AI tools

Gustaw Holoubek

polski aktor teatralny i filmowy, reżyser (1923–2008) Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Gustaw Holoubek

Gustaw Teofil Holoubek (ur. 21 kwietnia 1923 w Krakowie, zm. 6 marca 2008 w Warszawie) – polski aktor teatralny i filmowy, reżyser i dyrektor teatrów, pedagog, prezes Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu, członek Polskiej Akademii Umiejętności, poseł na Sejm PRL VII i VIII kadencji (1976–1982), senator I kadencji (1989–1991). Określany mianem jednego z najwybitniejszych polskich aktorów oraz reżyserów teatralnych i filmowych w historii[1][2][3][4].

Szybkie fakty Data i miejsce urodzenia, Data i miejsce śmierci ...
Gustaw Holoubek
Thumb
Data i miejsce urodzenia

21 kwietnia 1923
Kraków

Data i miejsce śmierci

6 marca 2008
Warszawa

Zawód

aktor, reżyser, pedagog

Współmałżonek

Magdalena Zawadzka
(1973–2008)

Lata aktywności

1947–2008

Zespół artystyczny
Teatry Dramatyczne w Krakowie
(1947–1949)
Teatr Śląski w Katowicach
(1949–1957)
Teatr Polski w Warszawie
(1958–1959, 1982–1989)
Teatr Dramatyczny w Warszawie
(1959–1963, 1969–1982)
Teatr Narodowy w Warszawie
(1963–1968)
Teatr Ateneum w Warszawie
(1968–1969, 1989–2008)
Odznaczenia
Order Orła Białego Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy I klasy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal 10-lecia Polski Ludowej Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Medal Komisji Edukacji Narodowej Medal „Pro Memoria” Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
Odznaka Nagrody Państwowej
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Zamknij
Thumb
Gustaw Holoubek jako Gustaw w spektaklu Dziady z 1968
Thumb
Andrzej Wajda, Lech Kaczyński i Gustaw Holoubek (2006)
Thumb
Tablica pamiątkowa na fasadzie kamienicy przy ul. Narbutta 53, w której w latach 1981–2008 mieszkał Gustaw Holoubek
Thumb
Ławeczka-pomnik Gustawa Holoubka w Międzyzdrojach
Thumb
Gwiazda w łódzkiej Alei Gwiazd
Thumb
Nagrobek Gustawa Holoubka na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Życiorys

Podsumowanie
Perspektywa

Młodość i wykształcenie

Był jedynym dzieckiem Czecha Gustawa, który osiedlił się w Polsce po I wojnie światowej, żeniąc się z owdowiałą Eugenią Estreicher z Krakowa. Jego ojciec ukończył Terezjańską Akademię Wojskową, w czasie I wojny światowej służył w II Brygadzie Legionów Polskich[5].

Gustaw Holoubek miał piątkę przyrodniego rodzeństwa[5]. Grał w piłkę nożną w juniorach Cracovii. W 1935 podjął naukę w I Gimnazjum przy Placu na Groblach, a w 1939 zdał egzamin dojrzałości[5]. Po wybuchu II wojny światowej w 1939 na ochotnika zaciągnął się do wojska i uczestniczył w kampanii wrześniowej. Był żołnierzem 20 Pułku Piechoty Ziemi Krakowskiej, z którym znalazł się we Lwowie. Gdy oddział zaczął się wycofywać, znalazł się w grupie, która przekroczyła granicę stref okupacyjnych pod Przemyślem. Po ujęciu osadzono go w obozie jenieckim w Magdeburgu, następnie przeniesiono do fortu w Toruniu. Tam na przełomie lat 1939/1940 zachorował na gruźlicę, z którą zmagał się później przez długi czas. W kwietniu 1940 uzyskał zwolnienie po interwencji matki, która powołała się na zasługi ojca z czasów I wojny światowej. Do końca okupacji mieszkał w Krakowie[5], gdzie pracował w lokalnej gazowni.

Uczęszczał do I Państwowego Liceum i Gimnazjum im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie[1]. W 1945 rozpoczął naukę w Studiu Aktorskim przy Teatrze im. Juliusza Słowackiego. W trakcie nauki grał epizodyczne role oraz statystował w wystawianych w teatrze przedstawieniach[5]. W 1947 ukończył studia w krakowskim Państwowym Studiu Dramatycznym (przekształconym później w Państwową Wyższą Szkołę Teatralną).

Działalność artystyczna

Kariera teatralna

W teatrze zadebiutował 1 marca 1947 rolą Charysa w Odysie u Feaków Stefana Flukowskiego w Starym Teatrze w Krakowie. 9 lipca 1947 zdał egzamin do ZASP, w ramach zadania egzaminacyjnego przedstawił wraz z Haliną Gryglaszewską scenę z dramatu Sędziowie Stanisława Wyspiańskiego, otrzymując ocenę celującą[5].

W latach 1949–1956 pracował jako kierownik artystyczny, reżyser i aktor Teatru Śląskiego w Katowicach[5], gdzie zagrał m.in. doktora Ranka w dramacie Dom lalki (1954) Henrika Ibsena[6] oraz tytułową rolę w wyreżyserowanym przez siebie Fantazym Juliusza Słowackiego (1955). Następnie zagrał sędziego Custa w Trądzie w pałacu sprawiedliwości Ugo Bettiego w reż. Marii Wiercińskiej (Scena Kameralna Teatru Polskiego w Warszawie, 1958), Goetza w Diable i Panu Bogu Jean-Paula Sartre’a w reż. Ludwika René (Teatr Dramatyczny w Warszawie, 1960), Skrzypka w Rzeźni Sławomira Mrożka (1975), tytułową w Królu Learze Williama Szekspira (1977, oba przedstawienia w reż. Jerzego Jarockiego w Teatrze Dramatycznym w Warszawie). W 1989 wystąpił w przedstawieniu Mała apokalipsa na podstawie powieści swego przyjaciela Tadeusza Konwickiego, wyreżyserowanym przez Krzysztofa Zaleskiego (Teatr Ateneum w Warszawie).

Był Gustawem-Konradem w Dziadach Adama Mickiewicza, inscenizowanych w 1967 przez Kazimierza Dejmka w Teatrze Narodowym. Zdjęcie tego przedstawienia z afisza przez władze przyczyniło się do wybuchu demonstracji studenckich i zapoczątkowało w wydarzenia marcowe w 1968[5]. Kreacja Gustawa Holoubka, odtwórcy głównej roli, wpłynęła na wymowę widowiska i oddźwięk społeczny przedstawienia. W 1981 zagrał Superiusza w Pieszo Sławomira Mrożka, w reżyserii Jerzego Jarockiego. Zaprotestowała wówczas m.in. grupa wojskowych, publikując list w „Żołnierzu Wolności”.

Był wykładowcą Akademii Teatralnej w Warszawie. Przez wiele lat pełnił funkcję dyrektora Teatru Dramatycznego w Warszawie. Został odwołany w styczniu 1983 z powodu konfliktu z ówczesnymi władzami.

Kariera filmowa i telewizyjna

W filmie zadebiutował rolą Feliksa Dzierżyńskiego w filmie biograficznym Żołnierz zwycięstwa (1953) w reż. Wandy Jakubowskiej. Pod koniec lat 50. stworzył głośne kreacje w Pętli (1957) i Pożegnaniach (1958) Wojciecha Hassa, surrealistycznym Jak daleko stąd, jak blisko (1971) oraz Lawie (1989) Tadeusza Konwickiego, z którym aktor przez wiele lat się przyjaźnił, a także w filmie Prawo i pięść (1964) Jerzego Hoffmana. Do jego znaczących ról należały występy w Rękopisie znalezionym w Saragossie (1965) i Sanatorium pod Klepsydrą (1973) Wojciecha Hasa. Zagrał łącznie ponad 50 ról filmowych[5].

Był reżyserem noweli filmowej Czas przybliża, czas oddala, będącej pierwszą częścią cyklu Spóźnieni przechodnie (1962), a także reżyserem i scenarzystą filmu Mazepa (1975), zrealizowanego na podstawie dramatu Juliusza Słowackiego.

Zagrał w prawie stu przedstawieniach Teatru Telewizji, współpracując z wieloma polskimi reżyserami, m.in. Adamem Hanuszkiewiczem, Zygmuntem Hübnerem, Andrzejem Łapickim, Olgą Lipińską, Jerzym Gruzą, Janem Englertem, Andrzejem Wajdą i Krzysztofem Kieślowskim. Jako reżyser przeniósł na ekran Teatru Telewizji m.in. Fantazego (1971) i Kordiana (1980) Juliusza Słowackiego, Hamleta Williama Szekspira (1974), Na dnie Maksima Gorkiego (1994), Dwa teatry Jerzego Szaniawskiego (1999) i Króla Edypa Sofoklesa (2005).

Działalność publiczna

Od 1971 był członkiem Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie[7]. W 1976 i 1980 uzyskiwał mandat posła na Sejm PRL z ramienia Frontu Jedności Narodu[8][9]. W 1982, po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego, zrezygnował z zasiadania w parlamencie[5].

W latach 1989–1991 był senatorem I kadencji wybranym z ramienia Komitetu Obywatelskiego[10] (w trakcie kadencji przeszedł do Unii Demokratycznej). Od 1992 do 1993 zasiadał w radzie ds. kultury przy prezydencie Lechu Wałęsie.

Od 1994 był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Współpracował z miesięcznikiem psychologicznym „Charaktery”.

Był autorem dwóch książek – Teatr jest światem (1986, wraz z Andrzejem Hausbrandtem) oraz Wspomnienia z niepamięci (1999)[5].

Życie prywatne

Był mężem aktorek: Danuty Kwiatkowskiej, następnie Marii Wachowiak (którą poznał na planie filmu Pożegnania, gdzie Maria Wachowiak wcieliła się w postać Lidki)[5][11], a od 1973 Magdaleny Zawadzkiej. Miał troje dzieci: Ewę (aktorkę lalkarkę związaną z Teatrem Lalek Guliwer) – z pierwszego małżeństwa, Magdalenę – z drugiego i Jana (operatora filmowego) – z trzeciego.

Kibicował klubowi piłkarskiemu Cracovia[12].

Gustaw Holoubek zmarł 6 marca 2008. Pośmiertnie prezydent Lech Kaczyński, w uznaniu znamienitych zasług dla kultury polskiej, za wybitne osiągnięcia w pracy artystycznej i dydaktycznej, odznaczył go Orderem Orła Białego[13][14]. Został pochowany 12 marca na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 14-1-1)[15].

Twórczość

Teatr

Teatr Telewizji

Filmografia

Dubbing

Książki

CD

  • Dla towarzyszów drogi. Poezję Karola Wojtyły recytuje Gustaw Holoubek, BMG Poland, Warszawa 1998.

Odznaczenia i wyróżnienia

Ordery i odznaczenia

Nagrody i wyróżnienia

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.