Cesarsko-Niemieckie Generalne Gubernatorstwo Warszawskie (niem.Kaiserlich-deutsche Generalgouvernement Warschau) – niemiecka administracja okupacyjna ziem Królestwa Polskiego, utworzona 24 sierpnia 1915 roku i podlegająca bezpośrednio cesarzowi oraz kanclerzowi. Generalnym gubernatorem warszawskim mianowany został generał Hans Hartwig von Beseler.
22 stycznia 1916 – wydanie Ordynacji powiatowej dla Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego
1 lutego 1916 – utworzenie w Warszawie Milicji Miejskiej (ze Straży Obywatelskiej)
15 lutego 1916 – powiększenie Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego o obszar guberni łomżyńskiej, powiaty węgrowski, sokołowski, łukowski i siedlecki guberni siedleckiej oraz o obszary wokół Osowca, na podstawie rozporządzenia gen. Ericha von Falkenhayna, Szefa Sztabu Generalnego
3 maja 1916 – uroczyste obchody w Warszawie rocznicy uchwalenia pierwszej konstytucji
5 maja 1916 – nadanie Warszawie ordynacji miejskiej
16 lipca 1916 – wybory do Rady Miejskiej miasta Warszawy
24 lipca 1916 – po raz pierwszy zebrała się rada miejska Warszawy
4 października 1916 – rozporządzenie generalnego gubernatora warszawskiego o przymusowej rekrutacji na roboty do Niemiec
11 października 1916 – ogłoszenie statutów Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej[1]
9 listopada 1916 – wydanie odezwy werbunkowej do Polaków
12 listopada 1916 – samowolne wydanie przez generalnego gubernatora warszawskiego rozporządzenia o Radzie Stanu i Sejmie w Królestwie Polskim (niewykonane)
6 grudnia 1916 – wydanie przez generalnych gubernatorów warszawskiego i lubelskiego rozporządzenia o tymczasowej Radzie Stanu
W wyniku ofensywy państw centralnych, przeprowadzonej w okresie od maja do sierpnia 1915 roku całe terytorium Królestwa Polskiego znalazło się pod okupacją Niemiec i Austro-Węgier. W skład Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego weszły gubernie kaliska, warszawska, płocka, łomżyńska oraz części guberni piotrkowskiej i siedleckiej.
W Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim zmniejszono liczbę powiatów wiejskich z 47 do 30, np. rozporządzeniem z 22 marca 1916 r. powiaty łomżyński, kolneński i mazowiecki połączono w jeden powiat łomżyński. Po 31 marca 1917 r. dzieliło się ogółem na 32 powiaty: warszawski miejski, warszawski ziemski, łódzki miejski, łódzki ziemski, będziński/sosnowiecki, częstochowski, wieluński, sieradzki, kaliski, koniński, kolski, łęczyński, włocławski, kutnowski, lipnowski, płocki, mławski, pułtuski, łowicki, skierniewicki, rawski, błoński, grójecki, miński, garwoliński, łukowski, siedlecki, sokołowski, łomżyński, ostrowski, ostrołęcki i szczuczyński[3].
Cesarsko-niemiecka Administracja Cywilna w Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim[b] – tzw. Zarząd Cywilny:
urzędy powiatowe
prezydia policji w Warszawie i Łodzi
Krajowa Rada Szkolna
zarząd poczt i telegrafów
komisariat rządu przy tRS i Radzie Ministrów
kurator szkół wyższych
W wyniku konferencji pszczyńskiej 5 listopada 1916 władcy Niemiec i Austrii wydali 5 listopada 1916 r. proklamację, w której ogłosili zamiar utworzenia państwa polskiego. Skutkiem tej proklamacji było przystąpienie do przekazywania administracji nad poszczególnymi dziedzinami życia publicznego z rąk niemieckich w polskie. Powstała tymczasowa Rada Stanu, która przygotowywała się do przejęcia władzy w przekazywanych jej przez władze okupacyjne dziedzinach.
W pół roku po utworzeniu Królestwa Polskiego, 10 kwietnia 1917 roku, gubernator Beseler objął dowództwo nad Polską Siłą Zbrojną i pełnił tę funkcję do 21 października 1918 roku.
Władze polskie przejęły od administracji okupacyjnej sądownictwo 1 września oraz szkolnictwo 1 października 1917 roku.
Rada Regencyjna 7 października 1918 zadeklarowała niepodległość Polski, a pięć dni później pozbawiła Beselera władzy nad wojskiem polskim. W GGW władze administracji niemieckiej zapowiadały przekazanie Polakom pełnej władzy nad instytucjami Królestwa zapewniającymi bezpieczeństwo niemieckiego wojska do 1 grudnia 1918 roku, gdy miało ulec likwidacji generalne gubernatorstwo. Na skutek kapitulacji Niemiec 11 listopada nastąpiło przyśpieszenie wykonania tych decyzji.
MarianM.EckertMarianM., Historia Polski 1914–1939, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1990, ISBN83-02-04044-4, OCLC830062724. Brak numerów stron w książce
SebastianS.HaffnerSebastianS., Prusy bez legendy, zarys dziejów, AndrzejA.Marcinek (tłum.), Warszawa: „Oficyna Historii XIX i XX Wieku”, 1996, ISBN83-905989-3-0, OCLC749278246. Brak numerów stron w książce
Janusz Pajewski: Historia powszechna 1871–1918, Warszawa 1978
Aleksander Kraushar: Warszawa podczas okupacji niemieckiej 1915–1918, Lwów – Warszawa – Kraków 1921
Bogdan Hutten-Czapski: Sześćdziesiąt lat życia politycznego i towarzyskiego t. 2. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka, 1936.
.svg)
