Województwo podlaskie
województwo w Polsce Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Województwo podlaskie – jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw. Położone jest w północno-wschodniej części kraju. Przez jego środek przepływa Narew. Siedzibą władz województwa jest Białystok. Na dzień 1 stycznia 2022 województwo miało około 1,1 mln mieszkańców[4]. Obejmuje obszar 20 187,02 km²[2].
| |||||||||||||
| |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kod ISO 3166-2 |
PL-PD | ||||||||||||
| TERYT |
20 | ||||||||||||
| Siedziba wojewody i sejmiku | |||||||||||||
| Wojewoda | |||||||||||||
| Marszałek | |||||||||||||
| Powierzchnia (31 grudnia 2017) |
20 187,02[2] km² | ||||||||||||
| Populacja (30.06.2024) • liczba ludności |
| ||||||||||||
| • gęstość |
56,2 os./km² | ||||||||||||
| Urbanizacja |
60,8%[3] | ||||||||||||
| Tablice rejestracyjne |
B | ||||||||||||
Adres Urzędu Wojewódzkiego: ul. Mickiewicza 315-213 Białystok | |||||||||||||
Adres Urzędu Marszałkowskiego: ul. Wyszyńskiego 1Białystok | |||||||||||||
| Podział administracyjny | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Polski.svg) | |||||||||||||
| Strona Urzędu Wojewódzkiego | |||||||||||||
| Strona Urzędu Marszałkowskiego | |||||||||||||
Historia
Województwo podlaskie zostało utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:
- całości białostockiego
- większości łomżyńskiego (oprócz gmin: Andrzejewo, Boguty-Pianki, Nur, Szulborze Wielkie i Zaręby Kościelne)
- części suwalskiego (tylko gminy powiatów: augustowskiego, sejneńskiego i suwalskiego z miastem Suwałki).
Województwo posiada fragmenty pierwotnej Puszczy Białowieskiej oraz unikatowe bagna w dolinie Biebrzy i rozlewiska Narwi. Wyróżnikiem jest także wielokulturowość i wielowyznaniowość jego mieszkańców.
Geografia
Podsumowanie
Perspektywa
Według danych z 1 stycznia 2014 r. powierzchnia województwa wynosiła 20 187,02 km², co stanowi 6,5% powierzchni Polski[5].
Położenie administracyjne
Województwo jest położone w północno-wschodniej Polsce i graniczy z[6]:
- Białorusią (z obwodami brzeskim i grodzieńskim) na długości 236,3 km na wschodzie
- Litwą (z okręgami mariampolskim i olickim) na długości 100,3 km na północy
- Rosją (z obwodem królewieckim) dotyka go na trójstyku granic Polski, Rosji i Litwy
oraz z województwami:
- lubelskim na długości 3,9 km na południu
- mazowieckim na długości 345,7 km na południowym zachodzie
- warmińsko-mazurskim na długości 220,4 km na północnym zachodzie
Położenie fizycznogeograficzne
Województwo podlaskie znajduje się na terenach Niziny Podlaskiej, Pojezierza Suwalskiego i Niziny Mazowieckiej. Krajobraz urozmaicony, ukształtowany na północy podczas zlodowacenia bałtyckiego, na pozostałym obszarze podczas zlodowacenia środkowopolskiego. Najwyższe wzniesienia występują na północy, gdzie dominuje krajobraz pagórkowaty pojezierny, obejmujący pojezierza: Zachodniosuwalskie, Wschodniosuwalskie, Ełckie, oraz sandrowy pojezierny (Równina Augustowska); w środkowej i południowej części przeważają równiny peryglacjalne (wysoczyzny: Kolneńska, Białostocka, Wysokomazowiecka, Drohiczyńska, Wzgórza Sokólskie, Międzyrzecze Łomżyńskie, Równina Bielska), urozmaicone wcinającymi się w nie kotlinami i dolinami rzek, na zachodzie leży skraj sandrowej Równiny Kurpiowskiej.
Położenie historyczne
W skład województwa podlaskiego wchodzą następujące krainy historyczno-etnograficzne:
- Podlasie (większość powiatu białostockiego, powiat bielski, powiat hajnowski, powiat moniecki, część powiatu siemiatyckiego, część powiatu sokólskiego, wschodnia część powiatu wysokomazowieckiego). Ponadto część ziem regionu znajduje się poza granicami województwa podlaskiego; na obszarze województwa mazowieckiego i lubelskiego, na południe od Bugu (są to ziemie od Węgrowa po Międzyrzec Podlaski)
- Suwalszczyzna (powiat augustowski, północna część powiatu grajewskiego, część powiatu sokólskiego, powiat sejneński, powiat suwalski). Pozostałe ziemie regionu znajdują się w granicach Litwy.
- Mazowsze – ziemia łomżyńska i ziemia wiska (większość powiatu grajewskiego, powiat kolneński, powiat łomżyński, powiat zambrowski, zachodnia część powiatu wysokomazowieckiego, zachodnia część powiatu białostockiego)
- Polesie (część powiatu siemiatyckiego). Pozostałe ziemie regionu znajdują się w granicach województwa lubelskiego, a także Białorusi i Ukrainy.
- Ruś Czarna (mała część powiatu białostockiego i hajnowskiego na wschodzie) Pozostałe ziemie regionu znajdują się w granicach Białorusi.
- Mazury (mała część powiatu grajewskiego, głównie wsie znajdujące się na północ od Grajewa za rzeką Ełk położone wzdłuż granicy z województwem warmińsko-mazurskim).
Topografia
W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 237 km, to jest 2°07′50″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 170 km, co w mierze kątowej daje 2°32′29″.
Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:
- północny: 54°24′37″ szer. geogr. N – granica państwowa na jeziorze Dunajewo (powiat suwalski),
- południowy: 52°16′47″ szer. geogr. N – nurt Bugu w pd. narożniku działki ewidencyjnej nr 1702 (powiat siemiatycki),
- zachodni: 21°35′34″ dług. geogr. E – zach. narożnik działki ewidencyjnej nr 46/3 (powiat łomżyński),
- wschodni: 24°08′03″ dług. geogr. E – słupek graniczny nr 1495 (powiat białostocki).
Najwyższym punktem jest wierzchołek Rowelskiej Góry – 298 m n.p.m.
Podział administracyjny
Podsumowanie
Perspektywa
Województwo podlaskie jest podzielone na 14 powiatów oraz 3 miasta na prawach powiatu.
Powierzchnia stan na 31 grudnia 2017[2], liczba ludności stan na 30 czerwca 2020[7].
_COA.svg){kind=small}
- Największe miasta województwa podlaskiego
Białystok – fragment rynku z fontanną
Suwałki – resursa obywatelska
Łomża – panorama od strony Narwi
Augustów – kamienica w rynku
Bielsk Podlaski – ratusz
Urbanizacja
Demografia
Podsumowanie
Perspektywa
Według danych z 30 czerwca 2020 r. województwo miało 1 176 576 mieszkańców, co stanowiło 3,1% ludności Polski[7].
Dane z 30 czerwca 2020 r.[7]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 1 176 576 | 100 | 603 254 | 51 | 573 322 | 49 |
| powierzchnia | 20 187,02 km² | |||||
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 58 | 30 | 28 | |||
Bardzo niska gęstość zaludnienia 61 os./km², największe zaludnienie (poza miastami) w zachodniej i środkowej części województwa podlaskiego; w Białymstoku i okolicach mieszka 1/3 ludności; niższy od średniej krajowej stopień urbanizacji 57,8%; wyższy przyrost naturalny 1,2, ujemne saldo migracji (0,6).
Podlaskie jest województwem najbardziej zróżnicowanym w Polsce pod względem etnicznym i kulturowym. Od stuleci sąsiadują tu różne narodowości i wyznania. Poza ludnością polską mieszkają tu:
- Białorusini (ok. 23 tys.),
- Litwini (ok. 4 tys.),
- Amerykanie (ok. 2 tys.),
- Ukraińcy (ok. 2 tys.),
- Anglicy (ok. 1 tys.),
- Rosjanie (ok. 0,9 tys.),
- Niemcy (ok. 0,9 tys.),
- Tatarzy (ok. 0,5 tys.),
- Romowie,
- Żydzi[9].
Występuje tu najliczniejsze w Polsce skupisko ludności prawosławnej (ok. 95 tys., 63,1% wyznawców prawosławia w całym kraju)[10], w Grabarce znajduje się ośrodek pielgrzymek prawosławnych (dane z 2021 roku).
Mniejszości narodowe i etnograficzne w powiatach i gmina województwa podlaskiego
| Populacja | Białorusini | Litwini | Ukraińcy | |
|---|---|---|---|---|
| Województwo podlaskie | ||||
| Białystok | ||||
| Łomża | ||||
| Suwałki | ||||
| Powiat augustowski | 55 773 | 90 (0,16%) | 35 (0,06%) | 31 (0,06%) |
| Powiat białostocki | 154 255 | 2 437 (1,58%) | 25 (0,02%) | 184 (0,12%) |
| Powiat bielski | 52 427 | 5 274 (10,06%) | 17 (0,03%) | 428 (0,82%) |
| Powiat grajewski | 45 481 | 33 (0,07%) | 14 (0,03%) | 9 (0,02%) |
| Powiat hajnowski | 40 439 | 7 475 (18,18%) | 6 (0,01%) | 428 (1,06%) |
| Powiat kolneński | 36 374 | 29 (0,08%) | 3 (0,01%) | 12 (0,03%) |
| Powiat łomżyński | 49 954 | 58 (0,12%) | 5 (0,01%) | 18 (0,04%) |
| Powiat moniecki | 38 490 | 56 (0,12%) | 5 (0,01%) | 12 (0,03%) |
| Powiat sejneński | 19 184 | 22 (0,11%) | 3 788 (19,75%) | 4 (0,02%) |
| Powiat siematycki | 42 159 | 599 (1,42%) | 7 (0,02%) | 117 (0,28%) |
| Powiat sokólski | 63 445 | 451 (0,71%) | 18 (0,03%) | 21 (0,03%) |
| Powiat suwalski | ||||
| Powiat wysokomazowiecki | ||||
| Powiat zambrowski |
Religia
skład wyznaniowy w województwie podlaskim według spisu z 2021 roku
katolicyzm (73.83%)
prawosławie (8.33%)
protestantyzm (0.19%)
restoracjonizm (0.18%)
islam (0.06%)
inne (0.03%)
bezwyznaniowość (17.38%)
Administracja i polityka
Samorząd wojewódzki
Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Podlaskiego, składający się z 30 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Białystok. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. Obecny skład zarządu przedstawia się następująco: marszałek – Łukasz Prokorym, wicemarszałkowie: Wiesława Burnos i Marek Malinowski, członkowie zarządu: Bogdan Dyjuk i Jacek Piorunek.
Administracja państwowa
Organem administracji rządowej jest wojewoda, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Białystok[12], gdzie znajduje się Podlaski Urząd Wojewódzki w Białymstoku. W ramach urzędu działa także delegatura w Łomży[13]. Obecnie wojewodą jest Jacek Brzozowski, a wicewojewodami Paweł Krutul[14][15] i Michał Gąsowski[16].
Gospodarka
Podsumowanie
Perspektywa
W 2012 r. produkt krajowy brutto woj. podlaskiego wynosił 36,1 mld zł, co stanowiło 2,2% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 30,1 tys. zł (71,7% średniej krajowej), co plasowało podlaskie na 14. miejscu względem innych województw[17].
W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. podlaskim wynosiła 16,7 mld zł, co stanowiło 1,7% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w podlaskim wynosiła 4,8 mld zł, co stanowiło 3,0% tej sprzedaży Polski[18].
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. podlaskiego w 3. kwartale 2011 r. wynosiło 3220,88 zł, co lokowało je na 11. miejscu względem wszystkich województw[19].
We wrześniu 2019 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 32,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 6,9% do aktywnych zawodowo[20].
Według danych z 2011 r. 11,0% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. podlaskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji), co stanowiło największy odsetek względem innych województw[21].
Fauna i flora
Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. podlaskim lasy obejmowały powierzchnię 618,4 tys. ha, co stanowiło 30,6% jego powierzchni. 32,7 tys. ha lasów znajdowało się w obrębie parków narodowych[22].
W rozległych lasach i puszczach (Puszcza Białowieska, Augustowska, Knyszyńska, Zielona), z których niektóre jako jedyne w Europie zachowały swój pierwotny charakter, można spotkać bogactwo unikatowej fauny i flory.[potrzebny przypis] Spotkać tu można łosie, wilki, rysie i żubry żyjące w Puszczach Białowieskiej oraz Knyszyńskiej.
Ochrona środowiska
,_Biebrza_National_Park_(Poland).jpg)
Na terenie województwa istnieją 4 parki narodowe, w tym najstarszy w Polsce Białowieski Park Narodowy, a także o największej powierzchni, czyli Biebrzański Park Narodowy. Dwa pozostałe parki narodowe to wigierski i narwiański.
.jpg)
Ochrona przyrody i środowiska naturalnego w województwie podlaskim obejmuje także 3 parki krajobrazowe, 85 rezerwatów przyrody oraz 2051 pomników przyrody.
- Białowieski Park Narodowy
- Biebrzański Park Narodowy
- Narwiański Park Narodowy
- Wigierski Park Narodowy
- Suwalski Park Krajobrazowy
- Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej
- Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi
87 rezerwatów przyrody oraz liczne obszary chronionego krajobrazu.
Transport
Podsumowanie
Perspektywa
Drogowy[23]
Kolejowy
Na terenie województwa podlaskiego znajduje się 36 linii kolejowych, z których 6 jest liniami szerokotorowymi.
- Linie kolejowe[24]: 6, 31, 32, 36, 37, 38, 39, 40, 43, 49, 50, 51, 52, 57, 58, 59, 451, 515, 516, 517, 836, 910, 911, 912, 913, 914, 915, 916, 923, 924, 925, 926, 927, 928, 929
Tabor kolejowy
Województwo podlaskie posiada 17 pojazdów szynowych zakupionych przez Urząd Marszałkowski, z których 11 stanowią spalinowe zespoły trakcyjne i autobusy szynowe, a pozostałe to sześć elektrycznych zespołów trakcyjnych. Przewoźnikiem obsługującym tabor należący do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego jest Polregio.
| Seria | Typ | Numery | Liczba | Producent / Modernizator | Źródło |
|---|---|---|---|---|---|
| EN57AL | Pafawag 5B/6B | 1529, 1536, 1543 ÷ 1544, 1551, 1555 | 6 | Pafawag ZNTK Mińsk Mazowiecki |
|
| SA105 | 213Ma | 103 | 1 | ZNTK Poznań | |
| SA108 | 215M | 007, 009 | 2 | ZNTK Poznań | |
| SA133 | 218Mc | 001 ÷ 002, 009 ÷ 012, 019 ÷ 020 | 8 | Pesa |
Nauka i oświata
Uczelnie publiczne (alfabetycznie)[25]
- Akademia Teatralna – Filia w Białymstoku
- Państwowa Wyższa Szkoła Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży
- Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Suwałkach
- Politechnika Białostocka
- Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
- Uniwersytet w Białymstoku
- Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina – Filia w Białymstoku. Wydziały: Instrumentalno-Pedagogiczny, Edukacji muzycznej i Wokalistyki
Uczelnie niepubliczne
,_po_1856_-_018.jpg)
- Wyższa Szkoła Administracji Publicznej im. Stanisława Staszica w Białymstoku
- Wyższa Szkoła Menedżerska w Białymstoku
- Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Białymstoku
- Niepaństwowa Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Białymstoku
- Wyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku
- Wyższa Szkoła Matematyki i Informatyki Użytkowej w Białymstoku
- Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Białymstoku
- Wyższa Szkoła Agrobiznesu w Łomży
- Wyższa Szkoła Zarządzania i Przedsiębiorczości im. Bogdana Jańskiego w Łomży
- Nadbużańska Szkoła Wyższa w Siemiatyczach
- Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku
- Wyższa Szkoła Suwalsko-Mazurska im. Papieża Jana Pawła II w Suwałkach
- Wyższa Szkoła Służby Społecznej im. ks. Franciszka Blachnickiego w Suwałkach
Seminaria duchowne
Bezpieczeństwo publiczne
W województwie podlaskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Zaściankach i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[26].
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
Województwo podlaskie, jakkolwiek w niewielkim stopniu pokrywało się z aktualnym obszarem, istniało pod tą nazwą także w latach 1513–1795 (Województwo podlaskie (I Rzeczpospolita)) i 1816–1837. Poniżej jednostki administracyjne istniejące dawniej na obszarze aktualnego województwa podlaskiego.
Wiek XX
Polska Rzeczpospolita Ludowa / III Rzeczpospolita
- Województwo białostockie (1945–1998)
- Województwo suwalskie (1975–1998)
- Województwo łomżyńskie (1975–1998)
II wojna światowa
- Bezirk Bialystok (1941–1945)
- Obwód białostocki (BSRR) (1939–1945)
- Obwód brzeski (BSRR) (1939–1945)
II Rzeczpospolita
- Województwo białostockie (II Rzeczpospolita) (1919–1939)
- Województwo poleskie (II Rzeczpospolita) (1921–1939)
I wojna światowa
- Ober-Ost, Bialystok-Grodno District (1915–1919)
- Generalne Gubernatorstwo Warszawskie (1915–1918)
Wiek XIX
Imperium Rosyjskie
- Gubernia grodzieńska (1796/1842–1915)
- Obwód białostocki (Rosja) (1807–1842)
Królestwo Polskie (kongresowe)
- Gubernia łomżyńska (1867–1915)
- Gubernia suwalska (1867–1915)
- Gubernia augustowska (1837–1866)
- Województwo augustowskie (1816–1837)
Księstwo Warszawskie
- Departament łomżyński (1807–1815)
Królestwo Prus
- Prusy Nowowschodnie – departament białostocki (1795–1807)
Wiek XI – Wiek XVIII
Korona Królestwa Polskiego
- Województwo podlaskie (I Rzeczpospolita) (1569–1795)
Wielkie Księstwo Litewskie
- Województwo brzeskolitewskie (1566–1795)
- Województwo podlaskie (I Rzeczpospolita) (1513–1569)
- Województwo nowogródzkie (1507–1795)
- Województwo trockie (1413–1795)
Królestwo Polskie
Księstwo Halicko-Wołyńskie
Wiek X
Przypisy
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.