Sejny
miasto i gmina w województwie podlaskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sejny (lit. Seinai) – miasto w Polsce, w województwie podlaskim, siedziba powiatu sejneńskiego i gminy wiejskiej Sejny. Położone na Pojezierzu Wschodniosuwalskim, nad Marychą (lewy dopływ Czarnej Hańczy).
| miasto i gmina | |||||
 Ulica Piłsudskiego w Sejnach | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Burmistrz |
Dorian Grzegorz Krause | ||||
| Powierzchnia |
4,49[1] km² | ||||
| Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
(+48) 87 | ||||
| Kod pocztowy |
16–500 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
BSE | ||||
Położenie na mapie powiatu sejneńskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |||||
| 54°06′24″N 23°20′55″E | |||||
| TERC (TERYT) |
2009011 | ||||
| SIMC |
0977918 | ||||
Urząd miejski ul. Piłsudskiego 2516-500 Sejny | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. Sejny liczyły 4889 mieszkańców. Są najmniejszym miastem powiatowym w Polsce[1].
Sejny leżą na historycznej Suwalszczyźnie[2], na obszarze dawnej Jaćwieży[3]. Prywatne miasto duchowne położone było w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim w województwie trockim[4].
Położenie
Sejny zajmują obszar 4,49 km² (2002)[5], w tym:
- użytki rolne: 65%
- użytki leśne: 2%
Miasto zajmuje obszar 4,49 km² (1 stycznia 2011)[6], stanowiąc 0,52% powierzchni powiatu.
Niedaleko Sejn znajduje się przejście graniczne z Litwą.
Pochodzenie nazwy
Jerzy Grodziński, który w latach 1593–1602 założył nad rzeką Sejną miasteczko, nazwał je od swojego imienia Juriewo. Ta nazwa jednak się nie przyjęła – miasteczko nazwano Sejny od przepływającej przez nie rzeki (dziś Marycha). Słowo seina w języku jaćwieskim oznacza trawy porastające w tamtym czasie bujnie brzegi i zakola rzeki. Z języka jaćwieskiego wywodzi się więcej nazw (jezior, miejscowości itd.) w okolicach miasta.
Warunki naturalne
Klimat umiarkowany ciepły, przechodzący w kontynentalny.
Historia
_-_old_post_office.jpg)
- w 1422 roku Suwalszczyzna weszła w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego
- 22 grudnia 1522 roku ziemię nad Sejną otrzymał od króla Zygmunta I jego dworzanin, kniaź Iwan Wiśniowiecki hetman wojsk królewskich, który wzniósł w nim dwór, odziedziczony przez kolejno jego syna Dymitra, drugiego syna Andrzeja, a potem jego córkę Annę z mężem Mikołajem Sapiehą
- 1593 rok Jerzy Grodziński, leśniczy przełomski i starosta przeroski, kupił dwór od Sapiehów i w latach 1593–1602 założył przy nim miasteczko, które w późniejszym czasie nazwano Sejny
- 1602 rok Sejny jako miasto prywatne Grodziński zapisuje sprowadzonym z Wilna dominikanom
- z Sejnami jako starosta związany był Jan Kostka[7][8], herbu Dąbrowa, zm. w 1623 r, syn Krzysztofa i Anny Pileckiej,
- 1655–1660 Sejny spalone i zniszczone przez Szwedów podczas najazdu na Rzeczpospolitą
- ponowny rozwój w 2. poł. XVIII w., kiedy zbudowano murowany ratusz i drewniane hale targowe na 21 kramów. Dominikanie organizowali wówczas słynne odpusty, na które przybywało ok. 20 tysięcy wiernych.
- 1795 przejściowo w zaborze pruskim po III rozbiorze Polski, rok później, gdy władze pruskie skonfiskowały dobra zakonne, Sejny stały się miastem królewskim
- 1804 – kasacja klasztoru, władze pruskie przenoszą zakonników do Różanegostoku
- od 1807 w Księstwie Warszawskim
- od 1807 do 1925 Sejny są siedzibą powiatu wigierskiego[9]
- od 1815 w Królestwie Polskim zaboru rosyjskiego[10]
- w latach 1818–1925 siedziba biskupstwa augustowskiego (wigierskiego)
- 1818 r. – wielki pożar miasta i w latach następnych przebudowa, która ukształtowała jego dzisiejszy wygląd
- 1914–1918 – wycofanie się wojsk rosyjskich i okupacja niemiecka Sejn
- 23–28 sierpnia 1919 r. – powstanie sejneńskie
- 19 lipca 1920 r. – zajęcie Sejn przez wojska litewskie przy współdziałaniu z bolszewikami
- wrzesień 1920 r. – odbicie i odzyskanie Sejn przez wojska polskie
- do września 1939 r. na obszarze powiatu suwalskiego (do 1925 powiatu sejneńskiego) województwa białostockiego w II RP
- do września 1939 r. garnizon macierzysty Batalionu KOP „Sejny”
- 1939–1944 – okupacja niemiecka Sejn
- 1944 r. – zdobycie Sejn przez Armię Czerwoną i powrót miasta w granice Polski. Miasto było zdobywane przez żołnierzy 31 Armii z 3 Frontu Białoruskiego dwukrotnie, pierwszy raz 31 lipca, a drugi 18 sierpnia 1944 r.[11]
- w latach 1807–1925, 1956–1975 i od roku 1999 miasto powiatowe
- w okresie PRL-u (lata 1945–1989) miasto nie zanotowało większego rozwoju. Powstały tylko dwa liczące się zakłady przemysłowe: Zakład Mleczarski i Państwowy Ośrodek Maszynowy
- 1969 – odsłonięcie Pomnika Braterstwa Broni na Placu Centralnym[12].
Demografia
31 grudnia 2012 roku miasto liczyło 5641 mieszkańców[13].
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 5641 | 100 | 2960 | 52,47 | 2681 | 47,53 |
| powierzchnia | 4,49 km² | |||||
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 1256,35 | 659,24 | 597,10 | |||
Około 8% populacji stanowią Litwini[14].
- Piramida wieku mieszkańców Sejn w 2014 roku[15].
Wielonarodowość i wielokulturowość
Sejny od wieków zamieszkują nie tylko Polacy. Gdy zostało założone, dla rozpowszechnienia handlu i przemysłu, sprowadzono Żydów, którzy zasiedlali je do II wojny światowej (w 1897 roku stanowili 50% mieszkańców[16], a w 1931 24%[17]). Mieszkali i nadal mieszkają w Sejnach także Litwini (7,9%)[18]. Miasto zamieszkiwali również Rosjanie, Niemcy, Białorusini oraz wiele innych. Każda z tych narodowości wniosła do życia miasta własną kulturę i tradycję[19].
Litwini
W Sejnach znajduje się konsulat Republiki Litewskiej, działa szkoła podstawowa z litewskim językiem nauczania Žiburys („Światełko”), która prowadzi także przedszkole.
Historyczna i współczesna struktura ludności
Według spisu rosyjskiego z 1897 r. struktura ludności była następująca[16]:
- Żydzi – 50,8% (1918);
- Polacy – 40,4% (1528);
- Litwini – 4,2% (160);
- Rosjanie – 2,5% (95);
- Niemcy – 2,0% (75);
- 1 Białorusin i 1 Tatar
Według spisu polskiego z 1921 r.[20]:
- Polacy – 76,0% (1714);
- Żydzi – 17,7% (399);
- Litwini – 5,0% (112);
- Rosjanie – 0,7% (15);
- Niemcy – 0,5% (12);
- Białorusini – 0,1% (2)
Według spisu polskiego z 2002 r.[21]:
- Polacy – 90,9% (5466);
- Litwini – 7,9% (474);
- Rosjanie – 0,2% (12);
- Inni – 1,0% (58).
Gospodarka
W Sejnach rozwija się przemysł spożywczy. Największym zakładem tej branży jest mleczarnia Sejnmlek z zakładem serowarskim i proszkownią, która stanowi część Spółdzielni Mleczarskiej Mlekpol[22]. Ponadto mieści się tu gorzelnia i zakłady drzewne. Tradycje spółdzielczości kontynuuje Bank Spółdzielczy[23]. Oprócz niego w mieście działa oddział PKO BP[24].
Transport
Miasto położone jest przy drodze krajowej nr 16 prowadzącej do granicy z Litwą (w Ogrodnikach). Ma dobre połączenie drogowe z Augustowem i Suwałkami. Przewozy autobusowe zapewnia przedsiębiorstwo PKS Suwałki.
Zabytki
Podsumowanie
Perspektywa
- Rejestr zabytków
Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są następujące obiekty[25]:
- część miasta, XVI/XVII, XIX w. (nr rej.: 74 z 24.11.1956 oraz 19 z 23.02.1979)
- zespół klasztorny dominikanów (nr rej.: 1 z 9.02.1979):
- Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny, 1610–19, 1760 (nr rej.: 40 z 19.03.1956)
- klasztor, 1619–1706, pocz. XIX, XX w. (nr rej.: 41 z 19.03.1956)
- ogrodzenie z bramami, XVII w.
- kościół poewangelicki, obecnie kościół Matki Boskiej Częstochowskiej, poł. XIX w. (nr rej.: 658 z 10.03.1989)
- Kaplica św. Agaty (nr rej.: 379 z 17.05.1983) – kaplica postawiona na placu św. Agaty przed bazyliką, zbudowana około 1789 r. z fundacji parafian. Na jej postawienie wpływ miały liczne pożary nawiedzające miasto. W kaplicy znajduje się obraz św. Agaty z połowy XVIII w. Fresk na sklepieniu wyobrażający „Kuszenie Chrystusa” namalował w latach 50. XX wieku Stanisław Kaźmierczyk. Na dachu stoi figura św. Agaty wykonana w drewnie lipowym w 1828. Kute ogrodzenie budowli w 1904 jest dziełem miejscowych rzemieślników.
- Synagoga zbudowana na miejscu Starej Synagogi (nr rej.: 171 z 20.04.1960 oraz 37 z 23.05.1979)
- Biała Synagoga z lat 1860–1870 (nr rej.: 170 z 20.04.1960 oraz 15 z 19.02.1979)
- cmentarz rzymskokatolicki „stary”, 1. połowa XIX w., ul. Głowackiego (nr rej.: 519 z 23.07.1986)
- kaplica rodziny Wolmerów, 1830 (nr rej.: 378 z 17.03.1983)
- ogrodzenie z bramami, XIX w.
- ratusz miejski z 1846 (nr rej.: 177 z 15.02.1962 oraz 14 z 17.02.1979)
- poczta, ul. Piłsudskiego 35, koniec XIX w. (nr rej.: 1011 z 14.10.1994)
- dawny pałac biskupi, obecnie dom mieszkalny, ul. Piłsudskiego 28, 1841 (nr rej.: 377 z 17.03.1983)
- Inne obiekty
- figura Matki Bożej Sejneńskiej słynąca wieloma cudami i łaskami. Sprowadzona do Sejn w 1602, jej koronacja odbyła się 7 września 1975
- pomnik powstania sejneńskiego
- pomnik Antanasa Baranauskasa
- pomnik wdzięczności poległym w walce
- kamienice w centrum
Poza tym w Sejnach znajduje się Muzeum Ziemi Sejneńskiej w którym eksponowane są zbiory archeologiczne, numizmatyczne, dominikanów i biskupów w Sejnach.
Kultura
W Sejnach odbywa się m.in. Międzynarodowy Koncert Organowy Młodych i Baltic-Satelid. Ponadto działa ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”, który przekazuje historię, kulturę, tradycje i wielonarodowość Sejn. W 2023 otwarto w mieście Muzeum Kresów Rzeczypospolitej Obojga Narodów[26].
W 2006 roku powstała orkiestra dęta przy OSP Sejny.
Wspólnoty wyznaniowe
Sport
W mieście działa piłkarski klub sportowy Sejneński Klub Sportowy Pomorzanka, założony 1 września 1957 roku i używający barw czerwono-czarnych. Drużyna mecze rozgrywa na stadionie miejskim przy ul. Konarskiego 23A, mieszczącym 1000 widzów[28]. Trenerem jest Karol Piaścik. Obecnie Pomorzanka Sejny występuje w klasie okręgowej w grupie podlaskiej. Posiada drużyny młodzieżowe: juniorów młodszych, żaków i orlików. W swojej historii klub używał nazw:
- 1955–1957 – Pogoń Sejny
- IV 1958 – VI 1959 – Iskra Sejny (w prasie jako Pogoń)
- VII 1959–1966 – LZS Sejny (Ludowy Zespół Sportowy)
- 1966/1967 – LKS Sejny (Ludowy Klub Sportowy)
- 1967/1968 – MLKS Pomorzanka Sejny (Międzyzakładowy Ludowy Klub Sportowy)
- 2004 – SKS Pomorzanka Sejny (Sejneński Klub Sportowy)
Sejny w mediach i utworach
- Do Sejn – utwór Lonstara z płyty Co to jest to country.
Ludzie związani z Sejnami
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.