Stalin se beleid van sosialistiese realisme. Ná sy dood is die beheer telkens verslap. Teen die 1970's en 1980's het baie skrywers die riglyne van sosialistiese realisme geïgnoreer. Die vernaamste skrywers van die Sowjettyd sluit in Jewgeni Zamjatin, Isaac Babel, Joeri Olesja, Wladimir Nabokof, Michail Boelgakof, Boris Pasternak, Aleksandr Solzhenitsyn, Wladimir Majakofski, Michail Sjolochof, Jewgeni Jeftoesjenko en Andrei Woznesenski.
Rolprente
Terwyl rolprente in die Weste aanvanklik beskou is as 'n vorm van goedkoop vermaak vir die werkersklas, het die Russiese rolprentwese ná die 1917-rewolusie 'n ernstiger oogmerk gehad.[98] Russiese en later Sowjet-rolprentmakers het grootse prente gemaak soos The Battleship Potemkin.[99] Sergei Eisenstein en Andrei Tarkofski het van die wêreld se innoverendste en invloedrykste regisseurs geword.
In 1932 het Stalin sosialistiese realisme die staatsbeleid gemaak. Dit het 'n demper geplaas op kreatiwiteit, maar baie Sowjet-rolprente in dié genre was geslaagd, onder andere Tsjapajef, Die Kraanvoëls Vlieg en Ballade van 'n Soldaat. Leonid Gaidai se komedies was in die 1960's en 1970's gewild en in 1969 is Wladimir Motil se Wit Son van die Woestyn uitgereik, wat 'n nuwe genre bekend as "osterns" ingelei het. Ruimtevaarders kyk na dié prent voor elke reis na die ruimte.[100]
In die 1980's en 1990's het die Russiese rolprentwese 'n krisis beleef. Hoewel rolprentmakers hulle nou vrylik kon uitdruk, is staatsubsisies drasties verminder en minder prente is vervaardig. Aan die begin van die 21ste eeu het meer mense na die teaters begin gaan en die bedryf het begin groei in die lig van die land se verbeterende ekonomie. Meer prente word reeds hier vervaardig as in Duitsland of Brittanje.[101] In 2007 is $565 miljoen se kaartjies verkoop – 37% meer as in die vorige jaar.[102] Russiese prente word internasionaal steeds hoog aangeslaan. Roesskii Koftsjeg ("Russiese Ark", 2002) was die eerste vollengte-rolprent ooit wat in een lang skoot geskiet is.
Beeldende kuns
Vroeëre Russiese skilderkuns het gefokus op die skilder van ikone en helderkleurige fresko's (muurskilderye), 'n kunsvorm wat die Russe van Bisantium geërf het. In 1757 is die Russiese Kunsakademie gestig wat ten doel gehad het om 'n internasionale rol en status aan Russiese kunstenaars te gee. Van die bekendste skilders van die akademie was Iwan Argoenof, Fjodor Rokotof, Dmitri Lewitzki en Wladimir Borowikofski. Realisme was gewild in die 19de eeu en skilders het die Russiese identiteit vasgevang. Ander kunstenaars het gefokus op sosiale kritiek – hulle het die toestande van die armes uitgelig en die owerhede as karikature uitgebeeld.
Ná die afskaffing van lyfeienskap in 1861 het sommige kunstenaars op menslike lyding gefokus. Dramatiese oomblike uit die geskiedenis is ook geskilder. Die Peredwizjniki (Swerwers) was 'n groep kunstenaars wat 'n kunsrigting begin het wat vry was van die beperkinge van die Kunsakademie. Hul skilderye het groot sosiale en politieke betekenis gehad. Van die bekendstes was Iwan Sjisjkin, Archip Koeindzji, Iwan Kramskoi, Wasili Polenof, Isaak Lewitan, Wasili Soerikof, Wiktor Wasnetsof en Ilja Repin. Teen die 1830's het die akademie kunstenaars soos Aleksander Iwanof en Karl Brioellof oorsee gestuur om kuns te bestudeer.
Die Russiese avantgarde is 'n oorkoepelende term wat gebruik word vir die groot, invloedryke golf van modernistiese kuns wat tussen 1890 en 1930 gedy het. Dit sluit in verskeie aparte, maar fyn verweefde kunsbewegings wat in dié tyd voorgekom het, soos neo-primitivisme, suprematisme, konstruktivisme, rayonisme en futurisme. Van die bekendste kunstenaars van dié tyd sluit in El Lissitzki, Kazimir Malewitsj, Wassily Kandinsky, Wladimir Tatlin en Aleksander Rodtsjenko. Die Russiese avant-garde het sy hoogtepunt bereik in die tyd tussen die 1917-rewolusie en 1932. Hierna het die genre se idees begin bots met die sosialistiese realisme onder Stalin.
Baie Sowjetkunstenaars het innovasie gekombineer met sosialistiese realisme, onder andere Ernst Neizwestni, Ilja Kabakof, Michail Sjemjakin, Erik Boelatof en Wera Moechina. Ander het patriotiese en anti-fascistiese onderwerpe geskilder. Gebeure in die Tweede Wêreldoorlog is veral baie patrioties uitgebeeld en ná die oorlog het beeldhouwerkers talle monumente vir die gesneuweldes geskep. In die 20ste eeu het baie Russiese kunstenaars in Wes-Europa gewerk. Mense soos Wassily Kandinsky, Marc Chagall en Naum Gabo se werke en idees is wêreldwyd opgeraap. Van hulle het in Parys en München studeer en dit het die impak van die Russiese kuns internasionaal laat versprei.
Sport
.jpg)
Bandy is die nasionale sport van Rusland[103] en een van die gewildste sportsoorte in Rusland.[104] Dit is verwant aan yshokkie, 'n ander gewilde sportsoort. Rusland is een van die suksesvolste lande in yshokkie met Kanada as hul sterkste mededinger.
Sokker is ook een van Rusland se gewildste sportsoorte en die land het die FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2018 aangebied, die eerste in Rusland en Oos-Europa; dié toernooi is deur Frankryk gewen. Die FIFA Sokker-Konfederasiebeker in 2017 het as voorbereiding hiervan gedien en is deur Duitsland gewen. Daarbenewens sal Rusland ook sommige van die UEFA Europa-beker in 2020 se wedstryde, wat regstreeks deur Europa beslis sal word, aanbied. Die Sowjetunie se nasionale sokkerspan was een van die suksesvolste tydens die FIFA Sokker-Wêreldbeker asook die UEFA Europa-beker en hulle het die eerste Europese Sokkerkampioenskap van 1960 gewen.
Die Russiese nasionale rugbyspan kon vir die Rugbywêreldbeker 2011 en Rugbywêreldbeker 2019 kwalifiseer, maar het tydens albei toernooie die groepfase op die laaste plek beëindig. Hulle ding in die Europese Rugbykampioenskap met ander opkomende rugbyspanne mee. Veral wedstryde teen die politieke aartsvyand Georgië geniet groot aandag en word as 'n soort "Dawid teen Goliat" beskou, veral as gevolg van Georgië se sterk wenrekord teen die noordelike buurland. Sedert 2021 ding Rusland en Roemenië om die Kiseleffbeker mee; dié beker is genoem na die hertog Pawel Kiseleff, 'n Rus wat die eerste grondwette van beide Wallachië en Moldawië (hedendaagse Roemenië en Moldowa) beïnvloed het.[105]
Op die hoogtepunt van die Koue Oorlog is die Olimpiese Somerspele 1980 in die Sowjetse hoofstad Moskou aangebied, wat deur verskeie Westerse lande as gevolg van die Sowjetse inval in Afghanistan geboikot is. As reaksie hierop het die Sowjetunie en sy bondgenote die Olimpiese Somerspele 1984 in Los Angeles geboikot. Sotsji het die Olimpiese Winterspele 2014 (en aansluitend die Paralimpiese Winterspele 2014) gehuisves, waartydens die gasheer Rusland die meeste medaljes ingepalm het. Sedert 2014 word die Russiese Grand Prix as deel van die Formule Een-wêreldkampioenskap op die Sochi Autodrom rondom die Olimpiese Park in Sotsji aangebied.[106]
Medialandskap en vryheid van mening
Die Russiese grondwet waarborg in hoofstuk 2, artikel 29 die vryheid van mening en spraak net soos mediavryheid, maar plaas tegelykertyd 'n verbod op propaganda en agitasie wat sosiale, rassistiese, nasionale en godsdienstige haat aanspoor en enige vorm van sensuur.
Maar ondanks hierdie voorvereistes vir die vryheid van uitdrukking en 'n vrye perslandskap is daar steeds geen landswye uitsaaier wat onafhanklike verslaggewing en inligting oor regeringsake bied en kritiese kommentaar op die regeringsbeleid sou lewer nie. Sedert die ontbinding van die Sowjetunie en die stigting van die Russiese Federasie is volgens statistieke van die Russiese joernalistevereniging meer as 300 joernaliste vermoor. Die Moskouse Buro vir Menseregte berig dat net in 2009 57 joernaliste slagoffers van moordaanvalle geword het.[107]
Die nasionale agentskap Roskomnadsor
In Maart 2007 het die destydse Russiese president Wladimir Poetin 'n nuwe nasionale agentskap, Roskomnadsor, in die lewe geroep wat toesig hou oor massamedia, kommunikasie en Rusland se kulturele erfenis. Dit is ondergeskik aan die premier. Alle media en kommunikasiemiddels, insluitende die internet en telekommunikasie met sy gesamentlike inhoud, word deur Roskomadsor gekontrolleer. Dié agentskap reik ook lisensies uit en onderhou 'n databank met persoonlike gegewens van Russiese burgers. Roskomnadsor is sodoende in staat om die internetgebruik van individue byna volledig te monitor.
Volgens die Russiese perswet kan Roskomnadsor media oor hulle optrede vermaan – en 'n medium ná twee waarskuwings laat sluit. So is die dagblad Nowaja Gazeta, wat in besit van die voormalige president Michail Gorbatsjof en die bankier Aleksander Lebedef is en vir sy kritiese houding teenoor die regering bekend staan, al verskeie kere onder druk geplaas. In die najaar van 2010 het Roskomnadsor gedreig om dié koerant se druklisensie te beëindig nadat dit 'n artikel uit die program van 'n neo-nazi-organisasie aangehaal het en weens die "verspreiding van ekstremistiese propaganda" gedagvaar is. Sedert 2001 is tien joernaliste, wat vir Nowaja Gazeta werksaam was, vermoor.[107]
Media onder beheer van die staat, energiereuse en oligarge
Roskomnadsor verskaf ook inligting oor die medialandskap in Rusland – so het die totale aantal media, wat deur die agentskap gelys, vroeg in 2011 66 032 beloop, waarvan 5 254 televisie-stasies, 3 769 radiostasies, 28 449 dagblaaie en 21 572 tydskrifte. Die meeste media word deur die staat beheer, veral die groot nuusagentskappe en televisie-kanale. Die graad van beheer varieer grootliks.[107]
So word die dagblad Rossijskaja Gazeta met 'n sirkulasie van sowat 430 000 eksemplare regstreeks deur die Russiese regering beheer en fungeer as 'n soort staatskoerant – alle wette en verordenings van die Moskouse regering word eers van krag nadat hulle in dié dagblad bekend gemaak is. Die uitgewery van Rossijskaja Gazeta word deur Aleksander Gorbenko bestuur, 'n Moskouse amptenaar wat toesig hou oor die regering se kontak met verslaggewers van massamedia. Ook die belangrikste Russiese nuusagentskap, Itar-Tass, is in staatsbesit.
Naas die staat oefen ook staatsondernemings of oligarge, wat as regeringsvriendelik bekend staan, kontrole oor media uit. Iswestija, een van die oudste dagblaaie in die land met 'n sirkulasie van sowat 130 000, is in besit van die Moskouse mediamaatskappy Gazprom-Media wat deel uitmaak van Gazprom, die wêreld se grootste gasprodusent wat merendeels deur die Russiese staat beheer word.
Gazprom-Media hou ook die meerderheid aandele in ander koerante, televisie- en radiostasies – waaronder NTW ("Onafhanklike Televisie"), wat oorspronklik in 1993 as privaat uitsaaier deur die oligarg Wladimir Goessinskij gestig is en in 2001 deur Gazprom oorgeneem is; Itogi, 'n weekblad wat met opspraakwekkende verslae oor die oorlog in Tsjetsjnië bekendheid verwerf het; en die radiostasie Echo Moskwy ("Moskouse Eggo", waarin Gazprom 'n belang van 66 persent het) wat met kritiese joernalisme vereenselwig word.
Die dagblad Kommersant (sirkulasie: 115 000) is net soos die liberale internet-koerant gazeta.ru in besit van die miljardêr Alisjer Oesmanof, 'n mede-eienaar van die metaal- en mynboumaatskappy Metalloinvest en direkteur-generaal van Gazprominvestholding, 'n dogtermaatskappy van Gazprom.
'n Ander beduidende eienaar van media is WGTRK, die "Al-Russiese staatsmaatskappy vir televisie en radio", met die uitsaaier Rossija (en tagtig TV-streekkanale), die radiostasie Radio Majak ("Radio Vuurtoring"), die nuusagentskap Ria Nowosti (met korrespondente in meer as veertig lande) en 'n aantal internet-koerante soos vesti.ru en strana.ru.
Toegang tot die media
Die meeste Russe het maklike toegang tot die media – in stedelike gebiede is die meeste dagblaaie by nuusstalletjies verkrygbaar teen pryse van sowat ZAR 2 of meer. Koerantoutomate vergemaklik die koop van dagblaaie in Moskou se moltreinstasies. Opvallend is die afwesigheid van buitelandse media by nuusstalletjies.
Volgens meningspeilings deur die Russiese WZIOM-instituut gee 95 persent van die Russiese bevolking die voorkeur aan televisie as hul hoofbron van inligting, maar slegs vyf persent aan koerante. Daar is 'n vinnig groeiende mark vir betaaltelevisie, met die satellietverspreider Tricolor as die belangrikste aanbieder. Die Russiese regering het 'n projek van stapel gestuur om toegang tot digitale televisie-ontvangs vir alle huishoudings te verseker.[108]
Volgens die onafhanklike Lewada-sentrum in Moskou het sowat dertig persent van die bevolking toegang tot die internet wat as die liberaalste nuusmedium beskou word en 'n mediatuiste vir Russiese opposisiegroepe bied, alhoewel die agentskap Roskomnadsor toegang tot ongewenste webtuistes mag beperk. Die Russiese regering is van plan om toegang tot die net deur die uitbou van snelle internetverbindings te vergemaklik.
Die staatsbeheerde televisiekanaal Perwyj Kanal ("Eerste kanaal") lok volgens mediaatlas.ru tans die meeste toeskouers – nog voor Rossija en NTW. Wat gedrukte media betref, is die poniekoerant Moskowskij Kosmolets die gewildste (en goedkoopste) dagblad op die Russiese mark – met 'n leserstal van ongeveer 1,3 miljoen.
Joernaliste kla soms dat die Russiese publiek onverskillig teenoor kwelvrae staan en dus ook nie belang stel in kritiese verslaggewing nie. So was daar gedurende Rusland se transformasie tot 'n demokratiese samelewing wél 'n fase wat deur die stigting van 'n verskeidenheid mediaondernemings (dikwels het oligarge meer as een mediamaatskappy besit) en kritiese joernalisme gekenmerk was. Die euforie van die vroeë 1990's het egter geleidelik plek gemaak vir 'n soort regeringsvriendelike joernalisme wat tipies was vir die Sowjet-tydperk, veral op Rusland se televisiekanale wat baie aandag aan die regering se standpunte gee en moontlik ook nog as spreekbuis vir invloedryke oligarge optree wat die Kremlin-beleid steun. Maar daar is baie kwelvrae waaroor die media heeltemal swyg.[107]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads